2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ...
2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ... 2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ...
Zhvillimi shoqëror dhe mjedisi jetësor Pjesa III: Baraspesha 1 Shpjegoni se njerëzit janë pjesë e natyrës dhe se zhvillimi i shoqërisë çdoherë është varur nga mjedisi jetësor. 2 Shpjegoni se do të mundoheni ta ndiqni mënyrën, në të cilën ka ndryshuar raporti midis natyrës dhe njeriut me përdorimin e një shkalle. Vizatoni në tabelë një peshore, si është treguar në tekstin e mëposhtëm. Së pari i shënoni lidhjet midis njerëzve dhe natyrës në fillim të historisë së shoqërisë njerëzore: Natyra siguron: • Ajrin, ujin, tokën • bimët, kafshët • pasuritë natyrore, energjinë Аktivitetet e njeriut: • .................................................... • .................................................... • .................................................... Baraspesha 3 Në • Njerëzit kanë mbledhur pemë dhe perime, kanë kultivuar bimë, gjuanin dhe i zbusnin kafshët, mblidhnin drunj për ngrohje dhe jetonin në shtëpi, të cilat ishin të ndërtuara me thjeshtësi. Shënojeni këtë informatë në kolonën e djathtë. • Bisedoni për popullsinë në një të afërme jo aq të largët (prej kur ka zhvillim teknologjik) dhe për ate se çfarë teknologjie kanë pasur njerëzit atëherë. • Diskutoni për atë se shoqëritë në të kaluarën a e kanë prishur baraspeshën midis njerëzve dhe natyrës. Konkludoni se në të kaluarën njerëzit nuk kanë mundur ta prishin baraspeshën e sistemeve natyrore. të njejtën mënyrë, analizoni pasuritë natyrore dhe aktivitetet e njeriut në shoqërinë bashkëkohore. Nxënësit do të dinë nga mësimet e mëparshme se ajri, uji, toka, bimët dhe shtazët nuk kanë ndryshuar shumë. Njerëzit, deri diku, e kanë zhvilluar aftësinë e tyre që të shfrytëzojnë lëndë të para dhe materiale të reja. Nga ana tjetër, aktivitetet e njeriut (për shembull, gërmimi për zhvillimin e industrisë dhe transportit, prodhimi i energjisë për fitimin e rrymës elektrike dhe ngrohjes, prerja e pyjeve, shterrja e kënetave, hapja e kanaleve, gjuajtja e peshqve dhe gjuajtja me të madhe) bëhen të pafundme. Shënoni këto informata në kolonën e djathtë. Diskutoni për mënyrën, në të cilën popullsia ka ndryshuar në shekullin e fundit, duke shtuar më tepër informata për teknologjitë e reja, të cilat vendosen në shoqërinë moderne dhe standardi mesatar i jetesës. Vendosni se a mund të shpresojmë se ekziston mundësia peshorja të mbahet e baraspeshuar. Pjesa IV: Si t’i përgjigjeni sfidës 1 Thuajuni nxënësve se zhvillimi i shpejtë e shoqërisë bashkëkohore shkakton paraqitjen e shumë problemeve serioze, siç janë ndryshimet klimatike, ndotja e mjedisit jetësor dhe zhdukja e shumë llojeve. Zgjidhja e këtyre problemeve është shumë e rëndësishme, por këtë nuk mund ta arrijë vetëm një shtet, institucion ose një person. 2 Thuajuni nxënësve se do të luani lojë, e cila do t’ju tregojë se si të kenë qasje deri te problemet me qëllim që të mund ti zgjidhin ato. Lusni një vullnetar që ta lexojë tregimin „Sfida“ në fletën e bashkangjitur të punës. Si alternativë mund të organizoni shfaqje me role, duke i zgjedhur vulnetarët, të cilët do ti luajnë rolet e personave nga tregimi. 114
Zhvillimi shoqëror dhe mjedisi jetësor 3 I pyesni nxënësit se si u ndjenë derisa aktronin. Çfarë u bëri më shumë përshtypje. 4 Bëni krahasimin midis tregimit dhe mundësive të shoqërisë bashkëkohore që t’i zgjidhë problemet serioze. 5 Duke i shpërndarë rolet e reja në këtë mënyrë, përsëri luani shfaqjen në të cilën sfidë paraqet një problem i veçantë global (për shembull, ndryshimet klimatike, ndotja e ujit, tokës). Nxirrni konkluzione për rëndësinë e secilit pjesëmarrës dhe për nevojën e bashkimit të përpjekjeve për zgjidhjen e problemeve. Vëreni se një arsye e përbashkët i bashkon të gjithë të tanguarit, e ajo arsye është mbrojta e mjedisit jetësor. Pjesa V: Sot ne e huazojmë natyrën nga fëmijët tanë 1 Tregojeni proverbin e lashtë — Ne e huazojmë natyrën nga fëmijët tanë. Diskutoni për rëndësinë e tij. 2 Në kontekst të proverbit, diskutoni për përgjegjësinë e secilës gjeneratë drejt tjetrës që vijon. Mundohuni ta ilustroni këtë përmes dhënies së shembujve të ndërlidhur me qytetin ose fshatin tonë dhe me mjedisin jetësor (ndërrimi i rrethit, gjendja e ujit në afërsi të lumit ose liqenit, kërcënimet për llojet e veçanta të kafshëve dhe bimëve etj...). 3 Lusni nxënësit që të vizatojnë fotografi me temën „Toka për njëqind vite“ dhe le ti paraqesin pritjet dhe idetë e tyre për jetën në të ardhmen. Organizoni ekspozitë dhe diskutim për fotografitë. Pjesa VI: Si mund të ndihmoj unë? 1 I përkujtoni nxënësit se secili është përgjegjës për zgjidhjen e problemeve, me të cilat ballafaqohet jeta bashkëkohore. U thoni se ka një rëndësi shumë të madhe që secili nga ata ti përgjigjet pyetjes: çfarë do të mund të bëj unë për ta ndihmuar zhvillimin e qëndrueshëm të shoqërisë? Për këtë qëllim, vizatoni në tabelë trungun e një druri gjethërënës në dimër, pa gjethe, dhe shpërndani pesë fletë letre me ngjyrë, të cilat më parë janë prerë në formë të gjetheve. I lusni që të mendojnë pak në grupe dhe të shkruajnë në secilën fletë diçka që ata do të mund të bënin që ta përmirësojnë jetën në bashkësi. Gjatë kësaj, duhet të jenë të kujdesshëm që mos të shkaktojnë dëm për shëndetin e njeriut dhe për mjedisin jetësor. Përkujtoni nxënësit në aktivitetet të lidhura me punën e tyre nga orët e mëparëshme (për shembull, mbjellja e drunjve, kujdesi për lulet dhe kafshët, kursimi i energjisë dhe i ujit, shëtitja, biçikleta, oborri i pastër i shkollës, selektimi dhe reciklimi i mbeturinës). 2 Të gjitha grupet në mënyra të ndryshme i paraqesin idetë e tyre dhe i ngjesin „fletët“ e tyre në degët e drurit. Në fund të këtij aktiviteti, rezultati do të jetë një dru i mrekullueshëm i larmishëm i krijuar përmes përpjekjeve të përbashkëta të klasës. Pjesa VII: Lojë — Aeroplanë për zhvillim të qëndrueshëm? 1 Nxënësit ndahen në dy grupe dhe ulen në karrige përballë njëri tjetrit në dy rreshta paralel, të larguar disa metra. Çdo nxënës bën aeroplan prej letre dhe në të me marker shkruan porosi që përmbanë: çka ju dëshiroj dhe propozoj fëmijëve tjerë të Tokës për natyrën, ujin, tokën, ajrin, familjen, shoqërimin, ushqimin etj. Arsimtari duhet ti nxisë nxënësit të mendojnë me pyetje: Çka është e domosdoshme dhe e rëndësishme për të gjithë ne, për jetën në Tokë dhe çfarë porosie do t’ju jepni fëmijëve të pjesëve tjera të botës? 115
- Page 67 and 68: Shumëllojshmëria biologjike Organ
- Page 69 and 70: Shumëllojshmëria biologjike 4 Pë
- Page 71 and 72: Shumëllojshmëria biologjike 4 Pas
- Page 73 and 74: Shumëllojshmëria biologjike • F
- Page 75 and 76: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 77 and 78: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 79 and 80: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 81 and 82: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 83 and 84: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 85 and 86: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 87 and 88: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 89 and 90: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 91 and 92: Shumëllojshmëria biologjike FLET
- Page 93 and 94: Pasuritë natyrore Kur flasim për
- Page 95 and 96: Pasuritë natyrore Pjesa II: Për p
- Page 97 and 98: Pasuritë natyrore FLETË PUNE E q
- Page 99 and 100: Popullata Toka gjithnjë e më tep
- Page 101 and 102: Popullata 3 I 4 I lusni nxënësit
- Page 103 and 104: Popullata FLETË PUNE Mollët Në k
- Page 105 and 106: Konsumi dhe mbeturina Nevojat e kon
- Page 107 and 108: Konsumi dhe mbeturina Përgatitja d
- Page 109 and 110: Konsumi dhe mbeturina 3 Përgatitni
- Page 111 and 112: Konsumi dhe mbeturina FLETË PUNE M
- Page 113 and 114: Konsumi dhe mbeturina FLETË PUNE
- Page 115 and 116: Zhvillimi shoqëror dhe mjedisi jet
- Page 117: Zhvillimi shoqëror dhe mjedisi jet
- Page 121 and 122: Zhvillimi shoqëror dhe mjedisi jet
- Page 123 and 124: Zhvillimi shoqëror dhe mjedisi jet
- Page 125 and 126: Zhvillimi shoqëror dhe mjedisi jet
- Page 127 and 128: Mënyra e shëndoshë e jetesës Te
- Page 129 and 130: Mënyra e shëndoshë e jetesës P
- Page 131 and 132: Mënyra e shëndoshë e jetesës DI
- Page 133 and 134: Mënyra e shëndoshë e jetesës FL
- Page 135 and 136: Mënyra e shëndoshë e jetesës FL
- Page 137 and 138: Ndryshimet klimatike Moti — Moti
- Page 139 and 140: Ndryshimet klimatike 2 Shpjegojuni
- Page 141 and 142: Ndryshimet klimatike FLETË PUNE Ko
- Page 143 and 144: Qendrën Rajonale të Mjedisit për
Zhvillimi shoqëror dhe mjedisi jetësor<br />
Pjesa III: Baraspesha<br />
1<br />
Shpjegoni se njerëzit janë pjesë e natyrës dhe se zhvillimi i shoqërisë çdoherë është varur<br />
nga mjedisi jetësor.<br />
2<br />
Shpjegoni se do të mundoheni ta ndiqni mënyrën, në të cilën ka ndryshuar raporti midis<br />
natyrës dhe njeriut me përdorimin e një shkalle. Vizatoni në tabelë një peshore, si është<br />
treguar në tekstin e mëposhtëm. Së pari i shënoni lidhjet midis njerëzve dhe natyrës<br />
në fillim të historisë së shoqërisë njerëzore:<br />
Natyra siguron:<br />
• Ajrin, ujin, tokën<br />
• bimët, kafshët<br />
• pasuritë natyrore, energjinë<br />
Аktivitetet e njeriut:<br />
• ....................................................<br />
• ....................................................<br />
• ....................................................<br />
Baraspesha<br />
3<br />
Në<br />
• Njerëzit kanë mbledhur pemë dhe perime, kanë kultivuar bimë, gjuanin dhe i zbusnin<br />
kafshët, mblidhnin drunj për ngrohje dhe jetonin në shtëpi, të cilat ishin të ndërtuara<br />
me thjeshtësi. Shënojeni këtë in<strong>for</strong>matë në kolonën e djathtë.<br />
• Bisedoni për popullsinë në një të afërme jo aq të largët (prej kur ka zhvillim<br />
teknologjik) dhe për ate se çfarë teknologjie kanë pasur njerëzit atëherë.<br />
• Diskutoni për atë se shoqëritë në të kaluarën a e kanë prishur baraspeshën midis<br />
njerëzve dhe natyrës.<br />
Konkludoni se në të kaluarën njerëzit nuk kanë mundur ta prishin baraspeshën e sistemeve<br />
natyrore.<br />
të njejtën mënyrë, analizoni pasuritë natyrore<br />
dhe aktivitetet e njeriut në shoqërinë bashkëkohore.<br />
Nxënësit do të dinë nga mësimet e mëparshme se ajri,<br />
uji, toka, bimët dhe shtazët nuk kanë ndryshuar shumë.<br />
Njerëzit, deri diku, e kanë zhvilluar aftësinë e tyre<br />
që të shfrytëzojnë lëndë të para dhe materiale të reja.<br />
Nga ana tjetër, aktivitetet e njeriut (për shembull,<br />
gërmimi për zhvillimin e industrisë dhe transportit,<br />
prodhimi i energjisë për fitimin e rrymës elektrike<br />
dhe ngrohjes, prerja e pyjeve, shterrja e kënetave,<br />
hapja e kanaleve, gjuajtja e peshqve dhe gjuajtja<br />
me të madhe) bëhen të pafundme. Shënoni këto<br />
in<strong>for</strong>mata në kolonën e djathtë. Diskutoni për mënyrën, në të cilën popullsia ka ndryshuar<br />
në shekullin e fundit, duke shtuar më tepër in<strong>for</strong>mata për teknologjitë e reja, të cilat<br />
vendosen në shoqërinë moderne dhe st<strong>and</strong>ardi mesatar i jetesës. Vendosni se a mund<br />
të shpresojmë se ekziston mundësia peshorja të mbahet e baraspeshuar.<br />
Pjesa IV: Si t’i përgjigjeni sfidës<br />
1<br />
Thuajuni nxënësve se zhvillimi i shpejtë e shoqërisë bashkëkohore shkakton paraqitjen<br />
e shumë problemeve serioze, siç janë ndryshimet klimatike, ndotja e mjedisit jetësor<br />
dhe zhdukja e shumë llojeve. Zgjidhja e këtyre problemeve është shumë e rëndësishme,<br />
por këtë nuk mund ta arrijë vetëm një shtet, institucion ose një person.<br />
2<br />
Thuajuni nxënësve se do të luani lojë, e cila do t’ju tregojë se si të kenë qasje deri<br />
te problemet me qëllim që të mund ti zgjidhin ato. Lusni një vullnetar që ta lexojë tregimin<br />
„Sfida“ në fletën e bashkangjitur të punës. Si alternativë mund të organizoni shfaqje<br />
me role, duke i zgjedhur vulnetarët, të cilët do ti luajnë rolet e personave nga tregimi.<br />
114
Change language