Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

Prema članu 15, pripadnici manjina imaju pravo da osnivaju i održavaju privatne
obrazovne ustanove, škole ili univerzitete na kojima će se nastava izvoditi na manjinskom jeziku
ili dvojezično, u skladu sa zakonom. U finansiranju obrazovanja na jezicima nacionalnih
manjina mogu učestvovati i domaće i strane organizacije, fondacije i privatna lica, u skladu sa
zakonom, a država će u tom slučaju obezbediti određene olakšice ili oslobađanje od dažbina.
Prema republičkom zakonu o osnovnoj školi iz 1992, koji je 2002. izmenjen i dopunjen, osnivač
škole je republika, a omogućava se osnivanje samo privatnih muzičkih i baletskih škola.
Izmenama iz 2002. nije promnjena odredba po kojioj država ima monopol na osnivanje
osnovne škole.
Pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo izbora i upotrebe nacionalnih simbola i
znamenja koji ne mogu biti identični sa simbolima i znamenjima druge države, a mogu se
službeno isticati tokom državnih praznika i praznika nacionalne manjine na zgradama i u
prostorijama lokalnih organa i organizacija sa javnim ovlašćenjima na područjima na kojima je
jezik nacionalne manjine u službenoj upotrebi. Uz manjinske simbole obavezno se ističu i
simboli SRJ odnosno republike članice. Međutim, prema čl.118 republičkog zakona o lokalnoj
samoupravi, donetog posle Zakona o manjinama, u službenim prostorijama organa jedinica
lokalne samouprave ističu se samo državni simboli i simboli jedinice lokalne samouprave 52 .
Dakle, odredba republičkog propisa suprotna je odredbi saveznog zakona.
Pripadnicima manjina garantuje se pravo na informisanje na svom jeziku (čl.17).
″Država će u programima radija i televizije javnog servisa obezbediti informativne, kulturne i
obrazovne sadržaje na jezicima nacionalnih manjina, a može da osniva i posebne radio i
televizijske stanice koje bi emitovale programe na jezicima nacionalnih manjina″ (čl.17
st.2). Najzad, sami pripadnici manjina imaju pravo da osnivaju privatne medije na svom jeziku.
Međutim, prema republičkom zakonu o radiodifuziji, ni država ni organi lokalne samouprave ne
mogu osnivati elektronske medije 53 . Samim zakonom osnovane su radiodifuzna ustanova
Srbije i Vojvodine. Da zbrka bude još veća, prema čl. 19 republičkog zakona o utvrđivanju
posebnih nadležnosti autonomne pokrajine koji je donet pre Zakona o radiodifuziji, autonomna
pokrajina ″osniva javna glasila, i javna preduzeća i ustanove za obavljanje novinsko-izdavačke
delatnosti, štampanja i reprodukcije snimljenih medija i osniva radio-televiziju″ (čl. 19, tačka 2). 54
Dok Zakon o manjinama i Omnibus organima vlasti dozvoljava da osnivaju radio- televizijske
stanice, Zakon o radiodifuziji to onemogućava. Svi rečeni zakoni doneti su u roku od šest
meseci a počivaju na potpuno suprotnim koncepcijama o organizovanju radiodifuzije. Da stvar
bude još čudnija, Omnibus i Zakon o radiodifuziji donela je Narodna skupština istog saziva
(doduše ovaj drugi donela je Skupština posle izbacivanjima poslanika DSS).
Pripadnici manjina mogu ostvarivati pravo na samoupravu u oblasti upotrebe jezika i
pisama, obrazovanja, informisanja i kulture preko nacionalnih saveta nacionalnih manjina. Savet
predstavlja manjinu kad se radi o navedenim oblastima ,″učestvuje u procesu odlučivanja ili
odlučuje o pitanjima iz ovih oblasti i osniva ustanove iz ovih oblasti″ (čl.19. st.7). Organi države,
teritorijalne autonomije ili lokalne smouprave dužni su da prilikom odlučivanja o pitanima iz
navedenih oblasti zatraže mišljenje saveta. Savet se može obratiti navdenim organima vlasti ″u
vezi sa svim pitanjima koja utiču na prava i položaj nacionalnie manjine″(čl.19 st.9). Savetima
se može poveriti deo ovlašćenja iz oblasti u kojima se ostvaruje samouprava ″a država će
obezbediti finansijska sredstva potrebna za vršenje ovih nadležnosti″ (čl.19 st.10). Pri
utvrđivanju obima i vrste ovlašćenja koja se poveravju vodi se računa o zahtevima nacionalnog
saveta. Savet ima najmanje 15, a najviše 35 članova, što zavisi od brojnosti dotične manjine, a
biraju se na četiri godine. Pravilnikom o načinu rada skupština elektora za izbor saveta
nacionalnih manjina, koji je donelo jula 2002. Savezno ministarstvo nacionalnih manjina i
etničkih zajednica, utvrđeno je da, ukoliko nacionalnu manjinu čini manje od 20.000 lica prema
poslednjem popisu ili ako taj broj nije iskazan, savet ima najviše 18 članova; za manjinu od
20.000 do 50.000 lica najviše 21 člana; od 50.000 do 100.000 lica najviše 29 članova, a za
manjine preko 100.000 lica najviše 35 članova. 55 Prema Zakonu, savet će se formirati na
principima dobrovoljnosti, izbornosti, proporcionalnosti i demokratičnosti, a izborna pravila će se
regulisati zakonom. Međutim, do donošenja zakona nacionalne savete će birati elektorske
skupštine (čl. 24). Elektori mogu biti poslanici svih skupština koji su na te funkcije izabrani zbog
svoje pripadnosti nacionalnoj manjini, ili koji se izjašnjavaju kao pripadnici manjine i govore jezik
52 Službeni glasnik Republike Srbije, 9/2002
53 Službeni glasnik Republike Srbije 42/2002
54 Službeni glasnik Republike Srbije, 6/2002
55 Službeni list SRJ, br. 41/2002
28