Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

More documents

Recommendations

Info

postupka odredi onaj za koji se opredeli većina stranaka. Prema Predlogu, u opštinama u kojima su u službenoj upotrebi i jezici narodnosti pripadnici narodnosti imaju pravo da s organima komuniciraju na maternjem jeziku i van pomenutih postupaka. Dalje, Skupština Vojvodine predlaže da nadzor nad sprovođenjem zakona o jeziku na teritoriji Vojvodine vrše pokrajinski organi uprave a da pravo pokretanja postupka zbog neprimenjivanja zakonskih odrebi imaju i sekretari opštinske odnosno gradske uprave. Ovakav predlog motivisan je činjenicom da republički organi uprave, koji po važećem zakonu vrše nadzor, do sada nisu činili gotovo ništa kako bi obezbedili primenjivanje Zakona. Najzad, prema Predlogu, Skupštini Vojvodine bi pripadalo i pravo da svojim opštim aktima bliže reguliše primenu Zakona na teritoriji pokrajine. Ako bi rečeni predlozi bili prihvaćeni, pravo na službenu upotrebu manjinskih jezika bilo bi vraćeno na standarde koji su postojali do početka devedesetih. Drugo je pitanje da li je realno očekivati da tako izmenjen zakon u praksi bude u potpunosti primenjen. Naime, opštine svojim statutima regulišu koji su jezici, pored srpskog, na njihovoj teritoriji u službenoj upotrebi, pri čemu Zakon ne utvrđuje kriterijume koji se pri tome moraju uvažavati (recimo, broj pripadnika određene manjne, njihov udeo u ukupnom stanovništvu opštine ili pojedinih naselja). U praksi se događalo da se manjinski jezici uvode u službenu upotrebu i u opštinama gde je broj pripadnika manjina veoma mali, ali i obrnuto, da se to ne čini tamo gde je njihov broj znatno veći. Od 45 vojvođanskih opština 37 ih je svojim statutima regulisalo i službenu upotrebu nekog od manjinskih jezika. Pitanje je da li je u svim sredinama moguće u potpunosti primeniti zakonske odredbe,čak i ako postoji politička volja. Veća selektivnost u utvrđivanju prava na upotrebu manjinskih jezika u praksi bi dovela do manjeg raskoraka između normativnog i stvarnog. Jasno je da se u sredinama u kojima je broj pripadnika neke nacionalne manjine veći pravo na upotrebu jezika može ostvariti po višim standardima od sredina u kojima je taj broj mali. U Predlogu Skupštine Vojvodine neki koraci u ovom pravcu su učinjeni budući da se predlaže sužavanje pojma službene upotrebe jezika kako se pod ovaj pojam ne bi podvodili baš svi javni natpisi. Takođe, prema Predlogu, opština može uvesti u službenu upotrebu jezik narodnosti i na delu svoje teritorije. Međutim, prema Predlogu, opština je dužna da uvede u službenu upotrebu jezik narodnosti u svim slučajevima kada takvi zahtevi postoje. Kada bi se takav predlog prihvatio, u svakoj vojvođanskoj opštini bilo bi po nekoliko službenih jezika. Na istoj sednici Skupština APV usvojila je i Odluku o višejezičnim obrascima izvoda iz matičnih knjiga i o načinu upisa u iste. Ovom odlukom utvrđuje se da se obrasci izvoda i uverenja iz matičnih knjiga štampaju dvojezično za potrebe opština u pokrajini u kojima su u službenoj upotrebi, pored srpskog jezika, i jezici nacionalnih manjina. Iako Zakon o službenoj upotrebi jezika i pisma predviđa da se na područjima na kojima su u službenoj upotrebi i jezici narodnosti, javne isprave, na zahtev pripadnika narodnosti, izdaju dvojezično, do sada uglavnom nisu bili obezbeđeni dvojezični obrasci. Ovaj nedostatak bio je naročito uočljiv kad su u pitanju obrasci izvoda iz matičnih knjiga . Uputstvom o vođenju matičnih knjiga 61 propisani su samo obrasci na srpskom jeziku. Skupština, pozivajući se na ovlašćenja koja ima po Statutu APV, donela je odluku o štampanju dvojezičnih obrazaca i utvrdila način upisa podataka. Prema Odluci, prilikom višejezičnih upisa nazivi mesta i opština upisuju se na srpskom jeziku i na jeziku nacionalne manjine, u skladu s pravopisom tog jezika. Upis ličnog imena pripadnika nacionalne manjine vrši se na jeziku i pismu nacionalne manjine, s tim da se posle toga u zagradi upisuje i na srpskom jeziku . Povodom predloga za izmenu Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisma u Skupštini je vođena burna rasprava budući da su se poslanici DOS-a iz Demokratske stranke Srbije protivili predlogu. Kada je jedan od poslanika iz Saveza vojvođanskih Mađara za govornicom počeo da govori na mađarskom jeziku, neki poslanici iz DSS-a napustili su salu. U raspravi o višejezičnim obrascima nije bilo takvih incidenata. Na sednici održanoj maja 2000. Skupština nije prihvatila inicijativu za izmenu Statuta AP Vojvodine kojom se predlagalo uvođenje hrvatskog kao službenog jezika. Godinu dana kasnije ova inicijativa je prihvaćena tako da su sada u pokrajinskim organima u službenoj upotebi srpski, hrvatski, mađarski, rumunski, slovački i rusinski jezik, a srpskohrvatski je izbačen. Na sednici održanoj početkom septembra 2002. Skupština je usvojila predloge za dopunu republičkog zakona o lokalnoj samoupravi. Dopunama ovog zakona trebalo bi da se omogući službena upotreba simbola i znamenja nacionalnih manjina. Kako je napred već istaknuto, u ovoj materiji su u sukobu savezni zakon o slobodama i pravima nacionalnih manjina 61 Službeni glasnik, 48/90 i 22/91 32
i Zakon o lokalnoj samoupravi. Prema pisanju Glasa javnosti, simboli i znamenja manjina isticali bi se za vreme državnih praznika i praznika nacionalnih manjina na zgradama i u službenim prostorijama na područjima na kojima su i manjinski jezici u službenoj upotrebi. 62 S obzirom da je saveznim zakonom ovo pravo garantovano, uskoro će se Vojvodina šareniti od nacionalnih zastava. Da li će to više doprineti etničkoj toleranciji ili konfliktima, ostaje da se vidi. Stara izreka kaže: ″Kad se barjaci razviju, pamet je u trubama...″ Srećnije rešenje bi bilo da državni simboli budu etnički neutralni, pa bi se onda izbeglo isticanje nacionalnih zastava. 7. Obrazovanje na manjinskim jezicima u Vojvodini 7.1.Osnovne škole Pored srpskog, nastava u osnovnim i srednjim školama izvodi se u Vojvodini na mađarskom, rumunskom, slovačkom i rusinskom jeziku, u okviru jedinstvenog obrazovnog sistema. Najobimniji izvor statističkih podatataka o ovoj materiji su izveštaji koje priprema Izvršno veće Vojvodine, tj. Sekretarijat za obrazovanje i kulturu. Za školsku 2000/2001. ovaj izveštaj izradila je nova pokrajinska uprava koja je od kraja 2000. pod potpunom kontrolom DOS-a . Pokrajinski sekretar za obrazovanje Zoltan Bunjik pripadnik je jedne od manjinskih nacionalnih partija, Saveza vojvođanskih Mađara. Značajno je da poslednji izveštaj ne dovodi u pitanje podatke koje je o obrazovanju na manjinskim jezicima objavljivala prethodna pokrajinska administracija, kojom su tokom cele prošle decenije rukovodili Miloševićevi socijalisti. U tekstu koji sledi prikazaćemo stanje u obrazovanju na manjiskim jezicima prema najnovijim podacima iz rečenog izveštaja i poredićemo ih sa stanjem ranijih godina. Pored izveštaja IV Vojvodine, koristili smo se, u manjoj meri , kada se radi o periodu od pre deset ili više godina, i drugim oficijelnim izvorima, pre svega podacima Saveznog zavoda za statistiku. U Vojvodini postoji 346 redovnih osnovnih škola, od toga 246 su jednojezične (71,92%) i to: na srpskom 225 škola (65,78%), na mađarskom 11 (3,21%), na slovačkom 5 (1,46%), na rumunskom 4 (1,16%), na rusinskom 1 (0,29). U 92 škole (26,9%) nastava se izvodi na dva jezika, a u 4 osnovne škole na tri jezika. Nastavu na mađarskom jeziku u školskoj 2000/2001. pohađalo je 19.416 učenika (206 se nisu izjasnili kao Mađari). Od ukupnog broja učenika mađarske nacionalnosti 80,97% ih je obuhvaćeno nastavom na maternjem jeziku. Nastava na mađarskom jeziku organizovana je u 29 od 45 vojvođanskih opština, u 85 škola i 35 izdvojenih odeljenja. U odnosu na prethodnu školsku godinu broj učenika u nastavi na mađarskom smanjio se za 745 (3,7%) a broj odeljenja za 16. Obuhvat učenika mađarske nacionalnosti koji pohađaju nastavu na maternjem jeziku poslednjih godina izgleda ovako: 1993/94 - 79,93% 1994/95 - 79,99% 1996/97 - 79,2% 1997/98 - 79,2% 1999/00 - 81,21% 2000/01 - 80,97% Dakle, tokom poslednje decenije oko 80% učenika mađarske nacionalnosti je obuhvaćeno nastavom na svom jeziku. Broj učenika u nastavi na mađarskom permanentno se smanjuje: u školskoj 1988/89. bilo ih je 26.917, a 2000/01. 19.416. No s obzirom da je obuhvat učenika mađarske nacionalnosti nastavom na mađarskom jeziku stabilan, smanjenje apsolutnog broja učenika nije posledica pogoršanja uslova za sticanje osnovnoškolskog obrazovanja na maternjem jeziku. (Inače, smanjuje se ukupan broj učenika i drugih nacionalnosti uključujući i Srbe.) Pored redovnih škola, nastava na mađarskom izvodi se i u nekim specijalnim školama, školama za obrazovanje odraslih i osnvonim muzičkim školama. Nastava na slovačkom jeziku zastupljena je u 12 opština, u sedamnaest škola i dva izdvojena odeljenja. Nastavom je obuhvaćeno 3.568 učenika (233 manje nego prethodne školske godine) od kojih se 100 nisu izjasnili kao Slovaci. Od ukupnog broja učenika slovačke nacionalnosti u AP Vojvodini 76,35% ih je obuhvaćeno nastavom na slovačkom jeziku. 62 Manjinama pravo na zastave, Glas javnost, 10.10.2002 33
Page 1 and 2: Miroslav Samardžić Tranzicija i m
Page 3 and 4: stanovništva) da bi taj porast bio
Page 5 and 6: zadržanu visoku stopu nataliteta,
Page 7 and 8: Tokom devedesetih u Vojvodinu su pe
Page 9 and 10: Beloj Crkvi (30,6%) i Plandištu (3
Page 11 and 12: Pavle Nikolić, Leon Koen, Kosta Č
Page 13 and 14: izborima 2000. došlo do povećanja
Page 15 and 16: U poslednje vreme ističu se u vojv
Page 17 and 18: Hrvatskoj), negde ćirilica (u Srbi
Page 19 and 20: Kikinde da Kikindske novine ne šta
Page 21 and 22: ćirilice ponekad iznose skrivenije
Page 23 and 24: mogućnost brojčanog ograničenja,
Page 25 and 26: većinsko-manjnske odnose treba def
Page 27 and 28: tradicionalnih manjinskih toponima
Page 29 and 30: manjine (čl. 24 st. 2). Elektori m
Page 31: zajednica prethodno dostavi na miš
Page 35 and 36: Nastava na nekom od ovih jezika org
Page 37 and 38: ukupno 239 nastavnika i saradnika 7
Page 39 and 40: oko Transilvanije itd.). Usmerenost
Page 41 and 42: decembra 1992. izabrana su u Vojvod
Page 43 and 44: oja) 12 ih je u opštinama sa slova
Page 45 and 46: Sedam Hrvata i Bunjevaca su sudije
Page 47: važili do Miloševićevog dolaska

Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?