Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

Organi škole u kojoj se nastava izvodi samo na manjinskom jeziku rade na tom jeziku.
^lan školskog odbora, nadzornog odbora i sekretar u ovakvoj školi može biti samo lice koje zna
dotični jezik. Direktor, pedagog i psiholog moraju ispunjavati uslove koji važe za nastavnike u
ovakvim školama, a taj uslov mora ispunjavati i prosvetni savetnik koji vrši pedagoški nadzor. I
u dvojezičnim školama direktor i sekretar mogu biti samo lica koja poznaju jezik nacionalne
manjine, a u školama sa izdvojenim odeljenjima sa nastavom na manjinskom jeziku postavlja se
pomoćnik sa ovlašćenjima direktora za odeljenja van sedišta. U dvojezičnim školama organizuje
se posebno nastavničko veće za nastavu na manjinskom jeziku, a školski pedagog i psiholog
moraju poznavati oba nastavna jezika. Ako takve ne može da obezbedi, škola angažuje
psihologa i pedagoga za svaki nastavni jezik posebno.
Za brojnije vojvođanske manjine osnivaju se više škole i fakulteti za obrazovanje
vaspitača, nastavnika razredne nastave i nastavnika predmetne nastave na manjinskom jeziku.
U sastavu ovakvih ustanova je i studentski dom. Za pripadnike malobrojnijih manjina ovakvo
obrazovanje vrši se na postojećim višim školama i fakultetima, na manjinskim jezicima ili
dvojezično. Viša škola i fakultet mogu za izvođenje nastave na manjinskom jeziku da angažuju i
profesore iz inostranstva za jednu školsku godinu, a troškove u tom slučaju snosi pokrajinski
budžet.
Na drugim višim školama i fakultetima nastava se na manjinskim jezicima obezbeđuje
ako se za to izjasni najmanje dvadeset studenata iste godine istog usmerenja, a i za manje
ukoliko takvu potrebu utvrdi pokrajinski sekretar.
Prijemni ispit, na zahtev kandidata, može se polagati na manjinskom jeziku.
Skupština Vojvodine obrazuje Prosvetni savet Vojvodine koji radi i donosi odluke u
komisijama obrazovanim za svaku nacionalnu manjinu. ^lanove ovih komisija predlažu stručna i
naučna udruženja nacionalnih manjina. Savet donosi osnove programa za rad sa decom
predškolskog uzrasta, nastavne planove i programe za predmete maternji jezik i jezik
nacionalne manjine sa elementima nacionalne kulture, kao i program za nastavu nacionalne
istorije i muzičke i likovne umetnosti. Nacionalna istorija kao i nacionalne umetnosti obuhvataju
najmanje polovinu godišnjeg fonda časova ovih predmeta. Savet propisuje obavezan spisak
knjiga za školske biblioteke i obrazovno-nastavna sredstva za rad na jezicima nacionalnih
manjina, odobrava udžbenike i priručnike.
Nastavu na manjinskom jeziku može izvoditi nastavnik koji je stekao osnovno
obrazovanje ili neki od viših stepena obrazovanja na jeziku nacionalne manjine ili čije je znanje
jezika provereno od strane odgovarajućih ustanova. Nastavu od I do IV razreda osnovne škole
može izvoditi nastavnik koji je stekao više ili visoko obrazovanje na jeziku nacionalne manjine ili
koji na učiteljskom fakultetu položi ispit iz jezika nacionalne manjine sa metodikom. Nastavnik
ima pravo da stručni ispit polaže na manjinskom jeziku, a stručna usavršavanja se, po pravilu,
ostvaruju na tom jeziku. Skupština AP Vojvodine donosi plan za školovanje nastavnika i
saradnika za rad na jezicima nacionalnih manjina, a u budžetu pokrajine obezbeđuju se
sredstva za njegovo ostvarivanje, kao i za obezbeđivanje stipendija i kredita. Zbog dugotrajne
diskriminacije Roma Nacrt CMK predviđa posebne afirmativne uslove za ostvarivanje njihovog
prava na obrazovanje. U predškolskim ustanovama i osnovnim školama u kojima se školuju
Romi obezbeđuje se saradnik za romski jezik koji sarađuje sa vaspitačem ili nastavnikom radi
uspešnog savladavanja nastavnog programa. Vaspitači i nastavnici su dužni da izlažu sadržaje
koji podstiču toleranciju prema Romima. Predviđene su takođe posebne mere čiji je cilj
poboljšavanje socijalnog položaja učenika i studenata romske nacionalnosti, a predviđaju se i
upisne kvote za Rome u srednjim i višim školama i na fakultetima.
U Nacrtu CMK zadržava se nominalno jedinstveni obrazovni sistem, ali se po gotovo
svim njegovim odredbama vidi da bi on bio gotovo u celosti fragmentiran. Radi se o tipično
etnocentričnoj koncepciji obrazovnog sistema po kojoj je njegova svrha razvoj nacionalne svesti
i očuvanje etničke samosvojnosti, koja se pak smatra odlučujućom i nepromenljivom
karakteristikom pojedinca i grupe. Stvaranje patuljastih škola za svaku etničku grupu posebno
nije praktično ni izvodljivo. Izvesno je da bi kvalitet nastave u njima bio niži nego što je danas.
Verovatna namera je da se postigne što je moguće doslednije etničko izdvajanje tako da bi
učenici, pogotovu u osnovnim školama, bili potpuno zatvoreni u svoju etničku grupu sa
nastavnicima iste nacionalnosti i etnocentričnim programima. Pola ukupnog fonda časova
istorije i muzičke i likovne umetnosti bili bi posvećeni nacionalnim sadržajima. Vojvođanske
etničke grupe imaju u svojoj prošlosti i dugu tradiciju sukobljavanja koja je šira od sadašnjih
većinsko-manjinskih odnosa. Postojali su istorijski sukobi i među narodima koji su danas u
Vojvodini u manjinkom položaju (hrvatsko-mađarski istorijski sukob, rumunsko mađarski spor
38