Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

copyright © 2010 Grupa dr. A. R. Kwiecińskiego ISSN 1425-5073
Tab. III. Charakterystyka leków biologicznych, wprowadzonych do leczenia osób chorych na reumatoidalne zapalenie
stawów, wg [34-36,41]
Preparat Charakterystyka
Infliksimab Chimeryczne mysio-ludzkie przeciwciało monoklonalne przeciw TNF-α
Adalimumab Rekombinowane, ludzkie przeciwciało monoklonalne przeciw TNF-α
Golimumab Ludzkie przeciwciało monoklonalne przeciw TNF-α
Certolizumab
Humanizowany fragment Fab przeciwciała monoklonalnego skierowanego przeciw TNF-α,
połączonego z glikolem polietylenowym
Etanercept Dimer białkowy, rozpuszczalny receptor dla TNF-α
Anakinra Rekombinowany antagonista receptora interleukiny 1 (IL-1 Ra)
Abatacept
Bloker receptorów CD80/86 na komórkach, hamuje sygnał stymulujący aktywację
limfocytów T
Rituksymab Monoklonalne przeciwciało przeciw komórkom B CD 20
Tocilizumab Humanizowane, monoklonalne przeciwciało przeciw receptorowi interleukiny 6 (IL-6 Ra)
czeniu pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów
najczęściej stosuje się metotreksat [5, 20, 23, 29, 30].
Metotreksat – spośród leków modyfikujących przebieg choroby
– uważany jest za najskuteczniejszy i powinien być
stosowany jako lek pierwszego rzutu zwłaszcza u pacjentów
z ryzykiem agresywnej postaci reumatoidalnego zapalenia
stawów. Metotreksat jest pośrednio inhibitorem syntezy cytokin
prozapalnych i metaloproteainaz macierzowych. Jego
działanie na proces zapalny wiąże się m. in. z hamowaniem
proliferacji limfocytów, syntezy leukotrienów, w tym leukotrienu
B4, interleukiny-2, czy czynnika reumatoidalnego.
Ponadto, zastosowanie metotreksatu spowalnia proces powstawanie
nadżerek, widocznych w radiogramach [20, 31,
32]. Stosowanie metotreksatu może być jednak ograniczone
ze względu na jego działanie toksyczne, związane głównie
z uszkadzaniem komórek szybko mnożących się (szpik
kostny, błony śluzowe), narządów miąższowych oraz silnym
wpływem teratogennym [31, 32].
W przypadku przeciwwskazań lub toksyczności metotreksatu,
u osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów
stosuje się leflunomid [5, 20, 23, 29, 33]. Lek ten hamuje
syntezę zasad pirymidynowych, aktywność cyklooksygenaz,
fosfolipazy A 2
i 5-lipooksygenazy, jak również obniża
proliferację limfocytów T i B [33]. Leflunomid powoduje
zmniejszenie aktywności klinicznej choroby, opóźnia rozwój
nadżerek stawowych, jak i innych zmian destrukcyjnych
w stawach [33]. Do najczęściej obserwowanych objawów
niepożądanych przy leczeniu pacjentów leflunomidem
należy wymienić: biegunki, zmiany skórne, łysienie, nadciśnienie
tętnicze, uszkodzenie nerek, a także silne działanie
teratogenne [20, 23, 29].
U pacjentów chorych na reumatoidalne zapalenie stawów,
u których nie uzyskano odpowiedzi klinicznej po
zastosowaniu metotreksatu lub leflunomidu w monoterapii
stosuje się leczenie skojarzone z innymi lekami modyfikującymi
przebieg choroby. W zależności od współistniejących
przeciwwskazań i uprzednich doświadczeń w leczeniu pacjenta
stosowane są następujące schematy terapeutyczne –
metotreksat z leflunomidem, metotreksat z cyklosporyną A,
metotreksat z sulfasalazyną i chlorochiną, ewentualnie inne
[5].
Ostatnią grupę leków stosowaną w leczeniu reumatoidalnego
zapalenia stawów stanowią leki nowej generacji,
tzw. leki biologiczne (Tabela III) [34-36].
Leki biologiczne powinny zostać wdrożone do terapii
osób chorych na reumatoidalne zapalenie stawów w przypadku
braku skuteczności dotychczasowego leczenia oraz
wcześniej – u młodych pacjentów i/lub z agresywnym przebiegiem
tego schorzenia [5].
Leki biologiczne są najczęściej przeciwciałami monoklonalnymi
lub receptorami, które wiążąc się z czynnikami
humoralnymi, jak również z komórkami uczestniczącymi
w odpowiedzi immunologicznej i zapaleniu, hamują wymienione
procesy [34, 35].
Obecnie w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów
stosuje się pięć leków biologicznych, z grupy hamujących
działanie cytokiny prozapalnej – TNF-α, odgrywającej kluczową
rolę w procesie zapalnym, degradacji chrząstki stawowej
i tkanki kostnej tj.: infliksimab, adalimumab, golimumab,
certolizumab oraz etanercept [7, 28, 34, 35].
Infliksimab jest chimerowanym ludzko-mysim przeciwciałem
monoklonalnym klasy IgG1, będącym przeciwciałem
przeciw ludzkiemu TNF-α. Lek ten stosowany u osób
chorych na reumatoidalne zapalenie stawów, łącznie z metotreksatu,
pozwala na zmniejszenie aktywności procesu zapalnego
oraz zatrzymanie destrukcji stawów i kości. Liczne
badania dowiodły, że szczególne znaczenie ma zastosowanie
tego sposobu leczenia pacjentów we wczesnym okresie
choroby, w jej agresywnej postaci [5, 20, 34].
Adalimumab to przeciwciało monoklonalne, uzyskiwane
na drodze inżynierii genetycznej, poprzez celowaną selekcję
naturalnie występujących genów ludzkiej immunoglobuliny
G1 o wysokim powinowactwie do TNF-α [5, 28, 34].
Mechanizm działania tego leku polega między innymi na
wiązaniu, zarówno TNF-α związanego z błoną komórkową,
jak również i postaci rozpuszczalnej tej cytokiny. Na skutek
działania leku dochodzi do hamowania interakcji podjednostki
α cząsteczki TNF z receptorami p55 oraz p75 znajdującymi
się na powierzchni komórki. Ponadto adalimumab moduluje
odpowiedź biologiczną regulowaną normalnie przez TNF-α
w zakresie różnych mechanizmów, między innymi na poziomie
cząsteczek adhezji międzykomórkowej (VCAM-1, ICAM-1),
odpowiedzialnych za zjawisko migracji leukocytów [28, 34].
W badaniach klinicznych obserwowano zmniejszenie
stężenia białka C- reaktywnego oraz innych wskaźników
stanu zapalnego, w tym OB i IL-6 w surowicy krwi pacjentów
z reumatoidalnym zapaleniem stawów leczonych adalimumabem.
Stwierdzano także obniżenie stężenia metalopro-
63