2 - The Regional Environmental Center for Central and Eastern ...

Konsumi dhe mbeturina
Njerëzit duhet të krijojnë shprehi:
• Që të përdorin prodhime, të cilat janë me cilësi dhe qëndrueshmëri më të lartë.
• Që të insistojnë të blejnë prodhime, të cilat janë përpunuar nga materiale dhe energji
të ripërtëritura, si dhe të fituara me përpunimin e gjërave tani më të shfrytëzuara.
• Aktivisht ta mbështesin përpunimin e sërishëm të gjërave dhe materialeve.
• Që të përdorin prodhime, të cilat mund të shfrytëzohen disa herë.
• Që të shfrytëzojnë pasuri natyrore të ripërtëritshme dhe burime të energjisë në proceset
prodhuese.
• Që të gjejnë mënyra më të mira, të cilat nuk janë të dëmshme për natyrën në raport
me transportin dhe dërgimin e prodhimeve në largësi të ndryshme.
Lëndët e para bëhen mbeturinë si pasojë e prodhimit dhe konsumit. Ndërprodhimet
e panevojshme nga procesi i prodhimit lëshohen direkt në ajër dhe në ujë dhe ky proces quhet
emision. Prodhimet e panevojshme, të cilat më tutje përpunohen
para se të lëshohen quhen mbeturina.
Kur njëherë është krijuar, mbeturina mund të shfrytëzohet përsëri,
të përpunohet, mund të digjet në fabrika të veçanta (me qëllim
të zvogëlimit të vëllimit) ose të groposet në deponi.
Mbeturina të forta komunale quhen plehrat e amvisërisë,
ato publike dhe komunale, domethënë e gjithë ajo që është
hedhur pas përdorimit ose që nuk përdoret më.
Në shoqërinë e tanishme, gjatë prodhimit masiv, konsumit dhe
stërbanimit, rritet sasia e mbeturinës, e cila shkaktohet çdo ditë
dhe natyra më tepër nuk mund ta zbërthejë atë.
Për këtë arsye qëllimi themelor është që të krijohen sa më pak të jetë e mundur mbeturina,
si dhe nga mbeturina të mund të shfrytëzohet dhe të përdoret një pjesë sa më e madhe.
Me kthimin e sërishëm të mbeturinës në procesin e përpunimit, arrijmë të kursejmë lëndën
e parë dhe energjinë si dhe mbrojtjen e mjedisit jetësor.
Më shpesh, në mbeturinë hasen këto lloje të materieve: letër, qelq, plastikë, metal,
bimë nga oborret dhe parqet, ushqim, tekstil, goma dhe lëkurë, si dhe mbeturina të tjera.
Këto materiale, të lëna si mbeturina në deponi, shpërbëhen në periudha të ndryshme kohore —
brenda disa ditëve (për mbeturinat bimore), deri në disa qindra vite (për mbeturinat nga
plastika).
Menaxhimi i mbeturinave përfshinë tre hapa themelorë, të cilët duhet të kalohen para
se të hidhet ndonjë lëndë si mbeturinë. Këto janë: Zvogëlimi, përpunimi dhe përdorimi
i sërishëm i mbeturinës. Këta hapa themelorë zbatohen me qëllim të zvogëlimit të sasisë
së mbeturinës, e cila hidhet çdo ditë në deponitë dhe me qëllim të mbrojtjes së mjedisit jetësor.
Zvogëlimi Të gjithë duhet ta zvogëlojmë përdorimin e prodhimeve, e me këtë do ti zvogëlojmë
produktet e mbeturinës në shportën për mbeturina. Për këtë arsye, është më mirë që të blihet
në paketime më të mëdha. Pastaj, duhet të blihet me torbë prej bezi, e jo në qese prej plastike.
Gjithashtu, duhet pasur kujdes sasinë të cilën e furnizojmë, që ta vlerësojmë se sa është
e mjaftueshme për një ditë ose për një javë sipas nevojës, me qëllim që mos të hedhim
produkte të pashfrytëzuara ose ushqim të prishur.
Përdorimi i sërishëm Disa nga prodhimet mund të përdoren përsëri për qëllime të caktuara
dhe të mos hidhen menjëherë në koshin e mbeturinave. Për këtë duhet të mendojmë para
se të hedhim diçka: se a mund ta përdorim përsëri atë? Duhet të jemi kreativ dhe të mendojmë
më tepër mënyra të reja për përdorimin e sërishëm të sendeve, për shembull, kutitë e këpucëve
për kuti të stolive, kanaçet për kuti lapsash dhe stilolapsash.
Përpunimi Përpunimi është proces gjatë të cilit gjërat e përdorura (shishet e qelqit, gazetat dhe
letrat e tjera, kanaçet, shishet e plastikës) çohen në fabrikë, përpunohen, me qëllim që përsëri
të fitohen prodhime të reja, të cilat mund të përdoren. Me këtë, mundësohet kursimi i pasurive
natyrore dhe zvogëlimi i mbeturinave në deponi.
102