Pokaż cały numer - FPN - Farmaceutyczny PrzeglÄ d Naukowy

Farm Przegl Nauk, 2010, 12
z białkami, jak i frakcji wolnej. Wiadomo jednak, iż tylko
część niezwiązana jest formą aktywną i jako taka wywiera
wpływ na funkcjonowanie organizmu. Stąd też tak liczne
badania dotyczące oznaczania poziomu kortyzolu również
w innych tkankach i płynach ustrojowych.
Do niedawna największe znaczenie odgrywał mocz,
który standardowo stosuje się w badaniach przesiewowych
podczas diagnozowania syndromu Cushinga. Od kilku lat
w diagnostyce medycznej, jako materiał badawczy stosuje
się również ślinę. W przypadku moczu, jak również śliny
możliwe jest oznaczenie wyłącznie stężenia frakcji wolnej
hormonu, jednakże liczne badania dowiodły, iż ta forma
kortyzolu wystarcza do postawienia prawidłowej diagnozy.
Wielokrotnie w przytoczonych publikacjach podkreślano
wysoki stopień korelacji pomiędzy zmianami stężeń
kortyzolu we krwi oraz ślinie. Dowiedziono, iż ślina może
stanowić dogodną alternatywę, jako materiał badawczy nie
tylko dla moczu, ale również dla krwi, która jest najczęściej
stosowana. O przewadze śliny jako alternatywnego materiału
do badań diagnostycznych świadczyć może fakt, iż większość
obecnie prowadzonych badań dotyczących stopnia
korelacji poziomu kortyzolu we krwi i pozostałych płynach
ustrojowych dotyczy właśnie śliny.
Piśmiennictwo
1. Chrousos GP. Adrenocorticosteroids & adrenocortical
antagonists. W: Basic and clinical pharmacology.
Red. Katzung BG. Mc Graw Hill, Boston 2007;
635-645.
2. Semple RK, Bolander Jr FF. Biochemical endocrinology.
W: Medical biochemistry, 3rd ed. Red. Baynes JW,
Dominiczak MH, Mosby Elsevier, Filadelfia 2009;
525-549.
3. Budziszewska B, Lasoń W. Neuroendokrynne mechanizmy
działania leków przeciwdepresyjnych. Triangulum
M.B.P., Wrocław 2003.
4. Lydyard PM, Whelan A, Fanger MW. Testy immunologiczne.
W: Immunologia, krótkie wykłady. Red. Lydyard
PM i wsp. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2001; 314-318.
5. Putignano P i wsp. Salivary cortisol measurement in
normal – weight, obese and anorexic women: comparison
with plasma cortisol. Eur J Endocrinol 2001; 145:
165-171.
6. Baghai i wsp. Evaluation of a salivary based combined
dexamethasone/CRH test in patients with major depression.
Psychoneuroendocrinology 2002; 27: 385-399.
7. Bhagwagar Z, Hafizi S, Cowen PJ. Acute citalopram
administration produces correlated increases in plasma
and salivary cortisol. Psychopharmacology 2002; 163:
118-120.
8. Nadeem HS, Attenburrow M-J, Cowen PJ. Comparison
of the effects of citalopram and escitalopram on 5-HTmediated
neuroendocrine responses. Neuropsychopharmacology
2004: 29: 1699-1703.
9. Gozansky WS i wsp. Salivary cortisol determined by enzyme
immunoassay is preferable to serum total cortisol
for assessment of dynamic hypothalamic-pituitary-adrenal
axis activity. Clin Endocrinol 2005; 63: 336-341.
10. Marcus-Perlman Y i wsp. Low-dose ACTH (1 µg) salivary
test: a potential alternative to the classical blood
test. Clin Endocrinol 2006; 64: 215-218.
11. Ahn R-S i wsp. Salivary cortisol and DHEA levels in
the Korean population: age-related differences, diurnal
rhythm, and correlations with serum levels. Yonsei Med
J 2007; 48: 379-388.
12. Restituto P i wsp. Advantage of salivary cortisol measurements
in the diagnosis of glucocorticoid related disorders.
Clin Biochem 2008; 41: 688-692.
13. Poll E-M i wsp. Saliva collection method affects predictability
of serum cortisol. Clin Chim Acta 2007; 382: 15-19.
14. Kartsova LA, Bessonova EA. Determination of steroids
in biological samples by micellar electrokinetic chromatography.
Anal Chem 2007; 62: 68-75.
15. Yaneva M i wsp. Midnight salivary cortisol for the initial
diagnosis of Cushing’s Syndrome of various causes.
J Clin Endocrinol Metab 2004; 7: 3345-3351.
16. van Cruijsen N i wsp. Analysis of cortisol and other
stress-related hormones in patients with Ménière’s Disease.
Otol Neurotol 2005; 26: 1214-1219.
17. Viardot A i wsp. Reproducibility of nighttime salivary
cortisol and its use in the diagnosis of hypercortisolism
compared with urinary free cortisol and overnight dexamethasone
suppression test. J Clin Endocrinol Metab
2005; 90: 5730-5736.
18. Putignano P i wsp. Midnight salivary cortisol versus urinary
free and midnight serum cortisol as screening tests
for Cushing’s syndrome. J Clin Endocrinol Metab 2003;
88: 4153-4157.
data otrzymania pracy: 30.09.2010 r.
data akceptacji do druku: 03.11.2010 r.
Adres do korespondencji:
prof. dr hab. Marek Wesołowski
Katedra i Zakład Chemii Analitycznej
Gdański Uniwersytet Medyczny
Al. Gen. J. Hallera 107,
80-416 Gdańsk
Tel. + 48 58 349 31 20, fax +48 58 349 31 24
e-mail: marwes@gumed.edu.pl
26