Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

More documents

Recommendations

Info

sa pripadnicima manjina putem odgovarajućih postupaka a posebno u institucijama koje ih predstavljaju kada se razmatraju zakonodavne ili administrativne mere koje će verovatno direktno uticati na manjine; uključivanje pripadnika manjina u izradu planova razvoja i drugih planova od značaja za manjine i izrade studija; efikasno učešće pripadnika manjina u izbornim telima na nacionalnom i lokalnom nivou; decentralizacija ili lokalni oblici vlade. 71 Formulacija u Konvenciji data je na uobičajeno uopšten način. Kada su u pitanju politički i vladavinski procesi, ostvarivanje pomenutog prava na ″efikasno učešće″ moralo bi podrazumevati ravnopravnu zastupljenost u organima vlasti kao i postojanje posebnih mehanizama koji obezbeđuju politički uticaj licima koja pripadaju manjinskim zajednicama. Kako je već navedeno, Zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina sadrži neke mehanizme koji bi terbalo da omoguće njihovo ravnopravno učešće u javnom životu. Međutim, izborni zakoni na osnovu kojih su održani izbori za saveznu, pokrajinsku i opštinske skupštine septembra 2000, kao i izbori za Narodnu skupštinu decembra 2000, nisu predviđali nikakve posebne mere koje bi obezbeđivale ravnopravnu zastupljenost manjina u predstavničkim telima. Naprotiv, izborni cenzusi su bili veoma visoki tako da su manjinske stranke na saveznim i republičkim izborima uglavnom nastupale u DOS-u ili nisu uopšte izlazile. U delu teksta koji sledi iznosim podatke o zastupljenosti pripadnika manjina u organima vlasti na osnovu raspoloživih podataka koji su uglavnom nepotpuni. Prema zvaničnom izveštaju sa lokalnih izbora održanih septembra 2000, u Vojvodini je bilo ukupno 1745 odbornika. 72 Prema Informaciji o zastupljenosti pripadnika nacionalnih manjina u javnim službama koju je 2002. godine sačinio Pokrajinski sekretarijat za upravu i propise, 270 odbornika su mađarske nacionalnosti (nedostaju podaci za Skupštinu opštine Subotica koja ih, navodno, ne poseduje i opštinu Titel), što iznosi 16,6%. Po popisu iz 1991, Mađari su činili 16,86% ukupnog stanovništva. Na ranije održanim lokalnim izborima tokom devedesetih Mađari su činili 15,69% (1996) odn. 17,89% odbornika u Vojvodini (izbori decembra 1992). Kod ranijih izbora uključeni su i Subotica i Titel. S obzirom da je udeo mađarskog stanovništva u ukupnom stanovništvu Vojvodine danas izvesno manji nego 1991, jasno je da su Mađari na odgovarajući način zastupljeni u lokalnim skupštinama. Od ukupno 270 odbornika mađarske nacionalnosti 101 izabran je u opštinama u kojima Mađari ne čine većinu stanovništva ili 37,4%, što odgovara teritorijalnom rasporedu mađarskog stanovništva u Vojvodini. U Informaciji su podaci za Hrvate i Bunjevce navedeni zbirno pa time kao da Pokrajinski sekretarijat naglašava da se radi o jednoj nacionalnoj skupini. Na poslednjim izborima izabrano je 29 odbornika ove/ovih nacionalnosti, 1,8%. S obzirom da je najveća koncentracija hrvatsko- bunjevačkog stanovništva upravo u Subotici, izvesno je da je njihov udeo u ukupnom broju odbornika veći. Hrvati, Bunjevci i [okci činili su 1991. zajedno 4,86% stanovništva. S obzirom na nepouzdanost popisa iz 1991. kada je broj Hrvata u Vojvodini u pitanju, te njihovo veliko iseljavanje tokom devedesetih, nemoguće je oceniti, na osnovu raspoloživih podataka, da li su pripadnici ovih etničkih grupa zastupljeni u lokalnim skupštinama proporcionalno svom udelu u stanovništvu. Najviše odbornika hrvatske i bunjevačke nacionalnosti ima u opštini Sombor 7 (11,5%). Na izborima održanim 1992. izabrano je u Vojvodini 2,06% odbornika ove /ovih nacionalnosti, a 1996. 1,4%. U opštinskim skupštinama u Vojvodini ima 41 odbornik rumunske nacionalnosti- 2,5% (1992:2,01%; 1996:2,4%). Zanimljivo je da je 1996. izabran identičan broj odbornika kao i 2000 - 41. Rumuni su 1991. činili 1,93% ukupnog stanovništva Vojvodine. Očigledno je da udeo odbornika rumunske nacionalnosti premaša njihov udeo u stnovništvu. Najviše odbornika Rumuna ima u opštini Alibunar- 8 ili 25,8% ukupnog broja odbornika u toj opštini. Na poslednjim lokalnim izborima izabrano je 70 odbornika slovačke nacionalnosti (4,3%), najviše ih je u opštinama Bački Petrovac - 25 (80,6%) i Kovačica- 17 (43,6%). Na ranije održanim izborima devedesetih u Vojvodini je izabran 71 Slovak 1992 (4,19%) odnosno 71 1996 (4,14%). Udeo Slovaka u ukupnom stanovništvu iznosio je 1991. 3,16%. U lokalnim skupštinama ima 18 odbornika rusinske nacionalnosti - 1,1%. Najviše ih je u opštini Kula - 5 (11,11%) i Vrbas - 5 (14,3%). Na izborima održanim 1992. izabrano je 11 odbornika Rusina (0,65%) a 1996 - 17 (0,99%). Udeo Rusina u stanovništvu Vojvodine iznosio je 1991- 0,88%, dakle, Rusini su više nego adekvatno zastupljeni u lokalnim skupštinama. U skupštinama vojvođanskih opština devet je odbornika romske nacionalnosti (0,5%). Najviše ih je u opštinama Apatin - 3 (6,98%) i Beočin - 3 (8,57%). Na izborima održanim 71 Navedeno prema tekstu Konvencije koji je objavio Beogradski centar za ljudska prava 1996. 72 Izbori 2000 za odbornike skupština opština i gradova za odbornike Skupštine grada Beograda i grada Niša, RZIS Beograd, februar 2001 40
decembra 1992. izabrana su u Vojvodini 3 Roma (0,18%) a 1996. samo jedan (0,06%) i to u Beočinu. Prema popisu iz 1991, u Vojvodini je bilo 24.366 Roma (1,21%). Njihov faktički broj je, svakako, nekoliko puta veći, što znači da su neadekvatno zastupljeni u lokalnim skupštinama. Jugoslovena odbornika ima 20 (1,2%), 1992-8 (0,47%), 1996-20 (1,17%). Udeo Jugoslovena iznosio je 1991. 8,65%, ali izvesno je da je njihov udeo u stanovništvu sada znatno manji. Najviše ih je u Skupštini Bele Crkve - 5 (15,2%), a po 2 u Bačkoj Palanci, Kikindi, Beočinu i Odžacima. S obzirom da je etnička netrpeljivost obično najizraženija prema onima koji se ne identifikuju po svojoj etničkoj pripadnosti, već aktuelnu političku zajednicu smatraju glavnom crtom svog kulturnog i socijanog identiteta, ovakvi podaci ne čude. Na lokalnim izborima 2000. izabran je 51 odbornik crnogorske nacionalnosti (3,1%). Najviše ih je u opštini Vrbas - 17 (48,6%), potom u Kuli - 15 (33,33%) i Malom Iđošu - 9 (36%). Na izborima održanim decembra 1992. izabrana su 73 odbornika (4,31%) crnogoske nacionalnosti a 1996 - 55 (3,21%). Udeo Crnogoraca u stanovništvu pokrajine bio je 1991. 2,23% , dakle, ova nacionalna skupina je nešto prezastupljena. Srba odbornika u Vojvodini ( bez Subotice i Titela) ima 1.084 (66,8%). Jedino u Skupštini Malog Iđoša nema ni jednog Srbina. 1992. bilo ih je izabrano 1.146 (67,65%) a 1996. 1.096 (63,94%). Udeo Srba u stanovništvuVojvodine iznosio je 1991. 56,79%, ali je sad sigurno znatno veći, pa se sa sigurnošću ne može tvrditi da li su Srbi prezastupljeni i u kojoj meri. (U 1992. to je svakako bio slučaj.) Najzad 2000. su izabrana dva odbornika ^eha (u Beloj Crkvi), 1 Bugarin u Pančevu, 4 Makedonca (po jedan u Novom Sadu, Pančevu, Plandištu i Rumi), 8 Vojvođana (0,5%) i to 4 u Somboru i po dva u Zrennjanu i Novom Sadu, 2 Rusa (po jedan u Beloj Crkvi i Novom Sadu), 1 Slovenac (u Pančevu). Napominjemo da su podaci za 2000. nepotpuni, a za 1992. i 1996. su potpuni. Najviše odborničkih mesta u Vojvodini osvojila je na poslednjim opštinskim izborima koalicija DOS - 881 (50,49%). DOS je inače osvojio 37,60% glasova. Sledi SPS-JUL koji je sa dobijenih 28,99% glasova osvojio 538 odborničkih mesta(30,83%). Na izborima je primenjen jednokružni većinski sistem, otuda nesrazmera u broju dobijenih glasova i mandata kod pobedničke koalicije. U ovom izbornom sistemu prvi dobija sve ili gotovo sve. Manjinske stranke učestvovale su u DOS-u, ali su u nekim opštinama nastupale i odvojeno ili u različitim koalicijama koje su formirale stranke sa mađarskim nacionalnim predznakom. Savez vojvođanskih Mađara, samostalno nastupajući, dobio je 40 odborničkih mesta, Agoštonova Demokratska stranka vojvođanskih Mađara osvojila je 15 odborničkih mesta u samostalnim nastupima, a Pal [andorova Demokratska zajednica vojvođanskih Mađara 3. Izneti podaci za izbore 2000. i u nešto manjoj meri za ranije održane izbore ukazuju na približnu podudarnost između etničke strukture stanovništva Vojvodine i izabranih odbornika. Kada se analizira ovaj odnos po pojedinačnim opštinama, odstupanja su veća. Ipak, ne bi se moglo reći da je primena većinskog sistema hendikepirala manjine. U situacijama kada je manjinsko stanovništvo skoncentrisano u pojedinim delovima grada ili selima, birači, po pravilu, biraju svog sunarodnika. Takođe, dobitnička koalicija DOS među svojim kandidatima imala je i kandidate manjinske nacionalne pripadnosti. Ipak, činjenica da među odbornicima opštinskih skupština postoje i pripadnici manjina, ne znači nužno da će one prilikom odlučivanja voditi računa o manjinskim interesima. Potrebno je uvesti posebne mehanizme zaštite u predstavničkim telima da bi interesi manjina bili ostvareni. Najzad, klasični nedostatak većinskog sistema, princip da stranka s najvećim brojem glasova osvoji nesrazmerno veliki broj mandata, za Vojvodinu je bio u izvesnom smislu koristan. Naime, [ešeljeva ultranacionalistička Srpska radikalna stranka dobila je1996. ukupno 147.424 glasa (15,07%) i 127 odborničkih mesta (7,41%) , a 2000 sa 142.803 glasa (12,5%) svega 23 odbornička mesta (1,32%). Na ovim lokalnim izborima DOS je na 1.297 glasova dobijao jedan mandat a radikali na 6.209, dakle, većinski izborni sistem deklasirao je SRS, što je bilo od itekako velikog značaja za etničke odnose u Vojvodini i tolerantniju atmosferu u lokalnim skupštinama . Da su bili proporcionalno zastupljeni, radikali bi, izvesno, i u lokalnim skupštinama primenili sistem opstrukcije kojom se služe u Narodnoj skupštini. Dakle, načelne prednosti proporcionalnog izbornog sistema ne moraju se ispoljavati u svakom pojedinačnom slučaju. Zakonom o lokalnim izborima koji je donet 2002. uveo je proporcionalni izborni sistem, a poređenja posle narednih izbora pokazaće da li je on u Vojvodini povoljniji po manjine. 73 Dosada primenjivano pravilo po kome je svako naselje bilo izborna jedinica omogućilo je da relativno mala naselja, pa i ona sa pretežno manjinskim stanovništvom, imaju svog odbornika. Takve efekte proporcionalni sistem 73 Službeni glasnik Republike Srbije, 33/2002, 37/2002, 42/2002 41
Page 1 and 2: Miroslav Samardžić Tranzicija i m
Page 3 and 4: stanovništva) da bi taj porast bio
Page 5 and 6: zadržanu visoku stopu nataliteta,
Page 7 and 8: Tokom devedesetih u Vojvodinu su pe
Page 9 and 10: Beloj Crkvi (30,6%) i Plandištu (3
Page 11 and 12: Pavle Nikolić, Leon Koen, Kosta Č
Page 13 and 14: izborima 2000. došlo do povećanja
Page 15 and 16: U poslednje vreme ističu se u vojv
Page 17 and 18: Hrvatskoj), negde ćirilica (u Srbi
Page 19 and 20: Kikinde da Kikindske novine ne šta
Page 21 and 22: ćirilice ponekad iznose skrivenije
Page 23 and 24: mogućnost brojčanog ograničenja,
Page 25 and 26: većinsko-manjnske odnose treba def
Page 27 and 28: tradicionalnih manjinskih toponima
Page 29 and 30: manjine (čl. 24 st. 2). Elektori m
Page 31 and 32: zajednica prethodno dostavi na miš
Page 33 and 34: i Zakon o lokalnoj samoupravi. Prem
Page 35 and 36: Nastava na nekom od ovih jezika org
Page 37 and 38: ukupno 239 nastavnika i saradnika 7
Page 39: oko Transilvanije itd.). Usmerenost
Page 43 and 44: oja) 12 ih je u opštinama sa slova
Page 45 and 46: Sedam Hrvata i Bunjevaca su sudije
Page 47: važili do Miloševićevog dolaska

Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?