Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...
Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ... Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...
dućani, imovina odvučena u Nemačku i sl. 45 Ako se ova polemika nastavi, biće to samo još jedan primer kako se iz istorijskih sporova razvija novi konflikt. ^injenica je da je veliki broj Nemaca doživeo strašnu sudbinu posle Drugog svetskig rata u gotovo svim zemljama istočne Evrope u kojima su živeli. Veliki broj ih je u Vojvodini bio deportovan u logore gde su masovno umirali od gladi i bolesti. ^injenca je takođe i to da se u nastupima aktivista nemačkih organizacija u Vojvodini obično izostavlja kontekst u kome se stradanje Nemaca dogodilo. ^injenje zločina i genocid započeli su nemačkom okupacijom 1941. pa se taj kontekst ne može zaobići. Jednostrano navođenje činjenica samo o stradanju Nemaca, po pravilu, izaziva jednostrane odgovore. Tako se polemike o prošlosti uključuju u aktuelni politički kontekst i doprinose daljem razvoju nacionalne netrpeljivosti. 6. Novi propisi u oblasti zaštite manjina 6.1. Zakon o zaštiti sloboda i prava nacionalnih manjina Najznačajniji akt iz oblasti zaštite manjina koji je donet posle prevrata iz oktobra 2000. svakako je savezni zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, usvojen februara 2002. 46 Prema čl. 2, nacionalna manjina je svaka grupa državljana SR Jugoslavije koja je po brojnosti dovoljno reprezentativna a u manjini je na teritoriji SRJ, pripada nekoj od grupa stanovništva koje su u dugotrajnoj i čvrstoj vezi sa teritorijom SRJ a poseduje distinktna obeležja kao što su jezik, kultura, nacionalna ili etnička pripadnost, poreklo ili veroispovet po kojima se razlikuje od većine stanovništva i želju da vlastitu različitost očuva. Nacionalnim manjinama smatraće se sve grupe državljana koje se nazivaju ili određuju kao narodi, nacionalne i etničke zajednice, nacionalne i etničke grupe nacionalnosti i narodnosti a ispunjavaju gore navedene uslove. Kriterijum dovoljne reprezentativnosti je ostao nejasan. Takođe iz navedenih uslova sledi da se Srbi ne mogu smatrati manjinom ukoliko su u manjini u nekoj lokalnoj zajednici ili na teritoriji druge države članice. Ovo pitanje nije od malog značaja s obzirom da etička majorizacija može biti izražena i u lokalnim sredinama, pa se tako i Srbi i Crnogorci mogu naći u nepovoljnom položaju. Ovaj problem rešavala su razna međunarodna tela poput Komiteta za ljudska prava UN i Venecijanska komisija, koja je savetodavni organ Saveta Evrope. U slučaju Mc Intyre i ostali protiv Kanade Komitet je 1993. stao na stanovište da je manjina u smislu člana 27 Pakta o građanskim i političkim pravima ona grupa koja je manjina na teritoriji cele države, a ne manjina unutar bilo koje provincije 47 @alioci su anglofoni Kanađani stanovnici Kvebeka koji su smatrali da im provincijske vlasti krše jezička prava koja im garantuje član 27 Pakta. Komitet je, međutim, stao na stanovište da državljani Kanade čiji je maternji jezik engleski ne mogu predstavljati jezičku manjinu, te se i ne mogu pozivati na član 27. Valja dodati da propisi u Kvebeku favorizuju francuski jezik te da su anglofoni Kanađani koji žive u ovoj provinciji u faktičkom manjinskom položaju. Suprotan stav o ovom pitanju nedavno je zauzela Venecijanska komisija. 48 Okvirna konvencija za zaštitu nacionalnih manjina ne sadrži definiciju pojma ″nacionalna manjina″ pa se postavlja pitanje koje grupe u Belgiji predstavljaju manjinu te koje grupe potpadaju pod režim posebne zaštite. Prema Komisiji, jedino one grupe koje su izložene riziku dominacije od strane većine zaslužuju zaštitu; numerička inferiornost nije dovoljan element, iako nužan, da bi neka grupa bila kvalifikovana kao manjina u smislu Konvencije. Prema mišljenju Komisije, na one grupe lica koje su, iako malobrojnije od ostatka populacije u de iure ili de facto dominantnoj ili kodominantnoj poziciji, ne može se primeniti Okvirna konvencija. Kodominantne pozicije karakteristične su za etnički složene države u kojma su neke grupe malobrojnije od drugih, ali ravnopravno učestvuju u vladavinskim procesima, njihovo učešće obezbeđeno je ustavnim mehanizmima kojima se većinski princip neutrališe u korist malobrojnije ili malobrojnijih grupa. Manjinska grupa razlikuje se od kodominantne po tome što ona uživa izvesnu zaštitu od negativnog delovanja većinske vladavine, ali nije u istoj ravni kao većina kada je u pitanju vladanje državom. Prema komisiji, dalji problem je da li ovako 45 R. Smiljanić, ″Podunavski Nemci ukinuli Avnoj″, Glas javnosti, 31.5.2002 46 Službeni list SRJ, 11/2002 47 V: Communication Nos 359/1989, John Ballantyne, Elizabeth Davidson and Gordon MC Intyre V. Canada, Reports of the Human Rights Committee, Part II, UN DOC. A/48/40 (1 November 1993) 48 Opinion on Possible Groups of Perssons to which the Framework Convention for the Protection of National Minorities could be Applied in Belgium, Adopted by the Venice Commission at it 50 th Plenary Meeting, Venice 8-9 March, 2002. http://venice.coe.int/site/interface/english.htm 24
većinsko-manjnske odnose treba definisati samo za državni nivo ili se pravilo odnosi i na niže nivoe vlasti u decentralizovanim državama. U decentralizovanim državama veliki deo odluka od značaja za manjine donosi se na nižim nivoima vlasti. Teritorijalna podela države može biti takva da pripadnici manjine na nivou države budu većina u toj teritorijlnoj jedinici pa, zahvaljujući decentralizaciji tada imaju veće mogućnosti da sami donose odluke koje se na njih odnose. U takvim decentralizovanim jedinicama grupa koja je većina na državnom nivou može se naći u manjinskom položaju i biti izložena dominaciji od grupe koja je u manjinskom položaju u celoj državi, ali koja kontroliše mehanizme vlasti u datoj teritorijalnoj jedinici. Komisija takođe ističe da se u ovakvim situacijama može naći i kodominantna grupa budući da na nižim nivoima vlasti nužno ne moraju postojati mehanizmi korekcje vlasti većine iako oni postoje na državnom nivou. Komisija smatra da mehanizmi manjinske zaštite moraju postojati na državnom, regionalnom i lokalnom nivou i pri tome se poziva na član 20 Okvirne konvencije koji, prema mišjenju Komisije, predviđa ovakve situacije. Prema ovom članu, u vršenju prava i sloboda koja proizlaze iz načela sadržanih u Okvirnoj konvenciji, svaki pripadnik nacionalne manjine poštovaće nacionalno zakonodavstvo i prava drugih, posebno pripadnika većine ili drugih nacionalnih manjina. Komisija takođe ukazuje i na stav Saveta ministara koji zahtevaju da izveštaji koje države upućuju na osnovu člana 25 Konvencije sadrže informacije i o položaju manjina unutar manjina. Komisija takođe ističe i stav Savetodavnog komiteta koji, u vezi sa finskim izveštajem, navodi da bi stanovnici Alandskih ostrva finskog maternjeg jezika koji su u poziciji manjine unutar manjine (Alandska ostrva imaju znatnu autonomiju sa švedskom većinom stanovnika) moraju biti obuhvaćeni zaštitom koju predviđa Konvencija kada su u pitanju kompetencije provincije Aland. Komisija takođe navodi primer [vajcarske koja je u deklaraciji datoj prilikom ratifikacije Konvencije istakla da su ″u [vjacarskoj nacionalne manjine u smislu Okvirne konvencije one grupe pojedinaca koje su brojčano inferiorne ostatku populacije države ili kantona″. Komisija, dakle, odbacuje mišljenje Komiteta za ljudska prava i smatra da bi takvo tumačenje bilo suprotno ciljevima Konvencije. U Zaključku Komisija konstatuje da se grupa osoba brojčano inferiorna ostatku populacije koja ima zajedničke etničke, kulturne,lingvističke ili verske karakteristike koje želi da očuva ne može smatrati manjinom u smislu Okvirne konvencije ukoliko je i do mere u kojoj je u dominantnom ili kodominantnom položaju. U državama u kojima postoji decentralizacija vlasti postojanje manjine u smislu Konvencije mora se utvrđivati na nivou države kao celine kao i teritorijalnih jedinica posebno kada se radi o tome koja grpa /grupe je u dominantnoj ili kodominantnoj poziciji. U specifičnom primeru Belgije, na koju se inače odnosi stav Komisije, na federalnom nivou lica francuskog maternjeg jezika (čine oko 40% stanovništva) u kodominantnom su položaju sa stanovništvom holandskog maternjeg jezika (oko 58% stanovništva) jer postoje efikasni mehanizmi koji obezbeđuju ravnopravnost i korekciju većinskog principa, ali Belgijanci nemačkog maternjeg jezika (0,7% stanovništva) jesu manjina na državnom nivou. S obzirom na složenu strukturu belgijske države, Komisija smatra da lica francuskog matrenjeg jezika čine manjinu u holandskom i nemačkom jezičkom regionu kao i lica holandskog ili nemačkog maternjeg jezika u francuskom jezičkom regionu. Iscrpno navođenje stavova Venecijanske komisije bilo je neophodno kako bismo ukazali na nedostatke u određivanju nacionalne manjine u našem zakonu. Iako brojne definicije nacionalne manjine uzimaju, poput Venecijanske komisije, elemenat nedominantnosti, naš zakon to ne čini, što može uzrokovati poteškoće prilikom tumačenja. Navodimo definiciju Frančeska Kapotortija, jednu od najpoznatijih, koja je data kao pomoć pri interpretaciji člana 27 Pakta o građanskim i političkim pravima. Prema Kapotortiju, nacionalna manjina je ″ grupa brojčano inferiorna ostatku populacije države koja je u nedominantnom položaju, čiji pripadnici koji su državljani te države poseduju etničke, verske ili lingvističke karkteristike po kojima se razlikuju od ostatka populacije i koji pokazuju, makar i implicitno, osećanje solidarnosti usmereno na očuvanje njihove kulture, tradicije vere ili jezika″. 49 Koje grupe bi po našem zakonu mogle biti nacionalne manjine? S obzirom da je kriterijum nedominantnosti izostavljen, to bi mogli biti Crnogorci na svim nivoima iako po važećem ustavu postoje više nego snažni mehanizmi korekcije vladavine većine u saveznim institucijama. Crnogorci, svakako, mogu biti u manjinskom položju na teritotiji Srbije, ali i u opštinama u Crnoj Gori u kojima su manjina stanovništva. Prema članu 2 Zakona, Srbi ne mogu biti u manjinskom položaju jer su oni u SRJ u većini, a kriterijum nedominantnog položaja je izostavljen. 49 Navedeno po: United Nations Actions in the Field of Human Rights, United Nations, New York and Geneva,1994,p193 25
- Page 1 and 2: Miroslav Samardžić Tranzicija i m
- Page 3 and 4: stanovništva) da bi taj porast bio
- Page 5 and 6: zadržanu visoku stopu nataliteta,
- Page 7 and 8: Tokom devedesetih u Vojvodinu su pe
- Page 9 and 10: Beloj Crkvi (30,6%) i Plandištu (3
- Page 11 and 12: Pavle Nikolić, Leon Koen, Kosta Č
- Page 13 and 14: izborima 2000. došlo do povećanja
- Page 15 and 16: U poslednje vreme ističu se u vojv
- Page 17 and 18: Hrvatskoj), negde ćirilica (u Srbi
- Page 19 and 20: Kikinde da Kikindske novine ne šta
- Page 21 and 22: ćirilice ponekad iznose skrivenije
- Page 23: mogućnost brojčanog ograničenja,
- Page 27 and 28: tradicionalnih manjinskih toponima
- Page 29 and 30: manjine (čl. 24 st. 2). Elektori m
- Page 31 and 32: zajednica prethodno dostavi na miš
- Page 33 and 34: i Zakon o lokalnoj samoupravi. Prem
- Page 35 and 36: Nastava na nekom od ovih jezika org
- Page 37 and 38: ukupno 239 nastavnika i saradnika 7
- Page 39 and 40: oko Transilvanije itd.). Usmerenost
- Page 41 and 42: decembra 1992. izabrana su u Vojvod
- Page 43 and 44: oja) 12 ih je u opštinama sa slova
- Page 45 and 46: Sedam Hrvata i Bunjevaca su sudije
- Page 47: važili do Miloševićevog dolaska
dućani, imovina odvučena u Nemačku i sl. 45 Ako se ova polemika nastavi, biće to samo još<br />
jedan primer kako se iz istorijskih sporova razvija novi konflikt. ^injenica je da je veliki broj<br />
Nemaca doživeo strašnu sudbinu posle Drugog svetskig rata u gotovo svim zemljama istočne<br />
Evrope u kojima su živeli. Veliki broj ih je u <strong>Vojvodini</strong> bio deportovan u logore gde su masovno<br />
umirali od gladi i bolesti. ^injenca je takođe i to da se u nastupima aktivista nemačkih<br />
organizacija u <strong>Vojvodini</strong> obično izostavlja kontekst u kome se stradanje Nemaca dogodilo.<br />
^injenje zločina i genocid započeli su nemačkom okupacijom 1941. pa se taj kontekst ne može<br />
zaobići. Jednostrano navođenje činjenica samo o stradanju Nemaca, po pravilu, izaziva<br />
jednostrane odgovore. Tako se polemike o prošlosti uključuju u aktuelni politički kontekst i<br />
doprinose daljem razvoju nacionalne netrpeljivosti.<br />
6. Novi propisi u oblasti zaštite manjina<br />
6.1. Zakon o zaštiti sloboda i prava nacionalnih manjina<br />
Najznačajniji akt iz oblasti zaštite manjina koji je donet posle prevrata iz oktobra 2000.<br />
svakako je savezni zakon o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina, usvojen februara<br />
2002. 46 Prema čl. 2, nacionalna manjina je svaka grupa državljana SR Jugoslavije koja je po<br />
brojnosti dovoljno reprezentativna a u manjini je na teritoriji SRJ, pripada nekoj od grupa<br />
stanovništva koje su u dugotrajnoj i čvrstoj vezi sa teritorijom SRJ a poseduje distinktna<br />
obeležja kao što su jezik, kultura, nacionalna ili etnička pripadnost, poreklo ili veroispovet po<br />
kojima se razlikuje od većine stanovništva i želju da vlastitu različitost očuva. Nacionalnim<br />
manjinama smatraće se sve grupe državljana koje se nazivaju ili određuju kao narodi,<br />
nacionalne i etničke zajednice, nacionalne i etničke grupe nacionalnosti i narodnosti a<br />
ispunjavaju gore navedene uslove. Kriterijum dovoljne reprezentativnosti je ostao nejasan.<br />
Takođe iz navedenih uslova sledi da se Srbi ne mogu smatrati manjinom ukoliko su u manjini u<br />
nekoj lokalnoj zajednici ili na teritoriji druge države članice.<br />
Ovo pitanje nije od malog značaja s obzirom da etička majorizacija može biti izražena i<br />
u lokalnim sredinama, pa se tako i Srbi i Crnogorci mogu naći u nepovoljnom položaju. Ovaj<br />
problem rešavala su razna međunarodna tela poput Komiteta za ljudska prava UN i<br />
Venecijanska komisija, koja je savetodavni organ Saveta Evrope. U slučaju Mc Intyre i ostali<br />
protiv Kanade Komitet je 1993. stao na stanovište da je manjina u smislu člana 27 Pakta o<br />
građanskim i političkim pravima ona grupa koja je manjina na teritoriji cele države, a ne manjina<br />
unutar bilo koje provincije 47 @alioci su anglofoni Kanađani stanovnici Kvebeka koji su smatrali<br />
da im provincijske vlasti krše jezička prava koja im garantuje član 27 Pakta. Komitet je,<br />
međutim, stao na stanovište da državljani Kanade čiji je maternji jezik engleski ne mogu<br />
predstavljati jezičku manjinu, te se i ne mogu pozivati na član 27. Valja dodati da propisi u<br />
Kvebeku favorizuju francuski jezik te da su anglofoni Kanađani koji žive u ovoj provinciji u<br />
faktičkom manjinskom položaju. Suprotan stav o ovom pitanju nedavno je zauzela<br />
Venecijanska komisija. 48 Okvirna konvencija za zaštitu nacionalnih manjina ne sadrži definiciju<br />
pojma ″nacionalna manjina″ pa se postavlja pitanje koje grupe u Belgiji predstavljaju manjinu te<br />
koje grupe potpadaju pod režim posebne zaštite. Prema Komisiji, jedino one grupe koje su<br />
izložene riziku dominacije od strane većine zaslužuju zaštitu; numerička inferiornost nije<br />
dovoljan element, iako nužan, da bi neka grupa bila kvalifikovana kao manjina u smislu<br />
Konvencije. Prema mišljenju Komisije, na one grupe lica koje su, iako malobrojnije od ostatka<br />
populacije u de iure ili de facto dominantnoj ili kodominantnoj poziciji, ne može se primeniti<br />
Okvirna konvencija. Kodominantne pozicije karakteristične su za etnički složene države u kojma<br />
su neke grupe malobrojnije od drugih, ali ravnopravno učestvuju u vladavinskim procesima,<br />
njihovo učešće obezbeđeno je ustavnim mehanizmima kojima se većinski princip neutrališe u<br />
korist malobrojnije ili malobrojnijih grupa. Manjinska grupa razlikuje se od kodominantne po<br />
tome što ona uživa izvesnu zaštitu od negativnog delovanja većinske vladavine, ali nije u istoj<br />
ravni kao većina kada je u pitanju vladanje državom. Prema komisiji, dalji problem je da li ovako<br />
45<br />
R. Smiljanić, ″Podunavski Nemci ukinuli Avnoj″, Glas javnosti, 31.5.2002<br />
46<br />
Službeni list SRJ, 11/2002<br />
47<br />
V: Communication Nos 359/1989, John Ballantyne, Elizabeth Davidson and Gordon MC Intyre V.<br />
Canada, Reports of the Human Rights Committee, Part II, UN DOC. A/48/40 (1 November 1993)<br />
48<br />
Opinion on Possible Groups of Perssons to which the Framework Convention for the Protection of<br />
National Minorities could be Applied in Belgium, Adopted by the Venice Commission at it 50 th Plenary<br />
Meeting, Venice 8-9 March, 2002. http://venice.coe.int/site/interface/english.htm<br />
24
Change language