2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ...

Toka
Pjesa III: Le ta studiojmë tokën (eksperiment)
U shpjegoni nxënësve se toka ka shumë cilësi, por ju sot do të hulumtoni tri nga këto: ngjyrën,
lagështinë dhe dendësinë. Për këtë qëllim, do të duhet që të punohet detyra hulumtuese në vijim:
1
Vendosni në kuti të njejta shembuj të freskët të dheut të marrë nga vende të ndryshme.
Shënoni kutitë dhe vizatoni tabelën, siç është treguar më poshtë:
2
Ngjyra
3
Lagështia
4
Dendësia
Toka Ngjyra Lagështia Dendësia
Nr. 1 Nga oborri i shkollës
Nr. 2 Nga mali
Nr. 3 Nga ferma
Nr. 4 ...
e tokës varet nga prania e materieve të ndryshme dhe ujit. Në kushtet e përbërjes,
ekzistojnë tri ngjyra themelore:
• E zeza — për shkak të pranisë së humusit (mbetjet e organizmave të gjallë);
• Ngjyrë kafe (ngjyrë e kuqërremtë, ngjyrë ndryshku) — për shkak të të pranisë
së përbërësve të hekurit dhe
• Ngjyrë e hirtë (ngjyrë qumështi) — për shkak të pranisë së materieve minerale.
Raporti i përbërsve të ndryshëm e jep nuancën e ngjyrës themelore. Tokat më të lagështa
gjithmonë duken më të errëta. Shkruani rezultatet nga hulumtimi në kolonën e parë.
e tokës varet nga prania e ujit në momentin e hulumtimit. Ajo mund të
përcaktohet afërsisht nga letra, e cila e thithë. Shqyrtoni shkallët vijuese të lagështisë:
• Toka e thatë — kur e prekni, ajo shndërrohet në pluhur dhe nuk e lag letrën;
• Toka e freskët — kur e prek, ajo është e ftohtë, por nuk e lag letrën;
• Toka e lagët — kur e mbani në duar, bëhet me topa dhe e lag letrën;
• Toka me ujë — kur e mbani në duar, nga ajo pikon ujë dhe ngjitet.
Identifikoni lagështinë e tokës dhe plotësoni kolonën e dytë me rezultatet.
e tokës mund të përcaktohet me përdorimin e thikës së topitur.
Shqyrtoni nivelet në vijim të dendësisë:
• Shumë e dendur — thika nuk mund të depërtojë në tokë;
• Mjaftë e dendur — thika shumë lehtë depërton në tokë;
• E shkrifët — toka lehtë derdhet.
Shkruani rezultatet në kolonën e tretë.
Shpjegoni se ka qindra lloje të tokës në botë dhe se emrat e tyre shpesh janë të lidhura
me ngjyrën e tyre, p.sh: e zezë, e kuqe etj.
Aktivitete tjera
• Ndani kopje të tekstit „Çka dimë për tokën?“. Lusni nxënësit që ta zgjedhin si detyrë
individuale.
44