Pokaż caÅy numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy
Pokaż caÅy numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy
Pokaż caÅy numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Farm Przegl Nauk, 2009,8<br />
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych na działanie<br />
reaktywnych form tlenu i reakcje wolnorodnikowe. Wielonienasycone<br />
kwasy tłuszczowe z grupy omega-3 takie jak<br />
kwas dokozaheksaenowy (DHA) i kwas eikozapentaenowy<br />
(EPA) występują w wysokich stężeniach w siatkówce, gdzie<br />
pełnią szereg funkcji, np. strukturalnych, funkcjonalnych<br />
i ochronnych. DHA stanowi 50% wszystkich wielonienasyconych<br />
kwasów tłuszczowych występujących w zewnętrznych<br />
segmentach fotoreceptorów i stale uczestniczy w przemianach<br />
związanych z prawidłowym cyklem widzenia [29].<br />
Takie kwasy mogą oddziaływać na wiele procesów, np. proces<br />
angiogenezy, ekspresji genów oraz mogą pełnić funkcje<br />
regulatorów przeżywalności komórek siatkówki, zapaleń<br />
i równowagi energetycznej [6]. Warunki panujące w obszarze<br />
plamki (wysokie stężenie tlenu, działanie fototoksycznego<br />
niebieskiego zakresu widma światła) sprzyjają peroksydacji<br />
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, co może<br />
być jedną z przyczyn niedoboru DHA prowadzącego do<br />
nieodwracalnych zmian morfologicznych i funkcjonalnych<br />
siatkówki i w konsekwencji do rozwoju AMD [30].<br />
Ze względu na nieznaną etiologię choroby nie możliwe<br />
jest leczenie przyczynowe AMD. Nie jest znane skuteczne<br />
leczenie postaci suchej, natomiast stosowane są różne metody<br />
spowolnienia naturalnego przebiegu postaci wysiękowej<br />
– neowaskularnej, takie jak: terapia fotodynamiczna, termiczna<br />
fotokoagulacja laserowa, termoterapia przezźreniczna<br />
oraz stosowanie związków o działaniu antyangiogennym<br />
(pegaptanib sodu – Macugen, bevacizumab – Avastin, ranibizumab<br />
– Lucentis, octan anekortawu – Retaane, acetonid<br />
triamcinolonu Kenalog). Niestety obecne sposoby leczenia<br />
wysiękowej postaci AMD nawet takie jak terapia fotodynamiczna<br />
i zastosowanie inhibitorów VEGF wykazują ograniczoną<br />
skuteczność [5, 6, 31]. Zgodnie z obecnym stanem<br />
wiedzy, jedyną metodą profilaktyki lub zahamowania istniejących<br />
procesów chorobowych w przypadku formy suchej<br />
AMD (90% przypadków) jest stosowanie odpowiedniej diety<br />
bogatej w owoce warzywa, ryby sprzyjającej obniżeniu<br />
poziomu cholesterolu. Zmiana stylu życia ma istotny wpływ<br />
na zmniejszenie zapadalności na AMD i postęp choroby.<br />
Dotyczy to zaprzestania palenia tytoniu, ograniczenia spożycia<br />
alkoholu, zwiększenia aktywności fizycznej, zmniejszenia<br />
masy ciała i stosowania antyoksydantów takich jak<br />
luteina i zeaksantyna. Ochronna rola luteiny i zeaksantyny<br />
wynika z faktu, że barwniki te gromadzą się wybiórczo<br />
w siatkówce oka, a w szczególności w plamce, gdzie są odpowiedzialne<br />
za nadawanie jej charakterystycznego żółtego<br />
zabarwienia. Barwniki te pełnią one rolę filtru światła, przez<br />
co zapobiegają inicjowanemu przez światło oksydacyjnemu<br />
uszkodzeniu struktur siatkówki. Wykazano, że zwiększenie<br />
ilości barwników plamkowych może opóźniać związane<br />
z wiekiem zmiany zachodzące w siatkówce. W profilaktyce<br />
AMD podkreśla się również korzyści wynikające ze stosowania<br />
WNKT z grupy omega-3 z jednoczesnym ograniczeniem<br />
podaży kwasów omega-6, współczynnik spożycia<br />
kwasów omega-3 w stosunku do omega-6 powinien wynosić<br />
4–5 : 1 [28, 30].<br />
Styl życia i sposób odżywiania są jednymi z najważniejszych<br />
czynników, na które można oddziaływać. W randomizowanych<br />
badaniach klinicznych AREDS, w których<br />
u badanych pacjentów stosowano codzienną suplementację<br />
diety składającą się z preparatów witamin C i E, beta karotenu,<br />
cynku i miedzi w różnych konfiguracjach w porównaniu<br />
z efektem placebo, stwierdzono zredukowane tempo<br />
rozwoju zaawansowanych postaci AMD o 25 % przez okres<br />
5 lat i w rezultacie obniżenie ryzyka pogorszenia wzroku<br />
o 19 % [29]. W programie badawczym AREDS nie ujęto<br />
jednak suplementacji karotenoidów tworzących barwnik<br />
plamki (luteiny i zeaksantyny), a jedynie beta karoten.<br />
Wpływ suplementacji diety ujawniał się najbardziej wśród<br />
pacjentów przyjmujących wszystkie antyoksydanty oraz<br />
cynk jednocześnie. Taka suplementacja diety nie jest wskazana<br />
dla wszystkich pacjentów, np. przy zwiększonej podaży<br />
beta karotenu może zwiększać się o 17 % względne ryzyko<br />
rozwoju raka płuc u palaczy [32]. Również wysokie dawki<br />
witaminy E zostały powiązane ze zwiększonym ryzykiem<br />
śmierci [33] i ze zwiększonym ryzykiem niewydolności serca<br />
wśród ludzi z cukrzycą albo chorobą sercową [34].<br />
W kohortowych badaniach populacyjnych Blue Mountain<br />
Eye Study, których celem była ocena związku między<br />
podstawową dietą i uzupełniającym podawaniem antyoksydantów<br />
a ryzykiem zachorowania na jakąkolwiek postać<br />
zwyrodnienia plamki związane z wiekiem w długotrwałej<br />
obserwacji. Zaobserwowano, że wśród uczestników, którzy<br />
charakteryzowali się wysokim spożyciem luteiny i zeaksantyny,<br />
występowało zredukowane ryzyko wystąpienia zlewających<br />
się druzów miękkich i rozwoju wysiękowej postaci<br />
AMD. Badanie to potwierdziło wnioski Age-Related Eye<br />
Disease Study dotyczące ochronnego wpływu cynku na<br />
rozwój AMD, ale nie potwierdziło ochronnego wpływu suplementacji<br />
beta-karotenu, a wręcz przeciwnie wskazało na<br />
wzrost ryzyka rozwoju wysiękowej postaci AMD. Zależność<br />
zwiększonego ryzyka rozwoju wysiękowej postaci AMD<br />
u osób z wysokim spożyciem beta-karotenu była potwierdzona<br />
zarówno w grupie osób palących tytoń, jak i w grupie<br />
osób niepalących [35]. W badaniach tych udowodniono także<br />
pozytywny wpływ kwasu DHA i spożycia ryb na zmniejszenie<br />
ryzyka wystąpienia wczesnych postaci AMD u osób spożywających<br />
ryby więcej niż raz w tygodniu [36, 37].<br />
W podeszłym wieku naturalny antyoksydacyjny system<br />
obronny oka ulega osłabieniu, czemu towarzyszy pogorszenie<br />
naturalnej bariery ochronnej oka przed szkodliwym<br />
wpływem procesów wolnorodnikowych indukowanych<br />
światłem. U starszych pacjentów coraz trudniejsze staje się<br />
utrzymanie właściwego poziomu luteiny i zeaksantyny jedynie<br />
za pomocą zwykłej diety. Może ono być wspomagane<br />
odpowiednią suplementacją. W aptekach dostępnych jest<br />
coraz więcej preparatów leczniczych i suplementów diety<br />
przeznaczonych do długotrwałego stosowania o działaniu<br />
profilaktycznym i leczniczym, które przy zmianie stylu życia<br />
i sposobu odżywiania mogą zmniejszać ryzyko zachorowania<br />
na AMD oraz hamować progresję choroby. Zgodnie z obecną<br />
wiedzą medyczną, optymalnie skomponowany preparat<br />
powinien zawierać, co najmniej jeden z dwóch naturalnych<br />
barwników plamki - luteinę i/lub zeaksantynę oraz przynajmniej<br />
jeden z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych<br />
omega-3 – EPA i/lub DHA. Ponadto preparat taki powinien<br />
zawierać witaminy C i E, które zapobiegają wolnorodnikowemu<br />
utlenianiu z wielonienasyconych kwasów tłuszczowych<br />
oraz mikroelementy - cynk, selen i miedź, które warunkują<br />
prawidłowe działanie enzymów antyoksydacyjnych.<br />
46
Change language