2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ...

Ndryshimet klimatike
Moti — Moti paraqet dukuritë momentale të diellit, reve, shiut, borës, erës. Mund të ketë edhe
mot të ndryshëm (ndryshimi i kohës) gjatë të njëjtës ditë ose gjatë të njëjtës javë.
Klima paraqet kombinimin e kushteve të caktuara të motit në një rajon gjatë një periudhe
më të gjatë kohore. Zakonisht themi se një rajon i caktuar ka klimë të thatë ose të lagësht,
e kjo varet nga më tepër faktorë, siç janë: relievi (malet, luginat, lumenjtë) lartësia mbidetare,
afërsia e detit etj. Këta faktorë ndikojnë drejtpërdrejt mbi temperaturën mesatare dhe sasinë
e të reshurave. Klima në një rajon të caktuar përcakton se cilat bimë dhe shtazë do të jetojnë
aty. Nga klima, gjithashtu, kushtëzohet se me çka do të merret popullsia, çfarë ushqimi
do të hajë, si do të jenë shtëpitë dhe shumë gjëra të tjera. Për dallim nga moti, i cili mund
të ndryshojë edhe vetëm për disa orë gjatë ditës, për ndryshimin e klimës nevojiten qindra vite.
Në planetin Tokë klima vazhdimisht ndryshohet. Por, për dallim nga e kaluara, kur kjo dukuri
ishte kryesisht proces natyror, sot ndryshimet klimatike ndodhin edhe si pasojë e aktiviteteve
të njeriut (përparimi i teknologjisë, ndërtimi i një numri të madh të fabrikave, prodhimtaria
masive, bujqësia e mekanizuar dhe intensifikuar dhe të ngjashme). Ajo çka i brengos të gjithë,
është shpejtësia me të cilën po ndryshon klima, përkatësisht ndryshimet klimatike, për çka
në të kaluarën nevojiteshin mijëra vite, ndërsa sot po ndodhin për më pak se një qind vjet.
Çka është më e rëndësishme — këto ndryshime janë gjithnjë e më të mëdha dhe gjithnjë
e më tepër po ndjehen, e këto janë: verëra shumë më të nxehta dhe dimra shumë më të ftohtë,
pranvera dhe vjeshta shumë më të shkurtëra, erëra të fuqishme, uragane, përmbytje dhe
thatësira (zgjerimi i shkretëtirave) e të tjera, të cilat po i godasin të gjitha pjesët e botës.
Ngrohja globale Të gjitha matjet tregojnë se temperatura në sipërfaqen e Tokës vazhdimisht
po rritet. Ky proces është quajtur ngrohje globale, e cila nga ana tjetër, shkakton ndryshime
klimatike në mbarë botën. Që të kuptohen arsyet të cilat e shkaktojnë ngrohjen globale,
duhet të kuptohet efekti serrë. Por, së pari të rikujtojmë se planeti Tokë është i mbrojtur nga
mbështjellësi ajror i ashtuquajtur atmosferë, e cila gjatë ditës na mbron nga rrezet e forta
të diellit, ndërsa gjatë natës e mban temperaturën në nivelin normal për jetën e Tokës.
Në fakt, përbërja e atmosferës e kontrollon shkallën e ngrohjes së planetit. Ajo në masë
më të madhe përbëhet nga oksigjeni dhe azoti (pa këto dy gazra nuk do të ekzistonte jeta
në Tokë). Për rritjen e temperaturës në Tokë, janë përgjegjës të ashtuquajturat gazra të qelqta.
133