Miroslav Samardžić Tranzicija i manjine u Vojvodini Autonomna ...

Hrvatskoj), negde ćirilica (u Srbiji, Crnoj Gori), a negde će se upotrebljavati i jedno i drugo
pismo (U Bosni i Hercegovini)″. 27
Prema E. Fekete, arhipoznate su istorijske činjenice ″da je ćirilica, upravo u
kulturnoistorijskom kontekstu, grčko pismo - po poreklu, stvoreno po tom uzoru, pismo
prestilizovano i saobraženo glasovnom sistemu jezika makedonskih Slovena iz okoline Soluna,
dakle, izvorno-nesrpsko pismo, skrojeno za nesrpski jezik i ne za potrebe svetovne pismenosti,
već isključivo- crkvene″. 28 Autor navodi da su iz prvih ćirilo-metodijskih tekstova slovenski
narodi (Bugari, Makedonci i Rusi od X veka, Srbi od XII) pruzimali jezik i pismo i vekovima ga
prilagođavali i osobinama narodnog jezika i potrebama svetovne sadržine. ″Ipak sve do druge
polovine XIX veka to je, poglavito, jezik starih crkvenih knjiga, najpre tzv. srpskoslovenski (ili
starosrpski), tj. staroslovenski (crkvenoslovenski) jezik srpske redakcije, a od sredine XVIII veka
- ruskoslovenski jezik (ili crkvenoruski, ruskocrkveni) koji biva prihvaćen od srpske pravoslavne
crkve (i do danas zadržavan) u crkvenom bogosluženju, a pisan tradicionalnom, crkvenom,
odnosno od XVIII veka ruskom građanskom ćirilicom (nastalom u Rusiji 1710. godine
pravopisnom reformom cara Perta Velikog), dakle ćirilicom koja svojim sistemom nije
odražavala fonološku strukturu narodnog (govornog) srpskog jezika . 29 Vuk Karadžić je, piše
Fekete, čitavim svojim delom ustao i protiv (do)tadašnjeg jezika i (do)tadašnjeg pisma koje on i
ne naziva srpskim već ″slavenskim″. U predgovoru Srpskog rječnika 1918. on kaže ″Iz ovoga
svega mislim, da će svaki pametan čovek priznati da se srpski jezik Slavenskom ortografijom
ne može pisati″. 30 Fekete navodi kao opštepoznate činjenice da je ćirilica u okviru duhovne i
svetovne pismenosti svojina ne samo srpskog već i drugih naroda: Rusa, Bugara, Makedonaca
(ranije i Rumuna) i drugih, među kojima su i oni narodi koji danas upotrebljavaju latinicu. Tako je
na teritoriji današnje Hrvatske upotrebljavana ćirilica sve do ilirskog pokreta. ]irilicom su se za
potrebe katoličke propagande služili franjevci, ona je bila u upotrebi u Bosni, Dalmaciji,
Dubrovniku, Slavoniji i Hrvatskoj. ]irilicom su se služili i hrvatski pisci i prevodioci kao Anton
Dalmatin, Stipan- Istranin, [ime Budinić, Rafael Levaković, Matija Divković i drugi. ]iriličke knjige
sa ovog područja štanpane su u štamparijama Beča, Venecije, Budima i Rima sve do sredine
XVII veka: ″Zahtev da se istorijskom perespektivom podrži teza o nacionalnoj utemeljenosti
ćirilice, ne donosi, dakle, previše pozitivnih poena. Ona nije bila samo-srpska samim tim što se i
nije upotrebljavala samo u Srba (na isti način kao što se ni danas njome ne služe samo Srbi″.) 31
Navedeni stavovi i citati iz relevantnih izvora jasno ukazuje da latiničko i ćiriličko pismo
nisu isključivo nacionalna pisma, već da se takvima predstavljaju iz političkih a ne jezičkonaučnih
razloga. Naravno, ne treba izgubiti iz vida činjenice da su naučne rasprave o jeziku, po
pravilu, politizovane te da se autoritet nauke, uz pristanak i aktivno učešće naučnika, često
zloupotrebljava u političke i ideološke svrhe. Proglašavanje latinice za ekskluzivno hrvatsko a
ćirilice za ekskluzivno srpsko pismo služi danas produžavanju srpsko-hravatskih aktuelnih
sukoba i onemogućavanju približavanja ovih naroda. Kada su u određenim istorijskim periodima
preovaladavale kod nekh intelektualaca ideje o približavanju ovih naroda, javljale su se i ideje o
ujednačavanju jezičkih standarda. Jednu od takvih ideja zastupao je J. Skerlić kad se zalagao
za jedan izgovor (ekavski) i jedno pismo (latinicu). Koncepcije o jezičkim standardima obično su
samo deo širih političkih koncepcija.
U Politici je 11.2.2002. god. objavljen tekst Tiodora Rosića ″Povratak srpskom imenu″,
u kome se, istina, ne govori o pismima nego o dvočlanom nazivu našeg jezika. Navešćemo,
ipak, neke delove teksta koji odražavaju shvatanje ne samo ovog autora nego i niza drugih koji
se, u vezi sa ovim pitanjem, oglašavaju u poslednje vreme. Rosić kaže ″Ako je suditi po nazivu
16. toma Rečnika srpsko-hrvatskog književnog i narodnog jezika, koji je nedavno objavljen,
srpski narod je ostao bez imena svog jezika. To što se desilo Srbima, nije se u novijoj istoriji
dogodilo nijednom narodu na svetu. Srpski narod se preko vere i jezika, što je jedinstven slučaj,
pretapao u druge narode koji su nastajali na njegovim nacionalnim razvalinama. Od Vukovih
Srba triju vera-pravoslavne, katoličke i islamske, a jednog jezika, formirana su tri naroda i tri
jezika uz nastojanje da se stvori i četvrti, pored tzv. bosanskog ili bošnjačkog, i fantomski
crnogorski jezik″.
27 Živojin Stanojčić-Ljubomir Popović, Gramatika srpskoga jezika, udžbenik za I,II,III i IV razred srednje
škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1997, str. 19
28 Egon Fekete, Da li su ćirilica i latinica nacionalno pismo -s osvrtom na jednu polemiku- u zborniku
Nacionalno i jugoslovensko u našoj savremenoj kulturi, Beograd 1990, str. 100
29 Isto, str. 100
30 Navedeno po: E. Fekete, isto , str. 100
31 Fekete, isto, str.102
17