2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ...

Ndryshimet klimatike
Këtë emër e kanë marrë sepse mbështjellësi i këtyre gazrave sillet sikur qelqi në kopshtin
e qelqtë — oranzheri, ndërsa veprimi i këtyre gazrave është i njohur si efekti serrë.
Efekti serrë Bimët e gjelbra krijojnë ushqim kështu që e pranojnë gazin e dioksidit
të karbonit nga ajri, si dhe materie të tjera nga toka. Gjatë frymëmarrjes të gjitha organizmat
e gjallë (bimët, kafshët, njeriu), dioksidin e karbonit e kthejnë në ajër. Gjithashtu, edhe gjatë
procesit të djegies në ajër lëshohet dioksidi i karbonit, si dhe gazra të tjera dhe të gjithë këto
gazra quhen gazra të qelqta. Pranimi dhe lëshimi i dioksidit të karbonit në natyrë do të duhej
të jetë në baraspeshë.
Por, njeriu e prish këtë baraspeshë me djegien e gjithnjë e më tepër të karburanteve,
për ç’arsye sasia e dioksidit të karbonit dhe e gazrave të tjera në ajër vazhdimisht rritet.
Dioksidi i karbonit në ajër — në atmosferë tani ka rol të njejtë
me atë të qelqit në ndonjë serrë. Ai i lëshon rrezet e diellit deri
në sipërfaqen e Tokës, por nuk lejon që nxehtësia ta braktisë
atmosferën. Kështu, sipërfaqja e Tokës nuk mund të ftohet dhe
bëhet gjithnjë e më nxehtë. Kjo ngrohje e sipërfaqes së Tokës
është quajtur efekti serrë.
Efekti serrë është i rrezikshëm, meqë shkakton ngrohje
të vazhdueshme të gjithë sipërfaqes së Tokës, e cila quhet
ngrohje globale. Nëse vazhdon ngrohja globale mund
të shkaktojë shkrirjen e akullnajeve në malet e larta dhe
në kodrinat polare të polit të Jugut dhe të Veriut të Tokës.
Shkrirja e masave aq të mëdha të akullta do ta ngriste nivelin e oqeaneve botërore dhe
të të gjitha detrave, ndërsa kjo do të shkaktonte përmbytje të mëdha. Midis tjerash, shumë nga
qytetet e mëdha në botë do të fundosen.
Me qëllim që të ngadalësohet ngrohja globale dhe të ndërpriten përmbytjet katastrofale,
njerëzit duhet vazhdimisht ta zvogëlojnë lëshimin e gazrave të qelqta në atmosferë dhe nëpër
fabrikat, fermat dhe shtëpitë e tyre, të shfrytëzojnë burime të energjisë, të cilat nuk krijojnë
gazra të qelqta.
Përgatitja ditore: Serra ose oranzheria
Kohëzgjatja
Koha vjetore
Vendi
Materialet
Qëllimet
Metodat
2-3 ditë
Pranverë, vjeshtë
Klasa — pranë dritares me dritë të mjaftueshme
Saksi me lule, enë qelqi, termometër, llampë nate;
fletë pune me tregimin 1 dhe tregimin 2
Nxënësit të:
• kuptojnë se ka dukuri të efektit serrë
• kuptojnë se efekti serrë e shkakton ngrohjen globale
• mësojnë se gazrat e dëmshme janë të rrezikshme për shëndetin
e të gjithë qenieve të gjalla në planetin Tokë
Diskutim, punë praktike, eksperiment, metodë e përcjelljes,
punë me të dhëna, prezentim
Pjesa I: Serra (eksperiment)
1
Nevojitet sjellja e një zileje të qelqtë dhe dy saksi, në të cilat janë mbjellut lule.
Me zilen e qelqtë e mbulojmë njërën saksi, ndërsa tjetrën e lëmë të pambuluar.
Që të dyja i lëmë jashtë, në diell, disa ditë. Në ndërkohë, duhet të matet temperatura
nën enën e qelqtë dhe të shënohet. Nxënësit me ndihmën e mësuesit i shënojnë
ndryshimet e temperaturës në tabelë, me qëllim që të shihet se temperatura rritet.
134