plik pdf - TMZB w Bogatyni

Niniejsza prezentacja pt. „Bogatynia i okoliczne miejscowości.
Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość” w zamyśle jej autorów w ma słuŜyćs
wszystkim, którym nie obojętny jest twórczy trud wielu pokoleń
zamieszkujących Bogatynię i wioski połoŜone one na wschód d od Nysy ŁuŜyckiej.
Niech będzie b
ona z naszej strony uznaniem dla nich, za ich pracę dla tej
Ziemi. Obecnemu pokoleniu niech słuŜy s y jako skromne kompendium wiedzy
o tej Ziemi
i inspiruje do pracy na rzecz utrzymania jej piękna. Nie chcemy
głosić truizmów w stylu, Ŝe e kto nie szanuje pracy i dorobku wcześniejszych
generacji, niech nie liczy na to, Ŝe e przyszłe e pokolenia uszanują jego wkład
w rozwój j tego regionu.
Pracę niniejszą traktujemy jako otwartą i kaŜda inspiracja, uwaga
krytyczna czy teŜ wytknięcie ewentualnych błęb
łędów w zostaną przyjęte przez nas
ze zrozumieniem i uwzględnione w ewentualnych skorygowanych wersjach.
Niniejsza praca powstała a w Bogatyni w Zespole Szkół
Energetycznych i Ekonomicznych z inspiracji i przy współpracy pracy Dyrektora
Szkoły y mgr Jerzego Zająca
– mieszkańca Ziemi Bogatyńskiej od urodzenia
i członka Towarzystwa Miłośnik
ników w Ziemi Bogatyńskiej.
DALEJ

W tworzeniu tej prezentacji udział
brali nauczyciele ZSEiE
w Bogatyni: mgr inŜ. . Dorota Jasińska
ska, , mgr Andrzej Grzmielewicz, mgr Zdzisław
Wielgus i Ryszard Sawicki. . Autorzy sąs
takŜe e członkami TMZB B i ze swej strony
traktują niniejszą pracę jako skromny wkład w działalno
alność
Towarzystwa.
Autorzy pragną podziękowa
kować serdecznie członkom TZMB w osobach
panów w p. Andrzeja
Holinki
i p. Piotra
Werkowskiego
za przyzwolenie
wykorzystania w prezentacji fotografii starej Bogatyni i okolic z ich bogatych
prywatnych zbiorów.
Przy opracowaniu prezentacji korzystaliśmy z następuj
pujących
źródeł:
1. Marian Iwanek, , ElŜbieta
Orłowska
– Bogatynia i okolice, Zarys
dziejów, Jelenia Góra G
1994
2. Tilo BöhmerB
hmer, Marita Wolff – Im Zittauer Zipfel, Historischer
Streifzug durch Reichenau und seine Umgebung, Bautzen 2001
3. Tilo BöhmerB
hmer, Marita Wolff – Historischer Streifzug durch Ostritz
und seine DörferD
rfer, Bautzen 2000
4. Praca zbiorowa – Aus unserer schönen Heimat, die Orte der
ehemaligen Amtshauptmannschaft Zittau, Oberlausitzer Verlag
2001
Bogatynia, luty 2003
DALEJ

POŁOśENIE
HISTORIA
BOGATYNIA 1918-39
KALENDARIUM
MIEJSCOWOŚCI
DOM ŁUśYCKI
RZEMIOSŁO
WAśNE OSOBISTOŚCI
śYCIE RELIGIJNE
OŚWIATA I I KULTURA
DEMOGRAFIA
PRZEMYSŁ
FOTOALBUM – BOG.
O PROGRAMIE
KONTAKT E-MAILE
ZAKOŃCZ PROGRAM

GEOGRAFICZNE
HISTORYCZNE
OBSZAR
GRANICE
MIEJSCOWOŚCI

Bogatynia jest najbardziej wysuniętym na południowy zachód d miastem
Polski i jednocześnie nie siedzibą Rady Gminy. Miasto leŜy y w dolinie rzeki
Miedzianki, która jest prawym dopływem Nysy ŁuŜyckiej.

Obszar na którym leŜy y Bogatynia
naleŜy y do Gór G r Izerskich.
Od południowej strony otacza miasto
WyŜyna
yna ŁuŜycka,
od wschodu Góry G
Izerskie
a od północy p
Wysoczyzna Działoszy
oszyńska.

Obraz miasta jest określony przez odkrywkową
kopalnię
węgla
brunatnego Turów w i Elektrownię Turów. Hałdy z wyrobiska kopalnianego
wynoszą się na 130 metrów w nad poziom terenu i wysokie kominy elektrowni
takŜe e określaj
lają tutejszy krajobraz. Strefa miejska obejmuje 45 procent całej
powierzchni gminy.

Gmina Bogatynia leŜy y w makroregionie Pogórza Zachodniego Sudetów
(Gór r Izerskich). Granice gminy mają 64 km długod
ugości, z czego 60,2 km to granice
państwa (24,1
km granica z Niemcami i 36,1
km Republiką Czeską). Miasto leŜy
w najcieplejszym obszarze Sudetów. Okres wegetacyjny trwa 222 dni.

Obszar dzisiejszej gminy stanowił
w dawnych czasach obrzeŜe
Margrabstwa ŁuŜyckiego. W średniowieczu administrowali tąt
ziemią lennicy
królów w czeskich i cesarzy niemieckich. W 1635 ziemie te przypadły y Elektorowi
Saskiemu. Od 1806 do 1918 obszar ten naleŜał do Królestwa Saskiego.

Po drugiej wojnie światowej tereny na wschodnim brzegu Nysy
ŁuŜyckiej przypadły y Polsce. W 55 lat po wojnie rozpoczął
się proces integracyjny
trzech narodów: Polaków, Czechów w i Niemców. Powstał Euroregion
„Neisse
–
Nissa – Nysa”. . Miasta: Bogatynia, Zittau i Hradek nad Nissou współpracuj
pracują
w róŜnych r
obszarach Ŝycia społecznego.

Gmina Bogatynia leŜy y w makroregionie Pogórza Zachodniego Sudetów
(Gór r Izerskich). Obszar gminy liczy 136,2 km kwadratowych. Łączna długod
ugość
granic gminy wynosi 64 km, w tym 60,2 km granic państwowych z Niemcami i
Czechami. Hałdy z wyrobiska kopalnianego wynoszą się na 130 metrów w nad
poziom terenu i wysokie kominy elektrowni takŜe e określaj
lają tutejszy krajobraz.
Strefa miejska obejmuje 45 procent całej powierzchni gminy.

ZATONIE
OPOLNO ZDRÓJ
W dzisiejszej gminie Bogatynia istniały y w 1945 roku
jeszcze 24 miejscowości. ci. Były y to: Krzewina, Lutogniewice,
Bratków, Posada, Działoszyn,
Wigancice
śytawskie,
Wigancice,
Wyszków,
Wolanów,
Trzciniec,
, Zatonie,
Strzegomice, Turoszów, Gościsz
ciszów, Biedrzychowice Górne,
Sieniawka, Pasternik, Rybarzowice, Opolno Zdrój, Porajów,
Kopaczów, Białopole
opole, , Jasna Góra G
i Bogatynia.
W wyniku eksploatacji złóŜz
węgla brunatnego przez
KWB Turów w S. A. z powierzchni i mapy gminy zginęł
ęły
bezpowrotnie:
Gościsz
ciszów, Pasternik,
Biedrzychowice
Górne,
Strzegomice i Wigancice.
Częś
ęściowej likwidacji uległy:
Turoszów, , Zatonie,
Opolno Zdrój j i Bogatynia.
LUTOGNIEWICE
KRZEWINA
BRATKÓW
POSADA
DZIAŁOSZYN
TRZCINIEC
TUROSZÓW
BIAŁOPOLE
WIGANCICE
KOPACZÓW
RYBARZOWICE
SIENIAWKA
JASNA GÓRA
MARKOCICE
PORAJÓW

Zatonie było o duŜą
wsią leŜą
Ŝącą kilka kilometrów w na północ p
od Bogatyni.
W 1945 roku zamieszkiwało o jąj
ponad 2800 mieszkańców.
22 czerwca
1945 roku musieli oni opuści
cić swoje domy i udać się do radzieckiej strefy
okupacyjnej. Wieś zasiedlili osadnicy polscy.
Pierwsza wzmianka historyczna o Zatoniu pochodzi z 1303 roku.
Osada nosiła a wówczas w wczas nazwę Sybotindorf.

W 1496 roku pojawia się w dokumentach nazwa Seitindorf. . Trzy
czwarte wsi było o w XVI wieku własnow
asnością klasztoru w St. Marienthal. . Pozostała
jedna czwarta naleŜała a początkowo do Joannitów w z Hirszfelde. W 1570 roku
miasto Zittau odkupiło o od zakonu tąt
część
wsi. W okresie reformacji mieszkańcy
tej częś
ęści wsi przeszli na protestantyzm. Mieszkańcy częś
ęści wsi podległej
ej
klasztorowi z St. Marienthal pozostali przy wyznaniu katolickim.

W XV
wieku wieś
nie ominęł
ęły y burze
dziejowe. Była a ona kilkakrotnie plądrowana i palona
w okresie wojen husyckich. Jako ciekawostkę naleŜy
odnotować fakt, Ŝe e ten podział religijny zawaŜył na
podziale administracyjnym wsi. Do 1.01.1913
Zatonie było o siedzibą dwóch gmin wiejskich, z
których jedna była a protestancka, a druga katolicka.
Kości
ciół katolicki Zatonie posiadało o juŜ w XV
wieku. Kości
ciół ten został
przebudowany przez
wspólnot
lnotę katolicką w 1795 roku i rok później p
ponownie konsekrowany. Obraz ołtarzao
„Maria
Magdalena pod KrzyŜem
em” został namalowany przez
miejscowego artystę Franza Gareisa.

Ewangelicy pobudowali swoją świątynię dopiero w 1881 roku. Obok tej
świątyni załoŜono ono teŜ cmentarz ewangelicki.
Na początku
XIX wieku odkryto w pobliŜu u wsi złoŜa z a węgla w
brunatnego.
Początkowo eksploatowano je metodami gospodarczymi na uŜytek u
własny. w

Po pobudowaniu w 1911 roku elektrowni w pobliskim Hirszfelde, , wzrosło
znacznie zapotrzebowanie na siłę
roboczą. . W związku zku z tym na skraju wsi dolnej
pobudowano duŜe e osiedle dla robotników w elektrowni i kopalni. Osiedle to istnieje do
dnia dzisiejszego, , natomiast n
całe e Zatonie (z wyjątkiem kilku budynków w we wsi
górnej) padło o w latach osiemdziesiątych ubiegłego ego wieku ofiarą inwestycji, która
zresztą nigdy nie została a zrealizowana. Chodzi tu o budowę elektrowni Turów w II.

Przed 1945 były y w Zatoniu dwie szkoły; katolicka i ewangelicka.
Infrastruktura wsi była a imponująca. W Zatoniu działały y trzy przedsiębiorstwa
budowlane, jedno przedsiębiorstwo przewozowe, dwa młyny m
i 14 sklepów w w
róŜnych branŜach. ach. Oprócz tego działali ali tacy rzemieślnicy jak cukiernik, kowale,
kołodzieje, odzieje, malarz, stolarz, ślusarz, hydraulik, krawcy damski
i męski, m
zegarmistrz, fryzjerzy i koszykarz. Na wsi były y basen otwarty, poczta i kasa
poŜyczkowa. Gmina utrzymywała a połoŜną i grabarza.

Cała a ta infrastruktura uległa a degradacji po wysiedleniu ludności
niemieckiej w 1945.
W latach pięć
ęćdziesiątych minionego stulecia wieś uległa a dalszej
degradacji na wskutek budowy kombinatu górniczog
– energetycznego Turów.
Obecnie Zatonie istnieje w postaci szczątkowej.

Opolno Zdrój j leŜy y w odległości około o 4 km od Bogatyni. Wieś
rozpościera się u podnóŜa a Guślarza.
Pierwsza wzmianka historyczna o tej miejscowości ci pochodzi z 1381
roku. Wieś naleŜała a wówczas w wczas do rodu rycerskiego von Opal, później p
von Oppeln.

W XVI wieku wieś często zmieniała a właścicieli. w
W XVII wieku
miejscowość
trafiła a w ręce r
rodu von Einsiedlów, , których kilka pokoleń stworzyło
tu znaczącą w Saksonii ordynację. Einsiedlowie w połowie
owie XVIII wieku uzyskali
tytuł hrabiowski i odgrywali na dworze saksońskim skim znaczącą rolę.

W pierwszej połowie
owie XIX wieku
Johann Georg von Einsiedel
eksploatował na terenie Opolna węgiel brunatny. W 1836 roku odkupił od
niego kopalnię niejaki Gottlieb Appelt z Bogatyni.

To on stwierdził leczniczy charakter miejscowych wód w d i pobudował
początkowo zakład ad kąpielowy, k
który rozbudował następnie w 1870 w duŜy y zakład
ad
balneologiczny.

Rozbudowaną infrastrukturę zdrojową zawdzięcza
Opolno Gottliebowi
Schrotterowi. U schyłku
XIX wiekuw
Opolno stało o się znanym i modnym
uzdrowiskiem saksońskim.
skim.
W miejscowości ci istniały y trzy hotele, restauracja i kawiarnia. Istniało
takŜe e kilka zakład
adów w leczniczych. Kuracjuszami opiekowało o się dwóch lekarzy
zdrojowych.

W latach trzydziestych minionego stulecia w miejscowości ci było o 26
pensjonatów, kort tenisowy i inne lokale uŜytecznou
yteczności ci publicznej. Odwiedzający
Opolno mogli podziwiać bogate zbiory przyrodnicze preparatora Funkego.

Po 1945 Opolno trafiło o pod administrację polską. . Wieś stała a się gminą.
Na początku lat sześć
śćdziesiątych ubiegłego ego wieku Opolno Zdrój j stało o się bazą
mieszkaniową budowniczych kombinatu górniczog
rniczo-energetycznego
w Turoszowie.

Obecnie Opolno jest miejscowości
cią liczącą ok. 1200 mieszkańców.
Infrastruktura wsi jest uboga. Wieś utraciła a swój j dawny splendor.

PołoŜona ona na północy p
gminy wieś
Lutogniewice
została a załoŜona
ona
prawdopodobnie pod koniec XIII wieku. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1294.
W 102 lata później p
wieś stała a się własnością klasztoru w Marienthal. . Wieś naleŜała a do
parafii w Krzewinie. W XIX. wieku we wsi mieści
cił się urząd d celny. Od 1872 była a we
wsi szkoła.
Lutogniewice posiadały y przed 1945 niezbyt rozwiniętą infrastrukturę.

We wsi były y dwie gospody, piekarnia, kowal i szewc. Sprawy
urzędowe mieszkańcy musieli załatwia
atwiać jednak w pobliskim Ostritz.
Po drugiej wojnie światowej wieś weszła a w skład terytorium państwa
polskiego. We wsi mieści
ciła a się szkoła, która w latach osiemdziesiątych
ubiegłego ego stulecia została a zlikwidowana. We wsi zachowało o się
kilka
zabytkowych budynków w o konstrukcji przysłupowo
upowo-zrębowej.

PołoŜona ona na północy p
gminy Krzewina została a załoŜona ona w 1294 roku. W
średniowieczu i w wiekach późniejszych p
wieś była a w swej znacznej częś
ęści
własnością klasztoru cysterek z Marienthal.

Krzewina, tak jak i inne okoliczne wioski
przechodziła a w dziejach róŜne r
koleje losu.
W latach 1739-1740 1740 wybudowano tutaj
kości
ciół, , który słuŜyłs
mieszkańcom
okolicznych wsi.

Pod koniec XIX. wieku pobudowano w Krzewinie szpital. Inicjatorem
budowy było Towarzystwo Brata Alberta. Szpital ten funkcjonował do 1946. Po
tym roku w zabudowaniach szpitala zamieszkali pracownicy PGR. Z biegiem lat
budynek szpitala wraz z towarzyszącymi mu zabudowaniami gospodarczymi
uległy y dewastacji.
Przed 1945 w Krzewinie istniały y dwie gospody, masarnia i pracowało
kilku rzemieślnik
lników.
Wieś podlegała a administracyjnie pobliskiemu Ostritz.

Pierwsza udokumentowana wzmianka o Bratkowie pochodzi z 1294
roku. Na początku
XV wieku większa część
wsi stała a się własnością klasztoru w
Marienthal. . Bratków w nie posiadał
własnego kościo
cioła. Jego mieszkańcy
uczęszczali do kościo
cioła a klasztornego w Marienthal. . Droga do tego kościo
cioła
wiodła a przez piękny drewniany most rozpięty nad Nysą. . Most ten miał 56 m
długości i wznosił się na 5 metrów w nad poziomem rzeki. W 1945 most został
wysadzony w powietrze przez wycofujące ce się oddziały y niemieckie.

ŁuŜyc.
W 1839 roku załoŜono ono w Bratkowie szkołę
łę.
Z Bratkowa pochodził dr Gustaw Taute, , badacz dziejów w Górnych G
Po 1945 wieś zmieniła a się z jej pejzaŜu zniknęł
ęły bezpowrotnie szkoła,
gospody i warsztaty rzemieślnik
lników w pracujących cych na potrzeby lokalnej
społeczno
eczności. ci.

LeŜąca nad Nysą wieś Posada pojawia się w dokumentach historycznych
juŜ w 1273 roku. W 1346 wieś stała a się własnością klasztoru w Marienthal.
W 1875 roku w Posadzie otwarto dworzec kolejowy leŜą
Ŝący przy linii
Zgorzelec – Zittau.

W XIX
Wieku we wsi funkcjonowały y dwie szkoły: katolicka
i ewangelicka. Na terenie wsi klasztor posiadał ogromną stodołę
i stawy rybne.
Połą
łączenie z Marienthal zabezpieczone było o przez piękny kamienny most
spinający oba brzegi Nysy. Niestety w 1945 roku most ten został wysadzony w
powietrze przez wycofujący cy się oddział SS.
Po 1945 Posada podlegała admnistracyjnie Gminie w Działoszynie
oszynie,
a później p
w Bogatyni. Przedwojenna infrastruktura wsi uległa a dewastacji.
We wsi zachowało o się kilka ciekawych budynków w architektury górnog
rnołuŜyckiej.
Ich stan techniczny nie jest jednak najlepszy.

Pierwsza wiarygodna historyczna wzmianka o tej wsi pochodzi z
1280 roku. Początkowo wieś była a własnow
asnością czterech rycerskich rodów: von
Dohnów,
Bibersteinów,
Grisslau i Kamenz. . Rodziny te stopniowo
wyprzedawały y swe włości w
klasztorowi w Marienthal.
0d 1346 roku Działoszyn był juŜ w całości ci własnow
asnością tego klasztoru.

W 1493 poświ
więcono w Działoszynie
kości
ciół pw. Św. Bartłomieja. Aktu konsekracji
dokonał osobiście biskup praski Piotr.
Od XVI wieku istniała a w Działoszynie
szkoła. Podstawą bytu większo
kszości mieszkańców
wsi było o rolnictwo. Biedniejsi mieszkańcy
utrzymywali się
z tkania płótna p
lnianego i
wytwarzania z lnu przędzy. We wsi
funkcjonowała a nawet szkółka ka przyuczająca ca dzieci
do tego rzemiosła.

Dynamiczny rozwój j wsi nastąpi
pił pod koniec wieku XIX i na początku
wieku XX. . W Działoszynie funkcjonowały y młyny: m
wodny i wiatrowy, istniała
cegielnia, były y warsztaty rzemieślnik
lników. Infrastrukturę wsi uzupełnia
niały: gospoda
i dom opieki nad chorymi. W 1913 wieś została a zelektryfikowana.

Po 1945 wieś nosiła a pierwotnie nazwę Królewszczyzny i była a siedzibą
gminy wiejskiej. Obecna infrastruktura wsi jest niezbyt rozbudowana. Na wsi
funkcjonują: : szkoła a podstawowa, ochotnicza straŜ poŜarna, wiejski ośrodek o
zdrowia i restauracja. W Działoszynie zachowało o się kilka zabytków w miejscowej
architektury. SąS
to domy o konstrukcji przysłupowo
- zrębowej. Niestety
większo
kszość
z nich jest w fatalnym stanie technicznym.

Współczesny polski Trzciniec leŜą
Ŝący na prawym brzegu Nysy ma bardzo
bogatą historię, , której bieg rozpoczął
się w czasach feudalnych. Wtedy to w Rhonau
(nazywa niemiecka) ) zlokalizowany był zamek warowny, który odgrywał bardzo
waŜną rolę w tej okolicy. Zamek ten zbudowany został prawdopodobnie w ostatnich
dekadach XIII wieku przez przedstawicieli rycerskiego rodu Leipów. . Z czasem zamek
stał się wraz z kluczem przynaleŜnych nych doń włości
„dobrem rządowym
dowym” królów
czeskich bądźb
administrujących regionem margrafów łuŜyckich.

Druga połowa
owa XIV w była a dla właścicieli w
i mieszkańców w tego zamku
niepomyślna. Zamek będący b
wówczas w wczas pod władaniem w
rycerzy rozbójnik
jników
ściągnął
na siebie gniew mieszczan Związku Sześciu Miast. Za przyzwoleniem
króla czeskiego mieszczanie z śytawy
i Zgorzelca zdobyli w 1399 roku zamek i
rozebrali go do fundamentów. Król l czeski w ramach rekompensaty wypłaci
acił
margrafowi łuŜyckiemu odszkodowanie. Do dnia dzisiejszego zachowała a się w
miejscu gdzie stał zamek studnia wykuta w skale i fragmenty atrapy murów.

W XVI wieku miasto śytawa
zakupiła a majątek
Ronów wraz z
przynaleŜnym nym doń
folwarkiem
Schaare
leŜą
Ŝącym na lewym brzegu Nysy.
Trzciniec (Ronów)) nie miał własnego kościo
cioła. Z tego teŜ powodu naleŜał do
parafii w pobliskim Hirschfelde. . W XIX wieku ruiny zamku i przełom Nysy
przyciąga
gały y wielu turystów.

W XX
wieku
Trzciniec
był
niewielką
osadą, , której mieszkańcy
zdobywali swój j codzienny chleb pracując c w kopalni, elektrowni Hirschfelde lub
w zakładach adach tekstylnych śytawy.
Mieszkańcy
Trzcińca
ca na początku minionego stulecia kultywowali wiele
uroczystości, ci, które wnosiły y w ich Ŝycie odrobinę
odmiany. Sławne S
były
urządzane przez dzieci pochody w Zapusty i w Zielony Czwartek.

Co roku 30 kwietnia mieszkańcy
Trzcińca
ca rozpalali na wzgórzu
Hälfterberg
tzw. Ognisko Walpurgii. . W drugą niedzielę września odbywał się
trzydniowy jarmark połą
łączony z zawodami strzeleckimi, występami orkiestry
dętej, orkiestry Ŝebraczej i intronizacją pary królewskiej.
Po 1945 historia nadała a tej uroczej miejscowości ci nowy bieg. Pod koniec
lat pięć
ęćdziesiątych została a wybudowana tu potęŜ
ęŜna elektrownia opalana węglem w
brunatnym. Kolos ten zupełnie zmienił dotychczasowy idylliczny charakter tej
miejscowości.
ci.

Turoszów pojawia się w dokumentach historycznych na początku
XIV
wieku. W 1312 roku miejscowość
ta nosi nazwę Tyrkow. Źródłosłów w tej nazwy
jest wg niektórych językoznawcj
zykoznawców w słowias
owiański i wywodzi się od słóws
trhow lub
trgore, , co oznaczało o targ.
Turoszów naleŜał w swoich dziejach do kilku rodów w rycerskich. W XV
wieku był
własnością
rodu von
Falkenhainów. . W następnym stuleciu
miejscowość
była a stopniowo wykupywana przez śytawę.

Wieś posiadała a kości
ciół, , który został wybudowany w roku 1714.
W 1810 roku powstała a w Turoszowie pierwsza odkrywkowa kopalnia
węgla brunatnego. Turoszów był wsią zajmującą duŜy y obszar, chociaŜ pod
względem liczby mieszkańców w nie była a to wieś najludniejsza w tym regionie.

Na początku
XX wieku rozpoczęł
ęła a się w regionie industrializacja.
Po wybudowaniu elektrowni w Hirschfelde Turoszów powoli tracił swój
rolniczy charakter. W krótkim czasie powstała a tu wielka kopalnia odkrywkowa węgla w
brunatnego. Wieś posiadała a typową dla tego okresu infrastrukturę. . Działali ali tu
rzemieślnicy, którzy zaspokajali potrzeby mieszkańców. We wsi warsztat miał
rymarz, kowal, stelmach, koszykarz, dekarz, szewc i nawet mechanik pojazdów
jednośladowych
– rowerów i motocykli. Wieś posiadała a trzy gospody.

Po drugiej wojnie światowej wieś padła a ofiarą industrializacji. PotęŜ
ęŜna
kopalnia odkrywkowa, dostarczająca ca paliwo dla pobliskiej elektrowni, pochłon
onęła
niemal całkowicie tęt
zaciszną wieś. . Pozostało o jedynie kilka dawnych zabudowań,
z których część
przeznaczona została a na biura kopalni.

Niewielka wieś Białopole
powstała a około o 1381 roku.
Początkowo wieś była a powiązana
róŜnymi więzami z pobliskim
Kopaczowem. . W 1773 wieś stała a się
własnością von Einsiedlów, , których
gniazdo rodowe było o w
Rybarzowicach.
Wieś była a zawsze
niewielka. Liczyła a przeciętnie około
50-ciu
numerów.
Osobliwości
cią Białopola
był
i jest Czarny Las z Czarnym
Stawem.

Infrastruktura wsi przed 1945 była a dosyć bogata. We wsi były
następuj
pujące zakłady ady rzemieślnicze: stolarstwo meblowe i budowlane,
piekarnia, koszykarz i szewc. We wsi nie było o szkoły y i kościo
cioła. Mieszkańcy
wsi korzystali z usług ug tych instytucji w Rybarzowicach.
Współczesne
Białopole
zachowało o się w postaci szczątkowej. Część
wsi pochłon
onęła a kopalnia węgla w
brunatnego.

Nie istniejąca juŜ dzisiaj wieś Wigancice powstała a około o 1360 roku.
Pierwotnie wieś naleŜała a do dwóch rodów w rycerskich; von Bibersteinow i von
Weigsdorf. . Od zarania swojego istnienia wieś posiadała a kości
ciół, , wokół którego
koncentrowało o się Ŝycie duchowe jej mieszkańców.

Od XVI wieku wieś często zmieniała a właścicieli. w
Między innymi była
ona przez jakiś czas w posiadaniu rodów w von Schwanitzów i von Gersdorfów.
Po pokoju praskim (1635) jedna część
wsi trafia w granice Czech a druga
Saksonii.

W niemieckiej częś
ęści
Wigancic powstała a w 1873 agencja pocztowa.
W 1923 Wigancice awansowały y do rangi gminy wiejskiej, w skład której
weszły y takŜe e sąsiednie s siednie wioski Wyszków i Wolanów. . Wioski te w szczątkowej
postaci istnieją po dzień dzisiejszy.

W XIX wieku nastąpi
piła a industrializacja wsi. Wykorzystując c tradycję
tkacką tej wsi, kapitał zainwestował w tąt
gałąź
przemysłu. Pomiędzy 1905,
a 1910 powstały y tu Wigancickie Zakłady ady Tekstylne, które były y popularnie
nazywane „Jute Werke” – fabryka juty.

Po 1945 w Wigancicach funkcjonował jeden z oddziałów Bogatyńskich
Zakład
adów w Przemysłu u Bawełnianego
„Doltex”.. Ostateczna likwidacja wsi na
skutek zajęcia jej obszaru pod hałdy KWB Turów w S.A. nastąpi
piła a w 1999.
Z pejzaŜu u regionu znikło o na zawsze wiele pięknych pomników
architektury górnog
rnołuŜyckiej.

LeŜą
Ŝąca na południu gminy wieś Kopaczów powstała a prawdopodobnie u
schyłku
XIII wieku. W praskich dokumentach kościelnych odnotowano w 1277
roku nazwę „ulrici villa”, , która później p
została a zniemczona w postaci Ullersdorf.
W kaŜdym bądźb
razie 5.10.2002 we wsi obchodzono uroczyście cie 715 lecie
istnienia wsi. Odbyło o się naboŜeństwo ekumeniczne z udziałem wysiedlonych
stąd d w 1945 roku Niemców.
W uroczystościach ciach brały y udział władze samorządowe gminy i licznie
zgromadzeni mieszkańcy
Kopaczowa i okolicznych miejscowości.
ci.

Kopaczów był i pozostał typową ulicówk
wką. . W zabudowie dominował
kiedyś styl frankoński, tzn. budynek mieszkalny i budynki gospodarcze tworzyły
zamknięty kwadrat.
Kopaczów posiadał juŜ w XIV wieku własny w
kości
ciół. . W 1527 roku
mieszkańcy
Kopaczowa pod wpływem nauk M. Lutra przeszli na protestantyzm.

Po pokoju praskim (1635) doszło o do podziału u wsi na część
czeską i
saksońsk
ską. . Granica podziału u przebiegała a wzdłuŜ
potoku
Ullersbach. . Pod
jurysdykcję saksońsk
ską trafiła a Wieś Górna. Pomimo istnienia granicy więzi
społeczne nie zostały y zerwane. Mieszkańcy częś
ęści czeskiej korzystali np. do
pochówku swoich bliskich z cmentarza ewangelickiego w częś
ęści saksońskiej skiej wsi.
To samo tyczyło o się teŜ edukacji dzieci w obu częś
ęściach wsi.
W 1848 roku została a ostatecznie wyznaczona granica pomiędzy
Czechami a Saksonią.

W 1918 roku powstała a suwerenna Czechosłowacja. owacja. W czechosłowackiej
owackiej
częś
ęści wsi pojawili się czechosłowaccy owaccy celnicy. Mieszkańcy wsi nazywali ich z
swojska „bihmsche Finanzer”. . Natomiast ich niemieckich kolegów w po fachu
„saxsche Finanzer”.
W 1945 roku w Kopaczowie wyburzono 55 domów. Uzasadnienie dla
tej kuriozalnej decyzji znaleziono w terminie „zabezpieczenie granicy”. . Fakt ten
na zawsze zmienił kilkusetletnią koegzystencję mieszkańców w tej wsi, abstrahując
nawet od tego, Ŝe e ludność
pochodzenia niemieckiego została a z obu częś
ęści wsi
wysiedlona w latach 1945-46.
46.

Tradycyjne szlaki komunikacyjne (pięć
mostów w i dziesięć
ścieŜek ek dla
pieszych) pomiędzy obu częś
ęściami wsi przestało o istnieć raz na zawsze. (Być
moŜe e w Zjednoczonej Europie nastąpi powrót t do stanu pierwotnego?)
NaleŜy y odnotować, Ŝe e przed 1945 obie częś
ęści wsi miały y bogatą
i zróŜnicowan
nicowaną infrastrukturę. . We wsi istniało o aŜa
siedem gospod (w tym pięć
z
duŜymi salami) i pracowało o sporo rzemieślnik
lników w w róŜnych r
branŜach. ach. Obecnie
wieś po stronie polskiej powoli dźwiga d
się z upadku. Niestety wiele pięknych
zabytków w , w tym „dobra rycerskie” (Rittergut) uległy y bezpowrotnej dewastacji.

Nazwa tej wsi pojawia się w dokumentach historycznych juŜ w 1381 roku.
Co de jej etymologii zdania sąs
podzielone. Słowianofile S
dopatrują się w niej swojsko
brzmiących słowias
owiańskich
Rybar, , później p
rzekomo zniemczonej na niemieckie Reiber.
Badacze niemieccy sąs
skłonni wywodzić nazwę tej miejscowości ci od Räuber
(Reuber)
– zbójcy. Te dywagacje nie mają juŜ Ŝadnego znaczenia bowiem 25 lipca 2000 został
wyburzony ostatni dom w tej miejscowości.
ci.

Kopalnia Węgla W
Brunatnego zabrała a z pejzaŜu u tego regionu kolejną wieś.
Oznacza to, Ŝe e wielowiekowy dorobek materialny licznych pokoleń mieszkańców
tej wsi przestał istnieć na zawsze. A dorobek ten jak na jedną wieś był bardzo
imponujący.

Rybarzowice były y od 1694 do 1945 centrum ordynacji jednego z
najznamienitszych szlacheckich rodów w saksońskich
skich - von Einsiedlów. . W skład tej
ordynacji liczącej cej 1157 ha (w tym 431 ha lasów) wchodziły y m. in. wybudowany w
latach 1763 – 1779 pałac,
ac, „dobro rycerskie” z wzorcową hodowlą bydła a rogatego ,
trzody chlewnej i owiec, gorzelnia a jeszcze wcześniej browar oraz Stary Pałac ac z
przed 1694 , w którym mieści
cił się urząd d gminy.

Rybarzowice
były y takŜe e parafią. . We wsi istniały y takŜe: szkoła
(wybudowana w latach 1877/78), praktyka lekarska , fundacja Hauboldów,
która prowadziła a dom opieki nad zniedołęŜ
łęŜniałymi ludźmi z wiosek naleŜą
Ŝących
do ordynacji von Einsiedlów.

Infrastruktura wsi była a wręcz wzorcowa. We wsi mieści
ciły y się
2 piekarnie, dwie masarnie, trzy zakłady
ady ślusarskie (w tym zakład ad naprawy
rowerów), w), pracowało o trzech kowali rymarz, zdun czterech szewców, w, trzech
krawców w damskich, bednarz. We wsi była a jedna farbiarnia i pralnia chemiczna,
skład opału, trzy stacje paliwowe, dwa zakłady ady ogrodnicze, kilka sklepów
z artykułami ami spoŜywczymi i przemysłowymi.
Mieszkańcom wsi pomoc świadczyli lekarz, połoŜna i jedna
pielęgniarka gminna.

W Rybarzowicach przed 1945 kwitło o oŜywione o
Ŝycie społeczne. PręŜ
ęŜnie
działały y tu róŜne r
stowarzyszenia, np. StraŜ PoŜarna,
Stowarzyszenie
Gimnastyczne, Stowarzyszenie Sadowników, w, Chór, Stowarzyszenie Kobiet,
Stowarzyszenie MłodzieM
odzieŜy y Męskiej M
i Stowarzyszenie MłodzieM
odzieŜy śeńskiej.
Wieś
miała a połą
łączenie kolejowe (kolejka wąskotorowa) w
z
śytawą,
Bogatynią i Markocicami. . Na początku lat trzydziestych minionego wieku doszło
jeszcze połą
łączenie autobusowe z w/w miejscowościami. ciami. Większo
kszość
mieszkańców
wsi Ŝyła a z rolnictwa i rzemiosła. Nie mniej jednak sporo ludzi pracowało o w
zakładach adach tekstylnych Bogatyni i śytawy
oraz w elektrowni w Hirschfelde.

Historia tej miejscowości ci liczy juŜ 715 lat. Pierwsza udokumentowana
wzmianka o tej wsi pochodzi z 1281 roku. Wieś została a załoŜona ona w bezpośrednim
sąsiedztwie siedztwie Nysy ŁuŜyckiej. Rzeka nie zawsze była łaskawa dla mieszkańców.
Kroniki odnotowały y wielkie powodzie, z których dwie były y dla tej miejscowości
ci
katastrofalne (w 1829 i 1926 roku).
Dopiero kompleksowa regulacja rzeki w 1934 roku wyeliminowała
ewentualne zagroŜenie powodziowe licznych powodzi wieś ucierpiała a w czasie
istnienia na wskutek wielkich poŜar
arów. Największe z nich wydarzyły y się w 1469
i 1869 roku. Zdumiewająca jest tu okrągła a cezura czasowa czterystu lat.

Sieniawka miała a juŜ bardzo wcześnie swój j kości
ciół. Źródła a podają, Ŝe e w
1694 wybudowano murowaną wieŜe
e kościo
cioła. Murowane prezbiterium
zbudowano w 94 lata później p
w 1788. Prawdopodobnie od końca
XV wieku
istniała a tu szkółka ka wiejska. W 1884 roku jak podają źródła a postawiono juŜ
czwarty co do kolejności budynek szkoły. W pierwszej połowie
owie XX wieku
Sieniawka liczyła a około o 1000 mieszkańców w (obecnie około o 1500).
Mieszkańcy wsi utrzymywali się tradycyjnie z rolnictwa. Pewna część
ludności pracowała a takŜe e w zakładach
adach śytawy
i w elektrowni Hirschfelde.

Dzięki kolejce wąskotorowej w
wieś
miała a połą
łączenie z innymi
miejscowościami ciami regionu. Łączno
czność
ze światem umoŜliwia
liwiała a teŜ
poczta
saksońska. ska. Pierwszą skrzynkę na listy zamontowano na gospodzie juŜ w 1862
roku. W 1883 zlokalizowano na wsi agencję pocztową. . W 1904 wieś uzyskała
połą
łączenie telefoniczne ze światem.
Jak kaŜda miejscowość
regionu Sieniawka miała a przed 1945 porządn
dną
infrastrukturę. . Funkcjonowały y tu liczne warsztaty rzemieślnicze, które
zaspokajały y potrzeby miejscowej ludności. We wsi był kowal, szewc, stolarz,
bednarz, elektryk, fryzjer. Działalno
alność
prowadziło o dwóch restauratorów,
przedsiębiorca transportowy i handlarz artykułami ami kolonialnymi.

We wsi kwitło Ŝycie społeczne. Działały: chór r robotniczy, dwa
stowarzyszenia gimnastyczne, Stowarzyszenie Cyklistów, Towarzystwo Piłki
NoŜnej, Stowarzyszenie Weteranów w i Stowarzyszenie Działkowc
kowców. w. W czerwcu
1945 (dokładnie 22.06.1945 ) Nysa ŁuŜycka stała a się rzeką graniczną pomiędzy
PRL a NRD. W Sieniawce zlokalizowane było o przejście graniczne. Na długie d
lata
wieś pogrąŜ
ąŜyła a się w marazmie społeczno
eczno-gospodarczym.

Pewne oŜywienie o
nastąpi
piło o w latach dziewięć
ęćdziesiątych minionego
wieku. Na wskutek przemian ustrojowych w Polsce i w Niemczech Sieniawka
miała a swoje pięć
minut. We wsi ulokowało o się jedno z największych targowisk w
Polsce. Klientelę jego stanowili w większo
kszości Niemcy z obszarów w byłej NRD.
Obecna infrastruktura wsi jest w porównaniu z przed 1945 bardzo uboga.
We wsi zlokalizowany jest Wojewódzki Szpital dla Nerwowo i Psychicznie
Chorych, działa a poczta, straŜ poŜarna i dwie stacje paliwowe.

Jasna Góra G
jest małą
wsią połoŜon
oną na wschód d od Nysy ŁuŜyckiej.
Przed 1945 miejscowość
ta podlegała a administracyjnie starostwu w Zittau.
Pierwsza wzmianka historyczna o tej miejscowości ci pochodzi z 1339.

Jasna Góra G
rozpościera się u podnóŜa a Guślarza (Gickelsberg(
Gickelsberg) ) i Łysej
Góry (Kahleberg(
Kahleberg) ) wchodzących cych w skład pasma Gór G r Izerskich.
W swej historii wieś
nie posiadała a kościo
cioła. Mieszkańcy wsi
przynaleŜeli eli do parafii bogatyńskiej
skiej. . Wieś posiadała a jednak własnw
asną szkołę
łę.

Przed 1945 wieś liczyła a około o 650 mieszkańców. Infrastruktura wsi
była a dobrze rozwinięta.
We wsi było o kilka warsztatów w rzemieślniczych i młyn m
wiatrowy.
W Jasnej Górze G
było o kilka gospod, z których usług ug korzystali m. in.
turyści wędrujw
drujący po Górach G
Izerskich.

Markocice to typowa wieś „ulicówka”,, ciągn
gnąca się na długod
ugości 2 km
wzdłuŜ Miedzianki (Erlichtbach(
Erlichtbach/Kipper) ) od Bogatyni do granicy z Czechami.
Przed 1945 wieś
liczyła a około o 1000 mieszkańców w i tworzyła
samodzielną
gminę
wiejską. . Pod koniec XIX
wieku zbudowano we wsi
dwuklasową szkołę
łę.

W 1900 roku Markocice uzyskały y połą
łączenie kolejowe z Bogatynią
(kolejka wąskotorowa). w
Od 1912 wieś miała a elektryczne oświetlenie o
ulic.
W 1928 roku mieszkańcy wsi wspólnym wysiłkiem ułoŜyli u
wodociąg.
W 1925 postawiono nowy budynek Urzędu Gminy.

Mieszkańcy wsi utrzymywali się głownie z rolnictwa i rzemiosła. We
wsi były y 2 młyny, m
4 gospody, 2 fabryki (tkalnie). Potrzeby mieszkańców
zaspokajali rzemieślnicy: kowal, stelmach, 3 szewców, w, 2 stolarzy, 2
fryzjerów, 2 piekarzy, 3 masarzy i 2 ogrodników.

Po 1945 wieś trafiła a w granice państwa polskiego. Infrastruktura wsi
uległa a degradacji. W latach siedemdziesiątych ubiegłego ego stulecia Markocice
włączono w granice Bogatyni.

Pierwsza wzmianka historyczna o Porajowie pochodzi z 1359 roku.
Właścicielem tej małej osady nad Nysą ŁuŜycką był wówczas wczas graf Donyn von
Bieberstein auf Grafenstein. . Od 1387 do 1547 Porajów w był własnością miasta
Zittau. . W 1547 miasta Związku Sześciu Miast zostały y ukarane przez cesarza
odebraniem praw własnow
asności i przywilejów.
w.

W 1559 zakupił Porajów w burmistrz Ŝytawski Nicolaus Dornspach i w
związku zku z tym mógłm
uŜywać tytułu u von Poritsch. . Miasto Zittau nabyło
„porajowskie
dobro rycerskie” dopiero w 1918 roku. W dwa lata później p
przyłą
łączono Porajów w do Zittau.

W 1859 oddano do uŜytku u
linię kolejową Zittau – Liberec. . Porajów w był
jednym z przystanków w na tej linii. Jedynym większym zakładem adem pracy w
Porajowie była a wybudowana w 1843 roku cegielnia. W okresie I i II wojny
światowej ulokowane były y w Porajowie obozy dla jeńców w wojennych.

Po 1945 roku Porajów w trafił w granice państwa polskiego. Obecnie w tej
miejscowości ci sąs
dwa przejścia graniczne: do Niemiec i Czech. We wsi znajduje
się kości
ciół rzymskokatolicki. Wieś posiada bardzo ładny i nowoczesny zespół
szkoły y podstawowej i gimnazjum.

Pod względem liczby ludności Bogatynia jest małym miastem w
województwie dolnośląskim.
Pod koniec 1995 roku miasto liczyło o nieco ponad 20
tysięcy mieszkańców. W ostatnich latach naleŜy y jednak odnotować przyrost
ludności miejskiej w stosunku do liczby mieszkańców w wsi gminnych.

W latach 1990 – 95 liczba mieszkańców w Bogatyni zwiększy
kszyła a się
o 1500 osób. Przyrost ten powstał na wskutek przewagi narodzin nad zgonami i
pozytywnego salda migracji ludności (więcej
zameldowań niŜ wymeldowań).
Przykładowo w 1995 roku odnotowano 240 narodzin i tylko 170 zgonów.

Pod względem struktury wiekowej mieszkańców w Bogatynia jest
miastem ludzi młodych. m
60 procent mieszkańców w jest w wieku produkcyjnym.
Co trzeci mieszkaniec Bogatyni jest dzieckiem, a tylko co dziesiąty emerytem.
W 1995 na 100 męŜm
ęŜczyzn przypadało o 104 kobiet.

Trudno jest określi
lić czas, kiedy mieszkańcy ziemi bogatyńskiej
usłyszeli po
raz pierwszy o Chrystusie. Przypuszcza się, Ŝe e był to IX w. Zamieszkująca tu ludność
serbołuŜycka
bardzo niechętnie przyjmowała a nową wiarę. . Jeszcze do końca XIII w.
Panowało o tutaj pogaństwo. Dopiero Margraf Henryk von Groitsch w latach 1124-
1136 zgniótł je siłą
łą. . W miejscach kultu pogańskiego stawiano zapewne małe
kapliczki a obok zakładano adano cmentarze.

Przy
zwiększaj
kszającej
się liczbie ludności owe kaplice były
niewystarczające. ce. Dlatego rozpoczęto budowę większych kościo
ciołów w początkowo
z drewna, później p
z kamienia i cegły. Czas i miejsce wybudowania pierwszego
kości
ciółka w Bogatyni jest nieznany. Pierwszą źródłowo potwierdzoną informację
o istnieniu kościo
cioła a jest rok 1359.

Doktryna Marcina Lutra wcześnie
dotarła a do Bogatyni. Katolicki proboszcz
M. Hammer
w 1565 r. zrezygnował
z
pełnienia funkcji kapłańskiej i oficjalnie
przechodzi na protestantyzm i tak na 299 lat
przestała a istnieć katolicka parafia.

Nowy kości
ciół katolicki wybudowano dopiero w 1866, poniewaŜ
katoliccy mieszkańcy Bogatyni chcieli mieć własną świątynie.
Powstała a w Bogatyni parafia katolicka obsługiwa
ugiwała a wyznawców w tej
konfesji w Markocicach, , Jasnej Górze, G
Rybarzowicach, Opolnie i Białopolu
opolu.

Po drugiej wojnie światowej nastąpi
piło o wysiedlenie ludności niemieckiej.
W miejsce wysiedlonych Niemców w napłyn
ynęła a ludność
polska,
wyznania
rzymskokatolickiego. Posług
ugę religijną
dla tej ludności sprawowali księŜ
ęŜa
pochodzenia polskiego. Obecność
polskiego księdza wzmacniała a poczucie
stabilizacji i przyspieszała a integrację. . Wydarzenia religijne cieszyły y się duŜą
frekwencją (90%). Obecnie w Bogatyni działaj
ają cztery parafie rzymskokatolickie.

Szkoła a elementarna istniała a w Bogatyni juŜ pod koniec XVI w.
W 1598 wybudowano pierwszy budynek dla celów w oświatowych.
o
Mieszcząca ca się w nim szkoła a była a administrowana przez parafię ewangelicką.
Do tej szkoły y uczęszcza
szczały y dzieci z Bogatyni, Markocic, Hermanic i Jasnej Góry. G

W 1752 wybudowano nową dwukondygnacyjną szkołę
łę. . W budynku
były y dwie klasy lekcyjne i mieszkanie dla nauczyciela. W 1794 budynek
szkoły y spłon
onął. . Mieszkańcy przebudowali go i pokryli dachówk
wką.
W 1828 władze w
saskie utworzyły y w Bogatyni obwód d szkolny.
W kaŜdej częś
ęści wsi (górnej, dolnej i środkowej) utworzono trzyklasowe
szkoły. W 1881 przystąpiono piono do budowy budynku szkolnego, który mieści
cił 4
sale lekcyjne i 5 mieszkań dla nauczycieli.

W szkołach językiem j
wykładowym był niemiecki. Nauczycielami
wiejskimi byli z reguły y ludzie, którzy nie ukończyli szkoły średniej lub studiów
teologicznych. Nauczyciele pełnili często funkcje pisarzy gminnych lub
parafialnych, kantorów, poborców w podatkowych. Nauczyciele byli
wynagradzani za swą pracę przez społeczno
eczność
wiejską.

Zmiana nastąpi
piła a w 1892. Od tej pory opłacano ich z kasy gminy.
W 1900 wybudowano w Bogatyni szkołę
dla dzieci katolików. Przed 1945 na
terenie Bogatyni funkcjonowały y 4 szkoły y elementarne.
Po II wojnie światowej w granicach Bogatyni funkcjonowały
4 szkoły y podstawowe, dwie zawodowe i liceum ogólnokszta
lnokształcące. ce. Po włąw
łączeniu
w granice miasta okolicznych miejscowości ci (Zatonie, Trzciniec) ) doszły y 1 szkoła
podstawowa, 1 szkoła a zawodowa i 1 szkoła średnia.

Nie tylko samą pracą Ŝyje człowiek. Ta oczywista prawda znana była
takŜe e mieszkańcom Bogatyni w pierwszej połowie owie XX wieku. Chwile wolne od
pracy mieszkańcy wsi wypełniali działalno
alnością w licznych stowarzyszeniach i
związkach.
zkach.

W 1938 roku działało o w Bogatyni 49 stowarzyszeń i związk
zków, które
prowadziły y oŜywiono
ywioną działalno
alność
kulturalną i oświatowo
wiatową. . Do bardziej znanych i
pręŜ
ęŜnie działaj
ających zaliczyć naleŜy: Klub Balowy, Stowarzyszenie Stenografów,
Ochotniczą StraŜ PoŜarn
arną, , Stowarzyszenie Rzemiosła, Męski M
Chór Śpiewaczy,
Uprzywilejowane Towarzystwo Strzeleckie, Stowarzyszenie Gimnastyczne i przede
wszystkim zespół teatralny „Thalia”,, który był znany poza granicami Bogatyni.
Występowa
pował on między innymi w Lipsku, Dreźnie
a nawet w Bad Gandersheim.

Zespół Teatralny
„Thalia” występowa
pował w Bogatyni latem w miejscowym
teatrze na wolnym powietrzu. Zimą dawał przedstawienia w sali Towarzystwa
Strzeleckiego lub w sali Hotelu Kretscham.

Rzemiosło o było o starym przywilejem miast. Dlatego miasta strzegły y go
zazdrośnie. Nie oznacza to jednak, Ŝe e rzemiosło o ze swoim systemem cechowym
tkwiło li tylko za murami miast. TakŜe e i w osadach w pobliŜu u miast powstawały
chałupnicze zakłady ady rzemieślnik
lników.
Zdeterminowane było o to tym, Ŝe e osady i
mieszkający w nich ludzie zmuszeni byli z róŜnych r
przyczyn do samodzielnego
zaspokajania swoich potrzeb. W związku zku z tym moŜemy mówim
wić o quasi autarkii.

W naszym regionie najwaŜniejszym niejszym ośrodkiem o
rzemiosła a było o miasto
Zittau. . Szczególnie pręŜ
ęŜnie rozwijały y się w nim dwie gałę
łęzie rzemiosła: tkactwo
i piwowarstwo. JeŜeli eli chodzi o tkactwo i bielenie tkanin to jedynie miasta miały
przywilej na jego wykonywanie. Wieś miała a prawo produkcji surowca – lnu
i wytwarzania przędzy. Przełom nastąpi
pił w 1534 roku. Od tego roku tkactwo na
własny uŜytek u
dozwolone było o takŜe i na wsi.

W Bogatyni i innych okolicznych wsiach powstało o wiele chałupniczych
warsztatów w tkackich. Mieści
ciły y się one w typowych dla tej okolicy domach
o konstrukcji przysłupowo
– zrębowej. Od 1685 roku chałupnicy uzyskali prawo
sprzedawania wyprodukowanych tkanin. Tkactwo stało o się w naszym regionie
głównym rzemiosłem, em, a w wiekach XIX i XX przemysłem. em. Jako ciekawostkę
moŜna podać, Ŝe e w 1727 roku w 32 wsiach otaczających
cych Zittau było o 3201
krosien. 150 lat późniejp
w całym starostwie Ŝytawskim
było o juŜ 10 000 krosien.

Era rzemiosła a tkackiego skończy
czyła a się w drugiej połowie owie XIX wieku
w związku zku z rewolucją
przemysłow
ową. . Dzisiaj moŜemy z dumą
powiedzieć,
Ŝe e tkactwu zawdzięczamy rozkwit gospodarczy naszego regionu. W miejscowościach
ciach
otaczających cych Bogatynię i w samej Bogatyni istniały i funkcjonowały y takŜe e inne
warsztaty rzemieślnicze, które zaspokajały y potrzeby miejscowej ludności.
Infrastruktura wsi była a imponująca. Istniały y kuźnie, stolarnie, młyny, m
piekarnie. Swój
fach wykonywali krawcy, szewcy, bednarze, kołodzieje, odzieje, rymarze i wielu innych.

Ernest F. F
Apelt
Johann G. Schicht
Franz Gareis
Karol A. A
Preibisch
Karol G. G
Rolle
Fryderyk L. L
Engelmann

Ernest Friedrich Apelt (1812-1859), 1859), profesor filozofii, matematyki
i astronomii na uniwersytecie jenajskim. Został pochowany w Bogatyni.
Niestety nie zachował się jego grób.
Ernest Friedrich Apelt pochodził
z rodziny, której 17 pokoleń Ŝyło o w Bogatyni.

Johann Gottfryd Schicht (1753-1823) 1823) , wybitny muzyk wywodzący
się
z ubogiej rodziny tkaczy chałupnik
upników w był
najpierw śpiewakiem,
skrzypkiem i koncertmistrzem w orkiestrze Hillera a potem dyrygentem
w jednej z najlepszych orkiestr epoki, która zresztą istnieje po dzień
dzisiejszy w lipskiej Gewandhaus.
J.G. Schicht był takŜe e kompozytorem. Jego spuścizna obejmuje m.in.
takie dzieła a jak: oratoria, msze, pieśni i inne gatunki muzyczne. Mieszkańcy
Bogatyni w jego setną i sto pięć
ęćdziesiątą rocznicę urodzin uczcili pamięć
swojego krajana uroczystymi koncertami.

Franz Gareis (1775 -1803) wybitny malarz epoki. Gareis co prawda
nie urodził się, , ani nie mieszkał w Bogatyni, lecz pochodził z Klosterfreiheit
niewielkiej osady naleŜą
Ŝącej do klasztoru w Mariental. Gareis malował
najchętniej obrazy o tematyce biblijnej i mitologicznej. Jego autorstwa a był
obraz na głównym g
ołtarzu o
kościo
cioła a w Zatoniu – Magdalena u stóp p KrzyŜa.
Obrazy swoje wystawiał w Berlinie i Dreźnie. Zmarł bardzo młodo m
w wieku
28 lat w Rzymie, do którego udał się jak kaŜdy szanujący się artysta epoki.

Karol August Preibisch twórca nowoczesnego przemysłu u tekstylnego
w Bogatyni, inicjator budowy gazowni, twórca zawodowej fabrycznej straŜy
poŜarnej, zawodowej szkoły y przyfabrycznej, przedszkola, kasy poŜyczkowej
i domu opieki dla potrzebujących

Karol Gottlieb Rolle (1814-1862) 862) artysta sztukator, malarz w Dreźnie
i Monachium. Wyspecjalizował się w architekturze wnętrz. Współpracowa
pracował z
samym Semperem. . Zaprojektował i nadzorował wykonanie niektórych wnętrz
w drezdeńskim
Zwingerze. . Jego autorstwa jest wystrój j wnętrz pałacu
acu
Brühl
hlów.
K. G. Rolle namalował dla kościo
cioła bogatyńskiego
portrety Lutra,
Melanchtona i Schichta. . Zmarł w Bogatyni i tu został pochowany.

Fryderyk Ludwig Engelmann (1857 - 1937), bogatyński
nauczyciel,
organista i kantor. Autor bardzo rzetelnej i obfitującej w fakty „Historii
Bogatyni”.

Pomiędzy
XVII a XIX wiekiem typowym w zabudowie Górnych G
ŁuŜyc
był dom o konstrukcji przysłupowo
– zrębowej, popularnie zwany „domem
łuŜyckim”, , aczkolwiek jego trudna do przetłumaczenia niemiecka nazwa
„Umgebindehaus” jest bardziej adekwatna.

Głównym materiałem, em, z którego zbudowane sąs
te domy jest drewno, co
da się wytłumaczy
umaczyć bogactwem tego surowca w tym regionie. Konstrukcja tego
domu jest bardzo zgrabna i elegancka. Mimo jej prostoty, domy te zachwycają
nas swoją urodą.

Największym pomieszczeniem w tym
domu była a zlokalizowana na parterze izba, w
której toczyło o się Ŝycie codzienne rodziny.
Nierzadko w tej izbie mieści
ciło o się krosno,
gdyŜ
w wielu domach
pomieszkiwali
ze
swoimi rodzinami tkacze chałupnicy.

Dom o konstrukcji przysłupowo
upowo- zrębowej był budowlą z parterem
i piętrem. Właśnie W
to piętro umieszczone było o na konstrukcji przysłupowo
-
zrębowej.
Ściany piętra domu wykonane były y z rusztu drewnianego
wypełnionego najczęś
ęściej gliną zmieszaną z pociętą słomą .Jedynie parter domu
był wykonany z drewnianych bali lub z kamienia. W niektórych domach parter
był wykonany zarówno z drewna jak i kamienia.

W Bogatyni i okolicy zachowało o się wiele domów w o tej konstrukcji.
Są one, pomimo niekiedy nie najlepszego stanu technicznego, perełkami
architektury.

1262
Pierwsza udokumentowana wzmianka o Bogatyni. Osada nosiła a nazwę Richinowe
1359
Pierwsza źródłowo potwierdzona informacja o istnieniu w Bogatyni
parafii katolickiej z własnym w
kościo
ciołem.
1430
Splądrowanie miejscowości ci przez husytów. Rzeź mieszkańców
1569
Mieszkańcy Bogatyni zmieniają wyznanie. Przechodzą na protestantyzm.
1623
ŁuŜyce, a tym samym i Bogatynia przechodzą pod rządy Elektora Saskiego
1627
Cech tkaczy z Zittau niszczy krosna bogatyńskich
i okolicznych chałupnik
upników
oraz rekwiruje przędz
dzę.

1635
Na terenie Bogatyni powstaje urząd d celny. Jego powstanie wiąŜ
ąŜe e się z
wytyczeniem na mocy pokoju praskiego granicy pomiędzy Czechami a Saksonią.
1618 – 1648
Wojna Trzydziestoletnia. Upadek gospodarczy miejscowości.
ci.
1690 – 1695
Przebudowa kościo
cioła a protestanckiego
1779
Epidemia czarnej biegunki powoduje śmierć ponad 250 Bogatynian
1799
Wielki poŜar niszczy ok. 60 domów
1855
ZałoŜenie
destylatorni, , która w następnych latach rozwinęł
ęła a się w przetwórni
rnię
owoców w i winiarnię.
1859
Instalacja przez C. A. Preibischa pierwszego mechanicznego warsztatu tkackiego
1862
W Bogatyni powstaje Stowarzyszenie Gimnastyczne (Turnverein(
Turnverein)

1866
Konsekracja katolickiego kościo
cioła pw. . NMP.
1867
UłoŜenie we wsi wodociągu i otwarcie basenu publicznego
1871
Ukazuje się pierwszy numer czasopisma „Reichenauer Wochenblatt”
1879
W Bogatyni powstaje szpital.
1884
Oddanie do uŜytku u
kolejki wąskotorowejw
1914 – 18
Pierwsza wojna światowa.. Na frontach tej wojny poległo o 252 mieszkańców w wsi.
1939 – 45
Druga wojna światowa. Nieustalona do dziś liczba ofiar tej wojny spośród
mieszkańców w Bogatyni.
1945
Na mocy Umowy Poczdamskiej Bogatynia przypadła a Polsce. Miejscowość
nazywała a się początkowo
Rychwałd

1946
Pierwsze posiedzenie polskiej Rady Miejskiej
1947
Zmiana nazwy miejscowości ci na Bogatynia.
1961
Powstanie Kombinatu GórniczoG
rniczo-Energetycznego
„Turów“
1969
Bogatynia otrzymuje herb.
1973
Bogatynia staje się gminą miejsko-wiejsk
wiejską.
1981
Stan wojenny w Polsce.Internowanie bogatyńskich
działaczy
aczy „Solidarności“
1984
Pierwszy Ogólnopolski Turniej Łgarzy
1989
Powstanie Komitetu Obywatelskiego w Bogatyni. Rozwiązanie zanie organizacji PZPR
1990
Pierwsze po 1945 demokratyczne wybory samorządowe. Zwycięstwo demokracji.

Bogatynia
jest centrum przemysłowym, w którym największe
znaczenie mają Kopalnia Węgla W
Brunatnego Turów w i Elektrownia Turów; oba
te zakłady ady oferują liczne miejsca pracy dla miejscowej ludności.

W wyniku przemian transformacyjnych w Polsce zostało
zamkniętych w Bogatyni kilka duŜych zakład
adów w pracy. Wymienić tu naleŜy:
Bogatyńskie
Zakłady ady Przemysłu u Bawełnianego
„Doltex”,, Piwnice Win
Importowanych i zakład ad chemii gospodarczej „Pollena’ Jarkowice.

W 1918 zakończy
czyły y się
działania ania wojenne na frontach I wojny
światowej. Na polach bitewnych tej wojny poległo o bądźb
zaginęł
ęło o 252
mieszkańców w Bogatyni. Na wzgórzu zwanym Wachberg wzniesiono w latach
dwudziestych pomnik upamiętniaj
tniający ich udział w wojnie.

W październiku 1929 wybuchł ogólno
lnoświatowy kryzys gospodarczy.
Kryzys ten dotknął
teŜ bogatyński
przemysł. . W 1932 roku w Bogatyni było
zarejestrowanych ponad 13 tyś. bezrobotnych. Wywodzili się oni z samej
Bogatyni i okolicznych miejscowości
ci. Pracowały y tylko farbiarnia i wykańczalnia
Lindemanna, , firma tekstylna Brendlera, , winiarnia Rollego, , farbiarnia Wagnera
i drukarnia Marxa.

Po dojściu do władzy w
Hitlera (30.01.1933) w Bogatyni nastąpi
piło o pewne
oŜywienie gospodarcze. Licząca ca 683 numery wieś
miała a w 1938 niezłą
infrastrukturę rzemieślniczo
– przemysłow
ową.

We wsi czynne były y 32 piekarnie i tyleŜ samo zakład
adów w krawieckich,
pracowało o 15 szewców, w, 12 fryzjerów, 10 stolarzy, 16 restauratorów,
7
ogrodników, 7 firm budowlanych, 5 lekarzy, 5 dentystów, 1 architekt. Były y trzy
banki, apteka i 2 stacje benzynowe. W sumie działalno
alność
gospodarczą prowadziło
ponad 300 podmiotów. Jest to liczba imponująca w porównaniu z liczbą
mieszkańców w w 1939 - ok. 6700 osób.

W czasie II wojny światowej w Bogatyni pracowali liczni robotnicy
przymusowi, gdyŜ większo
kszość
męŜczyzn musiała a pójśćp
na front.

śycie codzienne mieszkańców w Bogatyni w pierwszej połowie owie XX wieku
wypełnione było o pracą. . W miejscowości ci liczącej cej ok. 6800 mieszkańców w istniało
w 1938 roku ponad 300 podmiotów w gospodarczych. Oprócz wielkich zakład
adów
włókienniczych we wsi istniały: 32 piekarnie, 32 zakłady ady krawieckie, 15
zakład
adów w szewskich, 12 zakład
adów w fryzjerskich, 16 lokali gastronomicznych, 10
stolarni, 15 sklepów w z artykułami ami rzemiosła a i 11 sklepów w z konfekcją.

We wsi były y 2 stacje benzynowe, 3 drukarnie, 3 banki i 1 apteka.
Zdrowiem mieszkańców w zajmowało o się 5 lekarzy i 5 stomatologów. . DziaD
ziałał 1
architekt. Było o tu teŜ
7 zakład
adów w budowlanych. Infrastruktura wsi była
imponująca. Wieś posiadała a wodociągi, elektrownię , gazownię, , kręgielni
gielnię,
dworzec kolejki wąskotorowej, w
kilka szkół, , halę sportową, , 3 hotele, teatr na
wolnym powietrzu, 2 kościo
cioły y a nawet Sąd S d Rejonowy.

Pierwsze wzmianki o istnieniu Bogatyni pochodzą z 1262 roku.
Pierwotnie była a niewielką wsią łańcuchową i jeŜeli eli wierzyć legendzie,
załoŜon
oną przez rycerza Rychłę
łę, , którego sylwetka zdobi herb miasta.

ChociaŜ dzisiaj gmina Bogatynia to najbardziej na południowy zachód
wysunięta część
województwa dolnośląskiego, w rzeczywistości ci obszar ten nigdy
nie naleŜał do Śląska.
Bogatynia leŜy y na ŁuŜycach, których wschodnie
fragmenty, połoŜone one między Nysą ŁuŜycką a Kwisą,
w 1945 roku znalazły y się w granicach Polski.

Od pierwszej połowy owy XVII wieku była a najdalej na wschód d wysuniętą
częś
ęścią Saksonii. Południowo
– wschodnia granica gminy to stara granica
między Saksonią, , a Czechami, ustalona w 1635 roku, kiedy to ŁuŜyce przejął
elektor saski Jan Jerzy I z rodu Wettinów. . Była a to nagroda za poparcie cesarza
Ferdynanda w wojnie trzydziestoletniej. Zachodnia granica na Nysie, jak łatwo
się domyśle
leć, , nigdy wcześniej nie istniała.
a.

Jeśli chodzi o dawne związki zki Bogatyni z Polską, , to moŜna wskazać na
czasy unii sasko-polskiej, czyli panowanie Augusta II. Wcześniej
ŁuŜyce, wraz z
ziemią Milczan nad górng
rną Nysa, jedynie w czasach Bolesława Chrobrego krótko
były y związane zane z monarchią Piastów. Ale wówczas wczas Bogatyni jeszcze nie było.

Miejscowość
aŜ do 1947 roku nosiła a nazwę Rychwałd. . Szybkiemu
rozwojowi wsi sprzyjała a dogodna lokalizacja, osada powstała a bowiem na szlaku
handlowym z Drezna do Świdnicy. Mimo, Ŝe e wielokrotnie ulegała a poŜarom, a w
1430 roku została a doszczętnie zniszczona przez wojska husyckie, odbudowywała
się szybko. Obok rzemiosła, najpręŜ
ęŜniej rozwijało o się włókiennictwo.

Od XVIII w. słyns
ynęła a juŜ Bogatynia jako ośrodek o
tkactwa chałupniczego,
umacniając c na dobre swą pozycję w przemyśle lekkim w drugiej połowie owie wieku
XIX. PoniewaŜ tkactwo stanowiło o domenę miast, które uzyskiwały y nieraz zakaz
uprawiania tego rzemiosła, w ich bezpośrednim sąsiedztwie s siedztwie zdarzały y się
konflikty.
W 1627 roku, powołuj
ując c się
na szesnastowieczny przywilej,
mistrzowie tkaccy z sąsiedniejs
siedniej śytawy
(ob. Zittau) ) zniszczyli bogatyńskie
warsztaty i zabrali przędz
dzę.

Warto wspomnieć, Ŝe e rozwój
bogatyńskiego
rzemiosła a następowa
pował
pod patronatem klasztoru cysterek
z pobliskiego Marienthalu, , gdyŜ od
schyłku
średniowiecza aŜa
do pierwszej
połowy owy XIX wieku większa część
Bogatyni stanowiła a własnow
asność
tegoŜ klasztoru.

Chałupnicze tkactwo rozkwitło o na przełomie XVIII i XIX wieku w
charakterystycznych budynkach o konstrukcji
przysłupowo
- zrębowej.
Przysłupy
upy, , czyli drewniane słupy, s
podtrzymujące nadwieszenie lub dach,
wzmacniały y konstrukcję domów, czyniąc c je bardziej odpornymi na wstrząsy,
sy,
wywoływane ywane pracującymi cymi krosnami.
Bogato zdobione obiekty mieszkalne tworzą unikalny na
terenie Polski zespół budownictwa łuŜyckiego, nadający
Bogatyni i okolicznym wsiom niepowtarzalny urok.

PoniewaŜ Górne
ŁuŜyce często zmieniały y właścicieli, w
losy Bogatyni sąs
dość
zawiłe. Początkowo była a osadą czeską, , przechodząc c w wieku XVII pod
rządy elektorów w saskich. W czasie II wojny światowej na szczęś
ęście nie została
zniszczona, a po jej zakończeniu włąw
łączono jąj
w granice Polski i nadano prawa
miejskie.

Niezaprzeczalnie jednak największy wpływ na rozwój j gminy miało
odkrycie w jej okolicach znacznych pokład
adów w węgla w
brunatnego. Pierwsze
odkrywki węgla w
brunatnego powstały y w okolicach Bogatyni i Turoszowa jeszcze
w XIX wieku, a
juŜ w 1897 roku korzystała a z tego węgla w
elektrownia
Hirschfelde. . Wydobywano go początkowo z kopalni głęg
łębinowych, a w 1904
roku powstała a na terenie Bogatyni pierwsza kopalnia odkrywkowa - Herkules.
Rok później p
wybudowano
elektrownię. . Mieści
ciła a się ona w
budynku dzisiejszego
Bogatyńskiego
Ośrodka Kultury.

Pod koniec lat pięć
ęćdziesiątych XX wieku utworzono Kombinat
Paliwowo - Energetyczny obejmujący zespół kopalń “Turów w I” I i “Turów w II” oraz
elektrownię cieplną o mocy 2000 MW w Turoszowie. . Dzięki temu miasto
zaczęł
ęło o rozwijać się wyjątkowo dynamicznie i rozwój j ten trwa do dziś.

OFICJALNE STRONY URZĘDU MIASTA I I GMINY W BOGATYNI
OFICJALNA STRONA WWW ELEKTROWNI TURÓW
OFICJALNA STRONA WWW K W B TURÓW
WIRTUALNA BOGATYNIA
WIRTUALNA BOGATYNIA
WIRTUALNA BOGATYNIA
WIRTUALNA BOGATYNIA
WIRTUALNA BOGATYNIA
WIRTUALNA BOGATYNIA
WIRTUALNA BOGATYNIA

CZY NA PEWNO CHCESZ ZAKOŃCZYĆ DZIAŁANIE PROGRAMU
„BOGATYNIA I OKOLICE” ?
NIE
TAK

O PROGRAMIE
Mamy zaszczyt serdecznie powitać Państwa w programie
prezentacyjnym pt. „Bogatynia i okolice”, , który jest multimedialną formą
prezentacji wszelkich informacji związanych zanych z Gminą Bogatynia.
Nadrzędnym dnym celem programu jest przedstawienie dziejów w Bogatyni
i miejscowości ci połoŜonych onych w obrębie bie dzisiejszych administracyjnych granic
gminy, zarówno tych istniejących, jak i tych, które z uwagi na rozwój
przemysłowy naszego terenu juŜ nie istnieją. . Informacje zawarte
w prezentacji mają
charakter krótkich opracowań
poświ
więconych takim
tematom jak: historia, warunki naturalne, środowisko geograficzne, rzemiosło,
o,
Ŝycie religijne czy teŜ aktywność
społeczna mieszkańców.
Fotografie w niniejszej prezentacji to w olbrzymiej większo
kszości
fotografie archiwalne często ponad stuletnie. Jakość
prezentowanych zdjęć
i
szkiców w jest bardzo róŜna, r
niemniej uznaliśmy,
Ŝe e właśnie w
ten fakt dodatkowo
podnosi wartość
prezentowanego materiału u stanowiąc c jakby ówczesną
ilustrację dziejów w naszych terenów w i Ŝyjących tu ludzi.

Fotografie i ilustracje archiwalne pozyskiwaliśmy często dzięki
Ŝyczliwości ci wielu osób b m.in. panów: Andrzeja Holinki
i Piotra
Werkowskiego, , którzy udostępnili nam ze swych prywatnych zbiorów w zdjęcia
oraz szkice starej Bogatyni i okolicznych miejscowości. ci. W tym miejscu
autorzy niniejszej prezentacji pragną podziękowa
kować wszystkim tym, którzy
przyczynili się do jej powstania.
Ostatni rozdział (łącze o nazwie „Fotokatalog”)) zawiera juŜ wyłą
łącznie
fotografie współczesnej Bogatyni i moŜe e być materiałem em porównawczym dla
wspomnianych zdjęć
archiwalnych..
Program prezentacyjny został przygotowany w dwóch wersjach
językowych (polskiej i niemieckiej) za pomocą pakietu Microsoft Office -
PowerPoint. śywimy szczerą nadzieję, Ŝe e zarówno po wschodniej, jak
i zachodniej stronie Nysy ŁuŜyckiej spotka się on z zainteresowaniem i być
moŜe e wzbudzi dyskusję i komentarze, które dla nas - autorów w z pewności
cią
będą poŜyteczn
yteczną wskazówk
wką do pracy w przyszłości. Pracę
niniejszą
traktujemy jako otwartą i kaŜda inspiracja czy teŜ uwaga krytyczna zostaną
przyjęte przez nas ze zrozumieniem i uwzględnione w ewentualnych
skorygowanych wersjach.

Program opiera się
na prostej nawigacji – wyborze interesującego
tematu za pomocą
odpowiedniego przycisku opatrzonego komentarzem
i posługiwaniu się takimi łączami jak; dalej, wstecz, powrót, strona głównag
wna.
Całość
została a zapisana na płycie p
CD-R, co wobec coraz większej
powszechności ci stosowania informacji multimedialnej stało o się
bardzo
wygodnym i jednocześnie nie prostym sposobem przekazu informacji o naszej
gminie.
Autorzy wykorzystując c współczesne moŜliwo
liwości
programów
edycyjnych, opatrzyli pokaz adresami e-mail, , dzięki którym na bieŜą
Ŝąco moŜna
kontaktować się z naszą szkołą
łą, zseiebog@poczta.onet.pl lub bezpośrednio
z autorami grzmielu1@poczta.onet.pl lub scriptor@box43.pl, , stawiać pytania,
składa
adać propozycje czy teŜ dzielić się wraŜeniami i sugestiami.
Program multimedialny w swym załoŜeniu nie jest materiałem
em
komercyjnym. Jego dystrybucją zajmuje się dyrektor szkoły y Pan mgr Jerzy
Zając c na zasadzie nieodpłatnego prezentu i pamiątki z bytności w naszej
szkole. Mamy nadzieję, Ŝe e jest to ciekawy materiał poznawczy i promocyjny.

Niniejsza praca powstała a w Zespole Szkół
Energetycznych
i Ekonomicznych w Bogatyni z inspiracji i przy współpracy pracy Dyrektora Szkoły
mgra Jerzego Zająca.
W tworzeniu tej prezentacji udział
brali nauczyciele ZSEiE
w Bogatyni:
mgr Zdzisław
Wielgus – opracował materiały y tekstowe i dokonał
wszystkich tłumaczet
umaczeń,
mgr Dorota Jasińska
ska i Ryszard Sawicki – przygotowali i skatalogowali
potrzebny materiał zdjęciowy,
mgr Andrzej Grzmielewicz – wykonał program prezentacyjny