Mars 2011 - Gazeta "Korça"

2
-K o r ç a-
mars 2011
SHKOLLA E PARË SHQIPE NË KORÇË
“Lumja ti, moj Korç’ o lule,
Që i le pas shoqet e tua,
Si trimi në ballë u sule,
Ta paçim përjetë hua.”
Naim Frashëri
7 mars 1887 – U çel në
Korçë – SHKOLLA E
PARË SHQIPE.
Shkollë fillore me fizionomi të
theksuar kombëtare laike, ku
të gjitha mësimet jepeshin në
gjuhën shqipe.
Ajo ishte një kurorëzim i
përpjekjeve të patriotëve
korçarë dhe atyre jashtë
vendit, veçanërisht të patriotëve
të Bukureshtit e
Stambollit, ku në këta të fundit
u dalluan vëllezërit
Sami dhe Naim Frashëri.
Një ditë pas kësaj ngjarjeje të
shënuar, patriotët korçarë u
shkruanin shokëve të tyre të
Bukureshtit:
“...dëshira jonë u
plotësua, shkolla shqipe u
hap, druri që vumë në
dhet’, këtu e dy vjet, sot
lulëzoi dhe dha pemë të
ëmbla.”
Aty mësonin nxënës të të
gjitha besimeve, sekseve,
shtresave dhe mësimi u
jepej falas. Veprimtaria e
saj përshkohej nga fryma
patriotike, nga dëshira për
dije dhe edukata e punës.
Drejtuesit e saj qenë
veprimtarë të shquar të
arsimit kombëtar si
Pandeli Sotiri, Petro Nini
Luarasi, Nuçi Naçi, Thoma
Avrami, etj.
Shkolla funksionoi 15 vjet.
Në përkujtim të saj, data
7 mars, është shpallur
“Dita e Mësuesit”.
7 ditë pas hapjes së
Mësonjëtores Shqipe në
Korçë, u çel shkolla shqipe në
Pogradec me 11 nxënës.
Shkolla shqipe u çelën
dhe në Ersekë dhe në
Ohër. Në tetor 1891 në
Korçë u çel shkolla e
VASHAVE, çka u jepte
mundësi që të merrte arsim
në gjuhën amëtare dhe
femra shqiptare, kusht i
domosdoshëm ky që edhe
kjo forcë e madhe shoqërore
të hynte në rrugën e vet të
përparimit.
Më 1 shtator 1892 u
çelën 6 shkolla shqipe në
fshatrat e Vakëfeve dhe
një në Leskovik. Rol të
rëndësishëm në përhapjen e
arsimit shqip në rrethin e
Kolonjës, luajti Petro Nini
Luarasi, i cili krahas punës
si mësues , shpërndante falas
edhe libra shqip të dërguara
nga shoqëria shqiptare e
Bukureshtit. L.F
Ju trëndafilë
që kuqëloni
dhe erë të ëmbël
që kundërmoni,
tek luhatoni,
fshehtas rinoni.
Nga “Fausti” i Gëtes
1
-Në oborrin e shtëpisë, kam
shumë lule, midis tyre ka:-
trëndafila, bimë kacavjerëse,
tulipanë dhe pemë të vogla
dekorative, ndërsa buzë rrugës,
hipur mbi kangjellat prej hekuri të
rrethores, mbeshtetet një
“DORËZONJË”, të cilën e kam
mbjellë vetë, me duart e mija, vite
më parë. Ajo qëndron atje, e varur
mbi avlli, si një vashëz e druajtur
që zgjat kokën, e pret qershorin të
hapë gjirin e vet të lulëzuar; t’a
mbushë hapësirën me aromw.
Është i bekuar qershori në qytetin
tim. Rrugët, parqet, rrethinat,
ndizen e shpërthejnë në ngjyra dhe
aroma. Dhe unë trandem prej
kënaqësisë, flegrat më dridhen e
një botë e ëndërrt, më mugullon në
shpirt. Më përhien vise që kurrë
si kam parë dhe që ndoshta kurrë
nuk do t’i shoh… Së bashku me
dorëzonjën, çelin edhe lulet e tjera,
mëllagat, zambakët, trëndafilat. E
unë, kam shumë lloje trëndafilash,
të bardhë, të kuq, të verdhë. Bile
njëri është kaq i madh dhe i
purpurtë, sa s’di pse më kujton,
sa herë e shoh, një “show-girl” të
famshëm, që kohët e fundit, ka
zaptuar gjithë ekranet e vegjël të
televizioneve dhe gati ka eklipsuar
edhe vetë V.I.P.-at e politikës.
“Vajza”, e mbufatur prej silikonit
dhe xhelit, që gati i teptisën prej
buzëve të fryra e gjoksit të
stërmadh, është tepër seksi,
megjithatë, nuk di pse ndjehem
indiferent ndaj hireve të saj! Më
ngjan si e stisur, kallpë, pa shpirt
e pa frymë. Sikur diç i mungon, që
unë nuk mund t’a përcaktoj dot.
Si trëndafili që pwrmenda më lart,
i cili është i bukur dhe madhështor,
po vetëm kaq; pa vesk, pa aromë,
si të jetë ormisur prej plasmasi!
Në skajin më të largët, mes dy
tunjave që blerojnë dimër e verë,
ndodhet edhe një kaçube e vogël e
brishtë, me degëza të pakta dhe
të holla, e cila bën ca trëndafila, jo
shumë të mëdhenj, por me një ngjyrë
të mrekullueshme, të belluztë, si të
stisur prej kadifeje. Gjithsesi, nuk
është ngjyra që më ngashnjen, është
aroma e tij! Një aromë aq e
këndshme, sa m’a mbush kraharorin
me një ndjenjë lumturie, duke
më krijuar ndjesinë e të qënit në
Parajsë.
Është pikërisht kjo ndjesi, që bën
të mugullojnë brenda meje, ca
dëshira drithëronjëse, ca zëra
gurgullues dhe një dashuri e pamatë,
për t’a jetuar jetën, jo si një soditës
platonik, por duke u kredhur
shtjellave të saj, duke zbrazur prej
shpirtit, gjithë energjitë e mija
pozitive, me të cilat të ngjiz himnin
e jetës dhe të dashurisë, odën e
gëzimit dhe të humanizmit.
2
Shpesh kridhem në vramëndje dhe
përpiqem të ftilloj: Pse shumica e
njerëzve, janë të prirur më tepër
ndaj imazhit, se sa ndaj përmbajtjes,
brendisë?!... Pse ata, më tepër,
sugjestionohen prej bukurisë së
sipërfaqshme, se sa prej asaj të
brëndshmes, më të qënësishmes dhe
më solides?
Kometat, zakonisht janë të
mëdhaja, të bukura, të shndritshme.
Ato, zaptojnë krejt qiellin dhe bishti
i tyre i pallonjtë, i mahnit ata që i
soditin. Gjithsesi, ato nuk kanë fare
thelb, janë fluide, prej gazi, apo
grimcash të papërfillshme akulli.
Bile edhe drita që rrezatojnë, nuk
është e tyrja, por e yjeve të tjerë që
kanë aq shumë substancë dhe dritë,
sa e falin bujarisht atë.
Natyrisht si çdo krahasim edhe ky
i sipërmi mund të çalojë. E
megjithatë kuturisa, për të pohuar,
se edhe në rendin e proçeseve
natyrore, mund të hasen rëndom
fenomene të tilla. Fenomene, ku
forma dhe cilësia e saj, jo domosdoshmërisht
ka të njëjtën vlerë me
strukturën dhe përmbajtjen. Aq më
tepër kjo, në rrafshin e marrdhënieve
njerëzore.
Shpesh, ne tregohemi të sipërfaqshëm,
joshemi dhe vlerësojmë
dukjen, pa gjykuar fare për
brendinë. Aq më tepër kur edhe këtë
dukje apo formë nuk jemi në gjendje
t’a zbërthejmë po e pranojmë
apriori, të influencuar nga të tjerët
që i konsiderojmë më të mënçur,
më të aftë se veten tonë. Duke
harruar shpesh interesat e sugjeruesve
tanë, kufizimet apo
paragjykimet e tyre, të cilat shpesh,
me gjithë mundimin e tyre për t’i
kamufluar, janë evidente dhe ne,
vetëm nga përtacia i pranojmë si të
TRËNDAFILAT E VËRTETË TË PROVINCËS
Ese nga VLADIMIR TOROVECI
mirqëna. Mirpo përtacia është një
“sëmundje e foshnjërisë së njeriut”,
e stadeve primitive të tij. Ashtu siç
thotë Kanti: “Foshnjëria është
paaftësia e njeriut për ta përdorur
mëndjen e vet, pa drejtimin e një
njeriu tjetër”. E kjo ndoshta ndodh,
sepse është diçka e rehatshme,
konforte, nuk lyp asnjë mundim apo
vramendje. Dhe është pikërisht
mungesa e dëshirës, për të vrarë
mendjen, ajo që shpesh nuk na lejon
të shohim se hëna nuk eshtë burim
drite, po thjesht një pasqyrë e saj.
Në përgjithësi, politika dhe
spektakli, kanë afeksion për njëratjetrën.
Kjo mbase, nga një lloj
prirjeje e pushtetit për t’u bërë i
pëlqyeshëm, jo nëpërmjet përmbajtjes
së vet, por nëpërmjet
imazhit. Ndoshta, këtij qëllimi i
shërbejnë spektaklet xixëlluese, apo
paradat gjithë pompë e bujë që
organizojnë “maxhordomët e
pushteteve”, të cilët shpikin
argëtime kallpe për vulgun, pa
asnjë lloj fantazie, vlere emancipuese
apo estetike. Dihet, se jo çdo gjë që
shkëlqen është flori! Ndërkohë sot,
dihet rëndësia që i jepet imazhit.
Sidomos në vendet ku mbizotëron
ekonomia e tregut të lirë. Aq
prioritare dhe e domosdoshme është
kjo, sa shpesh abuzohet dhe keqpërdoret,
duke u shndruar shpesh
në një mjet mashtrimi.
Bukuria është tërësi e vlerave dhe
shprehje e së mirës dhe e së vërtetës
dhe jo e kundërta e tyre. Aq më tepër
kur bëhen orvatje, që këtë gjë ta
servirin vetëm nëpërmjet shfaqjeve
iluzive dhe pa përmbajtje, duke
anashkaluar të vërtetën e pa
mohueshme, që e bukura, e vërteta,
e dobishmja, janë një unitet i
pandashëm dhe s’mund të jenë të
tilla pa njëra- tjetrën.
Ndërkohë, dihet se edhe vet e
bukura dhe e dobishmja, nuk është
standarte, apo formë e skicuar
njëherë e përgjithmonë dhe e
pranuar njëzëri si e tillë. Ajo është
përfaqësim dhe ekziston specifikisht
për subjektin, ashtu siç e
percepton ai. Në këtë kuptim,
gjithsecili, pranon dhe admiron ato
vlera që plotësojnë kërkesat dhe
parametrat që ai mbart.
Ndodh që ky lloj arsyetimi edhe të
pranohet “apriori” prej shumicës.
Po si shpjegohet atëherë, që modelet
e së bukurës, e së dobishmes, e
vlerave, shpesh na serviren nga të
tjerët dhe ne bëjmë sikur i
admirojmë dhe i pranojmë si të tilla?
Përveç se çka më sipër, kjo vjen
edhe prej frikës apo konformizmit.
Mosguximit për të thënë se,
“mbreti është lakuriq”. Ky lloj
snobizmi, nganjëherë bëhet aq
prezent dhe i frikshëm, sa krijon
një lloj ngërçi provincial që
asfikson edhe më të guximshmit,
me smogun e vanitetit. Dëshira për
t’u dukur të gjithditshëm, të
stërholluar dhe euriditë, na shtyn
të kuturisim në diskutime
profanësh. Ndoshta në këtë hulli
na shtyjnë edhe opinionet e
“specialistëve” për të cilët jo e
vërteta, jo vlerat, jo Kanti apo
Aristoteli, por synimet e tyre të
errta të cilave ju shërbejnë, vlejnë
më tepër se të parat. Pra, ky lloj
fenomeni, është rrjedhojë e një
subjektivizmi dhe projeksioni të
deformuar, duke u bërë shkak
kështu, që edhe pasojat të jenë të
tilla, të deformuara. Në këtë rast
edhe shoqëria ka një perceptim të
gabuar, për atë që është vlerë e
vërtetë dhe për atë që është fiktive.
Pikërisht, një qasje e tillë e përciptë,
na bën, që jo rrallë, ikonat dhe
imazhet e shpikura prej hiçit, t’i
pranojmë si vlera. Kështu për
shembull: Bukuroshet e skicuara
me bisturi, apo të dëndura me
silikon, t’i marrim për supermodele.
Këngëtaret e sajuara nëpër
studio videoklipesh, me vokale të
dyshimta dhe pa asnjë lloj dhuntie
muzikore, për yje të vërteta
festivalesh, ndërsa ngërdheshjet e
tyre majmunore gjatë superpozimit,
si intrpretime të gjalla dhe
mjeshtërore. Injorantë të katapultuar
prej basifondeve, pajsur me
lloj-lloj dëshmish dhe letra
kredenciale të blera nëpër ankande
universitetesh të dyshimta, si
personalitete dhe akademikë të
shquar. Lista është tepër e gjatë.
Sahanlëpirës pushtetesh, apo shefa
ceremonish, që ndërojnë bindjet si
mustaqet në skenë, trajtohen si
regjizorë të shquar. Sekserë
projektesh shumëmilionëshe, që
asgjë të përbashkët me artin nuk
kanë, si aktorë brilantë me famë
ndërkombëtare. Bejtexhinj të
rëndomtë dhe plagjiatë të pa
skrupullt, si shkrimtarë të mëdhenj.
Matrapazë politikë me psikologji
dyqanxhiu dhe trafikantë të
sofistikuar, si biznesmenë të
suksesshëm. Lista është e pa fund,
të kufizuar janë ata që e meritojnë
të quhen të tillë. Bile shpesh dhe
çuditërisht, shumë rrallë cilësohen
si të tillë!
Kjo ka shumë arsye, por ndoshta
më thelbësorja është se ata, sa më
të vegjël të jenë, aq më të mëdhenj
i’u ngjan vetja. Ndërsa e kundërta
ndodh me ata që kanë vlera. Ata sa
më të mëdhenj të jenë aq më të vegjël
i’u duket vetja. Prandaj shpesh të
tillë syresh, nuk kanë nevojë dhe
nuk tentojnë të reklamohen të tillë.
Ata janë të tillë. Janë të plotësuar
dhe të realizuar me punën dhe
veprën e tyre dhe për këtë ndjehen
të vetmjaftueshëm, e të lirë.
I tillë duhet të ndjehet edhe
trëndafili me pamjen modeste, në
qoshen e oborrit tim. Ai nuk ka
vetëdije, nuk ka shpirt, në vend të
tyre, ka aromën parajsore dhe të
shëndetëshme që emeton. Prandaj,
parfumi që e qarkon atë, më
lumturon edhe mua, sa herë i qasem
pranë. Dhe jo vetëm mua, por të
gjith atyre që kanë rastin t’i
aviten…
3
Edhe njerwzit, si trëndafilat janë.
Ka sojesh që janë të pashëm, të
veshur mirë, të ushqyer dhe të
vetkënaqur, që rrezatojnë që atje tej
mirqënie dhe vetsiguri, sa të vjen
t’i kesh zili për begatinë dhe
bollëkun e dhuntive që ju ka falur
Zoti. Kjo kur i sheh nga larg, se,
sapo t’u qasesh pranë, të hyjnë
drithmat në shpirt prej acarit të
shkretëtirtë që shpërndajnë. Janë aq
vanitozë dhe egocentrikë, sa
habitesh si mund të quhen njerëz të
qytetëruar. Gjithsesi unë nuk
habitem prej tyre, habitem vetëm
me lehtësinë, me të cilën ata
përfitojnë nga shoqëria, duke i dhënë
asaj, pothuajse asgjë…
Ndërkohë dëshiroj të flas për një
zonjë, që ashtu si trëndafili në
qoshen e oborrit tim, ngjan e brishtë
dhe modeste në dukje, por e fortë
dhe e bukur në përmbajtje, sepse
“aroma” që e mbështjell atë, është
amëza e një shpirti human dhe
biofil. Ajo shpërndan një energji
dhe dritë, gati-gati sugjestionuese,
megjithëse nuk besoj, se është e
vetdijshme për një gjë të tillë. Fjalët
e saj nuk janë fishekzjarrë
metaforash. Vështrimet e saj, nuk
janë vështrimet molisëse të një
kokete. Gjestet, qëndrimi dhe sjellja
nuk i burojnë prej vanitetit dhe
dëshirës për t’u dukur elegante dhe
moderne. Megjithatë, ajo është aq
dinjitoze dhe e natyrshme, aq
bashkëkohore dhe e vetdijshme, sa
ngjan si një fisnike e lindur. Pushteti
dhe dinjiteti i saj nuk rrjedhin prej
kamjes dhe pronave që zotëron, po
prej forcës dhe vullnetit të saj për
të patur, për të patur, jo si një
qëllim në vetvete, por si një
mundësi për të krijuar dhe për të
ndryshuar realitetin, në një realitet
më të mirë, më të shëndetshëm e
më të begatë, për vete dhe për të
tjerët. Për të gjithë ata që e rrethojnë
dhe bashkëpunojnë me të. Sepse
fuqia e saj nuk është produkt i
teorive sentimentale të një
feminizmi sallonesh, por rrjedhojë
e forcës dhe e vitalitetit të saj. E
vetë thelbit njerëzor, që e tejkalon
përkatësinë gjinore, duke
pasqyruar vet esencën universale
të qënies humane.
Gjithsesi ky shkrim nuk synon
apologjinë, e një njeriu të vetëm,
se sa evidentimin e një shembulli
përgjithsues. Të tillë individë ka
shumë, që japin impakte pozitive
në zhvillimin ekonomik dhe
shoqëror të mjedisit ku jetojnë.
Edhe në qytetin ku unë banoj, ka
me dhjetra intelektualë, bisnezmenë,
krijues dhe administratorë,
mjekë të trupit dhe të shpirtit, që
ashtu si trëndafili në skajin e
oborrit tim, rrethohen nga aroma e
këndshme dhe biofile e njeridashjes.
Janë pikërisht këta
individë që ia rritin vlerën jetës.
Thuhet shpesh se:- “Botën e
dominon dhe e drejton e keqja”.
Unë mendoj se diçka e tillë nuk
është aspak e vërtetë. Është e mira,
që sado e pakët qoftë, që e mban
botën në ekuilibër. Nëse kjo, nuk
do të kish qënë e vertetë, bota me
kohë do ish përpirë nga kaosi.
Në fund, do të desha të shtoj, se
arsyeja kryesore për të cilën u
orvata të hedh këto shënime, është
dëshira ime për t’i parë fëmijët, të
shërbejnë si individë me vlera të
qënësishme si zonja, apo njerëzit
që përmenda më sipër, dhe jo
“show-man”-ë të sipërfaqshëm, që
megjithse të sukseshëm përkohësisht,
nuk përbëjnë thelbin e
aspiratës njerëzore. Jeta njerëzore
nuk është vetëm lodër dhe
kënaqësi, por në radhë të parë,
realizim i synimit për të mbijetuar
dhe meqënëse këtë shkrim e nisa
me disa vargje të Gëtes nga
kryevepra e tij “ Fausti” po e mbyll
me të njëjtën mënyrë:
Ja përfundimi i mbramë i
urtësisë.
Vetëm ai meriton lirinë e jetën.
Që rreh ditëpërditë t’i fitojë.