Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

More documents

Recommendations

Info

Postojeća obrazovna mreža na manjinskim jezicima u Vojvodini razvijana je kroz više decenija. Tokom Miloševićevog vremena pogoršani su uslovi za školovanje na manjinskim jezicima u poređenju s prethodnim periodom kada je obrazovanje bilo u nadležnosti AP Vojvodine. Izneti podaci o obuhvaćenosti učenika nastavom na maternjem jeziku ukazuju da osnovni problemi nisu bili u razvijenosti mreže već u hipercentralizovanom upravljanju školama i etnocentričnim sadržajima školskih programa. Svakako da bi se širenjem školske mreže obuhvaćenost učenika nastavom na svom jeziku dodatno popravila. Međutim, kada je na početku školske 2001/2002. u Zrenjaninskoj gimnaziji otvoreno odeljenje na slovačkom, ispostavilo se da nema zainteresovanih učenika. U istom gradu otvorena su i odeljnja sa nastavom na mađarskom u nekim stručnim školama, pa je naglo opao broj upisanih učenika u nastavu na mađarskom jeziku u gimanziji. Zakonskim izmenama donetim 2002. uklonjeni su neki od pomenutih nedostataka: promenjen je način upravljanja školama tako da sada lokalne zajednice imaju više ingerencija. Ipak, temeljna reforma školskog sistema najavljuje se za 2003. godinu. Na osnovu nekih postupaka vlasti, čini se da će obrazovanje i ubuduće biti podređeno političkim potrebama. Krajem jula 2001. republička vlada donela je Uredbu o organizovanju i ostvarivanju verske nastave i nastave alternativnog predmeta u osnovnoj i srednjoj školi kojom se uvodi veronauka kao fakultativan predmet. 63 Potom je izmenama i dopunama zakona o osnovnoj i srednjoj školi verska nastava ozakonjena s tim da je ona po zakonima izborni predmet, što znači da se učenici moraju opredeliti ili za veronauku ili građansko vaspitanje. 64 Verska nastava uvodi se za tradicionalne crkve i verske zajednice, a to su i prema Uredbi i po zakonima: Srpska pravoslavna crkva, Islamska zajednica, Katolička crkva, Slovačka evangelistička crkva a.v. , Jevrejska zajednica, Reformatska hrišćanska crkva i Evangelistička hrišćanska crkva a.v. Iz navedenog se vidi da učenici, recimo, rumunske nacionalnosti koji pohađaju nastavu na svom jeziku, a vernici su Rumunske pravoslavne crkve, nemaju pravo na versku nastavu. U nekim vojvođanskim školama sa nastavom na rumnskom bio je prijavljen dovoljan broj učenika, ali njima nije bila dozvoljena verska nastava. U istom položaju su ″male″protestantske crkve. Postavlja se pitanje po kojim to kriterijumima vlast klasifikuje crkve i verske zajednice na tradicionalne i ostale. Na taj način ona se grubo meša u pitanja vere, za šta nije nadležna. (Prema ustavima SRJ i Republike Srbije crkva je odvojena od države). Uveđenje veronauke u škole treba posmatrati u kontekstu političkih borbi u Srbiji. Aktuelna vlast postupila je tako u nastojanju da postigne političke poene, što pak znači da se radi o još jednom primeru manipulacije obrazovanjem. Ova odluka posebno je problematična zbog tesne povezanosti crkava na Balkanu sa nacionalnim pokretima. Odgovornost najvećih verskih zajednica za širenje nacionalne mržnje u bivšoj Jugoslaviji nije mala, što ih diskvalifikuje kao institucije koje mogu biti prisutne u javnom obrazovnom sistemu. Posebno štetne posledice ovakva odluka može imati u Vojvodini, koja je i u verskom pogledu najheterogenija u Srbiji. S obzirom na iskustvo sa obeležavanjem Sv. Save u školama devedesetih, lako je pretpostaviti da će verska nastava u školama dobijati i obrednu dimenziju. Teško da bi prililkom predstojećih reformi obrazovnog sistema savremeni međunarodni standardi u ovoj oblasti mogli da budu od velike koristi budući da aktuelni propisi u Srbiji, a i praksa u Vojvodini, ne zaostaju za međunarodnim normama, osim kad su u pitanju Romi, što se konstatuje i u studijama koje su sačinile neke specijalizovane međunarodne organizacije. 65 Višejezično obrazovanje u Vojvodini ima dugu tradiciju, a iskustvo stečeno na vlastitom području najbolji je vodič u reformama. Postoje, međutim, snažni pritisci, pretežno političke a ne pedagoške prirode, da se integrisani višejezični obrazovni sistem razbije u više zasebnih, etničkih. 7.3. Više i visoko obrazovanje Na višim školama u AP Vojvodini u školskoj 2000/01. obrazovala su se ukupno 10.083 studenta (80,05% Srbi , 8,31% Mađari, 1,36% Slovaci, 0,82% Rumuni, 0,64% Rusini...). Od 63 Službeni glasnik Republike Srbije, 46/2001 64 Službeni glasnik Republike Srbije, 22/2002,23/2002 65 V: Primary Education in the Federal Republic of Yugoslavia, Analisis and Reconmendation, UNICEF, Issued by Belgrade Office, 2001 36
ukupno 239 nastavnika i saradnika 74,29% su Srbi, 7,86% Mađari, 5,71% Crnogorci, 5% Rumuni, 2,14% Slovaci, Hrvati i Jugosloveni po 1,43%... Nastava se izvodi na srpskom jeziku, ali i na nekim manjinskim jezicima, tako da je 50,12% studenata mađarske nacionalnosti obuhvaćeno nastavom koja se delom ili u celini izvodi na njihovom jeziku; 25,30%. Rumuna prati nastavu delom na rumunskom jeziku. Pretežno se radi o studentima koji se obrazuju za zvanje vaspitača na višim školama u Vršcu, Novom Sadu i Subotici. U Vojvodini se ne obrazuju vaspitači za rad u predškolskim ustanovama na rusinskom i slovačkom jeziku. Na Univerzitetu u Novom Sadu radi 2.107 nastavnika i saradnika u stalnom radnom odnosu: 71,05% su Srbi, 8,72% Jugosloveni, 7,02% Mađari, 2,57% Hrvati, 2,35% Crnogorci, 1,29% Slovaci, 1,01% Rusini, 0,34% Rumuni itd. Od ukupno 34.338 studenata 70,8% su Srbi, 5,72% Mađari, 1,13% Slovaci, 0,3% Rumuni, 0,71% Rusini itd. Od 952 postdiplomca 69,54% su Srbi, 8% Mađari, 1,35% Slovaci, 0,21% Rumuni, 0,42% Rusini itd. Nastava na Novosadskom univerzitetu ostvaruje se na srpskom jeziku, a na nekim fakultetima delom i na mađarskom jeziku (Građevinski i Ekonomski fakultet u Subotici, Akademija umetnosti u Novom Sadu- odsek glume na mađarskom jeziku). Na odeljenjima Učiteljslog fakulteta iz Sombora u Subotici i Bačkom Petrovcu nastava se izvodi na mađarskom i srpskom, odnosno slovačkom i srpskom. Na odeljenju beogradskog Učiteljskog fakulteta u Vršcu nastava se delimično izvodi i na rumunskom jeziku. Na učiteljskim fakultetima ne postoje grupe za obrazovanje učitelja razredne nastave za rad na rusinskom jeziku. Najzad, na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, na grupama za mađarski, slovački, rumunski i rusinski jezik nastava se u potpunosti izvodi na ovim jezicima. Prema važećem zakonu, nastava na manjinskom jeziku na višoj školi i univerzitetu izvodi se uz saglasnost Vlade, kao kad se radi o stranim jezicima. Pokrajinski sekretarijat za obrazovanje predlaže da se promene propisi u ovoj oblasti i unese odredba po kojoj bi se nastava na manjnskom jeziku organizovala za sve predmete ili deo predmeta ako se za to izjasni najmanje dvadeset studenata iste godine istog usmerenja, te ukoliko na dotičnoj višoj školi - fakultetu postoje kadrovski uslovi za organizovanje ovakve nastave. 7.4. Nacrt zakona o školovanju nacionalnih manjina u Vojvodini Centra za multikulturalnost Centar za multikulturalnost, nevladina organizacija iz Novog Sada, izradio je 2001. godine Nacrt zakona o školovanju nacionalnih manjina u Vojvodini. Iz teksta nije jasno na kom bi nivou taj zakon trebalo da se donese, ali je već sam naslov prilično neuobičajen, sa snažno naglašenom kolektivnom dimenzijom, što nagovaeštava da obrazovni proces treba da bude orijentisan prema etnokulturnim grupama a ne pojedincima. Prema zamisli CMK, obrazovanje na jezicima nacionalnih manjina ostvaruje se u okviru jedinstvenog obrazovnog sistema: u predškolskim i osnovnim školama pod jednakim uslovima kao i na srpskom jeziku, a u srednjim i višim školama i na univerzitetu pod uslovima propisanim zakonom. Osnovno obrazovanje na jezicima manjina izvodi se u posebnim školama, koje se mogu osnovati ukoliko ima najmanje po jedno odeljenje od I doVIII razreda sa najmanje deset učenika upisanih u prvi razred. Ukoliko ne postoji propisan broj učenika, obrazuje se odeljenje s nastavom na manjinskom jeziku u školama u kojima se nastava izvodi na srpskom, pod istim uslovima kao i kad se nastava izvodi na srpskom. U sredinama u kojima živi veći broj pripadnika nacionalnih manjina osnivaju se gimnazije i stručne škole s nastavom na manjinskim jezicima ili srednjoškolski centar sa više srodnih struka i programom gimnazije. Ovakve srednje škole u svom sastavu imaju dom učenika. Gimnazija sa nastavom na nekom manjinskom jeziku može se osnovati ako postoje najmanje dva odeljenja istog razreda sa najmanje deset učenika u odeljenju, a stručna škola ukoliko ima najmanje tri odeljenja istog razreda za srodna zanimanja sa najmanje deset učenika u odeljenju. Srednjoškolski centar osniva se s najmanje četiri odeljenja istog razreda sa po najmanje deset učenika. Za manjine sa malim brojem pripadnika osniva se centar za osnovno i srednje obrazovanje ukoliko postoji najmanje jedno odeljenje sa deset učenika, a može i sa manjim brojem ukoliko pokrajinski sekretar, nadležan za obrazovanje, tako odluči. U dvojezičnim srednjim školama nastava se izvodi na manjinskom jeziku ako se za to izjasni najmanje deset učenika istog razreda istog usmerenja ili zanimanja, s tim što se, uz dozvolu pokrajinskog sekretara, može izvoditi i za manji broj učenika. 37
Page 1 and 2: Miroslav Samardžić Tranzicija i m
Page 3 and 4: stanovništva) da bi taj porast bio
Page 5 and 6: zadržanu visoku stopu nataliteta,
Page 7 and 8: Tokom devedesetih u Vojvodinu su pe
Page 9 and 10: Beloj Crkvi (30,6%) i Plandištu (3
Page 11 and 12: Pavle Nikolić, Leon Koen, Kosta Č
Page 13 and 14: izborima 2000. došlo do povećanja
Page 15 and 16: U poslednje vreme ističu se u vojv
Page 17 and 18: Hrvatskoj), negde ćirilica (u Srbi
Page 19 and 20: Kikinde da Kikindske novine ne šta
Page 21 and 22: ćirilice ponekad iznose skrivenije
Page 23 and 24: mogućnost brojčanog ograničenja,
Page 25 and 26: većinsko-manjnske odnose treba def
Page 27 and 28: tradicionalnih manjinskih toponima
Page 29 and 30: manjine (čl. 24 st. 2). Elektori m
Page 31 and 32: zajednica prethodno dostavi na miš
Page 33 and 34: i Zakon o lokalnoj samoupravi. Prem
Page 35: Nastava na nekom od ovih jezika org
Page 39 and 40: oko Transilvanije itd.). Usmerenost
Page 41 and 42: decembra 1992. izabrana su u Vojvod
Page 43 and 44: oja) 12 ih je u opštinama sa slova
Page 45 and 46: Sedam Hrvata i Bunjevaca su sudije
Page 47: važili do Miloševićevog dolaska

Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?