PokaÅ¼ caÅy numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄd Naukowy

More documents

Recommendations

Info

Farm Przegl Nauk, 2009,8 1. parageuzja – błędne, opaczne odczuwanie wrażeń smakowych, 2. kakogeuzja – odczuwanie nieprzyjemnych smaków wywołane przez prawidłowe substancje smakowe, 3. phantogeuzja – występowanie halucynacji smakowych przy braku jakichkolwiek bodźców smakowych, 4. aliageuzja – odczuwanie nieprzyjemnych wrażeń przy bodźcach smakowych uważanych zwykle za przyjemne, Utrata zdolności percepcji smaku, obniżenie odczuwania smaku bądź zniekształcenie odczuwania normalnego smaku wpływają na ilość i rodzaj spożywanego pokarmu, a także na doznania negatywne i pozytywne związane z jego przyjmowaniem. Zaburzenia smaku mogą znacząco obniżyć jakość życia. Niektórzy autorzy wiążą zaobserwowane zaburzenia smaku ze zmianami w metabolizmie oraz z niedoborem pierwiastków takich jak cynk, miedź i nikiel [6,7]. Składniki mineralne są materiałem budulcowym i - chociaż nie spełniają funkcji energetycznych - regulują czynności ustroju, a zwłaszcza chemiczną i fizyczną integralność komórek i tkanek. Dzienne spożycie tych pierwiastków z dietą często nie pokrywa w pełni zapotrzebowania organizmu na te niezwykle istotne dla życia biopierwiastki. Na poziom pierwiastków w organizmie człowieka mają wpływ różne choroby, w tym również choroby o podłożu genetycznym oraz niezbilansowany sposób żywienia, obniżenie biodostępności, narażenie zawodowe, skażenie środowiska [8]. Skutki niedoborów cynku i miedzi związane są z rolą jaką te pierwiastki spełniają w żywych organizmach. Cynk jest obecny w centrach aktywnych wielu (około 200) enzymów uczestniczących w różnych procesach, w tym w przemianach metabolicznych. W związku z tym ma wpływ na wszystkie podstawowe procesy życiowe [8,9,10]. Miedź jako ważny biopierwiastek jest składnikiem wielu białek, metaloenzymów i niektórych barwników [9,11,12]. Nikiel zaliczany jest do pierwiastków subśladowych, których stężenie w różnych tkankach jest bardzo niskie i wynosi od dziesiątych części do kilkudziesięciu nanogramów w 1 gramie badanej tkanki [13]. Określenie funkcji biochemicznej niklu jak i innych subśladowych pierwiastków jest bezpośrednio związane z trudnościami analitycznymi występującymi przy oznaczaniu tak niskich stężeń, dlatego też informacje na temat biochemicznej roli pierwiastków subśladowych są niepełne, a wiele problemów związanych z wpływem tych biopierwiastków na funkcjonowanie organizmów żywych nie zostało do końca wyjaśnionych. Biodostępność składników mineralnych zawartych w wodzie, żywności i suplementach ma duże znaczenie w ocenie stopnia zaspokajania zapotrzebowania organizmu na składniki mineralne. Płeć, wiek stan odżywiania, podatność na stres, czynniki genetyczne, stan fizjologiczny (ciąża, laktacja), mikroflora jelitowa mają duży wpływ na biodostępność tych minerałów [14]. Warunkiem przyswajalności składników mineralnych jest z jednej strony ich rozpuszczalność, a z drugiej zdolność do przenikania przez błony komórkowe. Przyswajalność cynku jest na ogół proporcjonalna do jego stężenia w pożywieniu, jednakże obecność różnych związków w przewodzie pokarmowym może wpływać na wchłanianie cynku w jelitach. Obecność w diecie pochodnych kwasu fitynowego jest głównym czynnikiem małej przyswajalności cynku. Kompleksy cynku utworzone z kwasem fitynowym utrudniają jego wchłanianie w jelicie. Fosforany i benzoesany należą także do czynników zmniejszających wchłanianie cynku w jelitach. Przyswajalność cynku jest obniżana przez substancje zdolne do jego chelatowania tj. histydynę, cysteinę, kwas cytrynowy i pikolinowy. Upośledzone wchłanianie cynku jest z reguły związane z dysfunkcją jelit [15]. Wchłanianie miedzi i cynku warunkuje homeostazę całego organizmu, przy czym podwyższony stan wysycenia organizmu tymi pierwiastkami obniża ich wchłanianie [16]. Ustalając normy i zapotrzebowanie organizmu ludzkiego na składniki mineralne, a zwłaszcza na cynk, należy zwrócić szczególną uwagę na biodostępność cynku ze zwyczajowo spożywanej diety, określić spożycie tego pierwiastka w grupie osób bez symptomów wskazujących na niedobory, jak również wykorzystać badania epidemiologiczne dotyczące niedoborów cynku w danej populacji [17]. Przy interpretacji wyników oznaczania zawartości cynku w surowicy krwi zdrowej populacji należy oprzeć się na wartościach referencyjnych [8]. W dostępnym krajowym piśmiennictwie wartości te są zróżnicowane [18,19], toteż przy interpretacji wyników celowym wydaje się posługiwanie własną grupą odniesienia [8]. Cynk może być oznaczany w różnych tkankach, ale najczęściej oznaczany jest w surowicy krwi i we włosach [20]. Niskie poziomy miedzi i cynku w diecie, jak również zaburzenia w ich absorpcji przez dłuższy okres czasu, mogą prowadzić do obniżenia poziomu tych pierwiastków w całym organizmie, a w konsekwencji do wystąpienia wielu różnych chorób [21], w tym również dysfunkcji zmysłu smaku [6,7,21]. Wykazano, że w zaburzeniach smaku występuje szczególnie zwiększone zapotrzebowanie organizmu na cynk spowodowane obniżonym jego poziomem w surowicy krwi oraz zaburzeniami w absorpcji tego pierwiastka [21]. Wyniki badań Stefanidou i wsp. [22], oraz Ikeda i wsp. [23] wskazują na obniżenie poziomu cynku w surowicy krwi wraz z wiekiem, co ma związek z zaburzeniami absorbcji cynku u ludzi starszych. Badania innych autorów dowodzą braku wpływu wieku na poziom cynku w surowicy krwi [24]. W pierwszym przypadku ma to zapewne związek ze starzeniem się organizmu czyli stopniowym, postępującym i nieodwracalnym zmniejszaniem jego zdolności do zachowania równowagi środowiska wewnętrznego w odpowiedzi na czynniki środowiska zewnętrznego tj. warunki i tryb naszego życia, co zwiększa ryzyko wystąpienia różnych chorób. U pacjentów leczonych związkami zawierającym grupę tiolową (-SH), jak np. kaptopryl obserwowano zaburzenia gospodarki cynkowej, a także występowanie ageuzji [25]. Prawdopodobnym mechanizmem takiego działania jest zdolność chelatowania jonów cynku przez ten lek. Ponadto kaptopryl powoduje zwiększenie wydalania cynku z moczem, a co za tym idzie zmniejszenie stężenia cynku w surowicy krwi, co być może wiąże się z obecnością grupy sulfhydrylowej w cząsteczce tego leku [26]. Wykazano ustąpienie hipogeuzji po doustnym podaniu soli cynku, miedzi lub niklu w stanach chorobowych związanych z podwyższonym poziomem we krwi dwusiarczków oraz związków tiolowych [25]. Wiedza na temat wpływu miedzi i niklu na wrażliwość smakową jest jednak ogra- 40
copyright © 2009 Grupa dr. A. R. Kwiecińskiego ISSN 1425-5073 niczona i nie jest jeszcze jednoznacznie wyjaśniona. Dane z piśmiennictwa sugerują największy korzystny wpływ cynku na wrażliwość smakową [6,7,21]. Cynk jest pierwiastkiem występującym praktycznie we wszystkich płynach ustrojowych organizmu, minerałem niezbędnym dla normalnego wzrostu, a także do syntezy białka, ochrony przed wolnymi rodnikami, do zachowania odporności humoralnej i komórkowej, utrzymania integralności komórek śródbłonka, a także prawidłowej aktywności ponad 200 metaloenzymów, spośród których wiele spełnia funkcje antyoksydacyjne dzięki zwiększeniu puli metalotioneiny cynkowej w wątrobie, nerkach i jelitach. Ponadto cynk jest potrzebny na każdym etapie cyklu komórkowego, reguluje ekspresję genów i jest niezbędny dla syntezy kwasów nukleinowych [17]. Wykazano, że nawet umiarkowane obniżenie stężenia tego pierwiastka u ludzi prowadzi do zaburzeń neurosensorycznych [6,7,21]. Wiadomym jest, iż cynk odgrywa istotną rolę w procesach odczuwania smaku, gdyż jest kofaktorem gustducyny - białka G uczestniczącego w mechanizmie pobudzania komórek smakowych [27]. Komórki smakowe reagują na substancje smakowe dzięki receptorom obecnym w ich błonach komórkowych. Szczególnie transdukcja smaku słodkiego, gorzkiego i umami przebiega z zaangażowaniem receptorów należących do grupy receptorów związanych z białkami G (GPCR) [28]. Opisano zaburzenia smaku i węchu, którym towarzyszyły zmiany osobowości i anoreksja, u pacjentów z obniżonym poziomem cynku w przebiegu leczenia histydyną [25]. Mechanizm powstawania hipogeuzji na skutek deficytu cynku nie jest jeszcze jednoznacznie wyjaśniony. Wykazano, że osoby, które przyjęły cynk w postaci farmakologicznych suplementów zawierających cynk, a także stosujące dietę uwzględniającą produkty bogate w ten mikroelement, wykazywały mniej symptomów dysgeuzji. W przypadku idiopatycznej dysgeuzji uzyskano obiecujące wyniki po zastosowaniu glukonianu cynku w dawkach 140 mg na dobę przez 4 miesiące [29] lub 87 mg na dobę przez 3 miesiące [30]. Skuteczność preparatów cynku w leczeniu zaburzeń smaku u większości badanych wykazali również Arcavi i wsp. [31]. Obniżenie wrażliwości smakowej obserwuje się też przy niedoborze witaminy A [32]. Uważa się, że wchłanianie, metabolizm, uwalnianie z wątroby, transport i zużycie przez tkanki witaminy A może być zależne od zawartości cynku w organizmie. Wykazano, że regulacja metabolizmu witamina A przez cynk może odbywać się za pośrednictwem dwóch mechanizmów. Jeden z nich polega na regulowaniu transportu witaminy A. Niedobór cynku może obniżać syntezę białka wiążącego retinol w wątrobie i prowadzić do zmniejszenia jego stężenia w surowicy. Drugi mechanizm dotyczy przekształcenia retinolu w retinal, procesu wymagającego działania enzymu dehydrogenazy retinolu [17,32]. Cynk przez obecność w dehydrogenazie retinolu katalizuje przemianę witaminy A do jej formy aktywnej – retinolu. Pierwiastek ten jest niezbędny zatem do utrzymania prawidłowego stężenia witaminy A w osoczu krwi. Cynk w enzymach może występować jako element strukturalny, katalizator i stabilizator. Dehydrogenaza mleczanowa i alkoholowa, fosfataza zasadowa, anhydraza węglanowa są najpowszechniejszymi enzymami, w których występuje cynk [17]. Uważa się, że umiarkowane niedobory cynku występują dość powszechnie, ale jednoznacznie trudno to potwierdzić, ze względu na brak prostych wskaźników oceny stanu odżywienia pod tym względem. Niedobory cynku występują zwykle łącznie z niedoborami innych składników odżywczych, co również utrudnia ich zdiagnozowanie. Grupami ryzyka wystąpienia niedoborów tego pierwiastka są dzieci, kobiety ciężarne i karmiące, ludzie starsi, osoby odżywiające się głównie produktami pochodzenia roślinnego i alkoholicy. Reasumując, cynk jest bardzo ważnym składnikiem mineralnym dla organizmu człowieka przez okres całego życia osobniczego, a odpowiednia jego ilość pobierana z pożywieniem, uzupełniana w miarę potrzeby preparatami, zmniejsza ryzyko wystąpienia różnych chorób w tym zaburzeń smaku. Wrażliwość smakowa jest cechą indywidualną, zależną od wielu uwarunkowań zewnętrznych i metabolicznych, toteż pomimo stosowania różnych metod gustometrycznych umożliwiających ocenę stopnia zaburzeń percepcji smakowej terapia pacjentów z objawami nieprawidłowego odczuwania smaku jest niezwykle trudna. Studiowanie piśmiennictwa dotyczącego badań poczucia smaku oraz czynników warunkujących doznania smakowe, nasuwa refleksję, że wiele niewiadomych wciąż pozostaje do wyjaśnienia. Piśmiennictwo 1. Traczyk WZ: Czucie i percepcja. W: Traczyk WZ, Trzebski A. (red): Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa. 2004, 135-178. 2. Djordjevic J, Zatorre RJ, Jones-Gotman M. Odor-induced changes in taste perception. Exp Brain Res 2004; 159: 405-408. 3. Doty RL, Shah M, Bromley SM. Drug induced taste disorders. Drug Saf 2008; 31: 199-215. 4. Briggs ER. Taste disturbances related to medication use. Consult Pharm 2009; 24: 538-543. 5. Obrębowski A i wsp.: Uwagi do systematyki i terminologii zaburzeń węchu i smaku. Otolaryngol Pol 1991; 45: 104-107. 6. Takeda N i wsp.: Zinc deficiency in patients with idiopathic taste impairment with regard to angiotensin converting enzyme activity. Auris Nasus Larynx 2004; 31: 425-428. 7. Halczy-Kowalik L. Ocena wrażliwości zmysłu smaku w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Annales Academiae Medicae Stetinensis. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej im K. Świerczewskiego w Szczecinie. 1986; 32: 229-247. 8. Schlegel-Zawadzka M. Cynk - aspekty zdrowotne i lecznicze, przyczyny i objawy niedoborów. Farm Pol 2002; 58: 452-459. 9. Hänsch R, Mendel RR. Physiological functions of mineral micronutrients (Cu, Zn, Mn, Fe, Ni, Mo, B, Cl). Curr Opin Plant Biol 2009; 12: 259-266. 10. Sahin K i wsp.: Role of dietary zinc in heat-stressed poultry. Poult Sci 2009; 88: 2176-2183. 41
Page 1: copyright © 2009 Grupa dr. A. R. K
Page 4 and 5: Zdj. Zygmunt Wieczorek Szanowni Pa
Page 7 and 8: Farm Przegl Nauk, 2009,8, 7-11 copy
Page 9 and 10: copyright © 2009 Grupa dr. A. R. K
Page 11 and 12: staci zahamowania przyłączenia [
Page 17 and 18: Farm Przegl Nauk, 2009,8, 17-23 cop
Page 21 and 22: Ryc. 3. Zymogramy przedstawiające
Page 35 and 36: Time dependent increase of proline
Page 39: Farm Przegl Nauk, 2009,8, 39-42 cop

PokaÅ¼ caÅy numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

PokaÅ¼ caÅy numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄd Naukowy