Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

copyright © 2009 Grupa dr. A. R. Kwiecińskiego ISSN 1425-5073
Ser) dramatycznie zwiększa się (prawie 60 krotnie) ryzyko rozwoju
zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem [19].
Powszechnie panuje pogląd, że jednym z najważniejszych
mechanizmów w patogenezie AMD jest stres oksydacyjny,
który definiuje się jako zaburzenie równowagi prooksydacyjno-antyoksydacyjnej
w kierunku reakcji utleniania
przebiegające z udziałem reaktywnych form tlenu. Dłuższa
ekspozycja na działanie reaktywnych form tlenu przy osłabionych
mechanizmach obronnych może inicjować powstawanie
chorób degeneracyjnych. Generowaniu reaktywnych
form tlenu w siatkówce sprzyja bardzo intensywny metabolizm
tlenowy i wysokie zużycie tlenu w procesach oddychania
komórkowego zachodzących w licznych mitchondriach
segmentów fotoreceptorów. Również wysoka zawartość
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, obecność fotouczulaczy
takich jak rodopsyna i lipofuscyna oraz ekspozycja
na działanie promieniowania UV, VIS, zwłaszcza wysokoenergetycznego
światła niebieskiego nasila inicjowanie
łańcuchowych reakcji wolnorodnikowych uszkadzających
nabłonek barwnikowy komórek siatkówki. Wytwarzanie
znacznych ilości reaktywnych form tlenu w siatkówce towarzyszy
procesom fagocytozy szczytowych segmentów fotoreceptorów
[20, 21]. Na działanie wolnych rodników narażone są głównie
obwodowe części czopków, ze względu na zwiększoną zawartość
wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Na skutek
gromadzenia produktów niekompletnej degradacji segmentów
zewnętrznych fotoreceptorów tworzą się druzy będące przyczyną
zaburzeń transportu substancji odżywczych i tlenu oraz wzrostu
oporu naczyń siatkówki. Efektem tych procesów są zaburzenia
przepływu krwi prowadzące do niedożywienia siatkówki
i w konsekwencji do atrofii siatkówki i naczyniówki.
Nie wyjaśniona dokładnie patogeneza AMD i brak skutecznych
metod leczenia zwiększają intensywność badań,
których celem jest lepsze zrozumienie modyfikowalnych
czynników ryzyka oraz wyjaśnienie dynamicznej interakcji
pomiędzy czynnikami genetycznymi i środowiskowymi,
a zapadalnością na AMD, co pozwoli na lepsze poznanie
patomechanizmu rozwoju AMD i wprowadzenie prewencyjnych
strategii zapobiegających lub hamujących rozwój
choroby. Na podstawie badań epidemiologicznych sugeruje
się podobny szlak przyczynowy dla chorób układu sercowonaczyniowego
i AMD oraz podobne czynniki ryzyka, takie
jak palenie tytoniu, hypercholesterolemia, nadciśnienie tętnicze,
dieta bogatotłuszczowa, wysoki indeks masy ciała
[13, 22]. W wieloośrodkowych badaniach populacyjnych
w tym również w The European Eye Study prowadzonych
w 7 krajach Europy wykazano zależność pomiędzy ilością
wypalanych papierosów i czasem trwania nałogu (powyżej
10 lat) a powstawaniem wysiękowej postaci AMD. Ryzyko
wystąpienia AMD maleje po zaprzestaniu palenia [23]. Również
u osób biernie palących zwiększa się ryzyko rozwoju
AMD. Opisano synergistyczny wzrost ryzyka wystąpienia
AMD u osób z polimorfizmem ARMS 2 (Ala69Ser) palących
tytoń [24]. Ponadto, w osoczu osób palących stwierdzono zredukowaną
zawartość hamującego zapalenia czynnika H [25].
W kohortowych badaniach populacyjnych przeprowadzonych
w Australii (Blue Mountain Eye Study), których
celem była ocena związku pomiędzy chorobami układu
sercowo-naczyniowego i ich czynnikami ryzyka innymi niż
palenie a długoterminowym ryzykiem wystąpienia zwyrodnienia
plamki związanego z wiekiem uczestniczyło 3654
osób powyżej 49 roku życia, które przebadano w latach
1992-1994, 2335 osób przebadano ponownie po 5 latach
(1997-1999) i 1952 z tych osób przebadano po 10 latach
(2002-2004). Zaobserwowano, że wzrost stężenia lipoprotein
cholesterolu wysokiej gęstości (HDL) był odwrotnie
proporcjonalny do wystąpienia typu późnego AMD. Podwyższony
stosunek całkowity cholesterol/HDL cholesterol
zapowiadało wystąpienie typu późnego AMD oraz zaniku
geograficznego. Cukrzyca zwiększała ryzyko wystąpienia
zaniku geograficznego, ale nie zwiększała ryzyka wystąpienia
postaci neowaskularnej AMD. Dodatni wywiad w kierunku
przebytego udaru, lub innej choroby układu sercowonaczyniowego
(udar, zawał mięśnia sercowego, dusznica
bolesna) zapowiadał wystąpienie wczesnego AMD oraz pojawienie
się rozlanych miękkich lub retikularnych druzów.
Inne obserwacje prowadzone w ramach projektu Blue Mountain
Eye Study badające zależność AMD i nadciśnienia
tętniczego pokazały, że wartość ciśnienia pulsu, skurczowego
i rozkurczowego ciśnienia krwi oraz obecność nadciśnienia
tętniczego w badaniu pierwotnym nie były związane
z wystąpieniem AMD [22]. W odróżnieniu od wyników Blue
Mountain Eye Study rezultaty innych randomizowanych badań
klinicznych z grupą kontrolną AREDS (Age-related Eye
Disease Study Research Group), w których 10-letnią obserwacją
objęto 1117 osób zdrowych, bez oznak AMD, oraz 3640
pacjentów z objawami AMD o różnym stopniu zaawansowania
pokazały, że wzrost ciśnienia zwiększa ryzyko wystąpienia
i progresji AMD. Ponadto udowodniono związek pomiędzy
podwyższonym rozkurczowym ciśnieniem krwi, historią przebiegu
nadciśnienia i zastosowaniem leków przeciwnadciśnieniowych
oraz wysiękową postacią AMD. Związku takiego nie
obserwowano w przypadku suchej postaci AMD [25].
Również rezultaty badań łączących AMD i miażdżycę
naczyń nie są jednoznaczne. Część z nich pokazuje pozytywne
korelacje między AMD i miażdżycą, podczas gdy inne
tylko pozytywne powiązanie pomiędzy AMD i tworzeniem
blaszek miażdżycowych. Szereg badań nie potwierdza tych
zależności [13]. Uważa się, że samo leczenie choroby sercowo-naczyniowej
może mieć wpływ na AMD w szczególności
rozważa się zależność pomiędzy AMD i stosowaniem statyn.
W badaniach klinicznych, z których żadne nie było kontrolowaną
próbą randomizowaną nie otrzymano jednoznacznych
rezultatów. Dlatego nie jest pewne, czy statyny wykazują protekcyjny
efekt. W wielu jednak badaniach udowodniono, że
leczenie statynami ma znaczenie w profilaktyce AMD [27].
Rezultaty licznych badań obserwacyjnych pokazują
pozytywną zależność pomiędzy występowaniem wczesnego
AMD i wysokim BMI, co tłumaczy się wysokim powinowactwem
tkanki tłuszczowej do luteiny, zasadniczego
barwnika plamki oka, który wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne
[8, 10, 13]. Duże spożycie zwierzęcych oraz
tłuszczów roślinnych, także tych zwierających nienasycone
kwasy tłuszczowe z rodziny omega-6, zwiększa ryzyko pojawienia
się lub progresji w kierunku zaawansowanych postaci
AMD [28]. Istnieje kilka teorii wyjaśniających możliwą
rolę lipidów w AMD: połączenie pomiędzy chorobą sercowo-naczyniową,
miażdżycą i AMD, powiązanie szlaków
genetyczych cholesterolu, apolipoproteiny E z AMD i fakt,
że zawartość lipidów narasta ekspotencjalnie z wiekiem
w błonie Brucha, półprzepuszczalnej błonie, która oddziela
receptory od naczyń krwionośnych, wysoka wrażliwość
45