2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ...

Uji
Përgatitja ditore: Domosdoshmëria e ujit
Kohëzgjatja
Koha vjetore
Vendi
Materialet
Qëllimet
Metodat
1-2 orë të mësimit
Të gjitha kohët vjetore
Klasë
Fleta e punës për nxënësit „Qarkullimi i ujit“, tabelë, një gotë
e ujit për pije, një qelq i hollë, tas i mbushur me ujë, sfungjer,
lule e bardhë, ngjyrë
Nxënësit ti:
• zgjerojnë njohuritë për qarkullimin e ujit në natyrë
• të bëhen të vetëdijshëm për cilësitë e ujit dhe për rëndësinë
e tij për organizmat e gjallë
Demonstrim, ligjërim, diskutim, punë e pavarur,
zgjidhje e dyshimeve
Pjesa I: Qarkullimi i ujit
1
Merrni një gotë me ujë të pijshëm. Lusni ndonjë nga nxënësit që të pijë dhe të tregoj se çka
mendon, prej kur ekziston uji, dhe sa është i vjetër. Sqarojuni nxënësve se uji është i vjetër
përafërsisht 4,5 miliardë vite (njejtë sikur planeti ynë) dhe është në qarkullim të përhershëm
midis Tokës dhe ajrit. Dielli dhe era shkaktojnë avullim të ujit, nga Toka, gjethet e bimëve,
trupat e kafshëve dhe nga sipërfaqja e lumenjve, liqeneve dhe oqeaneve. Në këtë mënyrë,
uji shndërrohet në avull. Në kushte të caktuara, avullimi kalon në pika ujore dhe përsëri bie
në tokë në formë të shiut ose borës, shpesh duke i grumbulluar materiet tjera gjatë rënies.
Shiu dhe bora përsëri i mbushin lumenjtë dhe liqenet. Lumenjtë rrjedhin në oqeane.
Një pjesë e shiut rrjedh nëpër tokë dhe shndërrohet në ujëra nëntokësore.
2
Ndani fletën e punës „Qarkullimi i ujit“ dhe së bashku me nxënësit emërtoni fazat
e ndryshme të qarkullimit të ujit.
Pjesa II: Uji: komponent i vetëm në planetin tonë
Tregojuni nxënësve për disa cilësi të vetme të ujit dhe rëndësinë e tij për organizmat e gjalllë
përmes bisedës rreth pytejeve në vijim (përdorni informata nga fillimi i këtij kapitulli):
• Në çfarë gjendje të ndryshme mund të gjendet uji? Jepni shembuj.
• Pse krijohet akull në sipërfaqen e ujërave në lumenjt dhe liqenet? Cila është rëndësia e kësaj
cilësie për mirëmbajtjen e jetës në dimër?
• Uji mund të tretë shumë materie. Jepni shembuj.
• Materie të ndryshme të tretura në ujë e ulin temperaturën
e ngrirjes së saj. Pse detërat dhe oqeanet nuk ngrihen në dimër
në gjerësi të mesme gjeografike? Çka është tretur në të? Jepni
shembuj tjerë nga jeta e përditshme për parandalimin e ngrirjes.
• Uji mund të ruaj një sasi të madhe të energjisë (ngrohje).
Pse dimrat janë më të butë, ndërsa verërat më të freskëta në
afërsi të liqenit ose detit në krahasim me vendet më në brendi?
Jepni shembull nga planeti ynë.
• Pse në sipëfaqen e ujit krijohen valë?
• Demonstroni thithjen e ujit me një qelq të hollë adekuat, duke e mbledhur ujin me sfungjer
ose duke vendosur rrënj nga një bimë me lule të bardhë në ujë në të cilin ka ngjyrë
(për demonstrimin e dytë nevojitet më shumë kohë). Sqaroni rëndësinë e ujit për bimët.
Çka tjetër shkon lart së bashku me ujin?
27