2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ...

Toka
Pjesa I: Çka është toka (diskutimi)
1
Në tabelë shkruani fjalë dhe shprehje të ndryshme lidhur
me dheun, siç janë:
• Shtresa e sipërme, pjesë e kores së Tokës;
• E mbulon tërë planetin;
• E lëngshme, ngurtë, pjellore;
• Kombinim i ndërlikuar nga natyra e gjallë dhe e vdekur.
Pastaj lusni nxënësit që t’i plotësojnë fjalitë:
• Toka krijohet...
• Frytshmëria e tokës...
• Toka do të mbrohet me...
2
Pyesni nxënësit se pse toka është shumë e rëndësishme dhe cilat janë funksionet
e saj kryesore për organizmat e gjallë dhe njerëzit. Shkruani përgjigjet në tabelë.
U ndihmoni atyre përmes dhënies së informatave shtesë nga prezentimi.
Pjesa II: Le të krijojmë tokë (eksperiment)
1
Shpjegoni nxënësve se shumë njerëz mendojnë për tokën për papastërtinë që duhet
të mënjanohet nga këpucët dhe të lahen duart. Pyesni nxënësit se çka gjendet në tokë.
Shtoni më shumë informata, shfrytëzoni të dhënat e prezentimit. Shpjegoni se nuk mund
të shihen të gjitha pjesët përbërse të tokës në shikim të parë. Materiet jo të gjalla,
siç janë rëra e trashë, rëra dhe balta, janë të përziera me materie të organizmave të gjallë.
Gjithashtu, në të janë përzier uji dhe ajri. Kushtoni kujdes tre faktorëve
(klimës, vendndodhjes dhe kohës) që e përcaktojnë krijimin e tokës.
2
Që
3
Theksojuni
Klima luan rol të rëndësishëm në shpejtësinë, me të cilën ndodhin proceset në tokë.
Vendet e nxehta janë të përshtatshme për krijimin e tokës. Vendndodhja ka të bëjë me
atë nëse toka është në mal ose rrafshinë dhe nëse zona është e rrëpishme ose rrafshinore.
Është shumë e vështirë që të parandalohet ulja e tokës atje ku rajoni është i rrëpishëm.
andaj njerëzit mendojnë se mbrojtja e tokës në male është më e rëndësishme.
Theksojuni nxënësve se toka nuk mund të krijohet vetëm me një përzierje të thjeshtë
të pjesëve të saja përbërse, gjithashtu nevojitet edhe kohë.
ta vërtetoni pohimin e fundit, bëni demonstrimin në vijim
me ndihmën e disa nxënësve:
• Vandosni pak rërë të trashë, rërë dhe baltë në një
kavanoz të zbrazët. Shtoni disa gjethe dhe krimba
dhe insekte artificiale. Tundeni përsëri. Shtoni pak ujë,
por mos e mbushni kavanozin deri te gryka. Shpjegoni
se në këtë përzierje, poashtu ka edhe ajër, i cili është
i domosdoshëm për kafshët dhe për rrënjët e bimëve.
Pyesni nxënësit nëse mendojnë se ky është dhe i vërtetë.
• Ndani klasën në grupe dhe lusni që çdo grup të gërmojë
dhe të sjellë dy-tre grushta të dheut të vërtetë (kjo detyrë mund t’u jepet disa
vullnetarëve një ditë më parë). Lusni nxënësit që ta krahasojnë dheun e sjellur me ate
të eksperimentit. Bëjeni këtë me qelq zmadhues dhe pa qelq. Diskutoni për dallimet
që mund të shihen.
se krijimi i tokës është proces i gjatë që zgjatë shumë vite dhe varet nga
materialet fillestare, organizmat e gjallë (bimët, kafshët, aktivitetet e njeriut dhe
mikroorganizmat), klima, pozicioni dhe kushtet kohore. Sqaroni se të gjitha ato kushte
nuk mund të krijohen në klasë. Specifikoni në përfundim se toka duhet të vlerësohet
dhe të mbrohet.
43