Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

postupka odredi onaj za koji se opredeli većina stranaka. Prema Predlogu, u opštinama u
kojima su u službenoj upotrebi i jezici narodnosti pripadnici narodnosti imaju pravo da s
organima komuniciraju na maternjem jeziku i van pomenutih postupaka. Dalje, Skupština
Vojvodine predlaže da nadzor nad sprovođenjem zakona o jeziku na teritoriji Vojvodine vrše
pokrajinski organi uprave a da pravo pokretanja postupka zbog neprimenjivanja zakonskih
odrebi imaju i sekretari opštinske odnosno gradske uprave. Ovakav predlog motivisan je
činjenicom da republički organi uprave, koji po važećem zakonu vrše nadzor, do sada nisu činili
gotovo ništa kako bi obezbedili primenjivanje Zakona. Najzad, prema Predlogu, Skupštini
Vojvodine bi pripadalo i pravo da svojim opštim aktima bliže reguliše primenu Zakona na
teritoriji pokrajine.
Ako bi rečeni predlozi bili prihvaćeni, pravo na službenu upotrebu manjinskih jezika bilo
bi vraćeno na standarde koji su postojali do početka devedesetih. Drugo je pitanje da li je realno
očekivati da tako izmenjen zakon u praksi bude u potpunosti primenjen. Naime, opštine svojim
statutima regulišu koji su jezici, pored srpskog, na njihovoj teritoriji u službenoj upotrebi, pri
čemu Zakon ne utvrđuje kriterijume koji se pri tome moraju uvažavati (recimo, broj pripadnika
određene manjne, njihov udeo u ukupnom stanovništvu opštine ili pojedinih naselja). U praksi
se događalo da se manjinski jezici uvode u službenu upotrebu i u opštinama gde je broj
pripadnika manjina veoma mali, ali i obrnuto, da se to ne čini tamo gde je njihov broj znatno
veći. Od 45 vojvođanskih opština 37 ih je svojim statutima regulisalo i službenu upotrebu nekog
od manjinskih jezika. Pitanje je da li je u svim sredinama moguće u potpunosti primeniti
zakonske odredbe,čak i ako postoji politička volja. Veća selektivnost u utvrđivanju prava na
upotrebu manjinskih jezika u praksi bi dovela do manjeg raskoraka između normativnog i
stvarnog. Jasno je da se u sredinama u kojima je broj pripadnika neke nacionalne manjine veći
pravo na upotrebu jezika može ostvariti po višim standardima od sredina u kojima je taj broj
mali. U Predlogu Skupštine Vojvodine neki koraci u ovom pravcu su učinjeni budući da se
predlaže sužavanje pojma službene upotrebe jezika kako se pod ovaj pojam ne bi podvodili baš
svi javni natpisi. Takođe, prema Predlogu, opština može uvesti u službenu upotrebu jezik
narodnosti i na delu svoje teritorije. Međutim, prema Predlogu, opština je dužna da uvede u
službenu upotrebu jezik narodnosti u svim slučajevima kada takvi zahtevi postoje. Kada bi se
takav predlog prihvatio, u svakoj vojvođanskoj opštini bilo bi po nekoliko službenih jezika.
Na istoj sednici Skupština APV usvojila je i Odluku o višejezičnim obrascima izvoda iz
matičnih knjiga i o načinu upisa u iste. Ovom odlukom utvrđuje se da se obrasci izvoda i
uverenja iz matičnih knjiga štampaju dvojezično za potrebe opština u pokrajini u kojima su u
službenoj upotrebi, pored srpskog jezika, i jezici nacionalnih manjina. Iako Zakon o službenoj
upotrebi jezika i pisma predviđa da se na područjima na kojima su u službenoj upotrebi i jezici
narodnosti, javne isprave, na zahtev pripadnika narodnosti, izdaju dvojezično, do sada
uglavnom nisu bili obezbeđeni dvojezični obrasci. Ovaj nedostatak bio je naročito uočljiv kad su
u pitanju obrasci izvoda iz matičnih knjiga . Uputstvom o vođenju matičnih knjiga 61 propisani su
samo obrasci na srpskom jeziku. Skupština, pozivajući se na ovlašćenja koja ima po Statutu
APV, donela je odluku o štampanju dvojezičnih obrazaca i utvrdila način upisa podataka. Prema
Odluci, prilikom višejezičnih upisa nazivi mesta i opština upisuju se na srpskom jeziku i na jeziku
nacionalne manjine, u skladu s pravopisom tog jezika. Upis ličnog imena pripadnika nacionalne
manjine vrši se na jeziku i pismu nacionalne manjine, s tim da se posle toga u zagradi upisuje i
na srpskom jeziku .
Povodom predloga za izmenu Zakona o službenoj upotrebi jezika i pisma u Skupštini je
vođena burna rasprava budući da su se poslanici DOS-a iz Demokratske stranke Srbije protivili
predlogu. Kada je jedan od poslanika iz Saveza vojvođanskih Mađara za govornicom počeo da
govori na mađarskom jeziku, neki poslanici iz DSS-a napustili su salu. U raspravi o višejezičnim
obrascima nije bilo takvih incidenata.
Na sednici održanoj maja 2000. Skupština nije prihvatila inicijativu za izmenu Statuta
AP Vojvodine kojom se predlagalo uvođenje hrvatskog kao službenog jezika. Godinu dana
kasnije ova inicijativa je prihvaćena tako da su sada u pokrajinskim organima u službenoj
upotebi srpski, hrvatski, mađarski, rumunski, slovački i rusinski jezik, a srpskohrvatski je
izbačen.
Na sednici održanoj početkom septembra 2002. Skupština je usvojila predloge za
dopunu republičkog zakona o lokalnoj samoupravi. Dopunama ovog zakona trebalo bi da se
omogući službena upotreba simbola i znamenja nacionalnih manjina. Kako je napred već
istaknuto, u ovoj materiji su u sukobu savezni zakon o slobodama i pravima nacionalnih manjina
61 Službeni glasnik, 48/90 i 22/91
32