Mars 2011 - Gazeta "Korça"

4
-K o r ç a-
mars 2011
Thimi Mitko
Thimi Mitko është figura
më e shquar e folkloristikës
shqiptare. Ai e filloi veprimtarinë
nga mezi i shekullit
të 19-të, atëhere kur
shtrohej si nevojë e ngutshme
një bashkësi e
njehësuar politike, ekonomike,
shpirtërore, kulturore
e territoriale kombëtare.
Mitkoja, krahas patriotëve
të tjerë iu vu punës me
pasion për grumbullimin e
trashëgimit kulturor e
artistik popullor, duke u
dalluar si një nga figurat më
të shquara të folkloristikës
sonë.
Thimi Mitkoja lindi në
Korçë më 1820, në një
familje tregëtarësh që
dallohej për një pjesëmarrje
aktive në jetën
shoqërore të qytetit, si dhe
për ndihmat e dhëna në
dobi të zhvillimit të
arsimit. Ai emigron ne disa
vende si Greqi, Bullgari,
THIMI MITKO
Thimi Mitko themelues i folkloristikës shqiptare
Austri derisa vendoset në
Egjipt, ku fillon një fazë e
re,vendimtare për jetën dhe
veprimtarinë e tij patriotike
dhe kulturore. Ne Egjipt
Mitkoja u përpoq të ngjallte
tek bashkatdhetarët ndjenjën
e dinjitetit kombëtar, të
forconte ndërgjegjen e
tyre kombëtare,të ndikonte
në formimin e tyre shpirtëror.
Në mënyrë të veçantë, i
kultivon këto ndjenja në
këngët popullore të përmbledhjes
së njohur “Bleta
Shqiptare”, nëpërmjet
shënimesh me të cilat zbulon
vlerat artistike dhe estetike të
popullit të tij. Kështu Thimi
Mitkoja, me përmasat e
personalitetit të tij dhe me
simpatinë që gëzonte midis
rretheve patriotike e kulturore
të jashtme, bëhet një
nga propogandistët më
aktivë midis kolonive
shqiptare të mërgimit.
Vitet 1880-1890, janë vitet
e lidhjeve të Mitkos me figura
të shquara të botës kulturore,
për të popullarizuar traditat
shqiptare në fushën e
kulturës dhe artit popullor.
Lind pyetja: Në ç’kohë e
filloi Mitkoja dhe në
ç’rrethana, veprimtarinë e tij
folkloristike? Mitkoja duhet
ta ketë nisur punën për
Bibloteka “Thimi Mitko”-Korçë
folklorin në fillimet e viteve
’60, të shekullit të 19-të.
Mitkoja e zhvilloi këtë
veprimtari kryesisht në
mëgrim, midis bashkatdhetarësh
të Jugut dhe të
Veriut që ndodheshin në
Egjipt. Ndonjë element të
folklorit të vendlindjes, ka të
ngjarë ta ketë mbledhur edhe
në atdhe, gjatë udhëtimeve
që bëri përpara se ta shpërngulte
familjen nga Korça.
Pas një pune plot zell e
pasion, në këtë kohë (1874)
autori kishte mundur ta bënte
gati për botim përmbledhjen
e tij. Botimin e tij ai e quan si
“Të shkruarën më të
përshtatshme për zgjuarjen
dhe bashkimin e shqiptarëve”,
por vëllimi nuk
mundi të botohej veçse pas
4 vitesh, më 1878, në
Aleksandri të Egjiptit me
titull “Bëleta shqypëtare”.
Tek parathënia e vëllimit
autori paraqet mendimet e tij
rreth vlerës së traditave të
popullit: ”Qëlllimi i
“Bletës Shqypëtare”
është përgjithësisht shpëtimi
dhe dhënia e brezave
që vijnë i fjalëvet dhe
teksteve shqipe, të cilat
para disa vjetësh i mblodha
me shumë mundim e
shpenzime dhe besoj se
do të kenë vleftë, sepse
në këto duket origjina,
karakteri, zakonet e
racës shqiptare”
Materialet folklorike në këtë
vëllim fillojnë me proverbat
dhe vazhdojnë me gjëegjëzat,
emrat e njerëzve,
këngët alegorike të ditëve të
shënuara të vitit, të dasmës,
të dashurisë, të trimërisë,
këngët gegërishte, përrallat
dhe mbyllen me një fjalor
shpjegues të fjalëve krahinore
që përmbajnë tekstet
folklorike. Këto materiale (
490 proverba, 80 gjëegjëza,
359 këngë, 12
përralla etj.), përfaqësonin
një kuadër të gjerë dhe
autentik të traditave popullore.
Në regjistrimin e
materialit, megjithëse nuk
shoqërohen zakonisht me të
dhënat e zakonëshme e të
nevojëshme dokumentuese
për vendin dhe kohën e
mbledhjes, nuk mungojnë
dhe shënimet jo vetëm për
prejardhjen e këngëve por
dhe për rastin kur këto
këndoheshin në festat
popullore. Këngët ai është
përpjekur t’i grumbullojë
sipas tematikës dhe t’i
rendisë pas një kriteri kohor.
Në brendinë e këtyre
këngëve shihet përpjekja e
autorit për gjallërimin e tyre,
për nxjerrjen në dukje të
traditave heroike të popullit
tonë. Duhet përmendur fakti
që, “Bletën Shqiptare”
Mitkoja e botoi duke përdorur
me ndryshime fare të
vogla, alfabetin grek të
Kamardës.
Ajo që e shquan Mitkon si
mbledhës të folklorit veç të
tjerave është aftësia dhe
shija për të zgjedhur
materialin. Mitkoja ka
meritë se riprodhon me
saktësi gjuhën e përdorur
dhe kjo është shenjë e
seriozitetit të tij. Qarqet
kulturore të huaja e pritën
me një interes të dyfishtë
këtë vepër, së pari për
lëndën interesante që sillte
për të njohur specifikën
kombëtare të popullit tonë
dhe së dyti si një dokument
me rëndësi për të mbështetur
të drejtat e ligjshme
të popullit të tij.
Me këtë veprimtari, që
zhvilloi me dashuri për rreth
30 vjet, me parimet e
kërkimit të regjistrimit, të
zgjedhjes e paraqitjes së
këtyre materialeve, Th.
Mitkoja hyn në historinë e
kulturës sonë si figura më e
shquar e folkloristikës
shqiptare në të kaluarën.
Vepra e tij qëndron denjësisht
në radhët e lëvizjes së
përgjithshme folklorike të
kohës. Bibloteka e qytetit
të Korçës mban emrin e
Thimi Mitkos.
JONELA SPAHO
Pedagoge në Universitetin
Fan.S.Noli-Korçë
Nesër…
-Hape portën!...
Malli im i mardhur,
Qerpiku im i trazuar,
Lotin e hidhur lind.
-Hapma portën sot!
Nesër do jetë shumë von,
Më s’do këtë lot…
Poezi nga ALMA KULA (HYSENLLARI) -Moglicë
Rilind
-S’të kam zili për “dimrin” tënd,
As qiellin tënd në ngjyrë gri,
Unë vij nga tjetër Galaktikë,
Më lindi nëna Dashuri.
-Në do t’a dish edhe të DUA!
Madje dua të të ndriçoj
Dhe jam e bindur, se do të rilindësh,
Bir i dashurisë që unë kërkoj.
Tepër vonë
-Tani s’të them dot më, dëgjomë!
U shua dielli që lindte për mua.
Të tjera fllade fryjnë për TY,
Në të tjera galaktika më gjen MUA.
Tani eja s’të them më dot
Dhe pse Universi Përvëlohet në lotë…
Me shpirt ju flas
-Me ç’gjuhë t’ju flas të më kuptoni,
-Pse kaq shumë vrer, dallgë e
shkumbë?!...
-Me “gjuhën” tuaj botën thërrmoni,
Por jeta është e bukur shumë
-Ja zemrën time ku e kini,
Po deshët Ju, bëhem fli unë.
E dogjën shpirtin tim vetëtimat
Unë e dua jetën,
ajo është e bukur shumë
-Ju flas me shpirt,
sa toka dridhet,
E qielli lutet me përgjërim.
-E kemi humbur të gjithë betejën,
Nëse mbjellim urrejtjen,
e jo DASHURINË.
Ja, ma ver dorën,
përmbi dorë,
Më duaj sa të dua unë.
Ti falim botës Dashurinë,
Se JETA është e shkurtër shumë.