Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

Sedam Hrvata i Bunjevaca su sudije opštinskih sudova (1,8%, pet u Subotici i po jedan
u Somboru i Pančevu), dvoje sudija okružnih sudova su hrvatske nacionalnosti (2,2%, oboje u
Subotici), tri opštinska tužioca (3,1%, dva u Subotici jedan u Vrbasu) i nijedan okružni, a jedan
sudija trgovinskog suda (2%, u Subotici).
Tri sudije opštinskih sudova su Rusini (0,8%, u Novom Sadu, Somboru i Temerinu), ali
ih nema u Kuli i Vrbasu, gde se nalaze najveće zajednice Rusina. Jedan opštunski tužilac je
Rusin (1%, u Novom Sadu), a nema ih među okružnim sudijama i tužiocima i sudijama
trgovinskih sudova.
Među opštinskim sudijama je 21 Crnogorac (5,5%), četiri su sudije okružnih sudova
(4,4%), pet su opštinski (5%), dva okružni tužioci, a nijedan sudija trgovinskog suda nije
Crnogorac.
Najzad, 276 opštinskih sudija su Srbi (72,2%), 71 je sudija okružnih sudova (78,9%), 75
(75,05%) su opštinski a 25 (78,1%) su okružni tužioci, 41 (83,7%) Srbin je sudija trgovinskih
sudova. Očigledno je da su Srbi i Crnogorci prezastupljeni među nosiocima pravosudnih
funkcija, što predstavlja problem ne samo zbog nacionalnih neravnoteža nego i zbog toga što je
neophodno da sudovi u kojima su i manjinski jezici sudski jezici (a to su skoro svi sudovi u
Vojvodini) imaju dovoljan broj sudija koji ove jezike znaju.
Zanimljivo je da među nosiocima pravosudnih funkcija ima znatno više Jugoslovena
nego što je to slučaj kada su u pitanju opštinske funkcije. Među opštinskim sudijama ima ih 18
(4,7%), od toga 7 u Subotici, čak sedam okružnih sudija (6 u Novom Sadu, jedan u Somboru),
tri opštinska tužioca (3%, Novi Sad, Zrenjanin i Bela Crkva), nijedan okružni tužilac i jedan
sudija trgovinskog suda (2%, u Subotici). Nastojanje svih balkanskih nacionalista da iskorene
Jugoslovene očigledno nije uspelo. Najzad, valja zabeležiti da je jedan Rom sudija opštinskog
suda (0,3%, u Staroj Pazovi). Na drugim pravosudnim funkcijama nema Roma.
Podaci o nacionalnoj pripadnosti sudija važan su pokazatelj, ali trebalo bi utvrditi da li
pravosudni sistem diskriminatorski deluje (na primer, nejednake kazne za krivična dela iste
težine u zavisnosti od etničke pripadnosti počinioca).
Nedostaju podaci o nacionalnoj pripadnosti sudija porotnika. Oni su birani posle
prevrata iz 2000, a utisak je, na osnovu pregleda spiskova porotnika, da etnička ravnoteža
postoji.
Nažalost, uglavnom nedostaju podaci o nacionalnoj pripadnosti funkcionera u državnoj
administraciji kad su u pitanju i središnji organi i područne jedinice. Tokom dvedesetih postojala
je apsolutna kadrovska dominacija Srba. Iz iznetog pregleda može se zaključiti da su pripadnici
manjina adekvatno zastupljeni u predstavničkim telima (Skupština Vojvodine, skupštine opština)
i kolektivnim izvršnim organima (izvršni odbori skupština opština). Etnička asimetrija nastaje kad
su u pitanju inokosne funkcije. Na lokalnom nivou obično među funkcionerima dominiraju
pripadnici lokalne većine. Kada su u pitanju sudovi i tužilaštva, stanje je drukčije, tu su većinski
monopoli izrazitiji i to je verovatno slučaj i kada je u pitanju državna administracija. Iz
istraživanja HO i HCIT-a sledi da su pripadanci manjina i dalje podzastupljeni kad je reč o
prestižnim položajima.
I ova analiza ukazuje na nezadovoljavajući društveni položaj Roma. U Vojvodini ima
samo devet Roma odbornika i samo jedan sudija opštinskog suda. Ni jedan drugi Rom ne
zauzima neki od položaja koji su obuhvaćeni informacijom, a sudeći prema podacima HO i
HCIT-a, nema ih ni među direktorima komunalnih preduzeća, kao i onih u društvenoj svojini ili
bankama.
Da bi se ocenio položaj neke manjinske zajednice i njenih pripadnika, neophodno je
uzeti u obzir i pokazatelje socijalno-ekonomske prirode. Vojvodina je najrazvijenije područje u
Srbiji, a u nekim opštinama sa pretežno manjnskim stanovništvom ostvaruje se najveći prosečni
prihod po stanovniku u Srbiji (Kanjiža). Utisak je da u Vojvodini ne postoje socijalne
nejednakosti po etničkom osnovu (osim kad su u pitanju Romi), mada takva istraživanja
poslednjih godina nisu vršena.
9. Zaključak
Miloševićevu vladavinu 1988-2000. karakterisala je izrazita nacionalna netrpeljivost,
koja je bila naročito izražena do sredine devedesetih. Posle potpisivanja Dejtonskog ugovora
isključivost prema manjinama ublažena je, agresivne medijske kampanje postale su ređe, a
poslednji veći incidenti u Vojvodini dogodili su se posle pada Kninske Krajine, avgusta 1995.
Početkom devedesetih doneti su najvažniji zakoni u oblasti zaštite manjina, koji su
važili tokom poslednje decenije i još uvek nisu u potpunosti promenjeni. Po ovom sistemu
45