Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

Beloj Crkvi (30,6%) i Plandištu (35%). Miroljub Labus pobedio je u svim velikim gradovima u
Vojvodini kao i onim opštinama u kojima pripadnici manjina čine znatan deo ili većinu
stanovništva. U gradu Novom Sadu Labus je dobio 37,5%, u opštinama Alibunar (34,3%), Bač
(39,2%), Bačka Topola (58,7%), Bački Petrovac (56,5%), Bečej (53,7%), Vršac (35,1%), @itište
(34,7%), Zrenjanin (37,8%), Kanjiža (81,5%), Kikinda (32,5%), Kovačica (53,3%), Kovin
(29,4%), Mali Iđoš (53,4%), Nova Crnja (38,8%), Novi Bečej (33,2%), Novi Kneževac (37,2%),
Pančevo (31.9%), Senta (77,7%), Sombor (35,8%), Srbobran (35%), Subotica (59,5%), Temerin
(39,4%) i ^oka (47%) . 5
[ešeljev uspeh ne treba pripisivati isključivo njegovom nacionalnom ekstremizmu nego i
lošim socijalnim prilikama. Vladajuće stranke nemaju efikasan socijalni program pa to vodi
porastu uticaja ultradesnice.
U poltičkoj propagandi stranke starog režima prevrat iz oktobra 2000. prikazuju kao
nacionalni poraz Srba i kapitulaciju pred zapadnim državama, a aktivnosti na zaštiti prava
manjina i ponovnog uspostavljanja autonomije Vojvodine kao pripremanje secesije pokrajine od
Srbije. Pored pomenutih političkih stranaka, i neke nevladine organizacije i mediji u Vojvodini
deluju sa pozicija srpskog nacionalnizma ( Televizija Most iz Novog Sada, Udruženje Svetozar
Miletić kao i klerofašistička organizacija Srpski obraz, koja otvoreno zagovara antisemitizam i
netrpeljivost prema manjinama svih vrsta).
Naravno, politički život devedestih odvijao se u Srbiji kao celini, pa bi linije podela
izgledale verovatno nešto drukčije da Vojvodina ima više autonomnih nadležnosti, što će
verovatno biti slučaj u neposrednoj budućnosti. Karaktersitika nacionalne strukture Vojvodine je
znatan udeo manjinskog stanovništva ali i relativno veliki broj manjinskih zajednica. Jedino su
Mađari, zbog svoje brojnosti a i teritorijalnog rasporeda, sposobni da izvrše uspešnu etnopolitičku
mobilizaciju, ali i među njima postoji više političkih stranaka, o čemu će više reči biti
kasnije. Pored Mađara, političke stranke imaju i Hrvati, ali i oni su razbijeni u dve međusobno
suprotstavljene partije bez velikog uticaja, a odskoro deluje i Alijansa vojvođanskih Rumuna.
Ostale vojvođanske manjine nemaju nacionalne političke stranke. Dakle, već zbog samog
nacionalnog sastava stanovništva, političke podele ne mogu slediti isključivo etničke linije.
Pored nacionalnih, u Vojvodini deluju i političke stranke koje po svom programu, a i po članstvu,
seku etničke granice. To su, pre svega, stranke autonomaške orijentacije. Postojanje političkih
stranaka i građanskih organizacija koje nisu oslonjene na etničku pripadnost već slede druge
linije podela, ideološke ili interesne, od ogromnog je značaja za opstanak etnički, verski i jezički
heterogenih društava. Treba dodati da je izborna geografija doprinosila smanjivanju uspeha
mađarskih etničkih partija deljenjem mađarskog stanovništva u više izbornih jedinica. Ipak,
mađarske stranke imale su odlučujući uticaj u opštinama sa mađarskom većinom. Najuticajnija,
Savez vojvođanskih Mađara, zalaže se za osnivanje mađarske teritorijalne samouprave na
severu Vojvodine, kulturnu i personalnu autonomiju. Po svojim osnovnim ideološkim i političkim
stavovima SVM je konzervativno-nacionalistička stranka koja rešenja za manjinsko pitanje vidi
pre u izdvojenim etničkim ustanovama nego u zajedničkim. O desno konzervativnim
opredeljenjima SVM govore i neki stavovi iz programa ove stranke, u kome se, između ostalog,
kaže: ″Po državljanstvu, vojvođanski Mađari su Jugosloveni. Ali kao prirodna zajednica, oni
sebe smatraju nezavisnim političkim subjektom i ravnopravnim partnerom Srba i ostalih nacija
koje žive u ovom regionu″ 6 Koncepcija nacije kao prirodne zajednice tipična je za desni
nacionalistički ekskluzivizam. Tako se u programu Srpske demokratske stranke (srpskih
zemalja) iz 1996. kaže:″ U Srpskoj demokratskoj stranci veruje se u slobodu i inicijativu
pojedinca, u vrednosti solidarnog društvenog života i hrišćansku požrtvovanost pojedinca za
kolektivitet. Pri tom se ima na umu tradicija srpskog prirodnog društva (podvukao S.M.) u
kome je pojedinac-domaćin- sa svojom porodicom predstavljao osnovnu vrednost i okosnicu
društva i najbolju odbranu države i njenih vrednosti″. 7 Prema organicističkim koncepcijama
društvo je prirodna zajednica u kojoj vlada, red a pojedinac je podređen kolektivu, tj. naciji.
Posebna pažnja u svim desničarskim koncepcijama pridaje se prirodnom obnavljanju nacije.
″Smanjivanje nataliteta, iseljavanje, porodice bez dece, samoubistva, alkoholizam i neke druge
tzv. nacionalne bolesti već decenijama za rezultat imaju neprekidno samouništavanje nacije″,
kaže se u programu SVM. Povećanje rađanja je od odsudnog značaja za očuvanje ″prirodne
zajednice″ pa se stoga u programu SVM ističe ″... mi moramo da povećanje nataliteta
izdignemo u društvu kao najveću vrednost... SVM se priključuje onima koji u interesu povećanja
5 Rezultati prvog kruga predsedničkih izbora navedeni su prema Dnevniku od 2.10.2002.
6 Program SVM , http://www.vmsz.org.yu/sh/dokumenti/program.htm
7 Srpska demokratska stranka, srpskih zemalja, Program, 1996, str.12
9