Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin

from sadeczanin.info More from this publisher

27.11.2014 Views

12 sądeckich krzyży v Ogień w Cieniawie i Rytrze v Made by Kluska v Ambasador Sądecczyzny v Ormowcami włóczyć v Piątka ze Startu MIESIĘCZNIK NIEZALEŻNY MARZEC 2010 Nr 3 [27] Cena 5 zł (w tym 7% VAT) | NR INDEKSU 259071 v www.sadeczanin.info DARIUSZ GAWĘCKI NAJPOPULARNIEJSZYM SPORTOWCEM SĄDECCZYZNY 2009 ROKU 90 POMNIK DLA MARSZAŁKA 46 LORKOWIE Z TRZETRZEWINY – SZCZĘŚLIWA CZTERNASTKA 37 DODATEK SPECJALNY | D1-20 PANORAMA LIBRANTOWA WSI SĄDECKICH

12 sądeckich krzyży v Ogień w Cieniawie i Rytrze v Made by Kluska

v Ambasador Sądecczyzny v Ormowcami włóczyć v Piątka ze Startu

MIESIĘCZNIK NIEZALEŻNY

MARZEC 2010 Nr 3 [27] Cena 5 zł (w tym 7% VAT) | NR INDEKSU 259071

v www.sadeczanin.info

DARIUSZ GAWĘCKI

NAJPOPULARNIEJSZYM SPORTOWCEM

SĄDECCZYZNY 2009 ROKU 90

POMNIK DLA

MARSZAŁKA 46

LORKOWIE

Z TRZETRZEWINY

– SZCZĘŚLIWA CZTERNASTKA 37

DODATEK SPECJALNY | D1-20

PANORAMA

LIBRANTOWA

WSI SĄDECKICH

03.2010 | w numerze:

23 69

Pieczenie kosiarek

Program „Owca” miał być jedną z form przeciwdziałania bezrobociu

na wsi. Zakończył się fiaskiem, ale to wcale nie oznacza, że zabrakło osób,

które zarobiły. Bo skorzystali chyba wszyscy z wyjątkiem hodowców

– pisze Ireneusz Pawlik.

Babskie rządy w ratuszu

Tyle się ostatnio huczy o potrzebie parytetu wyborczego dla kobiet,

a tymczasem nawet pobieżna lustracja wpływowych stanowisk w Nowym

Sączu wskazuje na tendencję raczej odwrotną. W naszym mieście prym

wiodą dziewczyny – pisze Jerzy Leśniak.

Felieton

Marszałek nie skopie ich po zadku 4

Wydarzenia

Wydarzenia 5

Opinie 9

Sądeckie Drogi Krzyżowe 10

Dwanaście sądeckich krzyży 11

Referendum po Wielkanocy 14

Wielki ogień w Cieniawie i Rytrze 15

Gospodarka

Made by Kluska 18

Społeczeństwo

Szczęśliwa czternastka 37

Szlachtowanie świń i zięcia 40

Dla nas pracy nie ma 43

Pomnik dla Marszałka 46

Piłsudski w Nowym Sączu 48

Sądeczanka w Jemenie 52

Sądeczanie

Ambasador Sądecczyzny 55

Historia

Ormowcami włóczyć 77

Wracali ze szkoły i od spowiedzi 80

Sport

Piątka ze Startu 82

W barwach „Sądeczanina” 84

18

Pieczenie kosiarek 23

Kolejką na Kicarz 26

Oświata

Instytut Kultury Fizycznej w dwa lata 30

Liceum w cieniu klasztoru klarysek 32

Dwór Morawskich będzie jak nowy 35

55

Na froncie walki z rakiem 56

Poczet profesorów sadeckich 60

45 lat na budowie 64

Portret mężczyzny dla kobiet 66

Babskie rządy w ratuszu 69

Kultura

Traktem handlowym przez wieki 72

Kto czyta, nie błądzi 74

Mistrzowie obiektywu 76

84

Dwa razy rozwiązani 86

Piłka w cenie 90

Rozmaitości

Z czym nad wodę 92

Sałatka Pitagorasa 94

Nie ma już tych pni 95

Do i od redakcji 96

v www.sadeczanin.info

MARZEC 2010 Sądeczanin 3

KOSYM SPOJRZENIEM

Marszałek

nie skopie

ich po zadkach

Rzu co ny przez No wo są dec ką

Wspól no tę, zdo mi no wa ną

przez lu dzi le wi cy, po mysł

budowy pomnika Józefa Piłsud

skie go w No wym Są czu bar dziej

wzburzył patriotycznie myślących sądeczan,

niż zablokowanie przez generalnego

inspektora ochrony środowiska

budowy obwodnicy północnej miasta.

Szczytem bezczelności, tupetu i cynizmu

jest – powiadają – żeby wskrzesicie

la Rzecz po spo li tej w 1918 r.

i po grom cę bol sze wi ków w 1920 r.

– ho no ro wa li lu dzie, któ rzy pa da li

na kolana przed posągiem Lenina i wysługiwali

się komunistom.

Ja ta ki pryn cy pial ny nie je stem.

Uwa żam, że ini cja ty wa No wo są dec -

kiej Wspól no ty po ka zu je dro gę, ja ką

prze szli nie gdy siej si dzia ła cze PZPR

i ZSMP, a ni ko mu, szcze gól nie

w Wiel kim Po ście, nie od ma wiam

pra wa do na wró ce nia się. Je że li są -

dec ka le wi ca po przez bu do wę po mni -

ka Pił sud skie go chce od ku pić swo je

wi ny, to tyl ko te mu przy kla snąć.

Pod wa run kiem – to mo ja au tor ska

pro po zy cja – że dzia ła cze Wspól no ty

No wo są dec kiej prze pra cu ją przy bu -

dowie monumentu Marszałka tyle godzin,

ile dni na le że li do PZPR i da dzą

na po mnik ty le pie nię dzy, ile za pła ci li

skła dek par tyj nych. Tak bę dzie spra -

wie dli wie i to by się na pew no Mar -

szał ko wi po do ba ło.

Henryk Szewczyk

A je śli przy oka zji, jak nie któ rzy

marzą, uda się usunąć z pejzażu Nowego

Sącza pomnik chwały oręża sowieckie

go, aby zro bić Mar szał ko wi

miej sce, to Jó zef Pił sud ski z pew no -

ścią, z wy so ko ści nie ba – bo gdzie in -

dziej za za słu gi dla Oj czy zny ta ki

czło wiek mógł tra fić – po bło go sła wi

Nowosądecką Wspólnotę, a nie skopie

jej aktywistów po zadkach, wedle legionowego

obyczaju.

Gorsza sprawa jest z obwodnicą północ

ną. Je że li ge ne ral ny in spek tor

ochrony środowiska dlatego zabloko -

wał jej budowę, żeby pisowskie władze

No we go Są cza nie mo gły się po chwa -

lić sukcesem w roku wyborczym – fatal

nie by to świad czy ło o są dec kich

politykach PO, a dokładnie o wicemarszał

ku Lesz ku Zegź dzie i po śle An -

drze ju Czer wiń skim. Ozna cza ło by

bowiem, że interes partyjny przedkładają

nad interes miasta, a takich rzeczy

się nie da ru je. W Wiel kim Po ście jed -

nak nie snu ję ta kich po dej rzeń. Wie rzę,

że wszystko odbyło się lege artis i nale

ża ło uchy lić de cy zję śro do wi sko wą

dla ob wod ni cy, co wsza kże ozna cza

przesunięcie tej inwestycji o miesiące,

jeżeli nie lata.

Wy glą da na to, że wcze śniej, dzię ki

lewicy, doczekamy się spiżowego Marszał

ka na Kasz tan ce, niż do cze ka my

się, dzięki prawicy, drugiej przeprawy

przez Dunajec.

ISSN 1899-3443a

Sądeczanin

miesięcznik niezależny, ukazuje się

od 2008 r. na terenie Sądecczyzny.

Redaguje zespół: Piotr Gryźlak,

Małgorzata Kareńska, Jerzy Leśniak,

Iga Michalec, Ireneusz Pawlik,

Henryk Szewczyk – red. naczelny

(h.szewczyk@sadeczanin.info)

Prenumerata i reklama:

tel. (18) 4414212

redakcja@sadeczanin.info

Wydawca:

Fundacja Sądecka

ul. Głowackiego 34a

33-300 Nowy Sącz

tel. (18) 4410011, 4414544

e-mail: redakcja@sadeczanin.info

Druk:

Flexergis, Nowy Sącz

ul. Gwardyjska 37

Zastrzegamy sobie prawo skracania

i redagowania nadsyłanych tekstów oraz

opatrywania ich własnymi tytułami.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności

za treść reklam i tekstów sponsorowanych.

4 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

WYDARZENIA

Poseł Edward Siarka z Raby Wyżnej

PiS wcho dzi na wieś

– Polscy rolnicy dostali strasznie w plecy

kwotami mlecznymi – stwierdził w sądeckim

„Sokole” Janusz Wojciechowski. Na konferencję

Prawa i Sprawiedliwości zatytułowaną

„Narodowa Polityka Rolna – Nowoczesna

Polska Wieś” zaproszono rolników i działaczy

organizacji chłopskich, m.in. spod znaku

„S” RI, ale ta kże sa mo rzą dow ców

z powiatu nowosądeckiego i limanowskiego.

Honory gospodarza pełnił poseł Arkadiusz

Mularczyk. Kolejni mówcy nie zostawili suchej

nitki na polityce rolnej rządu PO–PSL.

Mó wio no, że tak źle pol skie mu chło pu, jesz -

cze nie by ło. Oli wy do ognia do lał rad ny wo -

je wódz ki Grze gorz Bie droń z Li ma no wej,

który skrytykował „krakocentryczną” polityką

władz samorządowych województwa małopolskiego.

– Wszystkie programy pisane są

pod kątem Krakowa, grozi nam podwójna peryferyjność,

wobec Europy Zachodniej i wobec

me tro po lii kra kow skiej – grzmiał

Biedroń.

Sprzecz ne eks per ty zy

FOT. HSZ

– Jeśli Krynica Zdrój leży na wodach mineral

nych, to naj mniej jest ich w Gó rze Par ko -

wej, na któ rej ma być bu do wa ny tor

saneczkowy – twierdzi autor ekspertyzy dr

Józef Fistek, rzeczoznawca Ministerstwa

Ochrony Środowiska. Ekspertyza nosi tytuł

„Czy budowa toru saneczkowego na Górze

Parkowej w Krynicy Zdroju może zagrażać

wodom mineralnym w uzdrowisku?”. Autor

– strona po stronie – udowadnia, że tor saneczkowy

nie będzie zagrażał wodom

mineralnym. Z takiej diagnozy cieszy się burmistrz

Emil Bodziony. Wojewódzki Sąd Administracyjny

w Krakowie 21 grudnia 2009 r.

uchylił plan zagospodarowania przestrzenne

go dla Gó ry Par ko wej, co sta wia pod du -

żym zna kiem za py ta nia bu do wę to ru

sa necz ko wo -bob sle jo wo -ske le to no we go.

Powodem decyzji krakowskiego sądu były

źle naliczone opłaty planistyczne. Gmina wystąpiła

z wnioskiem o kasację wyroku. Przeciw

ni cy bu do wy to ru (przy rod ni cy i część

naukowców z krakowskiej AGH i innych

uczelni), uważają, że lokalizacja obiektu

w tym miejscu zagraża wodom mineralnym,

które są skarbem Krynicy i sprawiają, że

od lat jest ona nazywana perłą polskich zdrojowisk.

Mi lion zło tych dla Ha iti

1 mln zł przy nio sła kwe sta pro wa dzo -

na przez Caritas 24 we wszystkich kościołach

diecezji tarnowskiej na rzecz ofiar trzęsienia

ziemi na Haiti. – Hasło tegorocznego Roku

Duszpasterskiego – „Bądźmy świadkami Miło

ści” dla miesz kań ców die ce zji nie jest tyl ko

pięknie brzmiącym wezwaniem – mówi ks.

Ryszard Podstołowicz, dyrektor tarnowskiej

Caritas. Kościelna tarnowska organizacja

przekaże zebrane dla Haiti pieniądze poprzez

Caritas Polska i Caritas Internationalis. To będzie

wkład w bu do wę szko ły w Jac mel – miej -

scowości w 90 procentach zniszczonej

w wyniku trzęsienia ziemi.

Kry sty na Ba ran

za Jó ze fa Zyg mun ta

Krystyna Baran FOT. HSZ

Krystyna Baran z Ubiadu objęła mandat

radnego powiatowego po Józefie Zygmuncie,

który został dyrektorem Sądeckiego Pogotowia

Ratunkowego. Na sesji Rady

Powiatu Nowosądeckiego złożyła przysięgę,

że bę dzie ze wszyst kich sił pra co wać dla

pomyślności Sądecczyzny.

– Uro dzi łam się i miesz kam w Ubia dzie

– mówiła Krystyna Baran. – Mam tro je dzie -

ci, dwóch do ro słych sy nów i 16–let nia cór kę,

mam też dwie sy no we. Od 18 lat pra cu ję

w firmie Wiśniowski, gdzie jestem pełnomocnikiem

właściciela firmy i pełnię funkcję dyrektora

finansowego. Wcześniej pracowałem

w gminnej spółdzielni w Chełmcu. Staram

się działać na rzecz swojego lokalnego środowiska,

społeczności Wielogłów, miedzy

innymi wspierając parafię, szkołę i klub sporto

wy. Nie je stem zu peł nym no wi cju szem

na ni wie sa mo rzą do wej. Wcze śniej by łam

już rad ną gmi ny Cheł miec.

W wyborach w 2006 r. osiągnęła 4. wynik

na liście Sądeckiego Ruchu Samorządowego

w okręgu nr 2 obejmującym gminę Chełmiec.

Głosowało na nią 329 wyborców.

Si ła w jed no ści

Ko rzen na ja ko pią ta gmi na, po No wym

i Starym Sączu, Nawojowej i Kamionce Wielkiej

przystąpiła do spółki Sądeckie Wodociągi.

„Sprawniejsza obsługa techniczna, lepsza

ja kość wo dy i mo żli wość roz bu do wy sie ci

wodociągowej na terenie gminy to główne

korzyści z objęcia udziałów w spółce” – czytamy

na stronie internetowej korzenieckiego

Urzędu Gminy. Samorząd Korzennej wniósł

do spółki aport w postaci własnej sieci wodociągowej.

Wójt Korzennej Leszek Skowron

FOT. LEŚ

MARZEC 2010 Sądeczanin 5

Plusem takiego rozwiązania jest, że odtąd

fa chow cy z Są dec kich Wo do cią gów bę dą

dbać o stan techniczny tej infrastruktury

i w razie awarii pospieszą z pomocą, minusem

– fakt, że wzra sta ce na wo dy z 2,93 zł

za 1 m3 do 3,11 zł i nie wia do mo, czy to się

miesz kań com spodo ba, co się oka że

przy podpisywaniu nowych umów.

Prezesi na zakaźnym

Po dwóch dniach pobytu na oddziale zakaźnym

szpitala w Nowym Sączu do pracy

wró ci li: pre zes za rzą du Ko pal ni Su row ców

Skalnych w Klęczanach Mariusz Iwaniec i wice

pre zes Zbi gniew Za sow ski. Ob ser wa cja

lekarska dała na szczęście negatywny wynik.

Nie po twier dzi ły się oba wy, że bia ły pro -

szek w tajemniczym liście zawierającym dwa

słowa „Pierwsze ostrzeżenie!”, która dotarła

do pre ze sów 3 dni wcze śniej to wą glik.

Razem z prezesami na oddziale zakaźnym

prze by wa ły dwie pa nie z Sa ne pi du, któ ry

miały kontakt z feralną przesyłką. Policja

„zabezpieczyła” tajemniczą substancję

do badań, ale już dziś można zaryzykować,

Związkowcy pod siedzibą zarządu

kopalni

że to by ła mą ka, choć nie wia do mo, z ja kie -

go młyna. Incydent jest kojarzony z napiętą

sytuacją w spółce, spowodowaną plotkami

o planowanych zwolnieniach pracowników.

Stra cił man dat

FOT. HSZ

WYDARZENIA

Józef Hojnor

Rada Miasta Nowego Sącza głosami radnych

PiS wygasiła mandat radnego Józefa

Hojnora (PO). W uzasadnieniu uchwały podano,

że jego firma „Domator” zarządza 4

wspólnotami mieszkaniowymi, w których

udzia ły ma mia sto, co jest zła ma niem usta -

wy o samorządzie gminnym, skutkującym

utratą tego stanowiska. – Nigdy nie korzystałem

z ma jąt ku mia sta, ta uchwa ła jest okrut -

na i niesprawiedliwa – bro nił się Jó zef Hoj nor.

Nadzwyczajne posiedzenie Rady Miasta,

zwołanej na wniosek klubu PiS, miało burzliwy

przebieg. Za kolegą twardo stanęli członko

wie klu bu PO, a Hoj nor w „ostat nim sło wie”

cytował nawet hymn o miłości św. Pawła.

– Może będziemy uznani za miedź brzęczącą

lub cym bał brzmią cy, ale pra wo jest

prawem – twardo broniła swoich racji radca

prawy UM Joanna Nestor.

Wy ższa Szko ła Biz ne su

sprzedaje biurowiec

Biurowiec WSB-NLU na sprzedaż

FOT. LEŚ

Kierownictwo Wyższej Szkoły Biznesu

– National Louis University chce za prawie 6

mln zł sprze dać wła dzom mia sta wie żo wiec

przy ul. Zielonej i położony w sąsiedztwie duży

par king. Na po cząt ku lat 90. ubie głe go

wieku tę nieruchomość sprezentowała kiełkującej

wówczas uczelni dr. Krzysztofa Pawłowskiego

Krajowa Izba Gospodarcza.

– WSB złożyła miastu oficjalną ofertę, którą

bardzo poważnie rozpatrujemy – potwierdza

wiceprezydent Jerzy Gwiżdż. – Nasza decyzja

nie jest wymuszona jakąś dramatyczną

sytuacja finansową uczelni – przecina plotki

rek tor WSB–NLU dr An drzej Bul zak.

Dezerterzy z komisji rewizyjnej

Z członkostwa w Komisji Rewizyjnej Rady

Gminy Chełmiec zrezygnowało trzech radnych:

Ma rian Łę czyc ki z Piąt ko wej, Sta ni -

sław Skrzy piec z Pa szy na i Pa weł

Bog da no wicz z Wie lo głów. Pierw szy uza -

sadnił swoją rejteradę stanem zdrowia, drugi

– względami osobistymi, a trzeci, znany

dzia łacz są dec kie go UPR, po wie dział, że

nie będzie pracował w komisji, która tylko

szu ka dziu ry w ca łym i gdzie się pod wa ża

dokonania obecnej władzy gminnej. Ci trzej

radni są poplecznikami wójta Bernarda Stawiarskiego.

Na razie ich rezygnacja nie sparaliżowała

pracy komisji, gdyż liczy ona 7

osób. – Spra wa ma ja kieś dru gie dno, za dzi -

wiające, że ludzie wójta podjęli taką decyzję

w mo men cie, gdy po raz pierw szy w tej ka -

dencji zabraliśmy się za kontrolę pracy Urzędu

Gmi ny, pro sząc urzęd ni ków mię dzy

innymi o dokumenty dotyczące smołowania

dróg po lnych – mówi Zbigniew Leśniak, radny

z Marcinkowic.

Ob wod ni ca za 21 mie się cy

Przy moście w Gołkowicach uroczyście zainaugurowano

budowę obejścia wsi Brzezna,

Stadła i Podegrodzia po wale przeciwpowodziowym.

Finał zaplanowano w październiku

2011 r. (ok. 21 miesięcy). Wykonawcą jest

kon sor cjum skła da ją ce się z dwóch firm:

Przedsiębiorstwa Robót Drogowo-Mostowych

SA w Nowym Sączu i portugalskiego

Moto-Engil SA w Krakowie. Kosztorys

(po prze tar gu) opie wa na 48 mln zł. Pie nią -

dze będą pochodzić z funduszy Unii Europejskiej).

Projekt przygotowała Pracownia Inżynierska

„Klotoida”. Obwodnica Stadeł, Brzeznej i Podegrodzia

będzie częścią układu komunika-

6 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Uroczysta inauguracja budowy

obwodnicy podegrodzkiej

cyjnego w okolicach Starego i Nowego Sącza.

Trakt będzie miał 6,5 km długości i zaczynał

się przy moście na Dunajcu w Gołkowicach.

Ze względów ekonomicznych, funkcjonalnych

i terenowych przebiegać będzie po wałach

przeciwpowodziowych. W jego skład wchodzić

bę dą m.in. trzy mo sty: na po to ku Ja strzę -

bik (ok. 47 m), na Słom ce (108,5 m)

i Go stwi czan ce (po nad 89 m) oraz osiem prze -

pustów. Zaplanowano ponadto dwa ronda,

z których jedno w Brzeznej da początek projektowanej

obwodnicy zachodniej Nowego Sącza

(ta zaś ma dojść do dro gi kra jo wej nr 28

w Chełmcu i połączyć się z częścią obwodnicy

północnej, która wybuduje Generalna Dyrekcja

Dróg Krajowych i Autostrad, druga

część z mostem na Dunajcu i wejściem w ul.

Tarnowską – to zadanie władz Nowego Sącza).

Ca łość ma być go to wa do koń ca 2012 r.

Wa ły nad Po pra dem

W ciągu dwóch lat zostaną wybudowane

wały przeciwpowodziowe na obu brzegach

Popradu w dzielnicy Folwark w Muszynie.

Łącz na dłu gość wa łów wy nie sie 2,7 km.

Cała inwestycja kosztować będzie 24 mln zł.

W br. za 14,5 mln zł zrealizowany zostanie

jej pierw szy etap, czy li bu do wa 1,45 km wa -

łu po lewej stronie rzeki. O tej inwestycji mówiło

się od kilkudziesięciu lat. W tej części

Muszyny mieszkańcy żyją w ciągłym strachu,

bo wiem nie mal co ro ku Po prad za le wa

mniej szy lub więk szy ob szar zie mi, dro gi, do -

mu i zabudowania gospodarcze. Największe

szkody wystąpiły w latach 1997–2001, kiedy

to za la ne by ło m.in. osie dle Fol wark, ko -

ściół, szkoła i linia kolejowa.

FOT. PG

Obej dzie się bez zwol nień

Wszystko wskazuje na to, że trwające kilka

tygodni negocjacje między trzema związkami

zawodowymi a zarządem Uzdrowiska

Krynica-Żegiestów SA zakończą się porozumieniem.

Wcześniej mówiło się o zwolnieniu

ok. 50 pracowników.

– Wpraw dzie 2009 r. za koń czy li śmy zy -

skiem w wy so ko ści po nad 350 tys. zł, ale

wciąż ponosimy skutki fatalnego roku 2008,

kiedy to nasza spółka miała stratę w wysoko

ści 1,7 mln zł – tłumaczy prezes Jarosław

Handzel, który od roku kieruje firmą.

W UKŻ pra cu je po nad 350 osób (przed la -

ty było nawet 800). Działają trzy organizacje

reprezentujące załogę: NSZZ Solidarność,

Związek Zawodowy Pracowników Uzdrowiska

Krynica-Żegiestów i Związek Zawodowy

Pielęgniarek. W rozmowach z kierownictwem

spółki wszystkie grały w jednej drużynie, co

wcze śniej nie za wsze się uda wa ło.

Wielkie bieganie

pod Gó rą Par ko wą

Zygmunt Berdychowski (z prawej)

na trasie nowojorskiego maratonu

FOT. ARCH. ZB

W „Rzeczpospolitej” ukazał się kolorowy insert

zapowiadający Festiwal Biegowy Forum

Ekonomicznego w Krynicy-Zdroju w dniach 5–

6 czerwca br. W stawce biegaczy podążających

do mety rozpoznajemy znajomą twarz.

Tak, tak, to naj now szy po mysł, pro sto z War -

szawy, Zygmunta Berdychowskiego, twórcy

krynickich konferencji, a prywatnie zapalonego

biegacza, uczestnika kilkunastu maratonów,

w tym nowojorskiego. Jak przystało

na prezesa Fundacji Sądeckiej impreza zaplanowana

została z rozmachem. Partnerami festiwalu

biegowego są m.in. firmy Koral i Fakro,

a ta kże Bank Za chod ni WBK. W pro gra -

mie jest m.in. ul tra ma ra ton na 90 km (li mit

czasu 14 godz.), sztafeta Krynica – Bardejów,

biegi z Krynicy do Muszyny, na Jaworzynę

i Górę Parkową. To wszystkie jednego dnia – 5

czerwca (sobota). Niemniej ciekawie zapowiada

się na stęp ny dzień z gwoź dziem pro gra mu

w postaci biegu maratońskiego oraz pomniejszymi

wyścigami – biegiem służb mundurowych

(10 km), me ne dże ra (5 km), ko biet (5

km) i Mistrzostwami Europy Parlamentarzystów

na pełnym dystansie maratońskim

(42,195 km). Sze rzej o tej im pre zie na stro nie:

www.festiwalbiegowy.pl.

Dyrektor na wolności

Płk Tadeusz Chruślicki, długoletni dyrektor

Zakładu Karnego w Nowym Sączu, odmeldował

się na emeryturę (na własną

prośbę). Ma za sobą 33 lata pracy w więziennic

twie, gdzie prze szedł dro gę od wy cho -

wawcy, poprzez kierownika, wicedyrektora

po szefa jednostki. Sądeczanina zastąpił

krakowianin mjr Bogusław Kawończyk.

Tadeusz Chruślicki

– Nie żałuję ani jednego dnia spędzanego

w pra cy – mó wił dzien ni ka rzom Ta de usz

Chruślicki. – Mam satysfakcję z powodu tego,

co do tej po ry zro bi łem. Mam tę świa do -

mość, że to już 33. rok mo jej słu żby. To nie

jest kara dożywocia, jak tutaj żartowaliśmy.

Swoje zadania spełniłem, uważam, że z pozytywnym

skutkiem.

Tadeusz Chruślicki ZK kierował przez dziesięć

lat. Z je go na zwi skiem wią że się grun -

tow na mo der ni za cja tej pla ców ki, licz ne

remonty, poprawa warunków sanitarnych

FOT. PG

MARZEC 2010 Sądeczanin 7

WYDARZENIA

i socjalnych dla więźniów i pracowników. Jego

pomysłem były lekcje wychowawcze dla

uczniów są dec kich szkół, pod czas któ rym

młodzi ludzie maja okazje rozmawiać z odbywającymi

kary pozbawienia wolności.

Śli wo wi ca le gal na?

Kontrowersyjny poseł Janusz Palikot (PO)

ma szan sę stać się ido lem sa dow ni ków

z Łącka i amatorów łąckiej śliwowicy. Kierowana

przez niego komisja „Przyjazne państwo”,

której zadaniem jest uproszczenie

przepisów w celu pobudzenia przedsiębiorczości

Polaków, postuluje legalizację produkcji

i sprzedaży samogonu. Członkowie komisji

doszli do wniosku, że należy skończyć z fikcją,

jaką jest ściganie bimbrownictwa. Według

posła Palikota przyniesie to korzyści państwu,

a nie wpłynie na wzrost spożycia alkoholu, bo

Śliwowica w końcu legalna?

smakosze domowych trunków i tak mają

do nich do stęp. Gdy w ży cie wej dą no we prze -

pisy, każdy będzie mógł legalnie sprzedawać

nalewki lub bimber. Wystarczy zgłosić w urzędzie

skarbowym działalność bimbrowniczą

i wykupić banderolę, która musi się pojawić

na legalnie sprzedawanych butelkach. Wg

wójta Franciszka Młynarczyka legalną produkcją

śliwowicy zainteresowane może być

nawet co drugie gospodarstwo w gminie Łącko.

Obecnie śliwowica kosztuje na „wolnym

rynku” 35–40 zł (butelka półlitrowa).

Zmiany w „Dzienniku Polskim”

FOT. LEŚ

Trzymiesięczne wypowiedzenie bez obowiązku

świadczenia pracy odebrał z rąk szefów

Wydawnictwa „Jagiellonia” SA dyrektor

nowosądeckiego oddziału „Dziennika Polskiego”

Wojciech Molendowicz. Zatrudnienie

straciły też dwie inne osoby. Koordynatorem

redakcji został Wojciech Chmura. Molendowicz

kie ro wał są dec kim od dzia łem „DP”

przez 9 lat, a wcze śniej sze fo wał miej sco -

wemu oddziałowi „Gazety Krakowskiej”. Pochodzi

z Chrzanowa. Zaczynał jako reporter

krakowskiego sportowego „Tempa”. Jest

gwiazdą jednej z sądeckich kablówek. Niedawno

wydał książkę „Bobowa od A do Z”.

Ma na kon cie m.in. zbiór fe lie to nów dru ko -

wa nych w „DP” „Z gór wi dać le piej”.

95 lat Danuty Szaflarskiej!

Danuta Szaflarska z Marianem Cyconiem

i Je rzym Gwi żdżem FOT. LEŚ

Ks. J. Kiełbasa jako wikary w Brzeznej

Wielka aktorka Danuta Szaflarska urodzona

w Kosarzyskach skończyła 95 lat. Starsze

pokolenia wspominają młodziutką dziewczynę

z „Zakazanych piosenek”, gdzie zagrała

u boku Jerzego Duszyńskiego główną rolę.

Młodzi przypomną z ostatnich lat przejmującą

kreację w obrazie pt. „Pora umierać”. Debiutowała

w sądeckim Teatrze Towarzystwa Dramatycznego,

gdy kierował nim wybitny malarz

Bolesław Barbacki, który odkrył też talent u innej

wielkiej damy polskiego aktorstwa, u Zofii

Rysiównej. Ma w swoim dorobku zawodowym

setki ról, udział w kilkudziesięciu filmach, ostatnio

wcieliła się w rolę babci Janosika w filmie

„Janosik. Prawdziwa historia” Barbary Holland.

Ode szli

16 lu te go br. w wie ku 54 lat zmarł ks. Jó -

zef Kieł ba sa, od 1996 r. pro bosz cza w La -

sko wej. Uro dził się 8 lip ca 1956 r. w Ką śnej

Górnej (parafia Jastrzębia). Po ukończeniu

II LO im. w No wym Są czu (1971) pod jął

naukę w Wyższym Seminarium Duchownym

w Tarnowie. Święcenia kapłańskie otrzymał

z rąk bi sku pa Je rze go Able wi cza 31 ma -

ja 1981 r. Pracował jako duszpasterz w Żego

ci nie i Miel cu (par. Du cha Świę te go),

Wilczyskach, Brzeznej i w Nowy Sączu we

wspólnocie pw. Matki Bożej Niepokalanej.

***

23 lu te go w wie ku 89 lat zmarł w No wym

Sączu Tadeusz Konieczny, legenda piłkarska

(a także hokejowa) Sandecji. W zgodnej

opinii wielu kibiców sportowiec nr 1 obchodzącego

w br. stulecie działalności klubu.

Znał Go ka żdy ze star szych sym pa ty ków fut -

bo lu w No wym Są czu. W cią gu 21 lat, z prze -

rwą wojenną, występów w pierwszej

dru ży nie se nio rów San de cji (la ta 1937–

1958), pan Ta de usz strze lił prze ciw ni kom

w 671 me czach pił kar skich aż 99 go li, a ja -

ko hokeista w 212 spotkaniach 94 bramki.

Pod tym względem pozostanie na długie lata

absolutną rekordzistą.

(PG), (HSZ), (LEŚ), (MI GA)

Tadeusz Konieczny

Wia do mo ści za czerp nię te m.in. z Sądeckiego Portalu Informacyjnego – www.sadeczanin.info

8 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

OPINIE

Ma rek Ole niacz

Nie będzie

obwodnicy

północnej

w 2012 roku!

Ks. Krzysz tof Czer mak

Generalny dyrektor ochrony środowiska

uchy lił de cy zję śro do wi sko wą dla

ob wod ni cy pół noc nej No we go Sącza,

wydaną przez wojewodą małopolskiego

w 2007 r. To ozna cza, że znacz ną część

procedury dotyczącej tej inwestycji trzeba

bę dzie za cząć od no wa. Za tem ter min

oddania do użytku obu części drogi, którą

mają wybudować miasto oraz General

na Dy rek cja Dróg Kra jo wych

i Au to strad, z ro ku 2012 prze su wa się

w nieokreśloną przyszłość.

Ma rek Ole niacz, se kre tarz UM:

– To rozstrzygnięcie dotyczy części inwestycji,

którą w Chełmcu ma realizować

Generalna Dyrekcja Dróg

Krajowych i Autostrad. To jednak żadna

pociecha. Postępowanie w sprawie

przyznania decyzji środowiskowej prowadził

wojewoda małopolski. I to jego

postanowienie zostało uchylone, na skutek

skargi grupy mieszkańców Chełmca.

Miasto Nowy Sącz, gmina Chełmiec

i Generalna Dyrekcja nie są w tej sprawie

podmiotami, nic nie zawiniły. Dokumentacja

po naszej stronie jest dokładnie

przygotowana. Prezydent i jego zastępca

pojadą do Generalnej Dyrekcji

Ochrony Środowiska i do Ministerstwa

Środowiska. Zobaczymy, co uda się im

osiągnąć. Mamy nadzieję, że nie zrealizu

je się czar ny sce na riusz, że trze ba bę -

dzie wszystko zaczynać od nowa. Wiemy,

że 2012 r., jako termin wbudowania obwodnicy,

jest już nierealny. Nowe starania

mo gą po trwać na wet rok. A by li śmy

już tak bli sko tej in we sty cji, na eta pie wy -

stąpienia o pozwolenia na budowę.

4 miliony

na misje

Wierni diecezji tarnowskiej w 2009 r.

przekazali na misje ponad 4 mln zł. To

o 400 tys. zł wię cej niż przed ro kiem.

Wzro sła też śred nia na jed ną oso bę (3,59

zł). W parafii Tylmanowa (powiat Nowy

Targ) ofiarność jest najwyższa i przekroczyła

56 zł. Wyróżniają się też Wielogłowy

i Przysietnica na Sądecczyźnie

(odpowiednio 25,37 zł i 15, 34 zł).

Ks. Krzysz tof Czer mak, wi ka riusz

bi sku pa tar now skie go ds. mi sji:

– W Tylmanowej od wielu lat prowadzona

jest animacja misyjna, parafia organizuje

też festyn, który wspiera

działalność misyjną Kościoła. W całej

diecezji pamięć modlitewna oraz materialne

wspieranie misji wynikają z głębokiej

wiary ludzi. Wiele osób regularnie

uczestniczy w nabożeństwach misyjnych,

włącza się w działalność róż różańcowych.

Wier ni przy ró żnych in nych oka -

zjach pamiętają o swoich rodakach, którzy

pracują na całym świecie, głosząc Ewangelię.

Na misjach pracuje 48 kapłanów

diecezji tarnowskiej i sześć osób świeckich.

Ponad 200 zakonników, sióstr zakonnych,

braci i świeckich, którzy są

Wie sła wa Bor czyk FOT. PG

misjonarzami, pochodzi z diecezji tarnowskiej.

To wkład Kościoła tarnowskiego

w dzieło misyjne Kościoła powszechnego.

Niska

świadomość

prawna

Niedługo minie rok od czasu, kiedy Sądecki

Uniwersytet Trzeciego Wieku zorganizował

bezpłatne doradztwo dla

mieszkańców miasta i powiatu. Codziennie

w godzinach popołudniowych doradcy

Sądeckiego Ośrodka Poradnictwa

Prawnego i Obywatelskiego w siedzibie

Powiatowego Centrum Wspierania Organizacji

Pozarządowych w Nowym Sączu

przy ul. Jagiellońskiej 18 udzielają

bezpłatnych porad.

Wie sła wa Bor czyk, pre zes za rzą du

SUTW: – Zainteresowanie jest bardzo duże,

a po roku mamy już analizę tej działalności

m.in. rodzaje problemów i spraw,

z jakimi mieszkańcy Sądecczyzny sami nie

potrafią się uporać i korzystają z doradztwa,

informacji i konsultacji. Świadczone

usługi przyczyniają się także do wzrostu

świadomości i wiedzy mieszkańców Sądecczyzny

o przysługujących im uprawnieniach,

a nie jest z tym naj le piej. To je dy ny

tego typu ośrodek doradczy w Małopolsce,

który funkcjonuje codziennie. Postaraliśmy

się o grant z funduszy europejskich

na ten projekt i będzie on realizowany

do 2011 roku. Więcej o projekcie można

przeczytać na naszej stronie internetowej.

(PG), (HSZ)

MARZEC 2010 Sądeczanin 9

WYDARZENIA

Sądeckie Drogi Krzyżowe

To nie gwoździe Cię

przybiły, lecz mój grzech

Droga Krzyżowa z Piątkowej do Boguszowej

W Niedzielę Palmową 28 marca w parafii Piątkowa,

gm. Chełmiec, odbędzie się największa na Sądecczyźnie

Droga Krzyżowa w plenerze.

– Udział w Dro dze Krzy żo wej jest ak -

tualną propozycją dla każdego, kto pragnie

głębiej przeżyć tajemnicę Wielkiej

Nocy i zastanowić się nad jej konsekwencjami

w swoim życiu – mówi ks. Jewuła.

***

Na Sądecczyźnie rozpowszechnia się

zwyczaj odprawiania Drogi Krzyżowej

w plenerze, czemu wybitnie sprzyja górskie

ukształtowanie terenu. Prawie już

każda parafia ma swoją „Golgotę”.

– Ludzie lubią te nabożeństwa – podkre

śla ks. pra łat Jó zef Gło wa, pro boszcz

z Mystkowa. Oto kilka przykładów.

Mar cin ko wi ce

To naj star sza w re gio nie ple ne ro wa

Dro ga Krzy żo wa. W tym ro ku

po raz 21. kilkuset parafian ks. prałata

Józefa Babicza wyruszy w ostatni piątek

przed Niedzielą Palmową za krzyżem

nie sio nym przez mło dzież. Tra sa

liczy ok. 3 km, rozważania przygotowują

świec cy. Spe cy fi ką Mar cin ko wic

jest XV stacja przy kwaterze legionistów

oraz modlitwa przy symbolicznym grobie

dziecka nienarodzonego.

Worganizację nabożeństwa,

gro ma dzą ce go po kil ka

ty się cy wier nych, w tym

wie lu przy jezd nych,

po raz pierwszy włączyła się Fundacja

Sądecka.

Trasa wiedzie od kościoła w Piątkowej

do kaplicy w Boguszowej, w sumie

pra wie cztery ki lo me try, ca ły czas

pod górę. Przed kościołem w Piątkowej

od two rzo ny zo sta nie pro ces Je zu sa.

W biblijne postaci wciela się kilkudziesięciu

parafian ks. proboszcza Stanisława

Jewuły, przebranych w historyczne

stroje, jest pałac Kajfasza i Heroda i inne

re kwi zy ty sprzed 2010 lat. Przy sta -

cji XII przedstawiona jest scena śmierci

Jezusa na krzyżu naturalnej wielkości.

Rolę ewangelicznego narratora odgrywa

Józef Zygmunt, który wraz z małżonką

Lu cy ną przed la ty wy my ślił te Dro gi

Krzy żo we. Na VIII Mi ste rium Mę ki

Pańskiej w Piątkowej zapraszają wspólnie:

ks. pro boszcz Sta ni sław Je wu ła,

prezes FS Zygmunt Berdychowski i Józef

Zyg munt.

Inscenizacja Męki Pańskiej

10 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Nowy Sącz – Zabełcze

X Droga Krzyżowa odbędzie się w piątek

przed Niedzielą Palmową. Wierni

przejdą do Krzyża Jubileuszowego, postawionego

w 2000 r., który wcześniej towarzyszył

budowie kościoła pw. MB

Częstochowskiej. Krzyż niosą przedstawiciele

poszczególnych stanów, od młodych

po najstarszych. Rozważania i oprawę muzyczną

przygotowują parafianie.

Mystków

Droga Krzyżowa w plenerze odbywa

się trzy ra zy w ro ku. Naj więk sza w świę -

to Podwyższenia Krzyża św. W Wielkim

Poście nabożeństwo Drogi Krzyżowej odbywa

się w Niedzielę Palmową. Trasa prowadzi

od kościoła do Krzyża Papieskiego

ustanowionego w roku jubileuszowym.

Młodzież przygotowuje rozważania. Jest

bogata oprawa muzyczna.

Nowy Sącz, parafia św. Heleny

Droga Krzyżowa wychodzi z kościoła

do krzyża na Paściej Górze. Nabożeństwo

odprawiane jest w czasie rekolekcji

parafialnych w piątek przed V niedzielą

Wielkiego Postu. Kapłani przygotowują

roz wa ża nia, a wier ni ak tyw nie włą -

czają się do modlitwy.

Świ niar sko

Droga Krzyżowa odbywa się w Wielki

Piątek. Wierni wychodzą z kościoła

ok. godz. 22 i idą z po chod nia mi i lam -

pionami w kierunku stadionu ok. półtora

kilometra. Rozważania i oprawę

muzyczną przygotowuje młodzież. Nabożeństwo

odbędzie się po raz dziesiąty.

Na wo jo wa

Od kilku lat Droga Krzyżowa odbywa

się w Wiel ki Pią tek i pro wa dzi za ka -

żdym ra zem w in ne za kąt ki pa ra fii

Na wie dze nia NMP, a po tem pro ce sja

wraca do Grobu Pańskiego w kościele.

Nabożeństwo przygotowuje młodzież.

Nowy Sącz

W Niedzielę Palmową spod bazyliki

św. Małgorzaty wyruszy Droga Krzyżowa

w stro nę Ryn ku, da lej ul. Pio tra Skar -

gi pod zamek, gdzie odgrywane jest

Misterium Męki Pańskiej, przygotowane

przez mło dzież. (AP), (HSZ)

Symbole cierpienia i odkupienia

Dwanaście

sądeckich krzyży

Krzyż, znak-symbol, znany większości

kultur od zamierzchłych

czasów, w epokach przed narodzeniem

Chrystusa, m.in. w Kartaginie,

Egipcie oraz zupełnie innej

cywilizacji – Indian Azteków. Rzymianie

przejęli od Scytów i Asyryjczyków – poprzez

Persów i Kartagińczyków – krzyż jako

narzędzie śmierci stosowane wobec

nie-Rzymian i niewolników.

Krzyż upa mięt nia ją cy wy pę dzo -

nych Łem ków pod czas ak cji „Wi sła”

w 1947 r. – przed cer kwią gre ko ka -

to lic ką pw. Ob ja wie nia Pań skie go

w Kry ni cy Dol nej.

Na pla cu ko ściel nym przy ko ście le ko le jo wym w 1916 r. są dec cy ko le ja rze

w podzięce za uratowanie miasta z rosyjskiej nawałnicy, na usypanym

kopcu postawili figurę Chrystusa dźwigającego krzyż. Monument stanął

w 1916 r., a rzeźbę wykonał artysta Piątkiewicz. Naprzeciwko stoi nowocze

sny krzyż mi syj ny, z że la za, z mie dzia ną or na men ty ką.

Z chwi lą ukrzy żo wa nia Chry stu sa

krzyż stał się go dłem chrze ści jań stwa,

Męki Pańskiej, wizerunkiem cierpienia,

ale też nadziei i odkupienia. Ponoć drzewo,

z którego zbudowano krzyż na Golgocie,

składało się z czterech rodzajów:

palmy, cedru, oliwki i cyprysu.

Różne są odmiany (specjaliści rozróżnia

ją ok. 300) krzy ży: m.in. ła ciń ski,

grec ki o czte rech pro mie niach rów nej

MARZEC 2010 Sądeczanin 11

WYDARZENIA

Krzyż że liw ny na po stu men cie

u zbie gu ulic Na wo jow skiej

i Grodz kiej w No wym Są czu, wznie -

sio ny w II po ło wie XIX w. na miej -

scu cmen ta rza cho le ry ków

i daw ne go ko ścio ła św. Woj cie cha,

któ ry stał na miej scu jesz cze wcze -

śniejszego kościoła parafialnego

(zbudowanego już w XII w.) przedlo

ka cyj nej wsi Ka mie ni ca. Po za ło -

że niu No we go Są cza nie zo stał

objęty murami miejskimi, mimo że

był dla miasta kościołem parafialnym

(ro lę tę prze jął ro mań ski ko -

ściół św. Mał go rza ty w miej scu,

w któ rym póź niej po wsta ła ko le -

gia ta). Po grun tow nej prze bu do wie

i roz bu do wie po świę co ny 11 stycz -

nia 1466 r., póź no go tyc ki. W XVII w.

– jak podają źródła lustracyjne

– oto czo ny drew nia nym ogro dze -

niem i ocie nio ny sta ry mi li pa mi.

Po sia dał 3 oł ta rze, 6 okien i 2 drzwi.

Trud no okre ślić, jak do szło do li kwi -

da cji tej świą ty ni.

długości), kotwicowy, kawalerów maltańskich

i templariuszy, św. Antoniego

– w kształ cie li te ry T, św. An drze ja

– jak litera X, jagielloński (w kształcie

dwóch krzy ży grec kich po łą czo nych

wspól nym pio no wym pro mie niem),

swastykowy, lotaryński (w górnej części

prze kre ślo ny ma ły mi ra mio na mi),

papieski, prawosławny.

Znak bu dzą cy dzie siąt ki sko ja rzeń

– Czer wo ny Krzyż, Dro ga Krzy żo wa,

krzy żo wy ogień, krzyż pań ski, Krzyż

Południa, szósty „krzyżyk” (określenie

Krzyż Po wstań ców z 1830 r. i 1863 r.,

miej sce pa mię ci na ro do wej

na cmen ta rzu ko mu nal nym w No -

wym Są czu. Pier wot nie 6-me tro wy

krzyż od sło nię ty w 50. rocz ni cę wy -

bu chu po wsta nia stycz nio we go

z inicjatywy sądeckiego Towarzystwa

Gimnastycznego „Sokół”, wykonany

przez Antoniego

Ros sma ni tha. W 1936 r. wznie sio -

na zo sta ła z blo ków ka mien nych

pół ko li sta otu li na Krzy ża Po wstań -

cze go. Krzyż -po mnik od no wio no

dwa la ta te mu.

wie ku), wy pra wy krzy żo we, po sta wić

na kim krzy żyk, krzyż na dro gę, pod -

pis – krzy żyk (anal fa be ta), Krzy ża cy.

Nie brakuje krzyży w Nowym Sączu,

w centrum i okolicach (od Naściszowej

i Zabełcza po Falkową i Zawadę), teraz

i w przeszłości. W okresie wielkanoc -

nym „Sądeczanin” zaprasza do wędrówki

szlakiem sądeckich krzyży.

***

Na skra ju la su w dziel ni cy No we go

Są cza – Chru śli cach, przy dro dze

w kie run ku nie czyn ne go dziś prze kaź -

ni ka te le wi zyj ne go, do XIX w. stał 6-

metrowy krzyż dębowy upamiętniający

dwóch kupców sądeckich, zamordowanych

pod czas wę drów ki z Bo bo wej

do No we go Są cza. Krzyż był miej scem

kul tu, lu dzie wie rzy li, że dym ze spa -

Krzyż grun waldz ki w Świ niar sku,

upa mięt nia ją cy 500-le cie wik to rii

Jagiełły pod Grunwaldem, fundacja

miej sco we go kół ka rol ni cze go

z 1910 r. W tym miej scu, na po cząt -

ku wrze śniu 1939 r. zło żo no cia ła

zabitych przez Wehrmacht mieszkań

ców wsi, co po świad cza ją wy ry -

te na po mni ku na zwi ska ofiar.

Niem cy spa li li w Świ niar sku 26 za -

gród i za strze li li 18 osób. Do my

pod pa la li mio ta cza mi ognia, nie

pozwalali ratować zwierząt, ani dobyt

ku. Pie kło trwa ło ca łą noc. Naj -

starszą ofiarą był 84-letni Wojciech

Gar gas. Ro dzi na Wój sów stra ci ła

czte rech mę żczyzn.

lo nych drzazg i łup ków po cho dzą cych

z krzy ża od wra ca klę ski ży wio ło we,

chro ni go spo dar stwa przed pio ru na mi

i gra do bi ciem. Wio sną 1857 r. krzyż

skradziono. W ciągu roku ustawiono tu

ka plicz kę po świę co ną przez ks. Ja -

na Ma chacz ka. Sa crum sta nę ło

na grun cie Sta ni sła wa Krzysz to nia,

a budował go majster Tomasz Barbaszki

z Ja nu szo wej. We dług re la cji Woj -

cie cha Krzysz to nia, fi gu ry św.

Sta ni sła wa, św. Elżbie ty i św. Mi cha ła

Ar cha nio ła uosa bia ją pa tro nów fun da -

to ra ka plicz ki, je go żo ny i naj star sze go

sy na. W 1998 r. po sta wio no tu krzyż

współ cze sny, no cą pod świe tla ny, wi -

docz ny z gór nych pię ter po bli skich

osie dli Go łąb ko wi ce i Bar skie.

(LEŚ)

12 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Krzyż na mogile kpt. Władysława

Mil ki na Pa ster ni ku w Mar cin ko wi -

cach, po le głe go pod czas bi twy

w grud niu 1914 r. Ulu bio ny ofi cer

Piłsudskiego spoczywa tu razem

z ko le ga mi, z żoł nie rza mi au striac -

ki mi i ro syj ski mi.

Krzyż drew nia ny (z ozdob ną ka -

pliczką szafkową) przy ul. Wieniawy

-Dłu go szow skie go w No wym

Są czu, wznie sio ny przez ro dzi nę

Mrów ków w XIX w.

Krzyż drew nia ny (nie zna ne go po -

cho dze nia) przy ul. Tło ki w No wym

Są czu – z XIX w., przy nie sio ny fa lą

powodziową, ustawiony na nowo

w 1958 r.

Krzyż-fryz w murach wieży południo

wej ba zy li ki św. Mał go rza ty

w No wym Są czu, re ne san so wa pła -

sko rzeź ba wy ku ta przez rzeź bia rza

Mie czy sła wa Bo ga czy ka na pod sta -

wie sta rych ry sun ków.

Krzyż-figura przy ul. Dunajcowej

na Helenie, zbudowany w 1934 r.

przez Ja na Cho row skie go w po -

dzięce za uratowanie życia, odnowio

ny w 1967 r.

Przy ul. Grunwaldzkiej 41 w Nowym

Sączu rzeźba krzyża z białego marmuru,

ufundowana w 1944 r. przez

Karola i Małgorzatę Szymańskich

za ocalenie z rąk hitlerowców zbiegłego

podczas II wojny światowej

na Węgry Karola Szymańskiego.

Krzyż przy ko ście le oj ców je zu itów

w No wym Są czu ZDJĘCIA: LEŚ

MARZEC 2010 Sądeczanin 13

WYDARZENIA

Próba sił w Łabowej

Referendum

po Wielkanocy

Dosądeckiej delegatury Kra -

jo we go Biu ra Wy bor cze go

trafiło 427 podpisów mieszkań

ców gmi ny Ła bo wa

pod wnioskiem o przeprowadzenie referen

dum w spra wie od wo ła nia Ra dy

Gmi ny i wój ta Mar ka Jan cza ka. Re fe -

rendarze potrzebowali 388 podpisów, co

sta no wi 10 proc. osób upraw nio nych

do głosowania w gm. Łabowa.

Dowiedzieliśmy się nieoficjalnie, że

referendum może się odbyć po Świętach

Wielkanocnych, między 11 a 25 kwietnia.

Głosowanie w sprawie odwołania rady

będzie ważne, jeżeli weźmie w nim udział

minimum 1164 dorosłych mieszkańców

gminy Łabowa, a w przypadku wójta musi

głosować przynajmniej 918 wyborców.

Gdyby wszystko poszło po myśli komitetu

referendalnego, czyli była odpowied

nia fre kwen cja, a więk szość

z gło su ją cych pod ję ła by de cy zję

na „tak”, to do nowych wyborów samorządowych,

które odbędą się w listopadzie

al bo grud niu br. gmi ną Ła bo wa

rządziłby komisarz, wyznaczony przez

premiera na wniosek wojewody.

Wójt i radni narazili się mieszkańcom

forsowaniem pomysłu budowy przez kanadyjską

firmę w Łabowej gigantycznej

spalarni śmieci. Gdy sprawa wyszła

na jaw w gminie zawrzało. Pod koniec

grudnia władze samorządu wycofały

swoje poparcie dla kontrowersyjnego

projektu, ale było już za późno, pojawiły

sie też no we za rzu ty, m.in. aro gan cja wła -

dzy i nepotyzm. Paradoksalnie wójt Janczak

lepiej jest postrzegany na zewnątrz

gminy, niż u siebie. Mieszkańcy gminy

Łabowa nie dostrzegają zdolności menadżerskich

wójta, które chwalą obcy.

Gru pie ini cja tyw nej dą żą cej do od -

wołania Marka Janczaka i Rady Gminy

Wójt i radni narazili się mieszkańcom

forsowaniem pomysłu budowy

w Łabowej spalarni śmieci FOT. HSZ

Łabowej (kierowanej przez Jana Oleksego)

przewodzą sołtys Łabowej Jurek

Mruk i Jan Ca bak.

Udało się w Gródku i Piwnicznej

Referendum w Łabowej nie jest nowością

w 20-letniej demokracji samorzą

do wej na sze go re gio nu.

Na Są dec czyź nie do cho dzi ło w prze -

szłości do kilku starć referendalnych pomię

dzy wła dza mi sa mo rzą do wy mi

i grupami dążącymi do ich odwołania.

Pierw sza, 7 ma ja 2000 r., pa dła jak

rażona piorunem Rada Gminy w Gródku

nad Du naj cem. To był wy raź ny sy -

gnał dla śro do wisk opo zy cyj nych

w innych samorządach: że jednak można!

Frekwencja referendalna w Gródku

wyniosła 37,7 proc. (głosowało 2 243

wy bor ców spo śród 5 950 upraw nio -

nych) a za od wo ła niem ra dy opo wie -

działo się 96 proc. spośród głosujących.

Tym sa mym ra da, wraz z wój tem Cze -

sławem Konickim, została odwołana.

Kolejne referenda odbyły się:

10 wrze śnia 2000 ro ku – Kry ni ca, fre -

kwen cja 16,16 proc. (gło so wa ło 2 111 wy bor -

ców spo śród 13 063 upraw nio nych)

– referendum nieskuteczne.

22 kwiet nia 2001 ro ku – Ko rzen na, fre -

kwen cja 17,47 proc. (gło so wa ło 1 572 wy bor -

ców spo śród 8 994 upraw nio nych)

– referendum nieskuteczne.

3 czerw ca 2001 ro ku – No wy Sącz, fre -

kwen cja 14,97 proc. (gło so wa ło 9 347 wy bor -

ców spo śród 62 424 upraw nio nych)

– referendum nieskuteczne.

8 lip ca 2001 ro ku – Po de gro dzie, fre kwen -

cja 9,47 proc. (gło so wa ło 725 wy bor ców spo -

śród 7 658 uprawnionych) – referendum

nieskuteczne. Warto zaznaczyć, że liczba głosują

cych by ła tu mniej sza od licz by osób po pie ra -

jących inicjatywę referendum.

18 maja 2008 roku – Piwniczna, skuteczne

gło so wa nie w spra wie od wo ła nia

przed upły wem ka den cji bur mistrz Jo an ny Le -

śniak. Do urn zgło si ło się 2375 osób, z któ rych

zde cy do wa na więk szość (2245 za, 102 prze ciw)

opo wie dzia ła się za od wo ła niem pa ni bur -

mistrz. Upraw nio nych do gło so wa nia by ło 8042

miesz kań ców mia sta i gmi ny. Re fe ren dum sta ło

się wa żne, bo po szło do nie go wię cej niż 2139

wy bor ców, czy li po nad 3/5 spo śród licz by osób,

któ re wzię ły udział w ostat nich wy bo rach sa mo -

rzą do wych.

„Czuliśmy się oszukani. Zamiast inwe

sto rów, pa ni bur mistrz ścią gnę ła

do Piwnicznej na swego zastępcę byłego

szefa z ZUS Stanisława Alota” – mówił

przed referendum lider referendarzy

Ni ko dem Wnęk. W przy śpie szo nych

wy bo rach no wym bur mi strzem zo stał

Edward Bogaczyk.

Re fe ren dal ne pró by sił wy ni ka ją

z dwóch za sad ni czych przy czyn.

Po pierwsze – mają autentyczne zako -

rzenienie społeczne, wynikają z poważnych

kon flik tów lub afer. Po dru gie – są

jedynie, zgodnym zresztą z demokracją,

elementem walki o władzę w imię party

ku lar nych in te re sów wą skiej gru py

sfrustrowanych działaczy, którym zamarzy

ło się prze ję cie wła dzy. Ja ko to w ży -

ciu pu blicz nym by wa, obie te przy czy ny

mogą występować równocześnie.

(HSZ/L)

14 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

WYDARZENIA

Cieniawa – 17 stycznia FOT. PIG

Rytro – 1 lutego FOT. PG

Czy to początek tragicznej serii?

Wielki ogień

w Cieniawie

i Rytrze

W sobotę, 17 stycznia br., nad ranem spłonął ośrodek

rekreacyjno-wypoczynkowy w Cieniawie. Nikt nie

ucierpiał. Jest podejrzenie, że doszło do podpalenia obiektu,

który położony jest w sąsiedztwie stacji narciarskiej

Cieniawa-Ski. Tak napisaliśmy w naszym portalu

sadeczanin.info, kiedy jeszcze trwała akcja ratunkowa.

Wno cy 1 lu te go do po dob -

ne go zda rze nia do szło

w Ry trze. Ogień stra wił

dom weselny przy ośrodku

wypoczynkowym „Agawa”. W strażac

kich do ku men tach za pi sa no:

„przy czy na nie usta lo na”. Nie któ rzy te

wydarzenia łączą. Wiadomo, że chodzi

o znisz cze nie dwóch obiek tów bra nży

ho te lo wo -tu ry stycz nej w od stę pie

dwóch tygodni. Policjanci raczej skłania

ją się ku te zie, że po ża ry nie ma ją ze

so bą nic wspól ne go, choć ta ką mo żli -

wość zapewne też sprawdzają.

Cieniawa

Ofi cer dy żur ny Ko men dy Miej skiej

PSP zo stał po wia do mio ny o po ża rze

o godz. 3.01. Na miejsce przybyło wiele

straży pożarnych, praktycznie wszystkie

OSP z oko lic Gry bo wa i No we go

Sącza oraz cała Jednostka Ratowniczo-

-Gaśniczna nr 1. W sumie przyjechało

kil ka na ście wo zów bo jo wych. Ak cją

na miej scu do wo dził naj pierw st. kpt.

Jan Pe ciak, a póź niej – st. asp. Zbi gniew

Ol cha wa. Ni ko mu nic się nie sta ło.

W Cieniawie natychmiast pojawił się

miesz ka ją cy w po bli skiej Ptasz ko wej

za stęp ca ko men dan ta miej skie go PSP

mł. bryg. Pa weł Mo ty ka: – Widok bardzo

przy kry, prak tycz nie ca ły bu dy nek

jest zniszczony. Spłonął też znajdujący

się 30 me trów da lej ma ga zyn. Ogień

sam się tam nie mógł prze nieść. Mo żna

więc są dzić wstęp nie, że to by ło pod pa -

lenie. Pomieszczenia były splądrowane,

tak mi mó wi li stra ża cy. W po wie trzu

unosił się nie tylko swąd pogorzeliska,

ale też odór ja kiejś sub stan cji ła two pal -

nej, jakby rozpuszczalnika.

Ten dom wy po czyn ko wy zo stał wy -

bu do wa ny przez Za kła dy Na praw cze

Taboru Kolejowego. Kilka lat temu kupi

li go no wi wła ści cie le, któ rzy grun -

tow nie od no wi li i zmo der ni zo wa li tę

MARZEC 2010 Sądeczanin 15

pla ców kę, pod nie śli jej stan dard. Za in -

we sto wa li ogrom ne fun du sze. I efekt

by ło wi dać. Na stro nie in ter ne to wej

Cie nia wy czy ta my: „W ma low ni czej

do li nie po to ku Za rę bian ka, u pod nó ża

Rosochatki i Jodłowej Góry odnajdziecie

Pań stwo po kaź ny kom pleks re kre -

acyj no -wy po czyn ko wy, z wie lo let nią

tra dy cją. Od da lo ny za le d wie o 11 km

od No we go Są cza od no wio ny ośro dek

ofe ru je po miesz cze nia o wy so kim

stan dar dzie, wspa nia łe po wie trze oraz

– Widok bardzo przykry,

praktycznie cały budynek

jest zniszczony. Spłonął też

znajdujący się 30 metrów

dalej magazyn. Ogień sam

się tam nie mógł przenieść.

sze reg atrak cji. To wspa nia łe miej sce

za rów no dla lu dzi pra gną cych ak tyw -

nie spę dzić czas wol ny, jak i dla osób

szu ka ją cych do brej opra wy pro wa dzo -

nych dzia łań mar ke tin go wych, pre zen -

ta cji, za jęć gru po wych. »CIE NIA WA«

jest to pierw szy ośro dek na tym ob sza -

rze Pol ski, dys po nu ją cy tak sze ro kim

wa chla rzem ró żno ra kich pro po zy cji

spę dze nia wol ne go cza su. Do dat ko -

wym atu tem jest je go po ło że nie, któ re

spra wia, iż mo że on z po wo dze niem

speł niać ro lę ba zy wy pa do wej na gór -

skie wy pra wy. Obec nie część ho te lo -

wą ośrod ka sta no wi 120 miejsc

noc le go wych”.

Po cząt ko wo po da li śmy, że stra ża cy

wstępnie oszacowali straty spowodowane

po ża rem na 500 tys. zł. I to by ła

prawda, ale na tyle wyceniono jedynie

znisz cze nia bu dyn ków. Na dru gie ty le

oblicza się szkody wynikające ze spalonego

sprzętu, wyposażenia.

Rytro

W nocy 1 lutego spłonął także dom

weselny przy ośrodku wypoczynkowym

„Agawa” w Rytrze. Straty oszacowano

na ok. 800 tys. zł. W trwa ją cej po -

nad siedem godzin akcji uczestniczyło

siedemnaście jednostek strażackich: zawodowych

i ochotniczych.

WYDARZENIA

Dwanaście lat temu Agawę kupiła rodzina

Brzeskich. Tomasz Brzeski, sporto

wiec, zna ko mi ty ry ter ski bie gacz,

maratończyk, jest załamany: – Z dymem

poszedł dorobek naszych wielu lat pracy

i wy rze czeń. Do póź ne go wie czo ra

byliśmy w tym budynku, bowiem mieliśmy

urodziny córki. Później pojechaliśmy

do domu. Półtorej godziny później

wy buchł po żar. Co tu wię cej mó wić, aż

żal patrzeć. Będziemy musieli odbudować

ten obiekt.

Ja ko pierw si na miej scu zja wi li się

druhowie z OSP w Rytrze, którzy remizę

mają po sąsiedzku, po drugiej stronie

dro gi. Przy je chał ko men dant miej ski

PSP w No wym Są czu, bryg. Ja nusz Ba -

siaga, który przejął dowodzenie akcją.

Z żywiołem zmagało się sześć zastępów

PSP i jedenaście – OSP, w sumie ok. 60

fajermanów.

– Wal kę z ogniem utrud niał sil ny mróz

i śnieżyca – podkreślał zastępca komendan

ta PSP mł. bryg. Pa weł Mo ty ka.

– Zgłoszenie przyjęliśmy o godz. 0.25.

Ostatnie jednostki odjechały z Rytra

o godz. 7.35. Teren został zabezpieczony.

Obiekt wraz z wyposażeniem uległ całkowitemu

zniszczeniu. Na razie jeszcze nie

znamy przyczyny pożaru. Straty wstępnie

oszacowaliśmy na 800 tys. zł. Uratowane

zostało mienie znacznej wartości.

W związ ku z prze bie giem ak cji ra -

tunkowej w Rytrze pojawiły się pewne

kontrowersje. Prezes OSP, Zbigniew Jeremenko

(pełni też funkcję wicewójta),

powiedział, że słabe było ciśnienie wody

w sie ci i hy dran tach. Na to szyb ko za -

re ago wa li sze fo wie Spół ki Wod nej,

którzy w obszernym oświadczeniu (czytaj

w rubryce listy do redakcji na str. 97)

uznali takie zarzuty za absurdalne i zaatakowali

szefa ryterskich strażaków.

Cieniawa – podpalenie,

Rytro – znak zapytania

– W Cieniawie mieliśmy do czynienia

z podpaleniem ośrodka wypoczynkowego,

je śli cho dzi o dom we sel ny w Ry trze,

biegły z zakresu pożarnictwa skłania się

ra czej ku za pró sze niu ognia – po wie -

dział zastępca komendanta miejskiego

policji w Nowym Sączu, podinsp. Rafał

Le śniak, py ta ny o tę kwe stię przez re -

portera portalu sadeczanin.info.

– Je śli cho dzi o Cie nia wę, to nie ma -

my żadnych wątpliwości, tam nastąpiło

podpalenie – zapewnia podinsp. Rafał

Leśniak. – Decyzją prokuratora rejonowe

go w Gor li cach zo sta ło wsz czę te

śledz two, któ re zo sta ło po wie rzo ne

do prowadzenia naszej jednostce. Wykonano

szereg czynności, które można było

przeprowadzić na miejscu zdarzenia.

Obecnie są prowadzone czynności procesowe.

Na miejscu był biegły z zakresy

pożarnictwa, czekamy na jego oficjalną

opi nię w tej spra wie. Są też pro wa dzo ne

16 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

w końcowej fazie śledztwa. Wykonywane

są bo wiem ta kże in ne czyn no ści, któ -

re dadzą odpowiedź na pytanie, czy to

by ło pod pa le nie, czy przy pad ko we za -

prószenie.

Zdaniem naszego rozmówcy, nie ma

żad nych pod staw, by łą czyć oby dwa po -

ża ry. Fakt, że ży wioł stra wił ośrod ki wy -

poczynkowe, nie jest jeszcze przesłanką,

– Z dymem poszedł

dorobek naszych wielu lat

pracy i wyrzeczeń.

Do późnego wieczora

byliśmy w tym budynku,

bowiem mieliśmy urodziny

córki. Później pojechaliśmy

od domu. Półtorej godziny

później wybuchł pożar.

prace operacyjne, jeśli chodzi o ewentualne

osoby, które dopuściły się tego czynu.

W przy pad ku po ża rów jest ta ka

spe cy fi ka, że naj pierw się ga si ogień.

W związku z tym kwestia zabezpieczenia

śladów i dowodów jest w znacznym stopniu

utrud nio na. Je śli spraw ca nie zo sta -

je zatrzymany na gorącym uczynku, to

później czeka nas długa i żmudna praca.

Trzeba dokonać wielu zabiegów, żeby

trafić na trop podpalacza.

Rafał Leśniak podkreśla, że podobne

czyn no ści są pro wa dzo ne w Ry trze.

Tam ta kże był bie gły. Je go wstęp -

na – ust na – opi nia jest ta ka, że przy czy -

ną ra czej by ło „za pró sze nie ognia bez

udzia łu osób trze cich”.

– Ta kże tu taj cze ka my na pi sem ną

ekspertyzę – dodaje zastępca komendanta

miej skie go po li cji. – Nie za le żnie

od te go, nie zwal nia nas to z obo wiąz ku

po dej mo wa nia czyn no ści we ry fi ku ją -

cych. Bo to do nas na le ży usta le nie, czy

pożar nastąpił z winy osób, które nierozważnie

postępowały i zaprószyły ogień,

czy też ewentualnie nastąpiło to w wyniku

kon kret ne go za mia ru znisz cze nia

obiektu poprzez podpalenie. Takiej możli

wo ści na tym eta pie śledz twa nie wy -

kluczamy. Taką wersję można wykluczyć

że spa li ła je jed na oso ba, czy to pi ro -

man, czy jakiś wynajęty podpalacz.

***

Właściciele „Agawy” nie są przekona

ni do tej ar gu men ta cji. Wy zna czy li

nawet pieniężną nagrodę dla osoby, która

pomoże ustalić, jak było naprawdę.

– Pamiętam ten wieczór bardzo dokładnie

– mówił „Dziennikowi Polskiemu”

To masz Brze ski. – Wy cho dząc,

wy łą czy li śmy wszyst kie urzą dze nia.

Sprawdziliśmy cały obiekt, a na koniec

wyłączyliśmy główne zasilanie. Kuchnię,

gdzie po noć do szło do za pró sze nia

ognia, od części jadalnej i bawialni oddzie

la ła ścia na prze ciw po ża ro wa. Nie

wiem, jak mo gli śmy za pró szyć ogień?

Nie wie rzę w to.

Brze scy nie zo sta li sa mi ze swo imi

problemami. Na naszej stronie internetowej

sadeczanin.info ukazało się wiele

komentarzy nadesłanych z całej Polski.

Ich przyjaciele, sportowcy, którzy w Rytrze

prze by wa li na obo zach, wy ra ża li

swo je po par cie dla nich w trud nych

chwilach.

Znajomi i druhowie zaoferowali pomoc.

Przygotowują projekt nowego budyn

ku, ofe ru ją po zni żce ma te ria ły

budowlane. Wierzymy, że dom weselny

przy „Agawie” zostanie odbudowany.

PIOTR GRYŹ LAK

MARZEC 2010 Sądeczanin 17

GOSPODARKA

Hala montażowa w Optimusie FOT. PIOTR DROŹDZIK

Made by Kluska

LUDZIE Z GŁOWĄ. Kiedy Roman Kluska przeniósł się

do wsi zawieruszonej w Beskidach, zauważył

nieuprawiane pola i opustoszałe pastwiska. Ludzie,

którzy żyli z gospodarstw, nie mogli już utrzymać się

z nich, gdyż koszty uprawy i hodowli przekraczały

przychody. W efekcie polska wieś zubożała.

Po nie waż jed nak nie prze stał

pod ró żo wać po Eu ro pie, do -

strzegł równocześnie, iż na Zacho

dzie rol nic two zo sta ło

zdominowane przez przemysł – rozpoczęła

się przemysłowa produkcji żyw -

no ści. A wła ści wie wy ro bów

żyw no ścio po dob nych, jak je na zy wa,

gdyż współ cze sna pro duk cja nie jest na -

stawiona na jakość, lecz na wydajność.

Cho dzi w niej o to, że by z do stęp nej ilo -

ści surowca wyprodukować maksymalnie

dużo produktu spożywczego.

Pożytki z podróżowania

i je dze nia

Zastanawiał się, przy pomocy czego

Sądecczyzna i inne ziemie górskie mogą

za pew nić byt swym miesz kań com.

Sy tu acja wy da wa ła się bez wyj ścia:

w trudnych górskich warunkach nie dało

się konkurować z przemysłową produk

cją żyw no ści, a wy twa rza nie jej

tra dy cyj ny mi me to da mi po cią ga ło

za sobą wysokie ceny zbytu, co sprawiało,

że nie mia ła szans z prze my sło wą ta -

nio chą. Ale na dal jeź dził po świe cie

i jadł. Do jego świadomości docierało,

że nie mal wszę dzie naj wy ższej kla sy

mięsem jest jagnięcina, że najprzedniejszy

mi se ra mi są owcze, a ma sło owcze

to w ogóle niesłychany rarytas. Tymczasem

w kra ju, ow szem, mo żna by ło ku -

pić se ry owcze, ale im por to wa ne

i niedobre. Powód był oczywisty: ponieważ

są one dro gie, spro wa dza no do nas

najtańsze, a więc najgorszy sort.

Im bardziej zapoznawał się z owczarstwem,

tym wię cej do wia dy wał się o za -

le tach owiec, ja gnię ci ny i mle ka

owczego. Wśród pożytków należy wymie

nić fakt, że na zie miach gór skich

wy kar mie nie owiec jest ła twiej sze

od by dła, bo le piej od krów – i wy żej

– potrafią wspinać się w poszukiwaniu

po kar mu. Ich ho dow la jest ła twiej sza,

gdyż są ta kże od por niej sze. Po nad to

owce nie nisz czą gle by ko py ta mi, bo są

lżej sze od krów – dzię ki te mu nie przy -

spieszają erozji ziemi.

Otrzy mał też ze staw ma te ria łów

od prof. Bo że ny Pat kow skiej -So ko ły

z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocła

wiu, do wo dzą cych, iż ja gnię ci -

na i owcze produkty mleczne są cenione

nie tylko dlatego, że są smakowite, ale

rów nież ze wzglę du na ich wa lo ry zdro -

wot ne. Do pew ne go stop nia mo żna je

na wet na zwać le kar stwem. Ja gnię ci -

na nie zawiera żadnych pasożytów (występują

one tylko w podrobach). Dlatego

też nie byłoby niebezpieczeństwa, gdyby

polscy hodowcy sami mogli zabijać

jagnięta, sprzedawać ich mięso i wyrabiać

z nie go wę dli ny. Bez oba wy mo żna

za ja dać się su ro wą ja gnię ci ną – sam

Kluska uwielbia carpaccio i tatara.

Ow szem, owce – tak jak by dło

na chorobę szalonych krów – zapadają

na swoją chorobę szalonych owiec. – Ale

u żadnego osobnika – zapewnia Kluska

– nie stwier dzo no jej jesz cze ni gdy

przed końcem trzeciego roku życia. A ja -

gnię ci na to mię so z owcy, któ ra nie

ukończyła pierwszego roku życia, jest

za tem zu peł nie bez piecz ne. Ja gnię ci -

na ma bo wiem naj wy żej rok, a do cho -

ro by sza lo nych owiec są jesz cze dwa la ta

za pa su. Przy tym ja gnię od star szej

owcy ła two od ró żnić po zę bach, więc

nie istnieje możliwość oszustwa. Nie ma

18 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

też problemu z rozpoznaniem, czy mięso

po cho dzi z mło de go ja gnię cia czy

sta rej owcy. To dru gie jest ży la ste.

Niemal wszędzie

najwyższej klasy mięsem

jest jagnięcina,

najprzedniejszymi serami

są owcze, a masło owcze to

w ogóle niesłychany

rarytas.

Lekarstwa spod wełny

Ho dow ca mó wi: – Kieł ba sa tyl ko

z mię sa ja gnię ce go jest na wet tro chę

za zdrowa, taka chudziutka, za delikatna,

po zba wio na nie mal w ogó le tłusz -

czu. My, Po la cy, lu bi my tro chę

tłuszczyku, więc do mojej kiełbasy dodaję

10-20 pro cent wie przo wi ny. W tym

celu hoduję dwie świnki.

Po la cy uty sku ją, że ba ra ni na im

śmier dzi. Klu ska twier dzi, że nie przy -

jemny zapach wydziela tylko wtedy, gdy

hodowla jest niewłaściwa. Kiedy popełniono

błąd w żywieniu zwierząt albo żyły

one w niehigienicznych warunkach,

lub też może mięso poddano nieodpowiedniej

obróbce. Ale jeśli zachowano

reżimy, to baranina, a już zwłaszcza jagnięcina

– potrafią być przysmakiem.

Z ko lei mle ko owcze ma wpływ

na zwiększenie odporności na nowotwory.

Za wie ra po nad to L -kar ni ty nę, sub -

stan cję zmniej sza ją cą po ziom złe go

cho le ste ro lu we krwi i rów no cze śnie

zwięk sza ją cą po ziom do bre go. Mo że

za tem od gry wać ro lę w pro fi lak ty ce

przeciwzawałowej. Intensyfikuje także

spalanie tkanki tłuszczowej, a zatem ma

właściwości dietetyczne.

I wtedy odezwał się w nim ekonomista

i biznesmen, który w swoich kalkula

cjach mu si uwzględ niać po trze by

klientów. A doświadczenie podpowiada

ło mu, że za le kar stwo lu dzie są go to -

wi za pła cić wię cej niż za żyw ność

prze nik nię tą che mią. Po czuł, że na ta -

kich preferencjach konsumentów można

będzie kiedyś zarobić. I uznał, że owce

i uzyskiwane z nich wyroby są dla rolników

z ziem górskich jedną z niewielu

szans na prze bi cie się na ry nek.

Soja częściowo zmanipulowana

Z je go punk tu wi dze nia za ję cie się

ho dow lą owiec by ło de cy zją prag ma -

tyczną. Oprócz udzielania się w populary

zo wa niu wie dzy na ten te mat

i pro mo wa niu ho dow li owiec przede

wszyst kim sam po sta no wił spraw dzić,

czy jest to mo żli we. Uznał, że naj bar -

dziej rzetelnym postępowaniem będzie,

gdy dowiedzie tego za własne pieniądze

oraz kosztem swojego czasu i wysiłku.

I tak ro bi już od 10 lat. Jest w tej nie -

bywale szczęśliwej sytuacji, że może sobie

pozwolić na taki eksperyment. Może

wspierać się sztabem prawników, którzy

ubiegają się w urzędach o pliki zezwoleń

i potrafią wojować w jego interesie.

Zwy kły rol nik nie ma te go kom for tu.

Gdyby sam i bez zaplecza finansowego

FOT. LEŚ

musiał zmagać się z tyloma przeciwnościami,

dawno by poległ. A kredyty by

go zadusiły odsetkami.

Kie dy za kła dał swo ją ho dow lę, po -

stawił na mleczne owce fryzyjskie. Okazało

się jednak, że owce tej rasy zostały

już w Pol sce wy bi te nie mal do no gi.

Spro wa dził więc z Nie miec 30 sztuk

– dziś stado liczy 200. Nie polecałby ich

jed nak in nym ho dow com, bo są wy ma -

gające. Po pierwsze – nie może je zmoczyć

deszcz, a jak już je po kro pi, to

muszą zostać wysuszone, bo inaczej zapa

le nie płuc go to we. Nie mo gą być za -

tem po zo sta wio ne sa mo pas, mu szą

wciąż prze by wać w po bli żu owczar ni,

że by zdą żyć skryć się przed opa da mi.

Po drugie – są zbyt drogie w hodowli,

bo potrzebują karmy bardzo wysokiej

jakości. Powszechnie owce żywi się paszą

treściwą na bazie bogatej w białko

soi. Im wię cej soi do sta ją, tym ich mle -

ko zawiera więcej białka, nawet do ponad

40%. Ale Ro man Klu ska jest

uprzedzony do roślin modyfikowanych

genetycznie. Uważa, że wszelkie koktajle

ge nów da ją wy bit ne re zul ta ty

w pierwszym pokoleniu, ale potem mają

nie ste ty skłon ność do zwy rod nień.

Np. krzy żów ka ko nia z osłem – czy li

muł – jest udanym i pożytecznym zwierzę

ciem, ale nie ste ty nie mo że mieć po -

tomstwa.

A po nie waż wie dział, że so ja jest jed -

ną z roślin najchętniej modyfikowanych

genetycznie, szukał po świecie naturalnej.

Ła two nie by ło, ale w koń cu zna lazł.

Na wszelki wypadek zawiózł ją do laboratorium

w Poznaniu, gdzie okazało się,

że jed nak by ła mo dy fi ko wa na. Pra wo

unij ne ze zwa la bo wiem na okre śla nie

mianem niemodyfikowanych także tych

ro ślin, któ re są zmo dy fi ko wa ne w do -

pusz czal nym stop niu. Ma my tu za tem

do czynienia ze zjawiskiem tzw. jajeczka

częściowo nieświeżego.

Zatem bezkompromisowo zrezygnował

z karmienia owiec soją i zastąpił ją

znacz nie dro ższy mi pa sza mi. Żad -

na z nich nie za wie ra jed nak ty le biał ka,

co so ja, więc owce Klu ski ma ją mniej -

szą wydajność mleczną od rekordzistek

obżerających się sztucznie udoskonaloną

soją. Na razie w ciągu laktacji dzienny

udój z owcy ho do wa nej u nie go

MARZEC 2010 Sądeczanin 19

wy no si pół li tra. Ale by wa, że tyl ko 200

ml. Szczyt wydajności owcy następuje

wiosną, po wykocie, a w listopadzie spada

do ze ra. Na to miast ce lem jest osią -

gnię cie śred nio 1 l dzien nie w okre sie

laktacji, która w przypadku owcy rasy

mlecz nej trwa od 8 do 10 mie się cy w za -

leżności od osobniczki.

Trzód ka w pa ła cu

Tak jak i wśród lu dzi by wa ją szczę -

śliw cy mo gą cy miesz kać w luk su so -

wych rezydencjach i apartamentach, tak

zda rza ją się owce ży ją ce w czymś w ro -

dzaju pałacu dla zwierząt. Wszędzie jest

czysto, nawet szyby wymyte, żeby miały

wię cej świa tła. Zaw sze świe ża ściół -

ka. Nawiew świeżego powietrza usuwa

fe tor obo ry. Pod nos do sta ją pach ną ce

sianko. A w lepszym trawieniu i dojeniu

Tak jak i wśród ludzi

bywają szczęśliwcy mogący

mieszkać w luksusowych

rezydencjach

i apartamentach, tak

zdarzają się owce żyjące

w czymś w rodzaju pałacu

dla zwierząt.

akom pa niu je im mu zy ka kla sycz na.

Właściciel przytacza opinie gości zagranicz

nych, któ rzy jak je den mąż po wta -

rza ją, iż w ca łych Niem czech żad ne

owce nie ży ją w tak kom for to wych wa -

runkach.

Jak ma ło któ re go ho dow cę, Klu skę

stać na luksus samowystarczalności. Jego

owce mają do wyłącznej dyspozycji

kilkanaście hektarów pastwisk. Na należących

do niego polach uprawia paszę

tre ści wą dla swo ich zwie rząt, czy li

owies i ku ku ry dzę. Plo ny zbie ra wła -

snym kom baj nem. Sia no w je go wła -

snym go spo dar stwie prze ra bia ne jest

na sianokiszonkę. Kupuje tylko witaminy

i sól w Boch ni. Ma wła sne mle czar -

nię i doj rze wal nię, bu du je ko tłow nię

i oczyszczalnię ścieków.

Bę dzie to eko lo gicz na ko tłow nia

na drew no. Mle czar nia wy ma ga du żej

GOSPODARKA

ilo ści cie pła – mle ko bo wiem trze ba

podgrzać. Trzeba też tłoczyć powietrze

do dojrzewalni. Oczyszczalnia ścieków

będzie tak doskonała, że właściwie zasługuje

na miano wytwórni wody destylo

wa nej. Go spo dar stwo Klu ski bę dzie

wypuszczało wodę czystszą od tej, którą

pobiera.

Niespodzianki smakowe

W swo jej mle czar ni zu ży wa tyl ko

mle ko od wła snych owiec. Pod czas do -

je nia pierw sze kro ple od ka żdej owcy są

za każdym razem automatycznie badane,

czy mle ko jest zdro we. Mo że się bo -

wiem zda rzyć, że gdzieś w za ro ślach

owca zadrapie wymię i wywiąże się infekcja.

Po namierzeniu chorej owcy, proces

jej udo ju jest prze ry wa ny.

Do mleczarni trafia zatem mleko tylko

od owiec ak tu al nie zdro wych. Jesz cze

cie płe jest na tych miast prze twa rza ne

na ser. Po nie waż jest to mle ko nie zle wa -

ne, lecz pochodzące z jednego tylko stada,

ży wio ne go tą sa mą pa szą – ca ła

partia zawiera tę samą kulturę bakterii

i ma ten sam smak. Po nie waż ilość drob -

no ustro jów cho ro bo twór czych wy no si

w nim za wsze ze ro – nie trze ba więc go

pasteryzować.

Jak wspo mnie li śmy, ka żda par tia

mle ka ma ten sam smak, ale dzien ne

udoje różnią się smakowo pomiędzy sobą,

po nie waż ca ły czas zmie nia się

w nich na tu ral na za war tość tłusz czu.

Owce ży wią się bo wiem ró żną pa szą

i raz wcinają trawę, a kiedy indziej siano.

Dla te go wy twa rza ny u Klu ski ser

co dzien nie ma tro chę in ny smak. Mo żna

byłoby osiągnąć identyczny, ale wymagałoby

to standaryzacji mleka, czego dokonuje

się w większych mleczarniach.

Tam zle wa się mle ko od ró żnych do -

stawców, miesza i pasteryzuje, co oznacza,

że oprócz cho ro bo twór czych

wybite zostają także dobroczynne bakterie,

a szczątki wszystkich – zarówno

tych do brych, jak i złych – po zo sta ją

w zawiesinie. Tam też odwirowuje się

tłuszcz, a na stęp nie po now nie się go do -

da je – ty le, ile wy no si nor ma dla da ne -

go gatunku sera. I dlatego powstają tam

sery o podobnym smaku.

Se ry Klu ski cha rak te ry zu ją się nie

tyl ko tym, że ka żda par tia jest nie spo -

dzianką smakową. Wytwarza się je także

absolutnie naturalnie, bez żadnych

dodatków chemicznych, które sprawiają,

że kupowane przez nas w hipermarke

tach se ry, rze ko mo szwaj car skie,

smakują jak plastelina. Hipermarketowe

doj rze wa ją jed nak za le d wie 2-3 ty go -

dnie, a u Kluski przynajmniej 3 miesiące.

Sery wyrabiane u naszego hodowcy

nie są bowiem pospolitym twarogiem,

lecz żół ty mi se ra mi doj rze wa ją cy mi.

Najstarsze dojrzewają u niego 3,5 roku,

ale przeważnie od półtora roku do 2 lat.

Dojrzewalnia wykuta w skale

Jest to hobby deficytowe z definicji.

Rentowność można osiągnąć, skracając

sztucz nie okre sy doj rze wa nia. Mo żna

z 1 kg su row ca pró bo wać wy two -

rzyć 2 kg pro duk tu fi nal ne go, jak

w wiel kich ma sar niach przy po mo cy

środków chemicznych powszechnie robi

się z wę dli na mi. Ale Klu ska nie bę -

dzie tak po stę po wał. Chce sto so wać

metody tradycyjne.

Wła sna doj rze wal nia jest wy ku ta

w ska le i wy po sa żo na w naj no wo cze -

śniej szą apa ra tu rę, spro wa dzo ną z za -

granicy. Urządzenia zapewniają dopływ

świe że go po wie trza, na wi lża ją su che,

20 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

FOT. LEŚ

a wilgotne osuszają. Ponadto filtrują je,

żeby nie przedostała się żadna bakteria

czy pleśń. Oczy wi ście, są mi kro by złe

i dobre, ale jakby miały przeniknąć złe,

to le piej, że by nie by ło żad nych.

Ża den pro du cent nie zdra dzi se kre -

tów technologicznych, np. tego, w jakiej

konkretnie temperaturze dojrzewają jego

sery. Kluska też dochodził do rezulta

tów me to dą prób i błę dów, cho ciaż

oczy wi ście wspie rał się wie dzą i do -

świad cze niem wy bit nych se ro wa rów.

Ponadto gabaryty zakupionych urządzeń

nie by ły prze wi dzia ne dla tak ma łych

wy twór ni, fa chow cy mu sie li je za tem

zmi nia tu ry zo wać, co też jest uni ka to -

wym osiągnięciem myśli technicznej.

– Gdyby nie pasja dziesiątków ludzi

z Polski i zagranicy – podkreśla – to nie

byłoby tego wszystkiego. Obficie korzystałem

z wiedzy kilkunastu najlepszych

fachowców w Polsce i Europie, specjalistów

od hodowli, mleczarstwa, technologii

produkcji serów.

FOT. ARCH. ROMANA KLUSKI

Nie za le żny i sa mo wy star czal ny

Zakład mleczarski Kluski jest samowystarczalny.

Pewnie właściciel już taki

tro chę jest, że nie lu bi za le żeć od in nych,

ale przede wszystkim samowystarczalny

jest z konieczności.

– To nie tyl ko spra wa za ufa nia do ko -

ope ran tów – tłu ma czy. – Na przy kład

sianokiszonkę produkuje się w okolicy

z ja ko ścią od po wied nią dla kro wy lub

owcy gór skiej i mię snej, ale mo je mlecz -

ne wy ma ga ją lep szej. Bo gdy do sta ną

nieodpowiednie pożywienie, to po prostu

mi pad ną. Ich sia no ki szon ka mu si

mieć mniejszą zawartość kwasu octowego,

do czego potrzebna jest prasa o bardzo

dużej sile zgniotu. W okolicy takiej

nie ma, więc mu sia łem so bie spra wić

i sianokiszonkę robię sam, przez co koszt

mojej hodowli siłą rzeczy wzrasta. Nie

mówiąc już o tym, że baloty standardowych

rozmiarów (białe bele zafoliowanej

sia no ki szon ki) są do bre dla krów, ale

znacz nie za du że dla owiec. Nie mo gę

więc kupować ogromnych balotów, lecz

muszę sam robić małe. Własne maszyny

pozwalają mi na dokonywanie prac polowych

w najlepszych okresach, np. kosze

nie tra wy w trak cie jej kwit nie nia,

kie dy jest naj lep sza. A mam kil ka łąk,

na których trawy dojrzewają w różnym

czasie. Gdybym musiał maszyny pożyczać,

to mu siał bym cze kać w ko lej ce

i opty mal ny czas na zbiór by prze padł.

Dą że nie do sa mo wy star czal no ści

sprawiło, że stał się poważnym pracodaw

cą w oko li cy, gdzie nie ma za du żo

ofert pracy. Do obsługi samej tylko hodowli

owiec zatrudnia kilkanaście osób.

Uzależnienie w czarnej parafinie

Cel, ja ki so bie po sta wił, to wy rób

zdrowej żywności, która także smakowo

usatysfakcjonuje klientów. Od niedawna

w centrum Krynicy-Zdroju prosperu

je sklep z se ra mi ma de by Klu ska.

Przeciętna dzienna sprzedaż wynosi 30-

Zakład mleczarski Kluski

jest samowystarczalny.

Pewnie właściciel już taki

trochę jest, że nie lubi

zależeć od innych, ale

przede wszystkim

samowystarczalny jest

z konieczności.

100 ka wał ków, a re kor do wa – 600.

Ostat nio sprze da je się wię cej niż mo żna

nastarczyć. Zapasy są na wyczerpaniu.

Istnieje obawa, że – zupełnie jak w socjalizmie

– wystąpią „przejściowe braki

w zaopatrzeniu”.

Na każdym opakowaniu znajduje się

opis: jak dłu go ten aku rat ka wa łek doj -

MARZEC 2010 Sądeczanin 21

GOSPODARKA

rzewał i jaką nutę smakową reprezentuje

– od słodkiej do pikantnej. Bo każdy ma

inny gust. Nawet w łonie jego rodziny panu

ją ró żne: on sam lu bi bar dzo doj rza łe,

a żo nie one cuch ną, bo lu bi mło de.

Właściciel nie będzie się przechwalał,

ale przy to czy tyl ko opi nię gu ru se -

rowego z Holandii. Oto powiedział on

ni mniej, ni wię cej, że ta kie go owcze go,

wyrabianego w naturalny sposób sera to

w ca łej Eu ro pie ze świe cą szu kać.

W procesie dojrzewania zawiązują się

w nim drobiny przypominające kryształki

cu kru, co spra wia, że pod czas roz gry -

za nia kę sa coś lek ko chru pie w zę bach.

Podobno jest to zaleta serów najlepszej

jakości.

Kluska poleca spożywanie swego sera

ze słod kim wi nem lub do brym ja ko -

ściowo dżemem, ale lojalnie ostrzega, że

to uzależnia.

Gomółki sera sprzedawane są w eleganckich

pudełeczkach, natomiast krojo

ne ka wał ki, aby od izo lo wać ser

od kon tak tu z oto cze niem, ob la ne są

czarną parafiną. Czarna jest z paru powodów.

Po pierwsze dlatego, że parafina

ściśle przylega do sera, a żółta zlewa

się z nim i mo żna się po my lić. Po dru -

gie – aże by in ni nie pod ra bia li. Jak

oscyp ków, któ re ory gi nal nie po win ny

być z se ra owcze go, ale prze wa żnie są

z krowiego.

Bo pro du cent za wsze ma trzy pro ble -

my: jak coś zro bić, jak to sprze dać i jak

uniknąć podróbek, które ograniczają jego

do cho dy i psu ją mu opi nię. Aby za po -

biec temu ostatniemu, Kluska został jedynym

w Polsce importerem czarnej

parafiny, której od razu kupił dużą partię.

Za sob ność owcze go mle ka

Podaż nie nadąża za popytem mimo

te go, iż ser jest dro gi, bar dzo dro gi. 1 kg

kosztuje od 50 aż do 160 zł w zależności

od cza su doj rze wa nia. Se ry owcze

mu szą być dro gie, bo owca da je znacz -

nie mniej mle ka od kro wy. Ze 30 ra zy

mniej. I 10-krot nie mniej od ko zy. Koszt

wytworzenia 1 l mleka wynosi u niego

po nad 10 zł. In na spra wa, że mle ko

owcze jest bar dzo gę ste, za sob ne w do -

bry tłuszcz i do bre biał ko. Klu ska pre -

cy zu je: – Ma kon sy sten cję śmie ta ny,

ściślej mówiąc – śmietanki do kawy. Jeśli

ro bi my ka kao z mle ka owcze go, to

wcześniej mleko trzeba rozcieńczyć wodą

w pro por cji pół na pół.

Zalety mleka owczego opisaliśmy już

wy żej, a za py ta ny o man ka men ty, ho -

dowca wymienia tylko jeden: – Jest go

za mało!

Ow szem, w ma rze niach wi dzi sieć

sklepów z wyrobami owczymi, ale sam

nie mógł by jej otwo rzyć, gdyż nie pro -

du ku je ty le mle ka, że by star czy ło

na za opa trze nie więk sze go ryn ku.

Gdy by po wsta ły jesz cze in ne go spo -

dar stwa, to mógł by ku po wać od nich

mle ko i wy twa rzać wię cej se ra, któ ry

mo żna by ło by do star czać do więk szej

licz by punk tów sprze da ży. Roz wią za -

FOT. ARCH. ROMANA KLUSKI

niem by ło by po wsta nie gru py pro du -

cenc kiej. Ten typ or ga ni za cji nie był by

na Sądecczyźnie nowością – wszak istnie

ją już gru py pro du cen tów ja jek, ja -

błek czy śli wek. Tak sa mo jak

plan ta to rzy sa mi prze cho wu ją owo ce

swo jej pra cy i sa mi zaj mu ją się ich

Kluska deklaruje, że

w swojej mleczarni mógłby

przerabiać także cudze

mleko, ale na razie nie ma

w okolicy drugiego

hodowcy owiec mlecznych

takiego jak on.

dys try bu cją, tak ho dow cy owiec mo -

gliby zjednoczyć się i utrzymywać własną

mle czar nię z doj rze wal nią se rów.

Kluska deklaruje, że w swojej mleczarni

mógł by prze ra biać ta kże cu dze mle -

ko, ale na ra zie nie ma w oko li cy

dru gie go ho dow cy owiec mlecz nych

ta kie go jak on.

– Ewen tu al ni chęt ni – po wia da

– na ra zie ob ser wu ją. Je śli mo je se ry

od nio są suk ces, to znaj dą się ta cy, któ -

rzy ze chcą pójść w mo je śla dy. Ale do te -

go potrzebny będzie kapitał, więc w grę

wchodzą raczej firmy zagraniczne.

Uboj nie sa mo ob słu go we

Ale na wet, gdy u nas ktoś wy pro du -

ku je żyw ność, to na po ty ka na ba rie rę

prawa. W innych państwach Europy rolnik

może otworzyć sklepik przydomowy

i sprze da wać wy ho do wa ne przez

sie bie pło dy rol ne, a pol ski nie ma

do tego prawa.

– Idealne rozwiązanie – kontynuuje

Kluska – zastosowali Grecy, którzy też

są w Unii. Tam w ka żdej wio sce jest ma -

ła ubojnia samoobsługowa. Każdy może

ubić ja gnię, a mię so za wieźć

do swojego sklepiku i sprzedać odbiorcom.

W Gre cji i Au strii nie ma żad nych

barier dla sprzedaży produktów owczych

przez rol ni ków: mię sa, mle ka i se rów.

W tym ostatnim przypadku trzeba tylko

mieć mleczarnię. A u nas producent może

sprzedawać tylko oscypki.

IRE NE USZ PAW LIK

22 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Pro gram „Owca” po la tach

Pieczenie kosiarek

Program „Owca” miał być jedną z form przeciwdziałania

bezrobociu na wsi. Zakończył się fiaskiem, ale to wcale

nie oznacza, że zabrakło osób, które zarobiły. Bo

skorzystali chyba wszyscy z wyjątkiem hodowców.

KIEROWNICZKA PUP

PRAKTYCZNIE

POZNAJE PROGRAM

„OWCA” NA GÓRZE

TOBOŁÓW W GORCACH

FOT. ARCH. ROMANA KLUSKI

Z urzędu pracy chętni

dostawali dotację

w wysokości 6800 zł, za co

nabywali stado oraz

wyposażenie owczarni

i środki odkażające.

Założenie było takie, że stado

owiec złożone z minimum

20 matek i jednego tryka

miało zapewnić utrzymanie

bezrobotnemu i jego rodzinie. Ktoś jednak

musiał sfinansować to przedsięwzięcie.

W tym celu włączono Powiatowy

Urząd Pra cy w No wym Są czu.

– Ówczesna ustawa o przeciwdziałaniu

bez ro bo ciu – mó wi Sta ni sła wa

Skwarło, wówczas kierowniczka PUP,

a obecnie dyrektorka Sądeckiego Urzędu

Pra cy – po zwa la ła na wspie ra nie

działalności rolniczej. Od 2005 r. już takiej

możliwości nie było.

W 2003 r. gmin ne urzę dy pra cy ze -

stawiły więc listy bezrobotnych, którzy

mieli maksimum dwa hektary przeliczeniowe

pola i wezwały na zebrania informa

cyj ne. W 2003 r. w po wie cie

nowosądeckim wzięło w nich udział 875

osób. Z tego grona wyłoniono 50 bezrobot

nych, któ rych ob ję to szko le nia mi.

Wyrażenie zgody na przyjęcie stada było

już do bro wol ne i na ten krok zde cy -

dowało się tylko 21 rolników. W 2004 r.

do szło siedmiu in nych. Ci, któ rzy go dzi -

li się, mu sie li za de kla ro wać, że przez

rok nie będą występować o zasiłki.

– Do naszego ośrodka doradztwa rolni

cze go – opo wia da Wie sław Sza fra -

niec, doradca terenowy z Małopolskiego

Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Nawojowej

– należała ocena, czy dane gospo

dar stwo po sia da od po wied nie

wa run ki do ho dow li owiec. Przede

wszystkim chodziło o siłę roboczą, pomieszczenia

i bazę paszową. Naszym zada

niem był ta kże do bór ras

do poszczególnych gospodarstw. Wchodziły

w grę czarnogłówka, owca górska

i bergschaf.

Z urzędu pracy chętni dostawali dotację

w wysokości 6800 zł, za co nabywali

stado oraz wyposażenie owczarni i środki

odkażające. „Bacom z urzędów pracy”

pracownicy MODR służyli

doradztwem przez dwa lata. Radzili

w sprawach chowu, żywienia, pielęgnacji.

Niektórzy kandydaci na baców byli

tak zie lo ni, że nie wie dzie li, iż owcom

trzeba przycinać racice. Z racji sprawowania

tego nadzoru pracownicy MODR

wie dzą, że po sze ściu la tach od hucz nej

inauguracji Programu „Owca”, hodowlą

tych zwie rząt na dal zaj mu je się na Są -

decczyźnie zaledwie siedmiu uczestników

z 28, jacy zaczynali.

Hałaśliwa Jaworowicz

A in au gu ra cja rze czy wi ście by ła

hucz na. U Ta de usza Ko cem by zja wi ła

się nawet hałaśliwa Elżbieta Jaworowicz

z TVP i go spo dar stwo rol ni ka z Ka -

mionki Wielkiej pojawiło się w głośnym

cyklu „Sprawa dla reportera”.

W bu dow nic twie pry wat nym pa no -

wał akurat przestój i budowlaniec Kocem

ba nie mógł zna leźć za trud nie nia.

Z Ka mion ki Wiel kiej do Pro gra mu

„Owca” zgło sił się tyl ko on, bo miał mo -

żliwość utrzymania stada – sześć hektarów

nie użyt ków, któ re bez owiec

za ro sły by jak dżun gla. Pod wzglę dem

paszowym był więc samowystarczalny.

Ja ko jed ne go z nie licz nych szczę śliw -

MARZEC 2010 Sądeczanin 23

Mimo iż w Małopolsce

Program „Owca Plus”

okazał się niewypałem,

nie zraziło to władz

województwa śląskiego

do rozpoczęcia w 2007 r.

identycznego projektu

w Beskidzie Śląskim

i Jurze Krakowsko-

Częstochowskiej.

ców, któ rych wy se lek cjo no wa no

na pod sta wie te stów, wy sła no go

na szkolenie do Francji. Jeździli od jednego

hodowcy owiec do drugiego, zwiedzali

ubojnie, mleczarnie i serowarnie.

Po powrocie Kocemba przygotował

owczarnię o wymiarach 10 metrów na 8

i od docenta Macieja Pompy-Robożyńskiego

z Ośrodka Badawczo-Wdrożeniowego

Owczarstwa w Piorunce kupił 25

matek plus rodowodowego tryka rozpłodowego

rasy biała alpejska. Zapłacił 6,5

tys. zł, potem pieniądze mu zrefundowano.

Zamierzał dostarczać jagnięta

na ubój. Przecież obiecywano, że Program

„Owca” zagwarantuje skup jagniąt,

bo przecież rynek włoski jest nienasycony

i wchłonie wszystko. Końcowym

ogniwem łańcucha programu miała być

ubojnia Połonina w Lesku.

Strzyżenie droższe od wełny

– Trzy la ta się spraw dza ło – mó wi

Tadeusz Kocemba. – Jednak potem rozpoczęły

się kłopoty. Załamanie przyszło

na wiosnę 2009 r. Wychowałem 20 jagniąt,

ale oka za ło się, że Wło si wy co fa li

się z naszego rynku, bo tańsze jagnięta

mają z Rumunii i Słowacji, gdzie hodowla

owiec jest do to wa na przez pań stwo.

U nas jest dotowana tylko wtedy, gdy ma

się owce ra sy czy stej. A ja oprócz ra so -

wego tryka mam krzyżówki: polska górska,

berg schaf, bia ła al pej ska… Nie

po wiem, owce są przy jem ne, nie wy ma -

ga ją du żych na kła dów, ale przy da ły by

się korzyści z ich hodowli.

Nie przewidziano, że koniunktura

na owce okaże się niesprzyjająca. A chów

GOSPODARKA

owiec kosz tu je, np. dwa ra zy do ro ku

trzeba przeprowadzić odrobaczywianie.

– Owcom nawet smakuje ten preparat

w postaci mleczka – mówi Kocemba.

Ogólny koszt przezimowania jednej

mat ki sza co wa ny jest na 160-180 zł.

A tym cza sem, przy obec nych ce nach

sku pu, owca nie jest w sta nie na sie bie

za ro bić. Rocz nie da je ok. 4 kg weł ny,

która w 2009 r. była skupowana po zaledwie

1 zł za kilogram.

– To drożej kosztuje opłata za strzyżenie

– denerwuje się Kocemba. – Żeby

sprzedaż wełny była opłacalna, powinienem

do stać z 6 zł za ki lo. A po ta kiej ce -

nie jak te raz, to weł na sta je się ni ko mu

niepotrzebnym odpadem. Jeszcze w latach

80. była dotowana przez państwo

i wtedy hodowałem 15 matek dla samej

wełny, bo się kalkulowało.

Z ko lei ja gnię na ubój mo żna by ło

wio sną 2009 r. sprze dać naj wy żej

za 120 zł. – Mięso powinno kosztować

– ocenia Kocemba – przynajmniej 15 zł

za kilo, a skupują po 9. I to w najlepszym

przypadku! Ubojnia w Lesku wciąż wybrzydza,

dyktuje ceny, warunki i terminy,

a czę sto na wet w ogó le nie sku pu je.

Ja gniąt na ubój więc w ze szłym ro ku już

nie sprzedałem. Pojedyncze sztuki kupują

u mnie lu dzie, któ rym mi nę ła już fa -

scynacja kosiarkami spalinowymi. Teraz

wo lą „za trud nić” do ko sze nia traw ni -

ków owce, a je sie nią ma ją je jak zna lazł

na grilla.

Kon ty nu acja fia ska

Ho dow la owiec jest obec nie nie ren -

towna. Deficyt na każdej owcy wynosi

naj mar niej kil ka dzie siąt zło tych. Po -

wiedz my 50 zł ra zy 25 sztuk, w su -

mie 1250 zł stra ty rocz nie. A prze cież

zakładano, że stado wyżywi rolnika i jego

rodzinę, dając przynajmniej 10 tys. zł

dochodu. Oczekiwania radykalnie rozminęły

się więc z rzeczywistością.

– W naszym programie – broni inicjatywy

Stanisława Skwarło – założyliśmy

wskaźnik efektywności na poziomie 50

procent. Tymczasem po 15 miesiącach,

na jakie określono jego funkcjonowanie,

wskaź nik wy niósł 100 pro cent, co ozna -

cza, że wszy scy rol ni cy, któ rzy przy stą -

pi li do pro gra mu, na dal wy trwa li

przy hodowli owiec.

Dwulet ni Pro gram „Owca” nie był

jeszcze drogi – łącznie kosztował 178,2

tys. zł (w tym 30 tys. zł w po życz kach).

Był tak ta ni, gdyż obej mo wał tyl ko kosz ty

rzeczywiste: dotacje, pożyczki, szkolenia.

– Dla nas by ła to przy go da – entuzjazmuje

się Stanisława Skwarło. – Nigdy

wcześniej i nigdy potem nie realizowaliśmy

tak oryginalnego projektu. I każdy

z nas brał w tym udział bez do dat ko we -

go wynagrodzenia, wykonywał swoje zadanie

po prostu w ramach obowiązków

służbowych.

Po zainicjowaniu w 2003 r. pilotażowego

Programu „Owca” na Sądecczyźnie,

szyb ko po wstał Pro gram „Owca

Plus” wcie la ny w ży cie w ca łej Ma ło -

pol sce. W 2005 r. na je go prze pro wa -

dze nie wy da no 250 tys. zł,

a na la ta 2006-2009 prze wi dzia no

po 600 tys. zł. W su mie „Owca Plus”

miała kosztować 2,65 mln zł. Pieniędzy

tych nie wydano w całości, bo programu

w porę zaniechano.

A jakie zupełnie nierealne roztaczano

perspektywy, świadczy treść załącznika

do uchwały Sejmiku Województwa

Ma ło pol skie go z 29 sierp nia 2005 r.:

„Ni niej szy pro gram za kła da, iż przy -

wrócenie pasterstwa może dać do końca

2010 r. za trud nie nie dla ok. 1000

osób przy ho dow li oraz 9000 miejsc pra -

cy w otoczeniu hodowli i w turystyce”.

W sumie więc 10 tys. zatrudnionych!

24 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

FOT. ARCH. ROMANA KLUSKI

Wpły wo wa ka sta

Mimo iż w Małopolsce Program

„Owca Plus” oka zał się nie wy pa łem, nie

zraziło to władz województwa śląskiego

do rozpoczęcia w 2007 r. identycznego

projektu w Beskidzie Śląskim i Jurze

Krakowsko-Częstochowskiej. Do 2009 r.

na ten cel planowano wyasygnować 700

tys. zł. Brnię to w to nie uda ne przed się -

wzię cie, mi mo iż już w mar cu 2008 r.

w „Kronice Beskidzkiej” pytano: „W województwie

śląskim rusza Program Owca

Plus. (…) Czy rze czy wi ście pro gram bę -

dzie zba wie niem dla ho dow ców, czy też

za koń czy się fia skiem, jak to mia ło miej -

sce w województwie małopolskim?”.

Nie za le żnie od złych do świad czeń,

nic nie stoi za tem na prze szko dzie, że by

Pro gram „Owca” z roz ma chem wpro -

wa dzać w na stęp nych re gio nach kra ju

i wyrzucać w błoto kolejne setki tysięcy

i mi lio ny zło tych. Se kret po pu lar no ści

takich programów tkwi bowiem w tym,

że fundusze przeznaczone na ich realiza

cję w lwiej czę ści wca le nie wę dru ją

do adresatów szczytnych inicjatyw, lecz

do au to rów (prze wa żnie zresz tą au tor

jest jeden, a następni tylko powielają, inkasując

wszakże pieniądze niby za pionier

ski wy si łek), urzęd ni ków,

na ukow ców, eks per tów, kon sul tan tów

i do rad ców. I ta wpły wo wa ka sta jest

najbardziej zainteresowana materialnie

rozpętywaniem podobnych, z góry skazanych

na niepowodzenie akcji.

Znikanie Kluski

Gdyby jeszcze rolnik zamiast hodować

ja gnię ta na rzeź do ił owce, a z mle -

ka wy twa rzał se ry, to mo że był by

w sta nie wyjść na swo je. Ale że by sta ło

się to opłacalne, musiałby stworzyć warun

ki do ho dow li znacz nie więk sze go

sta da. Nie mó wiąc już o tym, ile na le ża -

ło by za in we sto wać w urzą dze nia oraz

wydać na spełnienie unijnych wymogów

sanitarnych.

Na uczynienie takiego skoku technologicznego

stać było tylko Romana Kluskę,

pomysłodawcę Programu „Owca”!

Na początku funkcjonowania tego programu

rozgłaszano walny udział Kluski

wszem i wo bec, i czy nio no to tak do no -

śnie, że przez pe wien czas opi nii pu -

blicznej wydawało się nawet, że sądecki

– Mięso powinno kosztować – ocenia Kocemba – przynajmniej 15 zł

za kilo, a skupują po 9. I to w najlepszym przypadku! FOT. ARCH. ROMANA KLUSKI

multimilioner charytatywnie funduje całe

to przed się wzię cie. Że ło ży na nie ze

swego nieprzebranego majątku, powstałe

go aku rat wte dy wsku tek sprze da ży

firmy komputerowej Optimus za grubo

po nad 200 mln zł. Tym cza sem praw da

jest ta ka, że Pro gram „Owca” w ca ło ści

fi nan so wa ny był z bu dże tu pań stwa,

z funduszy przeznaczonych na zwalczanie

bez ro bo cia. A te raz, gdy pro gram

zakończył swe istnienie w ciszy klęski,

również nazwisko pomysłodawcy pomija

ne jest mil cze niem. Im bar dziej Pro -

gram „Owca” się nie uda wał, tym

bardziej Kluska z niego znikał.

Ju trzen ka na dziei

– Pan Klu ska – mówi Stanisława

Skwarło – odznaczał się wielką powagą,

z jaką traktował partnerów tego programu,

w tym bez ro bot nych. To czło wiek wy -

jątkowo taktowny, nigdy się nie spóźniał.

Dawał przykład jak należy traktować

partnerstwo. Kiedy ministerstwo spóźniło

się z wypłatą pieniędzy dla rolników,

to – o ile mi wia do mo – pan Klu ska

z własnych środków pokrył hodowcom

straty, jakie ponieśli z tego tytułu.

Ostat nich Mo hi ka nów owczar stwa

Kluska nadal nie pozostawia samych sobie.

Chce po móc fi nan so wo któ rejś

ubojni w zakupie sprzętu. Dzięki temu

stanieje bicie jagniąt, a jak hodowcy będą

mie li tań szą ja gnię ci nę ze zwie rząt

ubi tych w uboj ni, to bę dą mo gli ją ko -

rzystniej sprzedać. Kluska ma nadzieję,

że dzięki tej operacji zapali się zielone

świa teł ko w tu ne lu dla go spo darstw

owczar skich, któ re do sta ną szan sę

na osiągnięcie dochodowości.

Przez la ta ho dow la owiec w Pol sce

balansowała na krawędzi opłacalności,

a często wymagała dopłacania. Jednak

jesienią ubiegłego roku – wydaje się, że

wsku tek upar tej pro mo cji ja gnię ci ny

– zaświtała jutrzenka nadziei. Nagle ni

stąd, ni zo wąd na ryn ku po ja wił się głód

jagnięciny. Po raz pierwszy od lat popyt

Nagle ni stąd, ni zowąd

na rynku pojawił się głód

jagnięciny. Po raz pierwszy

od lat popyt przekroczył

podaż.

prze kro czył po daż. Ce na ja gnię ci ny

wspię ła się na wet do 20 zł za 1 kg. Lu -

dzie zaczęli rozbijać się za nią, przyjeżdża

li na wet do Klu ski i roz py ty wa li,

czy nie mo żna ku pić ja gniąt. Oczy wi -

ście nie sprze da wał, bo prze cież ho du je

zbyt cen ne owce ra sy mlecz nej.

W ocenie Kluski – hodowcy jesienią

ze szłe go ro ku po raz pierw szy od lat za -

ro bi li pierw sze pie nią dze. Oczy wi ście

uda ło się to tyl ko tym, któ rzy prze trwa li

trud ny okres. Bo, jak mó wi ten do świad -

czony przedsiębiorca, w hodowli owiec

– tak jak w ka żdym biz ne sie – nie ma

nic pewnego. Przetrwają najlepsi.

IRE NE USZ PAW LIK

MARZEC 2010 Sądeczanin 25

GOSPODARKA

Budzi nadzieje, rozpala emocje

Kolejką na Ki carz

Po sześciu latach, wypełnionych różnymi przeciwnościami,

przepychankami i protestami ekologów, ruszyła budowa

nowej w Beskidzie Sądeckim stacji narciarskiej:

na Kicarzu (704 m n.p.m.) w Piwnicznej-Zdroju.

Gdy tylko w terenie pojawili się

pilarze, natychmiast zareagowali

obrońcy przyrody, którzy,

najwyraźniej, nie

powiedzieli jeszcze ostatniego słowa.

Stowarzyszenie Pracownia Na Rzecz

Wszystkich Istot przesłało do ministra

zdrowia wniosek o natychmiastowe wszczęcie

działań w sprawie prowadzonej

na stoku wycinki drzew, a do Samorządowego

Kolegium Odwoławczego zwróciło

się o wstrzymanie inwestycji. Spółka

realizująca przedsięwzięcie nie zamierza

wstrzymywać ani przerywać prac.

– Inwestycja jest rozpoczęta i w tym

mo men cie nie da się jej już za trzy mać.

Nie ma takiej opcji. Posiadamy wymagane

prawem wszelkie niezbędne dokumen

ty – kwi tu je krót ko An drzej

Gąsiorowski, wiceprezes Stacji Narciarskiej

Ki carz.

In we sty cja na Ki ca rzu od po cząt ku

jest różnie postrzegana przez piwniczan.

Dla jed nych jest to na dal sztan da ro we

przedsięwzięcie, dające nadzieję na lepsze

czasy i rozwój uzdrowiska. Wśród

in nych – bo ją cych się o to, czy nie za -

gro zi ono przy ro dzie i jej na tu ral nym

bo gac twom, w szcze gól no ści wo dzie

mineralnej, z których słynie ten region –

wciąż wzbu dza spo re oba wy.

Spółka Stacja Narciarska Kicarz posiadająca

wszelkie wymagane zezwolenia,

uzgodnienia i raport oddziaływania

na środowisko, zaczęła w połowie lutego

budowę stacji od wyrębu w sumie kilkudziesięciu

arów lasu na stoku,

będącym własnością spółki. Było to możliwe

po zawarciu (10 lutego) umowy

notarialnej z miastem i gminą Piwniczna-Zdrój

o zamianie gruntów. Spółka

stała się właścicielem ok. 20 ha zalesionych

terenów na Kicarzu (do tej pory będących

własnością gminy), a odstąpiła

gmi nie ok. 5,30 ha te re nu na tzw. Na kle,

(znajdującego się po lewej stronie szosy

przed wjazdem do miasta), który do tej

pory był w posiadaniu wspólników spółki.

Stacja Narciarska Kicarz (po styczniowej

wycenie gruntów na Nakle

i na Kicarzu przez biegłych rzeczoznawców)

przekazała także dla gminy inną,

strategiczną dla miasta działkę na tym

samym Nakle. Spółka pozostawiła jednak

dla sie bie część te re nu w tej czę ści

miasta, na którym wybuduje duży parking

przynajmniej dla 500 samochodów

lub 50 autobusów. Po zawarciu umowy

notarialnej, Edward Bogaczyk, burmistrz

miasta i gminy Piwniczna-Zdrój, oraz

wspólnicy spółki, w tym również nowi

inwestorzy z Warszawy, spotkali się

w Urzędzie Miasta i Gminy z radnymi

na uroczystym spotkaniu otwierającym

inwestycję.

Nowi inwestorzy z Warszawy, których

do wejścia do spółki zachęcili Cezary

Charzewski i Andrzej Gąsiorowski,

dotychczasowi wspólnicy, zastąpili poprzedniego

strategicznego biznesowego

partnera – krakowską spółkę „Wawel Sevice”,

która po kilku latach zdecydowała

się sprze dać swo je udzia ły. Od ku pił je

w sierpniu ub.r. Cezary Charzewski

z Nowego Sącza, dziś prezes zarządu

spółki Stacja Narciarska Kicarz.

– Wiem, ile kosztowało kolegów (Cezarego

Charzewskiego i Andrzeja Gąsiorowskiego

– przyp. red) i was dro dzy

państwo, doprowadzenie sprawy

do punktu, w którym inwestycja mogła się

rozpocząć – mówił podczas lutowego

spotkania Rafał Brzezowski, jeden z nowych

inwestorów z Warszawy. – Dokumentacja,

w tym i uzgodnienia

środowiskowe, pozwolenia, jakie zgromadzono,

jest imponująca. Naprawdę wykonana

została gigantyczna praca. My,

wchodząc do spółki Kicarz, zabezpieczymy

finansowanie tej inwestycji. Nasza rola

sprowadza się do pilnowania

wydatków kolegów, czy realizowane są

zgodnie z przyjętym biznesplanem. Mamy

ustalony harmonogram wpłat na poszczególne

etapy inwestycji, która

przyniesie dochody także gminie. Niewątpliwym

atutem Piwnicznej jest jej lokalizacja.

Stacja narciarska z kompleksem

hotelowym w centrum miasta gwarantuje,

że tu ry sta nie bę dzie się tu taj nu dził.

Ce za ry Cha rzew ski i An drzej Gą -

sio row ski, któ rzy od po cząt ku, a więc

26 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Kicarz (704 m n.p.m.) w Piwnicznej Zdroju FOT. MIGA

od kil ku lat pi lo tu ją to przed się wzię -

cie, nie kry li na spo tka niu wdzięcz no -

ści dla władz Piw nicz nej-Zdro ju,

na cze le z bur mi strzem Edwar dem Bo -

ga czy kiem, i ra dy, któ ra w mar cu ubie -

głe go ro ku za pa li ła dla in we sto rów

zie lo ne świa tło i pod ję ła hi sto rycz ną

uchwa łę, go dząc się na za mia nę grun -

tów. Tym sa mym da ła przy zwo le nie

na bu do wę sta cji nar ciar skiej w cen -

trum uzdro wi ska.

– Chciałbym podziękować panu burmistrzowi

za wytrwałość i radzie, która

nam zaufała w marcu ub.r. – mówił Andrzej

Gą sio row ski. – Przed się wzię cie

ruszyło. Dla nikogo nie jest tajemnicą,

że mieliśmy najprzeróżniejsze problemy

z tą in we sty cją. My ślę, że w tym ro ku bę -

dzie ona moc no za awan so wa na,

a w przy szłym zo ba czy cie ją Pań stwo

z częścią hotelową. Postaramy się tutaj

za ist nieć nie tyl ko po przez sta cję nar -

ciar ską, ale rów nież przez za ple cze tu -

rystyczne.

Spółka jest właścicielem dwóch dawnych

Do mów Wcza so wych „Po prad”

przed Piw nicz ną oraz na by te go w po -

czątkach roku dawnego Ośrodka Wypoczyn

ko wo -Re kre acyj ne go „Ko li ba”.

Do ce lo wo, po ka pi tal nych re mon tach

obiektów, a w przypadku tego ostatniego

rów nież roz bu do wie, znaj dzie się

w nich blisko 500 miejsc noclegowych.

Spół ka, jak za pew nia li in we sto rzy,

posiada wszelkie niezbędne pozwolenia

i uzgodnienia (m.in. z Popradzkim Parkiem

Kra jo bra zo wym i od no śnie pro -

gramu Natura 2000). Nie wolno jednak

zapominać, że w Piwnicznej nie obyło

się bez protestów ekologów, którzy złoży

li skar gę na pla no wa ną in we sty cję

do Sa mo rzą do we go Ko le gium Od wo -

ławczego (wpłynęła po terminie). SKO

nie przy chy li ło się wów czas do ar gu -

mentacji ekologów.

Ra cje eko lo gów

Inwestorzy zaangażowali w budowę

stacji narciarskiej już kilkanaście milionów

zło tych. Wy li cza ją, że za pew nią

gminie 500 dodatkowych miejsc noclego

wych, atrak cje dla nar cia rzy i 250

miejsc pra cy.

Otwar cie Sta cji Nar ciar skiej Ki carz

(w pierw szym eta pie tras, par kin gów

i karczmy, w drugim zaś części hotelowej)

przewidziano na początek sezonu

narciarskiego 2010/2011, o ile planów

nie pokrzyżują ekolodzy, którzy błyskawicznie

zareagowali, wysyłając do mini

stra zdro wia wnio sek o prze rwa nie

wyrębu lasu, a do Samorządowego Kole

gium Od wo ław cze go wnio sek

o wstrzy ma nie in we sty cji. Na sy gnał

ekologów już zareagowało Ministerstwo

Zdrowia, które na wieść o rozpoczęciu

inwestycji na Kicarzu przesłało do burmistrza

Piwnicznej-Zdroju pismo.

– Już raz interweniowaliśmy w sprawie

Ki ca rza, ale za póź no zgło si li śmy

chęć udziału w procedurze. Nasz protest

Warto wiedzieć

In we sty cja zgod nie z wy da nym po zwo le -

niem na bu do wę jest im po nu ją ca. Wy ciąg

krzesełkowy powiezie narciarzy ponad Popra

dem i szo są pro wa dzą cą do pi jal ni wód

mi ne ral nych na tzw. Har cer ską Po la nę,

a z niej już pod sam szczyt Ki ca rza, gdzie ma

być po czą tek tra sy zjaz do wej. Na dół bę dzie

mo żna zje chać na par king na tzw. Na kle wy -

cią giem trans por to wym – trzyoso bo wym.

Dzia łać bę dą też dwa or czy ki po ok. 800 m,

i or czyk dla dzie ci – 150 m. Na Har cer skiej

Po la nie po wsta nie ba za ho te lo wa i ga stro -

no micz na: 20 dom ków sze ścio oso bo wych,

głów ny bu dy nek o po wierzch ni 2 tys. m.kw.

z du żą re stau ra cją, ta ra sem wi do ko wym, go -

prów ką, punk tem sa ni tar nym i le kar skim,

wy po ży czal nia mi nart i de sek snow bo ar do -

wych, sklepami. W głównym budynku

do dys po zy cji bę dzie też osiem apar ta men -

tów. Nad Har cer ską Po la ną sta nie karcz ma

re gio nal na o po wierzch ni 300 m.kw. Tra sy

bę dą sztucz nie śnie żo ne i oświe tlo ne.

MARZEC 2010 Sądeczanin 27

GOSPODARKA

Spotkanie z inwestorami w Urzędzie Miasta i Gminy FOT. MIGA

był opóźniony przez Biuletyn Informacji

Publicznej, w którym – naszym zdaniem

– nie było informacji, że ta inwestycja

jest planowana – mówi Radosław Ślusarczyk,

prezes Stowarzyszenia Pracownia

na Rzecz Wszyst kich Istot. – Racje

na sze go sto wa rzy sze nia nie zo sta ły

uwzględnione. Ale na walkę o ratowanie

przyrody nie jest za późno. Zareagowali

śmy po ter mi nie i nasz głos zo stał zi -

gno ro wa ny przez de cy den tów, ale nie

zamierzamy się poddać.

Eko lo dzy, w ma te ria le za miesz czo -

nym na swojej stronie internetowej (Pracow

ni na Rzecz Wszyst kich Istot) zwra -

cają uwagę, że wycinka na stokach góry

Ki carz do ko ny wa na jest w stre fie „B”

ochro ny uzdro wi ska Piw nicz na-Zdrój,

w któ rej obo wią zu je cał ko wi ty za kaz

wycinania drzew.

(…) Nie jest zrozumiałym, dlaczego

de cy zja o uwa run ko wa niach śro do wi -

sko wych oraz de cy zja po zwo le nia

na budowę dopuszczają zgodę na tę wycin

kę. Świad czy to o ich wy da niu z ra -

żą cym na ru sze niem pra wa (...).

Prowadzenie inwestycji, mogących zakłócić

istniejące uwarunkowania hydrologiczne

(istotne dla możliwości ochrony

i korzystania z wód leczniczych), wyma

ga spo rzą dze nia do ku men ta cji

hy dro lo gicz no – geo lo gicz nej (a nie

geotechnicznej – dotychczas tylko taka

by ła wy ko na na) i za opi nio wa nia jej

przez mi ni stra zdro wia)” – czy ta my

na stronie Pracowni.

Według ekologów, którzy podpierają

się opiniami naukowców Państwowego

Instytutu Geologicznego oraz Akademii

Gór ni czo -Hut ni czej z Kra ko wa, sta cja

narciarska, poprzez m.in. sztuczne naśnieżanie,

może doprowadzić do degrada

cji skła du czę ści za so bów wód

mineralnych „Piwniczanki”.

„(…) Konieczność wstrzymania wy -

cinki drzew jest spowodowana nie tylko

wzglę da mi for mal ny mi, lecz przede

wszystkim zagrożeniem stosunków wodnych

w re jo nie od dzia ły wa nia re ali zo -

wanego przedsięwzięcia. Zagrożenie to

jest zwią za ne przede wszyst kim ze zmia -

na mi w za kre sie wa run ków za si la nia

wód podziemnych na obszarze planowanej

nartostrady (wycinka drzew na obszarze

kilkudziesięciu hektarów, zdarcie

pokrywy darniowej, sztuczne naśnieżanie),

które mogą skutkować degradacją

stanu i składu części zasobów wód mine

ral nych „Piw ni czan ka” – czy ta my

da lej na ich stro nie.

– W przy pad ku, gdy oka że się, że na -

ukowcy mieli rację i dojdzie do zanieczyszczenia

wody (zasobów mineralnych

Gondole zamiast krzesełek?

Przed kil ko ma ty go dnia mi, na spo tka niu w piw ni czań skim ma gi stra -

cie, in we sto rzy przed sta wi li rad nym in ny po mysł wią żą cy się z tą in -

we sty cją. Po ja wi ła się kon cep cja, by za mie nić dwa wy cią gi

krzesełkowe, wożące narciarzy z Nakła na szczyt, na ośmioosobowy

wyciąg gondolowy. Od strony finansowej – jak zapewniał Cezary Charzewski,

prezes zarządu spółki – byłaby ona do tego przygotowana.

– Po mysł, by w Piw nicz nej funk cjo no wa ła ko lej ka gon do lo wa bar dzo się

nam po do bał, mu si my jed nak za sta no wić się, czy za mia na urzą dzeń nie

spo wo du je ja kie goś opóź nie nia w stra te gii dzia łań bu do wa nia in fra -

struk tu ry nar ciar skiej – mó wił kil ka ty go dni te mu.

Satysfakcji z rozpoczęcia inwestycji nie krył burmistrz Edward Bogaczyk.

– Bar dzo się cie szę, że mo że my mó wić o fi ni szu – po wie dział wte dy

go spo darz mia sta i gmi ny. – Pod pi sa li śmy akt no ta rial ny za mia ny te -

re nów. O bu do wie ko lej ki w Piw nicz nej mó wi ło się już w la tach 90., ale

pla ny speł zły na ni czym. O in we sty cje te go ty pu po sta ra ły się w mię -

dzy cza sie Kry ni ca-Zdrój i Szczaw ni ca, a my by li śmy w ty le. Chy ba

wszy scy je ste śmy szczę śli wi, że wresz cie, po ty lu la tach na Ki ca rzu za -

czy na się coś dziać. Dla mia sta i gmi ny ta kie przed się wzię cie to ogrom -

na szan sa na roz wój, na miej sca pra cy dla miesz kań ców. Dzię ki te mu

wzbo ga ci się na sza ofer ta tu ry stycz no -re kre acyj na nie tyl ko zi mą, ale

przez ca ły rok.

W podobnym duchu wypowiedziała się też radna Beata Polakiewicz:

– Dla Piw nicz nej ta in we sty cja jest zna kiem wiel kiej na dziei na no we

miej sca pra cy, na oży wie nie go spo dar cze mia sta i re gio nu, zwięk sze nie

atrak cyj no ści tu ry stycz nej gmi ny. To jest nam bar dzo po trzeb ne. Dla

mnie, ja ko rad nej, dla mo ich ko le gów, któ rzy po dej mo wa li de cy zję, któ -

rzy wie lo krot nie bok so wa li się z te ma tem – bo, jak wia do mo, by ły ró żne

lo sy tej in we sty cji – by ła to naj wa żniej sza de cy zja, ja ką do tych czas przy -

szło nam pod jąć. Je ste śmy wdzięcz ni, że wspól nie mo że my pra co wać

z tak wy trwa ły mi in we sto ra mi.

28 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

– przyp. red.) w Piwnicznej, a miejscowość

stra ci sta tus uzdro wi ska, to

na pewno lokalna ludność będzie również

strat na – za uwa ża Ra do sław Ślu -

sar czyk. – Nieli cze nie się z opi nia mi

naukowców, podejmowanie inwestycji,

któ ra mo że przy nieść stra ty dla przy ro -

dy i mieszkańców jest bardzo nierozważnym

kro kiem, któ ry trud no

czym kol wiek uspra wie dli wić. W przy -

padku zniszczenia ujęć wody mineralnej

bę dzie my kon se kwent nie do ma gać się,

by podejmujący tę decyzję byli rozliczeni

ze swo ich dzia łań.

Po su nię cia eko lo gów pil nie śle dzą

z pewnością ci mieszkańcy uzdrowiska,

którzy mieli i z pewnością mają nadal

wątpliwości związane z wpływem budowy

sta cji na źró dła wo dy mi ne ral nej

Piw ni czan ka. Za cza sów, gdy bur mi -

w po rząd ku to, dla cze go u nas ma być

inaczej.

Droga cierniowa inwestorów

Inwestorzy nie są zaskoczeni prote -

stem ekologów. Liczyli się z taką ewentualnością.

– Od sześciu lat próbujemy przebrnąć

przez tę dro gę cier nio wą – bo tak na le -

ży ją na zwać – powiedział „Sądeczaninowi”

Andrzej Gąsiorowski, wiceprezes

spółki. – Liczyliśmy się i nadal liczymy,

że te pro te sty bę dą się po ja wiać, bo jest

to coś naturalnego. Budowa stacji – to

duże przedsięwzięcie. Podejrzewamy też,

że nie wszyst kim po do ba się to, że ta in -

we sty cja tam po wsta je, a nie w in nym

miej scu. Dla mnie wy star czy to, że więk -

szość mieszkańców Piwnicznej jest za,

że po ma ga i wspie ra nas na ka żdym kro -

nie tylko poniesionych dotychczas kosztów,

ale rów nież po kry cia wszel kich strat

poniesionych przez spółkę i przyszłych

zysków. Posiadamy pełną dokumentację,

wymaganą przez prawo, by można było

uzy skać pra wo moc ne po zwo le nie bu -

dowlane, którym dysponujemy.

Wystąpienie Stowarzyszenia Pracownia

na Rzecz Wszyst kich Istot nie jest

rów nież za sko cze niem dla bur mi strza

Piwnicznej Edwarda Bogaczyka, który

jest po lek tu rze pi sma, ja kie przy szło

do Urzędu Miasta i Gminy z Ministerstwa

Zdro wia.

– Ministerstwo przypomina w nim, że

w uzdrowiskach należy szczególną troską

otoczyć środowisko naturalne i jego zaso

by, w peł ni się tym zga dza my – powiedział

burmistrz Bogaczyk. – Inwestor,

budujący stację narciarską na Kicarzu,

Od lewej: Waldemar Sałata – nowy inwestor z Warszawy, Cezary Charzewski, prezes spółki Stacja Narciarska

Kicarz, Rafał Brzezowski – nowy inwestor z Warszawy, Andrzej Gąsiorowski, burmistrz Edward Bogaczyk,

zastępca burmistrza Tomasz Kmiecik FOT. MIGA

strzem była Joanna Leśniak, podchodząca

z du żą ostro żno ścią do in we sty cji

na Kicarzu, okazało się, m.in. po ekspertyzach

specjalistów z Akademii Górniczo

-Hut ni czej w Kra ko wie, że Ki carz

może być obszarem osuwiskowym.

– Je śli cho dzi o te re ny osu wi sko we

– ta ki mi jest ca ły tzw. flisz kar pac ki

– wy ja śnia Bo ga czyk. – Sta cja

nar ciar ska na Ja wo rzy nie Kry nic kiej

powstała na terenach, gdzie skład geolo

gicz ny grun tu nie jest in ny od te go,

któ ry ma my tu taj. Je śli tam wszyst ko jest

ku. In we sty cja ru szy ła przy du żym ich

poparciu i władz gminy. W tym momencie

nie da się jej za trzy mać. Kosz ty, ja -

kie spół ka po nio sła w związ ku

z rozpoczęciem inwestycji, są zbyt duże.

Ktokolwiek będzie próbować ją zablokować,

zatrzymać, będzie musiał te koszty

po nieść. Wstrzy ma nie in we sty cji

na tym eta pie ozna cza ło by dla nas stra -

ty. Do tej pory zaangażowaliśmy w tą inwestycję

kilkanaście milionów złotych.

Gdyby doszło do jej zatrzymania – czego

nie zakładam – będziemy żądać zwrotu

ma pełną dokumentację wymaganą

przy tego typu przedsięwzięciach, prawomocne

pozwolenie budowlane, które

przecież nie znalazł na śmietniku. Nie

wierzę, że ktoś teraz mógłby zablokować

inwestycję. Musiałby się liczyć ze zwrotem

niebagatelnych już kosztów, jakie

do tej pory poniósł inwestor.

Prace na Kicarzu szybko postępują.

W cią gu kil ku na stu dni, jesz cze

przed roz po czę ciem okre su lę go we go

ptaków, zakończono wycinkę drzew.

IGA MI CHA LEC

MARZEC 2010 Sądeczanin 29

OŚWIATA

Przy ul. Kościuszki w Nowym Sączu powstaną nowoczesne boiska,

hale, pływalnia, laboratoria, pracownie odnowy

In sty tut Kul tu ry Fi zycz nej

w dwa la ta

Wsali Senackiej Państwowej

Wyższej Szkoły Zawodowej

w No wym Są czu

w poniedziałek, 8 lutego,

zawarta została umowa w sprawie przekazania

ponad 27,5 mln zł z funduszy

Unii Europejskiej na budowę Instytutu

Kul tu ry Fi zycz nej, któ ry ma po wstać

w cią gu dwóch lat na te re nie klu bów

Start i Dunajec. Podpisy pod tym dokumen

tem zło ży li: rek tor PWSZ prof. dr

hab. Zbi gniew Śli pek, kwe stor Krzysz -

tof Sarata, marszałek województwa mało

pol skie go Ma rek Na wa ra oraz

wi ce mar sza łek wo je wódz twa Le szek

Zegzda. To jedno z ważniejszych wydarzeń

w hi sto rii PWSZ. Otwie ra ono bo -

wiem pre spek ty wy roz wo jo we

przed mającym duże powodzenie wśród

studentów kierunkiem nauczania.

Uroczystość miała szczególną oprawę.

Jej świad ka mi by li m.in. – sto ją cy

w jak najlepszej zgodzie – parlamentarzyści

z naszego regionu reprezentujący

wszystkie opcje polityczne, starosta Jan

Go lon ka, pre zy dent Ry szard No wak,

stu den ci i pra cow ni cy PWSZ oraz

dzien ni ka rze. Przy był też by ły rek tor

PWSZ prof. dr hab. An drzej Ba łan da. To

za jego czasów rozpoczęły się pierwsze

30 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Sygnatariusze historycznej umowy: Leszek Zegzda, Marek Nawara, prof.

Zbi gniew Śli pek FOT. PIOTR GRYŹ LAK

starania o tę inwestycję. Tak naprawdę,

to Ba łan dów by ło dwóch, bo wiem ten

drugi, ubrany w galowy strój, spoglądał

na ce re mo nię z wiel kie go por tre tu za -

wieszonego na ścianie.

Prof. Zbi gniew Śli pek i mar sza łek

Marek Nawara przypomnieli w skrócie

historię tego przedsięwzięcia. Inicjatywa

zo sta ła za po cząt ko wa na w ro -

ku 2005. Chodziło wtedy o znalezienie

odpowiedniego terenu. Na początku roku

2007 pre zy dent No we go Są cza za -

pew nił, że pro po no wa na lo ka li za cja

przy ul. Kościuszki uzyska poparcie samorządu.

W listopadzie podpisano akt

no ta rial ny zwią za ny z prze ka za niem

nieruchomości (ponad 5 ha plus budynki).

W roku 2008 zawarty został wstępny

kon trakt do ty czą cy przy go to wa nia

tzw. pro jek tu klu czo we go w ra mach

Małopolskiego Regionalnego Programu

Ope ra cyj ne go na la ta 2007-13. Ja ko

głów ny cel za pi sa no: „po pra wę in fra -

struktury edukacyjnej i sportowo-rekreacyjnej

uczelni”.

***

Jak podkreślali sygnatariusze umowy,

nowy obiekt będzie w pełni przystosowany

dla osób niepełnosprawnych. Zaproponowane

rozwiązania techniczne

i technologiczne zaspokajają potrzeby

wszystkich użytkowników, „przedstawiają

optymalny stosunek jakości do ceny”.

Projekt przygotowany przez Przedsiębiorstwo

Projektowo-Budowlane EKO-

BUD przewiduje łączny koszt 46 mln 438

tys. 77 zł; fun du sze z MRPO (Unia Eu ro -

pej ska) – 27 mln 563 tys. 486 zł, bu dżet

pań stwa – 17 mln 966 tys. 521 zł, wła sny

wkład PWSZ – 908 tys. 70 zł.

Prof. Zbi gniew Śli pek przy oka zji

podpisania umowy wycofał się ze swojej

opinii, że starania o pieniądze z budże

tu pań stwa przy po mi na ły „dro gę

przez mę kę”.

– Tak kie dyś uwa ża łem i mó wi łem,

ale te raz już tak nie są dzę – skomentował

rek tor PWSZ.

Kanclerz PWSZ, Zbigniew Zieliński,

podkreśla, że to jest zwieńczenie kilkuletnich

przygotowań. Projekt został pozytywnie

zaopiniowany przez

Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego

i Techniki. Później trafił do Ministerstwa

Rozwoju Regionalnego, a stamtąd

– do Ministerstwa Finansów, które zdecydowało

o przyznaniu dotacji z budżetu

państwa (chodzi o tę brakującą kwotę

do 46 mln zł (tak wy ni ka z kosz to ry su).

– Po pod pi sa niu umo wy ogło si my

prze targ – do da je Zbi gniew Zie liń ski.

– Li czę, że dwa mie sią ce po trwa pro ce -

du ra wy ła nia nia wy ko naw cy. Mam

nadzieję, że w kwietniu ruszą roboty, ich

finał planowany jest na koniec 2012 roku.

W pierw szym eta pie pra ce bę dą pro -

wadzone na terenach Startu, w drugim

– na Du naj cu. Ul. Ko ściusz ki w nie co

zmie nio nej po sta ci zo sta nie za cho wa -

na jako droga wewnętrzna, a poza tym

mu si po zo stać, po nie waż pro wa dzi

do wałów przeciwpowodziowych. Ze starych

obiektów pozostanie hala Dunajca

i biurowiec Startu. Boisko Dunajca zostanie

przebudowane, będzie to stadion

piłkarski i lekkoatletyczny.

***

Warto przypomnieć, że decyzja o budo

wie In sty tu tu Kul tu ry Fi zycz nej

w tym miejscu kilka lat temu wywołała

wiele kontrowersji. Przeciwko takiemu

rozstrzygnięciu władz miasta ostro prote

sto wa li dzia ła cze WCKS Du na jec

i SKS Start, pod kre śla jąc, że to bę dzie

oznaczać pogrzebanie wspaniałych trady

cji tych klu bów. Od by ło się kil ka spo -

tkań i ze brań w tej spra wie.

Wypowiadali się nie tylko ludzie związani

z obydwoma klubami, nie tylko miło

śni cy spor tu, ale ta kże po li ty cy

lo kal ne go szcze bla. Wie lu są de czan

zgła sza ło in ne lo ka li za cje: w My śl cu

na te re nie daw ne go KRAM (na zwa

od Kon fron ta cji Ru chu Ar ty stycz ne go

Mło dzie ży or ga ni zo wa ne go przez

ZSMP w latach 70. i 80. ubiegłego wieku).

Wielu mieszkańców naszego miasta

uwa ża, że naj lep sze miej sce to by ło

w Za wa dzie na obiek tach tam tej sze go

LKS. Zgła sza no też te re ny na os. Tło ki.

Dziś już od wro tu nie ma. Jest do ku men -

tacja, są pozwolenia i najważniejsze – pieniądze.

Zatem Instytut Kultury Fizycznej

PWSZ powstanie przy ul. Kościuszki.

PIOTR GRYŹ LAK

Instytut Kultury Fizycznej

• hala sportowa o powierzchni 2400 m kw.;

• hala sportowa treningowa (adaptacja hali

Dunajca);

• boiska do piłki nożnej z urządzeniami

lekkoatletycznymi (bieżnie, skocznie,

rzutnie), a także budynek zaplecza stadionu;

• kryta pływalnia o pow. ponad 1000 m kw.

(długość niecki 25 m);

• budynek dydaktyczny o pow. ok. 1900 m kw.;

• laboratoria i pracownie odnowy

biologicznej (fizjologiczna, hydromasaże,

kriokomora, biomechaniczna,

antropomedyczna, anatomiczna, sauna,

siłownia, gimnastyka korekcyjna);

• 2 boiska do gier o sztucznej nawierzchni;

• infrastruktura zewnętrzna (drogi,

chodniki, parkingi).

MARZEC 2010 Sądeczanin 31

OŚWIATA

Galeria sądeckich szkół

Liceum w cieniu

klasztoru

klarysek

Licealiści ze starosądeckiej jedynki, poza typowymi

oddziałami, mogą wybierać między klasami:

dziennikarską, sportową, pedagogiczną i ratownictwa

medycznego. Dyrektorzy szkoły zabiegają o nawiązanie

współpracy z uczelniami wyższymi.

Konsekwentnie, krok po kroku,

dą żą do po pra wy ja ko ści

kształcenia, a tym samym podniesienia

renomy szkoły, po to,

by chcie li w niej się uczyć naj zdol niej si

absolwenci gimnazjów Sądecczyzny.

Po II wojnie światowej staraniem starosądeczan

powstała prywatna Samorządowa

Szkoła Ogólnokształcąca stopnia

licealnego. 1 września 1948 r. podjęło

w niej na ukę po nad 190 uczniów. W dwa

lata później szkoła została upaństwowiona.

Historią szkoły, zamkniętą w dokumentach

i jubileuszowej (na 60-lecie)

monografii, opracowanej przez Andrzeja

Sojkę, obrazowaną przez zdjęcia i materialne

symbole sukcesów uczniowskich,

epatują korytarze i Izba Pamięci, gromadząca

wizerunki nie tylko zasłużonych dla

rozwoju liceum nauczycieli, ale też personelu

pomocniczego. Takie dziedzictwo

zobowiązuje.

– Wszystkim nam zależy: mnie, mojemu

zastępcy, nauczycielom i pozostałym

pracownikom, rodzicom. Wyznajemy dewizę:

age qu od agis, czy li je śli już coś ro -

bisz, rób to do brze – mówi dyrektor

Krzysztof Szewczyk. Zarówno on sam,

jak i jego zastępca, Andrzej Sojka, także

kończyli starosądeckie liceum. Może

być, że Sta ry Sącz to ta kie mia stecz ko,

w którym marzenia, ambicje i postawy

protoplastów wciąż oddziałują na współcześnie

żyjących.

Poprzeczka wysoko postawiona

I Liceum Ogólnokształcące im. Marii

Skłodowskiej–Curie w Starym Sączu

jest największą szkołą ponadgimnazjalną

w po wie cie no wo są dec kim. Po -

nad 600 uczniów, po cho dzą cych

z czterech powiatów i 16 gmin, pozostaje

pod opie ką 44 na uczy cie li. Jest też

szko łą, w któ rej za ję cia dy dak tycz ne

obowiązkowe kończą się o godz. 14.20.

Potem zaczynają się zajęcia dodatkowe,

organizowane m.in . w ramach projektu

„Możemy więcej”. Uczęszcza na nie połowa

uczniów.

Przy pomocy starostwa przeprowadzono

modernizację ogrzewania i sieci

elektrycznej, sale zajęć są przyzwoicie

wyposażone, w każdej znajduje się komputer,

rzutnik, uczniowie mogą korzystać

z bezprzewodowego internetu. Nadto

do ich dyspozycji pozostają pracownie

internetowe, dwa studia językowe i pracownia

multimedialna przy bibliotece.

Gimnazjaliści mają do wyboru klasy:

informatyczną (matematyka, informatyka,

j. angielski), ratownictwa medycznego

(biologia, chemia, podstawy ratownic

twa

me dycz ne go),

geo gra ficz no–bio lo gicz no–ję zy ko wą

(geografia, biologia, j. angielski), dzienni

kar ską (j. pol ski, hi sto ria, wie dza

o społeczeństwie, podstawy dziennikarstwa),

pedagogiczną (j. polski, historia,

pod sta wy pe da go gi ki), bio lo gicz no–

sportowo–językową (biologia, j. angielski,

wychowanie fizyczne).

System elektronicznej rekrutacji pozwala

na zalogowanie się tylko tym absolwentom

gimnazjów, którzy uzyskają

co naj mniej 100 pkt., a do kla sy in for -

ma tycz nej tym z nich, któ rzy osią gną co

naj mniej 110 pkt. Jest to „moc na” kla -

sa, najgorszy wynik przyjętego do niej

w ro ku szkol nym 2009/2010 ucznia wy -

nosił 138 pkt. Dyrekcji szkoły ogromnie

zależy na podniesieniu poziomu nauczania

przedmiotów ścisłych. Próbna matura

z ma te ma ty ki wy pa dła tu, mi mo

śro do wi sko we go cha rak te ru szko ły,

dość dobrze: zdawalność 86%, średnia

możliwych do uzyskania punktów – 28.

Są to rezultaty zdecydowanie lepsze niż

powiatowe, na poziomie porównywalnym

z rezultatami województwa małopol

skie go (od po wied nio: 88%; 27,97)

i wy ni ka mi uzy ska ny mi przez li cea

ogól no kształ cą ce w kra ju (od po wied -

nio: 88% 27,72). Krzysz tof Szew czyk

zamierza podjąć współpracę z wydzia-

Istnieje duże

prawdopodobieństwo, że

właśnie w starosądeckim

ogólniaku powstanie

Powiatowy Ośrodek

Wspierania Uczniów

Zdolnych dla dzieci

szczególnie uzdolnionych

matematycznie i językowo.

ła mi na uk ści słych uczel ni wy ższych.

Nie ba wem roz pocz nie się re kru ta cja

do pro jek tu „Dia ment”. Ist nie je du że

prawdopodobieństwo, że właśnie w starosądeckim

ogólniaku powstanie Powiato

wy Ośro dek Wspie ra nia Uczniów

32 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Ta blo per so ne lu po moc ni cze go

w Izbie Pa mię ci

Mar cin Fał tyn – naj lep szy w II Kon -

kur sie Wie dzy Eko no micz nej

Mateusz Legutko – finalista eliminacji

olimpiady biologicznej

Zdolnych dla dzieci szczególnie uzdolnionych

matematycznie i językowo. Wyso

ki po ziom na ucza nia tych

przed mio tów jest, zda niem dy rek to ra,

ele men tar nym wa run kiem ży cio wych

sukcesów absolwentów szkoły.

Krzysztof Szewczyk ubolewa, że nie

dysponuje spełniającym standardy boiskiem

spor to wym i od po wied nią sa lą

do gier zespołowych. Mimo słabego zaplecza

sportowego, wdrożono innowacyj

ny pro gram na ucza nia w kla sach

sportowych. Powstała siłowania, utworzo

no sa lę do gry w ping-pon ga i sa lę

do upra wia nia gim na sty ki. Mło dzież

tych klas nie realizuje zajęć wychowania

fizycznego prowadzonych w sposób

tradycyjny, przez jednego i wciąż tego

sa me go na uczy cie la wf. Za trud nie nie

trenerów i instruktorów dyscyplin sportu

umożliwiło zindywidualizowanie zajęć

spor to wych. Mło dzież upra wia:

narciarstwo zjazdowe, pływanie, trójbój

si ło wy, te nis ziem ny. Al pej czy cy wy -

grywają wszystkie powiatowe zawody

w tej dyscyplinie sportu. Dzięki hojności

starostwa, szkoła pozyskała środki finan

so we na re ali za cję w ca łym cy klu

kształcenia dwóch dodatkowych godzin

zajęć sportowych tygodniowo.

Młodzi ludzie z klas pedagogicznych

ma ją mo żli wość, w cią gu dwóch dni

Warto wiedzieć

Drużyna I LO w mistrzostwach pierwszej pomocy w Mszanie Dolnej

Starosądecki ogólniak ma 62 lata. To niewiele

w 750–let niej hi sto rii mia sta, któ re wie le

za wdzię cza św. Kin dze, fun da tor ce i pierw -

szej ksieni klasztoru sióstr klarysek. To dzięki

za ko no wi już oko ło 1470 r. dzia ła ła w Sta -

rym Są czu pierw sza szko ła pa ra fial na. Hi sto -

ry cy nie wy klu cza ją ist nie nia wcze śniej szej

przyklasztornej szkoły konwenckiej dla zakon

nic. Le gen dy o Kin dze po da ją, że na ka za -

ła tłu ma cze nie pie śni re li gij nych na ję zyk

polski, a w archiwach klasztoru przechowywa

ny jest, po cho dzą cy z prze ło -

mu XIII i XIV wieku rękopis Omnia be ne fi cia

(Wszyst kie do bro dziej stwa). Tej rangi zabytki

są świa dec twa mi ist nie nia wa żnych śre dnio -

wiecz nych szkol nych ośrod ków mu zycz nych

tak w Paryżu – przy katedrze Notre Dame –

jak i w Sta rym Są czu.

MARZEC 2010 Sądeczanin 33

OŚWIATA

w roku szkolnym, próbowania swych sił

w pracy nauczycielskiej z przedszkolaka

mi i ucznia mi Szko ły Pod sta wo wej

nr 1 w Sta rym Są czu.

Na dwa la ta przed wej ściem w ży cie

usta wy o ra tow nic twie me dycz nym,

przy współ pra cy z Ko men dą Miej ską

Miłośnicy poezji

Państwowej Straży Pożarnej w Nowym

Sączu utworzono klasę z podstawami ratow

nic twa me dycz ne go. Ucznio wie

szkoły zdobywają uprawnienia do prowadzenia

szkoleń i są liderami wszystkich

re gio nal nych za wo dów z za kre su

ratownictwa medycznego.

Absolwenci

Kuźnia dziennikarska

To w starosądeckim ogólniaku po raz

pierwszy w regionie zrealizowano pomysł

utworzenia klasy dziennikarskiej.

Uczniowie wydają, liczącą nawet i 90

stron, gazetkę szkolną „Curie–r”, współpracują

z lokalnymi gazetami. Z inicjatywy

Zarządu Głównego TPD będą brać

udział, jako jedna z dziesięciu szkół

w Polsce, w realizacji elitarnego projektu

„Klinika Sukcesu – Szkoła Medialna”.

Celem projektu jest przygotowanie reportażu

telewizyjnego, który zostanie wyemitowany

przez lokalne media.

W praktyce oznacza to współpracę

z TVP i TVN oraz przygotowywanie się

pod okiem profesjonalistów do wykonywania

zawodu reportera, redaktora, wydawcy

i prezentera telewizyjnego, a także

– operatora kamery, realizatorów dźwięku,

świa tła i wi zji dla TVP, mon ta ży sty

oraz reportera i prezentera radiowego, realizatora

dźwięku, reportera prasowego,

fotoreportera i wydawcy. Co więcej,

szkoła zyska niezbędne zaplecze – profesjonalne

studio, na którego wyposażenie

otrzy ma 500 tys. zł z fun du szy unij nych.

In ną z re ali zo wa nych ini cja tyw bę -

dzie kurs języka angielskiego, kończący

się certyfikatem.

Świetnie układa się współpraca ze

słowackim Gimnazjum w Spiskiej Nowej

Wsi, którego uczniowie są laureatami

olimpiad międzynarodowych.

Słowaccy partnerzy są częstymi gośćmi

LO, nie tyl ko w week en dy, ale też pod -

czas ważnych szkolnych uroczystości,

zawodów i konkursów. Do Starego Sącza

przyjeżdża także młodzież z Francji.

Wśród suk ce sów uczniów szko ły, od -

nie sio nych w ro ku ubie głym, zna la zły

się: II miejsce Wiktora Maśko z klasy 2e

w okrę go wym eta pie Ogól no pol skiej

Olim pia dy „Lo sy Żoł nie rza i Dzie je

Orę ża Pol skie go” oraz II miej sce

Agniesz ki Mły nar czyk z kl. Ib w Mię -

dzy na ro do wym Fe sti wa lu Pio sen ki

Wśród ab sol wen tów szko ły są pro fe so ro wie uczel ni wy ższych (m. in.: prof. dr hab. Sta ni sław Ce -

bu la, prof. dr hab. Igna cy Fiut, prof. dr hab. An drzej Ja wor ski, prof. dr hab. An drzej Pru sek), ar ty -

ści (m. in. Ka ta rzy na Zie liń ska i Jó zef Po gwizd), le ka rze, praw ni cy, far ma ceu ci, na uczy cie le,

in ży nie ro wie, lot ni cy, ofi ce ro wie ma ry nar ki han dlo wej i 119 – pra cu ją cych nie tyl ko w Pol sce, ale

też we Francji, Niemczech, Stanach Zjednoczonych, krajach Afryki – księży. Do starosądeckiego

LO uczęsz czał rów nież obec ny bur mistrz mia sta – Ma rian Cy coń.

i Tań ca „Ma jo wa Nut ka”, I miej sce

Marcina Faltyna z klasy 3e w II Konkursie

Wiedzy Ekonomicznej dla uczniów

szkół śred nich „Go spo dar ka Pol ski

w pro ce sach glo ba li za cji i in te gra cji”

(wygrał wyjazd do Brukseli i tygodniowy

po byt na Kre cie).

DziękiIiIImiejscu Łukasza Kowalczy

ka i Mo ni ki Ku nic kiej z kla sy Ib

szko ła by ła naj lep szą w Po wia to wym

Kon kur sie Eko lo gicz nym. Ucznio wie

klasy 3i – Marcin Guc i Sylwester Kozień

ski – zo sta li lau re ata mi III eta pu

ogólnopolskiej olimpiady „O diamentowy

indeks AGH” z przedmiotu matematy

ka, nad to Mar cin Guc zo stał

fi na li stą IV edy cji in ter ne to we go kon -

kursu matematycznego MATMIX. PL.

W antologii wierszy, będącej pokłosiem

kon kur su or ga ni zo wa ne go przez wy -

dział dusz pa ster stwa mło dzie ży ku rii

tarnowskiej, zamieszczono utwory: Nata

lii Boch niarz (kla sa 3d), Ma rii Ogo -

rzały (klasa 3d), Mariusza Łomnickiego

(kla sa 3d), San dry Obrzud (kla sa 2f),

Klaudii Zuber (klasa 2f), Karoliny Leśniak

(kla sa 3b), Wio le ty Gry wal skiej

(klasa 3h).

Ucznio wie szko ły chęt nie an ga żu ją

się w ak cje cha ry ta tyw ne, po dej mu ją

inicjatywy, jak choćby tę związaną z porządkowaniem

cmentarza przed Zaduszka

mi. Pod opie ką Mie czy sła wa

Zagórowskiego przy parafii św. Elżbiety

działa licealny zespół muzyczny Pokolenie

Jana Pawła II. Znamiennym jest

też fakt or ga ni za cji w dniu 1 czerw -

ca 2009 r. symulacji wyborów do Parlamentu

Europejskiego w ramach projektu

Centrum Edukacji Obywatelskiej „Młodzi

gło su ją”. Mar sza łek Ma ło pol ski

nadał starosądeckiemu ogólniakowi tytuł

Szkoły Przyjaznej Młodzieży. W gabinecie

dyrektora wisi dyplom Złotego

Jabłka Sądeckiego.

Krzysztof Szewczyk chciałby dyspono

wać tro chę więk szy mi środ ka mi fi -

nan so wy mi, po zwa la ją cy mi choć by

na modernizację i rozbudowę zaplecza

spor to we go szko ły. Po za tym ma rzy

o utworzeniu laboratorium chemicznego

z prawdziwego zdarzenia. Na razie

ma rzy, gdyż jest to wy da tek rzę du kil -

kudziesięciu tysięcy złotych.

LUD MI ŁA MAJ CHR ZAK

34 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Dwór Morawskich w Marcinkowicach FOT. PIOTR GRYŹLAK

Józef Gościej wierzy, że doczeka powrotu

zbiorów muzealnych na stare pielesze

Dwór Morawskich

będzie jak nowy

Dwór Morawskich, w którym przez kilkadziesiąt lat

mieściło się Szkolne Muzeum Historyczne

w Marcinkowicach, będzie odnowiony. Starostwo

Powiatowe szuka funduszy na ten cel m.in. w programach

Unii Europejskiej.

Wostatnich latach jakieś złe

moce sprzysięgły się przeciw

ko tej pla ców ce. Naj -

pierw by ło wła ma nie,

roz bi te szy by i de wa sta cja. Póź niej,

po awarii zaworu wodociągowego, zalaniu

uległy dwa pomieszczenia. Ekspona

ty trze ba by ło prze nieść do ja dal ni

Zespołu Szkół im. Władysława Orkana.

Po tem ugiął się nad we rę żo ny zę bem

czasu drewniany strop. Trzeba były wykwaterować

mieszkające na pierwszym

piętrze trzy rodziny dawnych pracowników

szko ły. Mo że już wy star czy tych

nieszczęść…

Cenne zbiory gromadzone przez kilka

pokoleń nauczycieli i uczniów mają

wrócić na swoje miejsce. W tym budynku

po re mon cie ma po wstać Cen trum

Kształcenia Ustawicznego.

***

– Przed dwudziestu kilku laty w „Dunaj

cu” Elżbie ta Glin ka na pi sa ła ar ty -

kuł Tak ro dzi się mu zeum – wspo mi nał

przed ro kiem Jó zef Go ściej, eme ry to -

wany polonista Zespołu Szkół w Marcinkowicach,

bibliotekarz, twórca i społeczny

kustosz tej placówki. – Wierzę,

że za kilka miesięcy przeczytam tekst pt.

Tak od ro dzi ło się mu zeum. Oba wia li -

śmy się o los zbio rów. Część z nich za -

mokła.

– Widok był przygnębiający – dodawała

Stefania Gościej, żona pana Józefa,

ta kże eme ry to wa na na uczy ciel ka.

– To dla nas ta ki dru gi cios, dwa la ta te -

mu mie li śmy wła ma nie do mu zeum.

Przeżyliśmy wtedy szok.

– Budynek, w którym znajdowało się

muzeum, od jakiegoś czasu był wyłączony

z użyt ko wa nia, ze wzglę du na zły stan

techniczny – mówiła nam dyrektor Zespołu

Szkół, Alicja Wąsowicz. – Z wiosną

ma się roz po cząć je go re mont.

Awaria spowodowała, że trzeba było

przyspieszyć przeniesienie zbiorów

do jadalni. Właśnie widzę, jak uczniowie

pod kierunkiem prof. Józefa Gościeja to

robią. Dzięki uprzejmości dyrektora Muzeum

Okręgowego, Roberta Ślusarka,

otrzymaliśmy pomoc fachowców, którzy

znają się na osuszaniu zamoczonych papierowych

dokumentów. Przywieźli specjalne

urządzenie. Wszystko będzie

uratowane. O to jesteśmy spokojni. Sytuacja

jest więc już do bra. Wie rzy my, że

Warto wiedzieć

Jó zef Go ściej, ur. 18 mar ca 1932 r. w Łę tow -

ni, ab sol went ka te dry fi lo lo gii pol skiej UJ,

od 1956 r. pra co wał w Czer ni cho wie

pod Kra ko wem, w naj star szej śred niej szko le

rol ni czej, od 1957 miesz ka w Mar cin ko wi -

cach. Przez wie le lat był po lo ni stą i bi blio te -

ka rzem w Ze spo le Szkół Rol ni czych (obec nie

na eme ry tu rze). Jest współ twór cą i ku sto -

szem Mu zeum Hi sto rycz ne go, w któ rym

zgro ma dził mnó stwo cen nych pa mią tek, do -

ty czą cych m.in. bi twy pod Mar cin ko wi ca mi.

Żona Stefania – także emerytowana nauczyciel

ka, (ru sy cyst ka po UJ), cór ka – Agniesz -

ka, syn – Ju liusz.

Jó zef Go ściej jest au to rem wie lu tek stów

i pu bli ka cji, m.in. opu bli ko wał ksią żkę pt. Legio

ni ści w „Mar cin ko wi cach. Zgło szo ny

do plebiscytu przez Sądecki Uniwersytet

Trzeciego Wieku został wybrany małopolskim

Seniorem Roku 2007.

MARZEC 2010 Sądeczanin 35

OŚWIATA

za sprawą Starostwa Powiatowego ten

obiekt odzyska świetność.

***

Dyrektor Wydziału Edukacji, Kultury

i Sportu, Zbigniew Czepelak, zapewniał

na po cząt ku 2009 r., że dwór

zostanie odrestaurowany i zmodernizowany.

– W budżecie mamy na ten cel zarezerwowane

500 tys. zł – mówił Zbigniew

Czepelak. – Wkrótce ogłosimy przetarg.

Roboty zaczniemy od dachu. Wyremontowane

zostaną wnętrza, wstawiona nowa

stolarka, będzie stosowna elewacja,

wszyst ko z za cho wa niem sty lu i hi sto -

rycznego charakteru obiektu. To jest wariant

pod sta wo wy. Wy stą pi my też

o dotacje z Małopolskiego Regionalnego

Programu Operacyjnego, ponieważ

chce my tam zlo ka li zo wać Cen trum

Kształcenia Ustawicznego. Ono nadzoro

wa ło by pra ce punk tów roz miesz czo -

nych na te re nie po wia tu. My ślę, że to

dobry pomysł. Jeśli otrzymamy dofinanso

wa nie z Unii Eu ro pej skiej, wów czas

za kres prac bę dzie więk szy. W obu przy -

padkach zakładamy, że muzeum wróci

na swo je miej sce, bo to jest dla nie go

najlepsza lokalizacja.

– Lo sem na sze go mu zeum in te re so -

wa li się ró żni lu dzie – podkreślał Józef

Gościej. – Listy w sprawie jego zachowania

napisali m.in. przedstawiciele rodziny

Potoczków z Rdziostowa, Zarządu

Krajowego Towarzystwa Uniwersytetów

Ludowych oraz Małgorzata Morawska,

cór ka Ja na i wnucz ka Sta ni sła wa.

Na ra zie ma my spo ro pra cy przy prze -

noszeniu i zabezpieczaniu eksponatów.

Bar dzo się cie szę, z te go, że na sze zbio -

ry wró cą do dwo ru.

***

Minął rok, pusty budynek smutno stoi

w dwor skim par ku wśród sę dzi wych

drzew. Nie ma w nim ży cia…

– Na razie – zapewnia dyrektor Zbigniew

Czepelak. – To nie jest tak, że nic

Po muzeum Józef Gościej oprowadzał m.in. prezydenta Ryszarda

Kaczorowskiego i gen. Franciszka Gągora (2008) FOT. PIOTR GRYŹLAK

nie zrobiliśmy w roku 2009. Po przeniesie

niu lo ka to rów, przy stą pi li śmy

do pierwszego etapu prac, a zaczęliśmy

od dachu. Pałac otrzymał nowe pokrycie.

Ponadto zrobiony został porządny

żel be to wy strop. War tość tych prac oce -

nia my na 400 tys. zł. Ma my do ku men ta -

cję dal szych ro bót mo der ni za cyj nych.

Zło ży li śmy wnio sek o do fi nan so wa nie

do MRPO. Nasz pro jekt prze szedł po zy -

tywnie wszystkie procedury, więc liczymy

na do fi nan so wa nie. W bu dże cie

na rok 2010 Rada Powiatu Nowosądeckiego

zapisała też odpowiednie pieniądze.

Że by wy ko nać wszyst kie pra ce,

po trze ba ok. 2 mln zł. Czy ty le do sta nie -

my – trudno powiedzieć. Nadal planujemy

w tym bu dyn ku umie ścić Cen trum

Kształ ce nia Prak tycz ne go. Wró ci też

do niego muzeum. Wierzę, że inwestycję

uda się prze pro wa dzić w tym roku.

Jan Morawski, ostatni dziedzic

z Mar cin ko wic

10 lu te go 1995 r. zmarł w War sza -

wie w wie ku 78 lat, mec. Jan Ju liusz

Dą bro wa Mo raw ski, ostat ni dzie dzic

z Mar cin ko wic. Był żoł nie rzem wrze -

śnia 1939, wal czył w do bo ro wym 1.

Puł ku Strzel ców Pod ha lań skich, póź -

niej dzia łał w są dec kim ru chu opo ru,

organizacji Orła Białego, w ZWZ – AK

(pseu do nim Za wo ja). To wła śnie w je -

go do mu ukry ty zo stał słyn ny ku rier

Jan Kar ski, po bra wu ro wej uciecz ce

z są dec kie go szpi ta la. Jan Mo raw ski,

po wiel kiej wsy pie, tra fił do Oświę ci -

mia, prze żył Flos sen burg, Bu chen wald

i Da chau.

Po wojnie, kiedy jego rodzinę pozbawio

no ma jąt ku w Mar cin ko wi cach,

osiadł w War sza wie, gdzie był po -

wszech nie sza no wa nym ad wo ka tem,

działaczem organizacji kombatanckich.

Nie zerwał nici wiążących go z rodzinną

miej sco wo ścią. W za bu do wa niach

dworskich zorganizowano Zespół Szkół

Rol ni czych (po cząt ko wo w tej szko le

pracował jego ojciec).

– Pan Jan przez wie le lat utrzy my wał

kontakty z naszą placówka, regularnie

nas od wie dzał. Je go oczkiem w gło wie

było nasze regionalne muzeum, w którym

poczesne miejsce zajmują m.in. niektóre

pamiątki po Morawskich. Ostatni raz był

w Marcinkowicach w roku 1993. Odszedł

od nas człowiek nietuzinkowy, tak

jak cała rodzina – wspominał go prof.

Józef Gościej.

Zgod nie ze swo ją wo lą, ostat ni dzie -

dzic Marcinkowic spoczął w rodzinnym

grobowcu, niedaleko cmentarza legionistów

na Pasterniku, obok ojca Stanisława

Morawskiego i dziada Adama Dąbrowy-

Morawskiego, porucznika wojsk polskich

w powstaniu styczniowym.

PIOTR GRYŹLAK

Mar cin ko wic ki dwór

Z dworem Morawskich związane są niezwykłe

wy da rze nia hi sto rycz ne. Ca ły ma ją tek

należał niegdyś do rodu Marcinkowskich

her bu Gryf, po tem do Pa szy ców i Ada ma Ma -

rasse. Później jego właścicielem był Albert

Fauck. U nie go go ścił ze szta bem Jó zef Pił -

sudski w roku 1914, podczas słynnej bitwy

pod Marcinkowicami. W roku 1921 nieruchomość

nabył Stanisław Morawski. W tym

roku ponownie przybył tam Józef Piłsudski.

36 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

SPOŁECZEŃSTWO

FOT. HSZ

Lorkowie z Trzetrzewiny

Szczę śli wa czter nast ka

Nie korzystają z pomocy

opieki społecznej ani

Caritasu. W domu jest

czysto i schludnie, bogactwa

nie widać, ale biedy też nie.

Inie byłoby w tym nic szczególnego,

gdy by nie fakt, że ma ją… 12 dzie ci.

Ubranych, najedzonych, uśmiechniętych.

Lorkowie mieszkają w Trzetrzewinie

przy drodze na Chochorowice, pięknie tu

zi mą, a jak do pie ro mu si być la tem. Za je -

żdżam pod solidną piętrówkę z ładną elewacją.

Od drogi rosną iglaki, w ogrodzie

oczko wod ne, te raz sku te lo dem, a w su -

terynach sklep spożywczy. Zerkam przez

szy bę, na pół kach wszyst ko to, co w ta -

kim wiejskim sklepiku być powinno: pieczywo,

nabiał, makarony, przetwory etc.

Pod domem stoi ciężarówka i samochód

do staw czy. Go spo darz ma cha

do mnie z balkonu. Pomimo mrozu jest

w samym podkoszulku, obok niego gromad

ka dzie ci, ale na wet nie po ło wa

przy chów ku, bo tyl ko piąt ka. Pan Adam

zbie ga do wej ścia i pro wa dzi mnie

do go ścin ne go po ko ju. Tam już cze ka

pani Łucja z niemowlęciem przy piersi.

Wo kół ma my tło czą się, jak pi sklę ta

przy kwo ce, dzie ci, choć nie ma wszyst -

kich. Szyb ko prze bie gam wzro kiem

po jasnych główkach, brakuje trójki.

– Przed wigilią się urodził – pokazuje

mama z dumą na niemowlaka. Krzysiu

cho wa się zdro wo, to naj wa żniej sze.

Na początek poddałem gospodynię ciężkiej

pró bie. Cie ka we, czy po tra fi bez

ściągawki wymienić imiona wszystkich

dzie ci i po dać da ty ich uro dzin. Ani

chwi li się nie wa ha ła.

– Idzie my od naj star sze go – roz po -

czy na go spo dy ni. – Pau li na uro dzi ła

się 14 ma ja 1987 ro ku. Po tem był Mi -

chał, 20 maja 1988 roku, następnie Karo

li na, 19 wrze śnia 1989 ro ku. Po tem

Natalka, 20 listopada 1992 roku, potem

przerwa i Sebastian, 19 maja 1995 roku.

Po Se ba stia nie był Ka mil, 25 ma -

ja 1996 ro ku, na stęp nie Szy mon, 24

września 1997 roku, po nim Dominik 26

września 2000 roku, potem Maciek, 21

lip ca 2002 ro ku, Ja kub, 17 stycz -

nia 2005 roku, Nikola 20 września 2007

roku i Krzysztof, 21 grudnia 2009 roku.

Bra wo! Gdy by te le wi zja ro bi ła ta ki

kon kurs, to miesz kan ka Trze trze wi ny

wy gra ła by go w cu glach. Imio na dla

dzie ci wy my śla ją wspól nie, choć dla

naj młod szej po cie chy wy brał ta ta, bo

św. Krzysz tof to pa tron kie row ców.

A Ni ko lę wy my śli ła naj star sza Pau li -

na podczas narady rodzinnej.

Pa ni Łu cja po ro dów się nie boi, ro dzi

bez komplikacji, tylko przy dwóch ostatnich

dzieciach miała cesarkę z powodu

ży la ków na no gach. Lor ko wą do brze

znają pielęgniarki z porodówki w sądec-

MARZEC 2010 Sądeczanin 37

kim szpitalu, a ostatnio Medikoru. Nie

było sensu pytać gospodarzy o antykoncepcję

i co sądzą o metodach planowania

ro dzi ny. Tak sa mo pa ni Łu cja ni gdy

nie korzystała z badań prenatalnych, męża

nie interesowała płeć dziecka, które

żona nosiła pod sercem.

– Ja się ni gdy nie py ta łam le ka rzy,

nie mia ła to dla mnie żad ne go zna cze -

nia. Co Bóg da, to się uro dzi – mó wi.

Nie było sensu pytać

gospodarzy

o antykoncepcję i co sądzą

o metodach planowania

rodziny. Tak samo pani

Łucja nigdy nie korzystała

z badań prenatalnych,

męża nie interesowała płeć

dziecka, które żona nosiła

pod sercem.

SPOŁECZEŃSTWO

Gdy opowiadam gospodyni głośną historię

Alicji Tysiąc, która pozwała państwo

polskie do trybunały w Strasburgu

o odszkodowania, i dostała je, za to, że

wbrew swo jej wo li – bo chcia ła skro ban -

ki z powodu słabego wzroku, ale lekarze

odmówili – urodziła zdrowe dziecko,

to z niedowierzaniem kręci głową.

– Za to, że uro dzi ła dziec ko, wzię ła

odszkodowanie, czy tak? – upewniała się

Lor ko wa, a kie dy zro zu mia ła, rze kła:

– Na pew no bym się nie od wa ży ła usu -

nąć cią żę, że tam wzrok stra cę, czy co,

w to bym nie uwie rzy ła, dziec ko jest naj -

ważniejsze.

***

Jak sobie dają radę z taką gromadką

dzieci? Przeciętna dzietność Polki w wieku

rozrodczym wynosi 1,2. Łucja Lorek

z Trzetrzewiny, gmina Chełmiec w powiecie

nowosądeckim, zastąpiła 10 Polek.

– Po wiem pa nu, że to sa mo przy cho -

dzi, co dziec ko, to obo wią zek. Aha, mu szę

wstać, mu szę zro bić jeść, mu szę go prze -

brać. Ja się nie za sta na wiam nad tym, jak

so bie dać ra dy, mu szę so bie dać ra dy i już

– mówi twardo pani Łucja.

Dwie naj star sze cór ki są już za mę żne.

Paulina mieszka w Trzetrzewinie, a Karolina

w Marcinkowicach. Lorkowie doczekali

się nawet wnuczki u Karolinki.

Pau lin ka jesz cze nie ma dziec ka, bo wy -

szła za mąż dopiero w lipcu zeszłego roku.

Oj ciec dwa na ścior ga dzie ci

wy pra wił we se le na 130 osób, bo swój

honor ma.

Obo je po cho dzą z Trze trze wi ny,

z wielodzietnych rodzin.

– U nas w domu było ośmioro dzieci,

dwo je zmar ło, ale sze ścio ro się wy -

chowało – mówi pani Łucja. – Nas by ło

siedmioro, same chłopaki, a u dziadka

sie dem na ścio ro dzie ci – wtrą ca pan

Adam. Za tem tra dy cje by ły. Zna li się

od małego. Pani Łucja (1966) skończyła

han dlów kę, pan Adam (1962) sa mo -

chodówkę. W okresie narzeczeństwa nie

ustalali modelu swojej rodziny, nie prowadzili

takich rozmów.

– Na pewno chcieliśmy stworzyć taką

ro dzi nę nor mal ną, że by by ło kil ko ro

dzieci, bo w takich rodzinach jest wesoło,

jak się wszy scy zej dą – tłumaczy gospodarz.

Po ro ku ma łżeń stwa przy szło

na świat pierw sze dziec ko, po dwóch

na stęp ne i tak po ko lei, jak już to prze -

śle dzi li śmy. Pan Adam ca ły czas pra co -

wał w No wo ma gu w No wym Są czu.

Jako kierowca jeździł na Śląsk, całymi

dnia mi nie by ło go w do mu. U schył ku

ko mu ny za czę li bu do wać dom na 27-

aro wej dział ce, po da ro wa nej im przez

rodziców pani Łucji. Wzięli kredyt i...

wpadli w pułapkę Balcerowicza, jak tysią

ce Po la ków, kie dy z dnia na dzień

oprocentowanie skoczyło do niebotycznej

wy so ko ści. Ja koś się z tej bie dy wy -

ka ra ska li. Dom sta wia li sys te mem

gospodarczym.

– Ja tyl ko sta ra łem się o ma te ria ły,

a ro bo ci zna to by ła po moc ro dzin -

na – wspomina pan Adam. Po wprowadze

niu się do wy ma rzo ne go do mu

naj więk szy pro blem był z wo dą, któ rą

tak na praw dę ma ją do pie ro od dwóch

lat. Ta ka tu su cha oko li ca, wójt co ro ku

obie cy wał wo do ciąg i tak to trwa ło.

Z po cząt ku no sił wo dę w wia der kach,

następnie w beczce 60-litrowej, potem

woził w beczce o pojemności 1000 litrów

i tak przez 16 lat. To z po wo du wo -

dy tra fił po raz pierw szy do ga ze ty.

Od 2007 r., kie dy uro dzi ła się Ni ko la,

pan Adam jest na urlo pie wy cho waw -

czym. Chciał by wró cić do pra cy, w No -

wo ma gu, ale oba wia się, że nie bę dzie

do czego, bo firma cieniutko przędzie.

Pa ni Łu cja naj pierw pra co wa ła

w skle pie, po tem by ła na wy cho waw -

czym, następnie na bezrobociu, aż wzięła

spra wy w swo je rę ce. W 2003 r.

otworzyła sklep, a niedawno rozszerzyła

dzia łal ność go spo dar czą o usłu gi

transportowe, z czego Trzetrzewina słynie.

Na ciężarówce jeździ najstarszy syn

Michał, zatrudniony u mamy. Mają jeszcze

drugi samochód dostawczy, zleceń

im nie bra ku je.

***

Dzie ci uczą się śred nio, ale bez pro -

blemu przechodzą z klasy do klasy. Dużo

ro dzi com po ma ga ją, star sze

opie ku ją się młod szy mi i są bar dzo so -

li dar ne. Dom po dzie lo ny jest na stre fy

sprzą ta nia.

– Je den syn ma po kój do wy sprzą ta -

nia, drugi – klatkę schodową, trzeci – łazien

kę, a jak ktoś pa li w ko tłow ni, to jest

zwolniony ze sprzątanie w domu – tłumaczy

ojciec. Obiad gotuje mama, ale

śniadanie starsze dzieci robią sobie same.

Na ko la cję idą u Lor ków dwa chle -

38 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

FOT. HSZ

by. Rano i wieczorem cała rodzina klęka

do pa cie rza, chy ba że ta ty nie ma

w domu. Pani Łucja należała do róży różańcowej,

niestety, rozchorowała się kolatorka

i teraz zastanawia się ze szwagierką,

jak odnowić różę. Podczas I Komunii

Św. Dominika w ubiegłym roku

proboszcz Trzetrzewiny, ks. Rafał Mikoś,

do nikogo nie poszedł na przyjęcia,

ale po wie dział, że do Lor ków pój dzie

na wet jak by go nie pro si li. I przy szedł.

– Po sie dział z na mi dłu żej – mó wi

gło wa ro dzi ny i wi dać, że wi zy ta pro -

boszcza ich dowartościowała.

Lor ko wie nie wy cią ga ją rę ki

po wsparcie. – Na po cząt ku ze dwa ra zy

po szłam do opie ki. To by ło wte dy, jak że -

śmy się przeprowadzili i ciężko nam było

kre dyt spła cić, ca łą wy pła tę mę ża

za no si łam do ban ku, ale i tak nic nie do -

stałam – wspomina.

Pra cow ni cy so cjal ni z Gmin ne go

Ośrodka Pomocy Społecznej do Lorków

nie zaglądają. Ostatni raz pani Zosia była

u nich trzy la ta te mu. Utar ło się

w gmi nie, że u Lor ków nic złe go się nie

dzie je i tam nie trze ba po mo cy.

Dzie ci ko rzy sta ły z do ży wia nia

w szko le, ale te raz już nie, bo mat ka za -

uwa ży ła, że przy no szą nie tknię te dro -

żdżów ki do do mu, a szko da by się

jedzenie marnowało. Lepiej im smakują

buł ki i pącz ki z ro dzin ne go skle pu.

Kilka razy dzieci od Lorków pojechały

na bezpłatne kolonie. Raz z Nowomagu

na ko lo nię or ga ni zo wa ną nad mo rzem

przez Solidarność małopolską, a kiedy

indziej na kolonie z opieki społecznej.

Pa nie z pa ra fial ne go Ca ri tas chcia ły

podsyłać paczki na święta, ale Lorkowie

odmówili.

– Jak mo je dzie ci ma ją co jeść, to co

ja bę dę bra ła pacz ki, a mo że w in nej ro -

dzi nie, gdzie na wet jest mniej dzie ci,

brakuje jedzenia – mówi pani Łucja.

Fak tem jest, że dzię ki wła sne mu skle -

pi ko wi na je dze nie du żo nie wy da ją.

Z ubra niem też dzi siaj jest ła twiej, na -

mno ży ło się ciu cho lan dów i szma tek -

sów, gdzie za gro sze mo żna dzie ci ubrać

od stóp do głów. Pani Łucja zauważyła,

że kra jo wa odzież ustę pu je na wet

chińsz czyź nie. – Pol skie pod ko szul ki

rozciągają się po jednym praniu, a jak

się ku pi za gra nicz ne, to mo żna prać

w automacie i ani koloru nie straci, ani

się nie roz cią gnie – uważa.

Przy pierwszym dzieciach matka korzystała

z pieluch tetrowych, teraz używa

pampersów. U Lorków pralka chodzi

co dzien nie. W do mu jest pięc po koi

i dwie łazienki. Trójka starszych chłopców

ma swój po kój, troj ka młod szych

też śpi osob no. Dziew czyn ki ma ją swój

pokój, a rodzice sypialnię. I jest pokój

gościnny, w którym siedzimy i gdzie rodzin

ka zbie ra się przy ogrom nym sto le

na świątecznym obiedzie.

– Cza sa mi sam so bie nie wie rzę, że

tak to się wszyst ko ukła da – mówi pan

Adam. – Trzeba było kredyt spłacić, tą

cholerną wodę wozić, do pracy się chodzi

ło, cię żko by ło okrop nie, ale ni gdy nie

brakło, zawsze musiało wystarczyć, jakoś

tak żona gospodarowała, nie wiem,

czy to si ła wy ższa tak da je?

Go spo da rze wy bu cha ją szcze rym

śmie chem, gdy py tam, czy by li kie dyś

Pracownicy socjalni

z Gminnego Ośrodka

Pomocy Społecznej

do Lorków nie zaglądają.

Ostatni raz pani Zosia była

u nich trzy lata temu.

Utarło się w gminie, że

u Lorków nic złego się nie

dzieje i tam nie trzeba

pomocy.

na wczasach. Za to owszem, zdarzają im

się w wakacje szczególnie rodzinne wypady

w góry. – Jedziemy w dwa auta, bo

do jed ne go by śmy się nie za pa ko wa li.

Zostawiamy samochody i idziemy w górę.

Byliśmy na Przehybie, na Turbaczu,

na Ba bią Gó rę do szli śmy do po ło wy

– wy mie nia pan Adam. Lor ko wie

na szlaku turystycznym wyglądają jak

wycieczka szkolna.

Cie ka we, co pa ni Łu cja chcia ła by

na koniec powiedzieć sądeczankom?

– Że by się nie ba ły dzie ci, pra cy, obo -

wiąz ków, bo przy jed nym, dwojgu czy

dziesięciorgu, praca taka sama – mówi

kobieta, a jej mąż dodaje: – Nikt przy -

szło ści nie prze wi dzi, trze ba być otwar -

tym na ży cie, ży cie i tak swo je zro bi

i prze cież ktoś jesz cze u gó ry tym wszyst -

kim kieruje…

HEN RYK SZEWC ZYK

MARZEC 2010 Sądeczanin 39

SPOŁECZEŃSTWO

Pitawal sądecki – sprawozdania sądowe

Szlach to wa nie świń i zię cia

W końcu lutego rozpoczął

się przed Sądem

Okręgowym w Nowym

Sączu proces w sprawie

głośnego zabójstwa

w Woli Łużańskiej.

Głównym oskarżonym w sprawie

jest 56-let ni Zbi gniew

W., właściciel gospodarstwa

rol ne go, utrzy mu ją cy się

z pracy dorywczej, która przynosiła mu

w porywach do 500 zł miesięcznie, dotąd

niekarany, ojciec trojga dzieci. Proku

ra tu ra oska rży ła go o to, że 10

lip ca 2009 r. za dał no żem ra nę kłu tą

o szerokości 4,5 cm, czym spowodował

uszkodzenie wątroby Jacka K., a w rezultacie

wykrwawienie i śmierć ofiary.

Oskarżonego indagowali przewodniczą

cy skła du sę dzia Bo gu sław Ba jan

i sę dzia -spra woz daw ca An na He vler.

Na pytanie, czy przyznaje się do winy,

Zbi gniew W. od parł: – Po za po zna niu

się z ak tem oska rże nia i po roz mo wie

z obrońcą doszedłem do wniosku, że nie

ma sen su za prze cza nie czy no wi, któ ry

jest mi zarzucany.

I od mó wił skła da nia wy ja śnień,

do cze go ma peł ne pra wo, bo wiem nikt

w pol skich są dach nie spo dzie wa się, że

oska rżo ny bę dzie ob cią żał się sam.

W związku z tym przystąpiono do odczytywania

jego wyjaśnień składanych

we wcze śniej szych fa zach po stę po wa -

nia. Z odczytanych fragmentów akt wyni

ka ło, że Zbi gniew K. ca ły czas nie

przyznawał się do zabójstwa.

Dwa no że

Tego popołudnia napotkał w domu

pi ja ne go zię cia Jac ka K. On sam – ma

się ro zu mieć Zbi gniew W. – też te go

dnia był nie co nie trzeź wy. Zięć miał zło -

rze czyć te ścio wi wzglę dem skno co nej

ele wa cji. W pew nym mo men cie Zbi -

gniew W. po pchnął go otwar ty mi dłoń -

mi i gołymi rękami, a ponieważ Jacek K.

i tak le d wo trzy mał się na no gach, to

prze wró cił się z ła two ścią. Ja koś tak

od ra zu prze stał się ru szać, więc spraw -

ca upad ku ob ró cił go na wznak i wte dy

zo ba czył, że ofia ra ma nóż w brzu chu

i za ci ska dłoń na rę ko je ści. To nie on

wy jął nóż z ran ne go. Wca le też nie rzu -

cił do żo ny słów: – Chy bam, ch…, za bił!

Prze szy wa ją ca go na wskroś tro ska

zmusiła go do udania się do sąsiada celem

wezwania pogotowia ratunkowego.

Ow szem, w mo men cie gwał tow nej

wy mia ny zdań, po prze dza ją cej po -

pchnięcie, Zbigniew W. faktycznie miał

w rę ku nóż, ale sma ro wał nim chleb ma -

słem i w ogó le nie wbi jał go w zię cia.

Tym bar dziej, iż ten do sma ro wa nia

– Być może to zrobiłem

– powiedział oskarżony

– bo wynika to z aktu

oskarżenia. Uważam, że go

tylko popchnąłem

otwartymi dłońmi, a z tym

nożem... to nie mogę sobie

skojarzyć.

chleba, zwykły kuchenny z ząbkami, nie

był tym sa mym ma sar skim no żem, któ -

rym – jak się po tem oka za ło – ktoś za -

dał Jac ko wi K. śmier tel ny cios. Ten

ma sar ski ma 33 cm dłu go ści, z cze -

go 19,8 mie rzy sa mo ostrze

Zbi gniew W. przy znał, iż w rę kach

sa mej ofia ry też nie do strzegł no ża, ani

kuchennego z ząbkami, ani tego masarskie

go. Ten dru gi, du ży z me ta lo wym

trzon kiem, zo ba czył do pie ro w cie le

Jac ka K., ale jak się tam do sta ło to na -

rzę dzie zbrod ni, to po ję cia nie ma. Żo -

na oskarżonego była nieobecna w czasie

tej kłótni, bo pracowała na grządkach.

Zobaczył ją dopiero, jak wycierała zięcia

szmatami i przy okazji posadzkę.

Przy znał, iż czę sto kłó cił się z zię -

ciem, bo ów Ja cek K. z na tu ry był kon -

fliktowy. Podczas tych kłótni, owszem,

zdarzało się, że mu groził, ale śmiercią

przenigdy.

Dopytywany przez sąd Zbigniew W.

precyzował, że on osobiście jest praworęcz

ny, a Ja cek K. był mań ku tem.

Wspo mnie nia z nie pa mię ci

Sędzia Hevler pytała, czy oskarżony

podtrzymuje odczytane mu wyjaśnienia.

Po usłyszeniu odpowiedzi twierdzącej,

wytknęła więc sprzeczność, polegającą

na tym, iż Zbi gniew W. zdą żył się już

prze cież przy znać do za rzu ca ne go mu

czynu, a tymczasem podtrzymuje zeznania,

z któ rych wy ni ka, że nie ma po ję -

cia, kto za bił ofia rę.

– Być mo że to zro bi łem – powiedział

oskarżony – bo wy ni ka to z ak tu oska -

rże nia. Uwa żam, że go tyl ko po pchną -

łem otwar ty mi dłoń mi, a z tym no żem…

to nie mo gę so bie sko ja rzyć. Na pew no

doszło między nami do małej szamotani

ny, ale nie pa mię tam, co by ło od mo -

men tu po pchnię cia zię cia aż

do momentu, gdy zauważyłem, że już leży

na pod ło dze. Gdy by nie to, że czy ta -

łem akt oskarżenia kilkakrotnie, to bym

nic nie pa mię tał.

Odczytano również zapis przesłuchania

Zbi gnie wa W., do ko na ny 17 grud -

nia 2009 r. w za kła dzie kar nym. Nie

wy klu czył, że to on sam chwy cił to ostre

narzędzie zbrodni i że zadał nim zięciowi

ude rze nie w brzuch, ale ze wzglę du

na to, iż znaj do wał się wte dy pod wpły -

wem alkoholu i wzburzenia emocjonalne

go – nie pa mię ta, czy to on go za bił.

Na ra sta ją ca nie na wiść

Sędziowie Bajan i Hevler nie ustawali

w dociekaniach:

– Czy oska rżo ny od gra żał się zię -

cio wi, że go za bi je?

– Ni gdy te go nie mó wi łem, o ile pa -

miętam. Nie nosiłem się z takim zamia-

40 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

em nigdy. Konflikt między nami narastał

od kil ku lat. Ma jąc tro je dzie ci, zięć

nie po dej mo wał pra cy i nie ło żył

na utrzymanie rodziny. Jeśli nawet pracował,

to pieniądze wydawał na alkohol.

Nie dbał o ro dzi nę. Wnu ki i cór kę utrzy -

mywaliśmy razem z żoną.

– Ja kie miał oska rżo ny in ne po wo -

dy nie chę ci do zię cia?

– Dwu krot nie do szło do kra dzie ży

z je go stro ny. Raz za brał żo nie kar tę

bankomatową, wybrał pieniądze i to zataił.

Drugi raz zginęły pieniądze, jakie

żo na mia ła scho wa ne w po ko ju. Mo ja

nie na wiść do nie go na ra sta ła. Ta kże

dlatego, że znęcał się fizycznie nad córką

i wnukami.

– Czy wcze śniej do cho dzi ło

do prze mo cy fi zycz nej mię dzy

oska rżo nym a zię ciem?

– My z żo ną miesz ka li śmy na do le,

a córka z zięciem na górze. Niekiedy docho

dzi ły stam tąd od gło sy kłót ni i pa rę

razy interweniowałem. Broniłem córki,

odpychałem go. Niejednokrotnie zostałem

przez nie go ude rzo ny, ale nie groź -

nie. Ja go na pew no nie ude rzy łem,

odciągałem tylko od córki.

– O co zięć miał pre ten sje do oska -

rżo ne go?

– Miał pre ten sję, że opo wia da łem

zna jo mym, że leń z nie go i nic tyl ko pi je

piwo pod sklepem. Jak się dowiadywał

o tym, to czasem się poszarpaliśmy bez

zadawania uderzeń. To było takie odpychanie

się wzajemne.

Głos od da no obroń cy oska rżo ne go,

mec. Stanisławowi Stochowi:

– Czy cór ka ża li ła się na mę ża?

– Bezpośrednio nie. Jest skryta, wstydzi

ła się, nie chcia ła kon flik tu. Czę sto

płakała z jego powodu. Po licznych interwencjach

policji, potem wykręcał jej

tylko ręce, żeby nie pozostawiać śladów

pobicia, gdyby poszła na obdukcję. Nieraz

słyszałem odgłosy awantur, dochodzą

ce z gó ry. Po dej rze wam, że by ła

za stra szo na, ba ła się mę ża. By łem też

świad kiem bi cia wnu ków. To nie by ło

kar ce nie, lecz np. ude rze nie ma łe go

dziec ka otwar tą dło nią w tył gło wy. Po -

tęgowało to moją nienawiść do zięcia.

Amatorskie bicie zwierząt

Po nie waż w wy ja śnie niach skła da -

nych przed policjantami i prokuratorem

Zbi gniew W. przy znał, iż bił dla są sia -

dów i znajomych świnie i cielęta w ramach

ubo ju go spo dar skie go, sę dzia

Bajan poświęcił tej kwestii nieco czasu.

– Od kie dy oska rżo ny zaj mo wał się

ma sar stwem?

– Ojciec mnie nauczył. Dwadzieścia

kilka lat, amatorsko.

– Ja kie mo gą być na stęp stwa ude -

rze nia no żem?

– Skaleczenie, krwotok, uszkodzenie

organów wewnętrznych…

– Czy śmierć też?

– Wynika z tego, że tak.

– Z cze go wy ni ka?

– Z odczytanych akt.

– Czy jak oska rżo ny bił świ nię czy

cie lę, to miał świa do mość, że zwie -

rzę te go nie prze ży je?

– Cel był wia do my: że by za bić.

Jednego z ławników zainteresowało,

czy fe ral ny nóż za nim za bi to nim Jac ka K.

służył wcześniej tylko do szlachtowania?

– Nie – od po wie dzia ła go spo dy ni.

– Do prac ku chen nych też. Jak by ła du -

ża cebula albo większy kawał mięsa.

Wy pru wa nie be be chów

Drugą oskarżoną w tej sprawie jest

żona oskarżonego Zbigniewa W. – Anna

W. Prokuratura zarzuca jej, że utrudniała

postępowanie poprzez zacieranie

śladów przestępstwa tj. usunięcie śladów

krwi z cia ła Jac ka K., no ża i pod ło gi.

Zięć prowokował,

wyciągnął koszulę ze

spodni i pokazywał goły

brzuch:

– No chodź, wypruj te flaki!

Oska rżo na za py ta na, czy przy zna je

się do wi ny, od rze kła: – Przy zna ję się

do dzia łań za rzu ca nych mi w ak cie

oska rże nia, ale nie pod ję łam ich w ce lu

zacierania śladów przestępstwa.

Nie chcia ła skła dać wy ja śnień, ale

podtrzymała wcześniejsze, jakich udzieliła

w śledztwie. Potwierdziła, iż jej mąż

nienawidził zięcia. Na jego widok klął,

że nic nie ro bi, tyl ko le ży. Fe ral ne go

dnia aku rat Ja cek K. wró cił ze skle pu

z za ku pa mi i za ta czał się. Nie ba wem

nad szedł mąż, też pi ja ny, choć nie co

mniej. Chwycił zakupione przez zięcia

kiełbasę oraz chleb i wyrzucił do sieni.

Wy zy wa li się jak za wsze. Mąż trzy mał

w ręku nóż kuchenny i obiecał:

– Czekaj, ch…, bebechy ci wypruję!

Zięć prowokował, wyciągnął koszulę

ze spodni i pokazywał goły brzuch:

– No chodź, wy pruj te fla ki!

To ona za bra ła się i po szła w po le

oporządzać grządki. Jak wróciła, to Jacek

le żał już na le wym bo ku i krew mu

leciała z ust. Zawołała do niego, żeby się

odezwał. Ale wtedy zauważyła, że krew

wy cie ka ła mu nie tyl ko z ust, lecz ta kże

spod ciała. Dostrzegła ranę pod żebrami

z pra wej stro ny cia ła, a w zle wie nóż za -

krwawiony, ten służący do bicia świń.

Anna W. zaprzeczyła, że to ona wyciągnę

ła nóż z cia ła zię cia.

Mąż po wie dział do niej: – Chybam,

ch…, za bił!

MARZEC 2010 Sądeczanin 41

Sprzą ta nie

czy za cie ra nie śla dów?

Kazała mu, żeby poszedł wezwać pogotowie.

Próbowała szmatami tamować

krew ucho dzą cą z Jac ka K. oraz ob my -

ła mu twarz, że by go ocu cić. Wy da wa ło

jej się, że wy czu wa jesz cze puls zię cia,

tym bar dziej, że prze wra cał ocza mi, ale

szybko przestał.

Wiedząc, że ma przyjechać pogotowie,

chcia ła ja koś ogar nąć ten nie po rzą -

dek, więc umy ła z grub sza pod ło gę,

a jak nabierała wody do wiadra, to odru

cho wo opłu ka ła nóż z krwi. Za po -

rządki zabrała się z wrodzonej dbałości

o czy stość, a wca le nie dla te go, iżby

chciała coś ukrywać. I obmyła zięcia tylko

z chęci niesienia mu ratunku, a nie

po to, żeby zacierać ślady. Na pewno nie

uczyniła tego wszystkiego w celu uniknięcia

odpowiedzialności przez sprawcę.

Przy tych wszyst kich za bie gach

przy zię ciu, pod ło dze i no żu sa ma też

umazała się krwią.

Pod czas pierw sze go prze słu cha nia

py ta no ją, czy te go dnia i ona pi ła al ko -

hol? Odpowiedziała, że wódkę, bo tego

dnia bo la ła ją gło wa.

Na bezceremonialne pytanie o to, kto

za bi ła Jac ka K., nie mal się żach nę ła:

– Jak to, kto? Zby szek, bo ni ko go in ne -

go tam nie by ło!

Stwier dzi ła, że Ja cek K. był zbyt pi -

jany, żeby ewentualnie się bronić. I raczej

to nie jej mąż wy cią gnął nóż z cia ła

zię cia, bo tak go nie na wi dził, że prę dzej

by go do bił, tzn. do pchnął nóż głę biej.

Ale z dru giej stro ny – prze cież sam Ja -

SPOŁECZEŃSTWO

cek K. nie od niósł no ża do zle wo zmy -

wa ka, by po tem po ło żyć się w sie ni.

Mo wa oska rży ciel ska sy na

Sędzia Bajan zarządził postępowanie

do wo do we i na świad ka we zwał

Agniesz kę K., 31 lat, kraw co wą, cór kę

oskarżonych i wdowę po Jacku K. Już

na wstępie posiedzenia nie chciała być

oskarżycielką posiłkową, to i teraz – jako

członkini bliskiej rodziny – skorzysta

ła z przy słu gu ją ce go jej pra wa

do odmowy składania wyjaśnień.

Wojciech W. publicznie

poddał własną rodzinę

surowej krytyce. Pokazał

rodziców i siostrę

od najgorszej strony.

Po niej przed są dem zja wił się jej brat

Wojciech W., 24 lata, rolnik, niekarany,

syn oska rżo nych i szwa gier za bi te go.

Ten nieoczekiwanie nie skorzystał z prawa

odmowy składania wyjaśnień. I odmalował

zaiste wstrząsający obraz swej

naj bli ższej ro dzi ny. Je go mo wa by ła

bez przy kład nym oska rże niem sto sun -

ków panujących w tej rodzinie. Sąd zamienił

w trybunę, z której prosto w oczy,

przy świadkach i w majestacie sali sądowej

wygarnął najbliższym rodzicom

i sio strze, co o nich my śli!

Woj ciech W. zja wił się na miej scu jak

już by ło po wszyst kim. Oj ciec sie dział

w ra dio wo zie, szwa gier le żał mar twy

na wznak, prze bieg wy da rzeń zna więc

tyl ko z dru giej rę ki, ale mo że przed sta -

wić tło wy da rzeń.

Najpierw jednak odczytano jego zezna

nia ze śledz twa. Już wte dy po wie -

dział, że oj ciec pił i wpa dał w cią gi

alkoholowe. Matka piła razem z ojcem,

podobnie jak siostra. Wszyscy troje piją

nałogowo i potem się awanturują. Zresztą

i Ja cek K. też pił na ło go wo. Ta kże ra -

zem z te ścia mi i żo ną, po czym

awan tu ro wa li się we czwór kę. Oj ciec

wie lo krot nie od gra żał się nie tyl ko

pod ad re sem zię cia, ale ta kże mat ki

i reszty rodziny, nieraz w ruch szły noże

i siekiera. Syn oskarżonych zapewnił, że

trzeźwieli tylko wtedy, gdy wydali już

wszystkie pieniądze. Awantury były powsze

dnią nor mą do te go stop nia, że do -

chodziło do nich na okrągło. Zdarzało

się, że aktywny udział w szarpaninach

i bójkach brały także matka i siostra. Zależało

to od tego, ile wypiły. Często interweniowała

policja.

On zaś nie pił i od ciął się od nich

wszyst kich, choć na dal miesz kał z ni mi

pod tym sa mym da chem. Do oj ca nie

odzywał się już z pół roku, a z pozostałymi

rozmawiał rzadko.

Gdy by nie al ko hol

Wojciech W. odpowiadał na pytania

sędzi Hevler i powyższy portret rodziny

we wnętrzu jeszcze przyczernił.

– Czy szwa gier ko chał dzie ci?

– Siostra i szwagier byliby dobrymi

rodzicami, gdyby nie alkohol.

– Za kim oj ciec bie gał z sie kie rą?

– Różnie. Zależy, z kim aktualnie się

pokłócił: matką, siostrą, Jackiem… Ojciec

pił i awanturował się, odkąd byłem

w sta nie za pa mię tać. Mam 24 la ta, to

od 20 lat.

Prokuratora interesowało, czy Jacek

K. utrzymywał rodzinę?

– Przeważnie nie pracował, więc nie

był w sta nie. Gdy pra co wał, to cza sem

coś ku pił. Ra czej rzad ko.

– Z czego utrzymywali się zatem

szwa gier i je go ro dzi na?

– Jakoś to było. Jakieś jedzenie w domu

zawsze się znalazło. Dawali inni domownicy.

– Często szwagier nie pracował?

42 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

– Oficjalnie był bezrobotny, ale czasem

pra co wał. Jed nak na ogół nie pra co -

wał. Czę ściej nie pra co wał niż pra co wał.

Ostatnio pracował na budowie w Warszawie

i właśnie przyjechał do domu.

– Czy pił ra zem z te ściem?

– Od zawsze. Razem pili często, choć

z prze rwa mi, bo ro bi li to też osob no. Raz

dzielili się alkoholem, innym razem nie.

Wojciech W. publicznie poddał własną

rodzinę surowej krytyce. Pokazał rodzi

ców i sio strę od naj gor szej stro ny.

O ile Zbi gniew W. pró bo wał zrzu cić od -

powiedzialność na ofiarę, Anna W. obcią

ży ła mę ża, to ich 24-let ni syn źró deł

całego zła dopatruje się w alkoholu.

We ry fi ka cja u po li cjan ta

W drugim dniu procesu Sąd Okręgowy

w No wym Są czu prze słu chał licz -

nych świad ków, ale wnie śli oni

do sprawy niewiele.

Jako pierwszy zeznawał policjant Mariusz

Pater, który w składzie patrolu zjawił

się na miejscu przestępstwa wezwany

przez pogotowie. Odczytano mu wcześniejsze

zeznania, jakie złożył w śledztwie.

Przytoczył w nich cytat wypowiedzi Zbigniewa

W., jaki od męża usłyszała Anna

W. Żona miała bowiem mówić

po przybyciu policji, że oskarżony zaraz

po inkryminowanym zdarzeniu powtarzał:

– Przepier… ch…owi bebechy, żeby

zdechł. Mo gę za to nie wyjść z wię zie nia,

ale ten ch… nie ży je.

Aku rat tak się skła da, że po li cjant Pa -

ter jest mieszkańcem Woli Łużańskiej.

Miesz ka wpraw dzie – jak nam po wie -

dział – 1,5 km od do mu pań stwa W., ale

oczy wi ście sły szał o tej ro dzin ce. Po -

twier dził nam, że mo wa Woj cie cha W.

opierała się na prawdzie, bowiem państwo

W. ma ją we wsi fa tal ną re pu ta cję

pijaków i awanturników. W opinii policjan

ta -ziom ka zga dza się ta kże to, co

Woj ciech W. mó wił o so bie, że ja ko oso -

ba nie nadużywająca alkoholu jest wyrodkiem

we własnej rodzinie.

Wte dy za brał głos obroń ca oska rżo -

nego, mec. Stanisław Stoch. Powiedział,

że Zbi gniew W. chce się przy -

znać. I w ślad za tym oska rżo ny rzekł:

– Chciałem przyznać się do zarzucane

go mi czy nu.

IRE NEUSZ PAW LIK

Krzysztof Popiela wymyślił szkolenia

dla kobiet romskich za unijne pieniądze

Dla nas

pracy nie ma

Bożena Szczerba z najmłodszym synem FOT. KAT

Wyruszyli z Indii około

X wieku, przez stulecia

przemierzali taborami cały

niemal świat. Zajmowali

się kowalstwem, kotlarstwem, wróżyli,

kiedy sytuacja ich do tego zmuszała – kradli.

Kolorowe tabory rozśpiewanych, roztańczonych

przy ogniskach Romów

zawsze budziły sensację. Przez wieki niczym

prawie nieograniczanych, w 1964 r.

za trzy ma nych ak cją przy mu so we go

osie dla nia. Koń czy ła się zi ma, ale ich

wyprawa w cygańską drogę zakończyła

się na przy go to wa niach. Do wie dzie li

się, że da lej wę dro wać im nie wol no,

gro zi za to ka ra. Roz po czę ła się ak cja

ewidencji ludności romskiej. Władze nie

musiały wprowadzać żadnego specjalne

go za rzą dze nia, wy star czy ło eg ze -

kwo wać obo wią zu ją ce w Pol sce

prze pi sy: mel dun ko we, po rząd ko we,

bez pie czeń stwa dro go we go. By ła to

wtedy w Polsce jedyna grupa pozostająca

poza kontrolą władz. W Nowym Sączu

za trzy ma ło się ich oko ło

czterdziestu, teraz jest ich od sześciuset

pięćdziesięciu do siedmiuset, nie ma dokład

nych sta ty styk, nie ro bi się ich, bo

byłby to wyraz dyskryminacji. Wiadomo,

że są dziś największą mniejszością

MARZEC 2010 Sądeczanin 43

etniczną w całej Unii Europejskiej. Tak

jak my, Cyganie górscy Bergitka Roma

są oby wa te la mi Pol ski, oby wa te la mi

Nowego Sącza.

Dba ją o dzie ci i ro dzi nę

Nie są bogaci, nie mieszkają w rezydencjach,

nie chodzą obwieszeni złotem

jak Romowie w innych częściach Polski,

ale bie da u nich nie pisz czy.

Kurs kroju i szycia pozwoli

kobietom romskim

na zdobycie praktycznych

umiejętności. Warsztaty

z technik poruszania się

po rynku pracy mają

ułatwić samodzielność,

przygotować do rozmowy

kwalifikacyjnej.

– Są bardzo prorodzinni, ich dzieciom

nie dzie je się krzyw da, ni cze go im nie

brakuje, a o dobytek w gospodarstwach

do mo wych dba ją nie go rzej niż w pol -

skich do mach – mówi Krzysztof Popiela,

peł no moc nik pre zy den ta No we go

Sącza ds. Romów, autor projektu „Nowosądeckie

Romki zdobywają zawód”.

Ste reo ty py ni by nie są praw dzi we,

a jed nak z ni cze go nie po wsta ją. Nie -

przepadający za Romami mówią, że oni

kradną i wyłudzają, ale są i tacy, w których

ich in ność bu dzi cie ka wość.

– Pro szę za uwa żyć, że ich ży cie to

przez wieki była nieustająca walka, im

z nie ba nic nie spa da ło – tłu ma czy

Krzysztof Popiela. – Oni nie dostawali

w spadku po rodzicach majątku, ziemi,

mieszkania tak, żeby mieli od czego zacząć.

Ro mo wie nie mie li nic i za wsze

walczyli o przetrwanie.

Dawniej, jeśli któryś z Romów dopuścił

się czynu niegodnego, nieakceptowa

ne go przez nich, to star szy zna rom ska

mogła zdecydować o jego wykluczeniu

ze spo łecz no ści. La ta te mu Ro mo wie

żyli w swojej, zamkniętej grupie etnicznej,

wykluczenie było straszne, oznaczało

całkowitą izolację. Polacy ich gonili,

nie chcie li ich, swoi od rzu ci li, więc by -

SPOŁECZEŃSTWO

ła to ka ra, z któ rą ka żdy z Ro mów się li -

czył. Cy gan nie mo że być po li cjan tem,

lekarzem, prokuratorem, bo to są zawody

nie czy ste. Ale w tej chwi li oni się te -

go nie bo ją, bo na wią zu ją i utrzy mu ją

kontakty z Polakami. Kultywują tradycję

i stare zwyczaje, ale najczęściej nie

po tra fią po wie dzieć, skąd się wzię ły,

znają je po prostu z przekazów ustnych.

Do nie daw na nie do po my śle nia by ło,

aby ko bie ta rom ska bez zgo dy mę żczy -

zny czy jego udziału korzystała z jakichkol

wiek szko leń. Nam mo że się

wydawać, że sytuacja kobiet romskich

jest wy jąt ko wo trud na, ale tak nie jest,

trze ba im tyl ko pra cy.

– Trzeba zmienić filozofię pomocy Romom

– kontynuuje Krzysztof Popiela

– i z dużą rozwagą proponować każde

rozwiązanie. Ze szkolenia mogło skorzystać

pięt na ście ko biet, bo ty le by ło miejsc.

Chęt nych zgło si ło się czter dzie ści

pięć. Kobiety romskie są ciekawe życia,

no wych wy zwań, cza sem znie chę ca ją

się, bo sy tu acja ro dzin na wy ma ga ich

obecności w domu, przy dzieciach.

Wybrane do realizacji projektu, to

w większości młode kobiety, i tak jak nasze

– same decydują o sobie, potrafią też

przekonać swoich towarzyszy życia, że

to dla nich do bre, że war to. Ale są rów -

nież na szkoleniu dojrzałe panie, mają

dobry wpływ na młodsze koleżanki.

– Nie jest tak, jak się czę sto mó wi, że

Cygan tylko wyciąga rękę po zasiłek. Jest

wśród nich bar dzo du żo za rów no ko biet,

jak i mę żczyzn, któ rzy chcą pra co wać,

tyl ko nie bar dzo ma ją gdzie – wyjaśnia

Krzysztof Popiela. – Największym proble

mem jest to, że są to oso by nie wy edu -

kowane, najczęściej po szkole

podstawowej.

Nie mają żadnego zawodu, żadnych

do świad czeń za wo do wych, nie ste ty

i trze ba to po wie dzieć ja sno – nie ma ją

też wy ro bio ne go na wy ku obo wiąz ko -

wo ści. Uwa ża ją się za lu dzi wol nych

do te go stop nia, że do nie daw na by ło

tak, że by ła ocho ta, to się szło do szko -

ły, nie by ło ocho ty, to się nie szło. Te raz

to się bar dzo zmie ni ło, jest więc na dzie -

ja, że i ich za wo do wy los się zmie ni.

Na ra zie trud no zna leźć pra co daw cę,

któ ry zde cy do wał by się ich za trud nić,

trudno było nawet wtedy, kiedy w Polsce

bra ko wa ło rąk do pra cy. Tak jest, bo

wśród Polaków mocno trzymają się stereotypy.

Tymczasem Romowie, a Romki

przede wszyst kim, ma ją zdol no ści

manualne, zmysł estetyczny i fantazję.

Dla te go jest na dzie ja, że pro jekt się po -

wiedzie. Kurs kroju i szycia pozwoli kobie

tom rom skim na zdo by cie

prak tycz nych umie jęt no ści. Warsz ta ty

z technik poruszania się po rynku pracy

mają ułatwić samodzielność, przygotować

do rozmowy kwalifikacyjnej. W ramach

pro jek tu do sta ną rów nież

narzędzie pracy – maszynę do szycia.

– I niech one za czną szyć dla ro dzi ny,

znajomych, sąsiadów – zapala się prezydencki

specjalista od Cyganów. – Może

z czasem będą mogły pozwolić sobie na zakup

profesjonalnego sprzętu do szycia

i spróbować swoich sił na rynku pracy, może

założą niewielką firmę krawiecką, która

bę dzie ich miej scem pra cy.

Cygański los

Ire na ma sze ścio ro dzie ci, 49 lat,

do tej po ry nie pra co wa ła za wo do wo,

zajmowała się domem, dziećmi, starzeją

cy mi się ro dzi ca mi. Jest naj star szą

uczestniczką szkolenia.

– Dużo lat nawet nie wiedzieliśmy, że

w ogóle jest opieka społeczna – zapewnia.

– Sprzedawaliśmy na rynku ciuchy,

mąż pracował przy zakładaniu centralnego

ogrzewania, ale teraz o pracę jest

bar dzo cię żko, du żo cię żej niż kie dy by -

łam mło da. Mam już sied mio ro wnu ków,

mu si my po móc cór ce, któ ra sa ma wy -

chowuje niepełnosprawnego syna i pomo

że my ile sił, ale wiecz nie żyć nie

bę dzie my. A Ro mów nikt nie chce za -

trudniać. Pomyślałam, że może jak skończę

ten kurs, na uczę się szyć, to o pra cę

będzie łatwiej.

Sądecki projekt aktywizacji zawodowej

Romów jest częścią ogólnopolskiego

programu przysposobienia osób tej

narodowości do funkcjonowania w społe

czeń stwie oby wa tel skim, cho dzi

w nim głównie o przeciwdziałanie bezro

bo ciu, któ re jest ich ogrom nym pro -

ble mem. Tym cza sem więk szość

sądeckich Romów utrzymuje się głównie

z zasiłków socjalnych.

– Z czego mamy żyć? Zasiłku okresowego

dostaję 72 złote miesięcznie –mó -

44 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Wnuk Ireny Ciurei

Natalia Siwak FOT. KAT

wi Natalia – no i jest jesz cze za si łek ce -

lowy, który otrzymuję po przedłożeniu

rachunków z apteki. Czasem mąż zdobędzie

pra cę na zle ce nie. Ka żdy, kto mnie

zna, wie, że lu bię pra co wać.

Natalia do niedawna pracowała jako

dozorczyni i sprzątaczka. W jednopokojo

wym, czy ściu sień kim miesz kan ku

wychowali z mężem czworo dzieci i są

z nich bardzo dumni. Tłumaczą tylko, że

ich dzie ciom i w szko le, i w pra cy nie

jest ła two.

– Jak zo ba czą, że Rom, to na wet nie

chcą rozmawiać o pracy. Najlepiej się

wyprzeć swojego pochodzenia, udawać,

że nie jest się Ro mem, bo do jed ne go

worka nas kładą. Tylko dlaczego? –py -

ta kobieta.

Najstarszy syn Natalii z zawodu jest

piekarzem, pracuje w pizzerii, młodszy

uczy się zawodu masarza, a córka jest

cukiernikiem, pracuje w Warszawie.

– Ale żeby przekonać do siebie pracodawców,

musiała się ciężko napracować,

bar dziej niż jej pol skie ko le żan ki.

A, że na sza cór ka umie zro bić wszyst ko

i jest nie do zdar cia, to za bra li ją

do War sza wy, tam ma le piej – uzupełnia

Natalię jej mąż Mirosław.

Raz by ła pra ca dla Na ta lii, w biu rze

miała sprzątać, nie zdecydowała się. Bliscy

jej tłu ma czy li: „Niech co zgi nie, choć -

by ja kiś dro biazg, i za raz bę dzie na cie bie”.

Powiedziała to pani, która chciała ją zatrudnić,

a ta odparła, że rozumie.

Trzy miesiące temu dowiedzieli się,

że jest pra ca dla osób bez za wo du. Po -

szli razem, Natalia z mężem, do urzędu

pra cy. Rze czy wi ście wi sia ła kart ka,

gdzie pi sa ło, że jest pra ca, ale urzęd nik

im po wie dział, że to nie dla nich. – Dla

Ro mów pra cy nie ma – rozłożył ręce.

– Mąż ża ło wał, że nie miał przy so bie

dyktafonu i tego nie nagrał – rozpamiętuje

Natalia.

Bożena ma prawie 38 lat, pięcioro

dzieci i tak jak jej koleżanki zdecydowała

się uczest ni czyć w kur sie. – Tylko czy

po nim bę dzie ła twiej o pra cę? – zastanawia

się ko bie ta. – To nie jest tak, że nie

chce my pra co wać, że to na sza wi na.

Większość Polaków uważa, że chcemy żyć

tyl ko z pie nię dzy z opie ki. Tyl ko, że my ma -

my o wie le mniej sze szan se na pra cę niż

Polacy. Teraz mamy spotkania z psychologiem,

przynajmniej można się wyżalić.

Niektóre z dziewczyn mają trudność ze

zrozumieniem tego, co mówi pani psycho

log. Wśród Ro mów są lu dzie na ró -

żnym po zio mie, tak jak wśród Po la ków.

– Cie szę się, że na uczę się szyć. Mo -

ja ro dzi na twier dzi, że go tu ję pysz nie

– włącza się znów do rozmowy Natalia.

– Ale chęt nie na uczę się cze goś no we go,

ale na pew no nie trze ba nas uczyć hi gie -

ny, jak to na pi sa li w jed nej z ga zet.

– To nas za bo la ło, źle się z tym czu je -

my – dodaje Irena. – Tak, że jak na za ję -

Raz była praca dla Natalii,

w biurze miała sprzątać,

nie zdecydowała się. Bliscy

jej tłumaczyli: „Niech co

zginie, choćby jakiś

drobiazg i zaraz będzie

na ciebie”.

cia przy szła są dec ka te le wi zja, to nie

zgo dzi ły śmy się ani na roz mo wę, ani

na zdjęcia. Proszę nas zrozumieć, mieszka

my mię dzy Po la ka mi, oni też nie za -

wsze zachowują się jak należy.

– Do życia dużo nam naprawdę nie

trze ba. Nie mu szę mieć bo gac twa, sa mo -

cho dów, niech by by ła pra ca, choć by

za osiem set zło tych, by le by w zgo dzie

żyć, a co my: ja, mo ja żo na, na sze dzie -

ci złe go zro bi li śmy, że by nas go rzej

od Polaków traktować. Żebyśmy ciągle

sły sze li – „Dla Ro mów pra cy nie ma”

– kończy mąż Natalii.

KA TAR ZY NA TO KARC ZYK

MARZEC 2010 Sądeczanin 45

SPOŁECZEŃSTWO

Pomysł dobry, gorzej z pomysłodawcami

Po mnik dla Mar szał ka

Stowarzyszenie „Nowosądecka Wspólnota” wystąpiło

z propozycją budowy pomnika Józefa Piłsudskiego

w Nowym Sączu, mieście, które przyznało mu honorowe

obywatelstwo już w roku 1915. Inicjatywie przyklasnęły

inne organizacje, ale nie brakuje oponentów.

Odsłonięcie tablicy Piłsudskiego,

ul. Dunajewskiego 12 w Nowym

Sączu, 1933 FOT. ARCH.

Sprze ciw nie wy wo łu je oso ba

marszałka, lecz pomysłodawcy

je go uczcze nia, gdyż „No wo -

są dec ka Wspól no ta” to lu dzie

le wi cy, czę sto ze sta żem jesz cze

w PZPR, choć nie wszy scy. Po ja wi ły

się też gło sy, że na Kasz tan ce mar szał -

ka dzia ła cze sto wa rzy sze nia chcą w je -

sien nych wy bo rach sa mo rzą do wych

wje chać do sa li ob rad im. St. Ma ła -

chow skie go w ra tu szu.

Nie zrażeni niczym inicjatorzy, liczą,

że 12 ma ja br., w dniu 75. rocz ni cy

śmierci „Dziadka”, zostanie wmurowany

ka mień wę giel ny pod mo nu ment,

któ ry ma sta nąć do ro ku 2012.

– Nasze stowarzyszenie jest kategorycznie

apolityczne, jest inicjatywą społeczną

– tłumaczył podczas konferencji

prasowej były wiceprezydent miasta Stanisław

Kaim. – Zebraliśmy 120 podpisów

różnych osób z Nowego Sącza, samorządowców,

polityków, biznesmenów, profesorów

wyższych uczelni. Propozycję

poparły też stowarzyszenia: „Sądeczanie

Razem” oraz „Sądecki Dialog”. Za jest

prezydent Ryszard Nowak.

Powołano zespół d.s. budowy pomnika:

prze wod ni czą cy Woj ciech Lip pa,

Czesław Baraniecki, Jan Ciesielka, Janusz

Jurowicz, Dorota Niemiec i Tadeusz

Nowak. Do pomysłu przekonywali

dziennikarzy: Wojciech Lippa, Tadeusz

Nowak, Stanisław Kaim i Jan Budnik,

pod kre śla jąc, że mar sza łek, jak ma ło

kto, zasłużył sobie na uczczenie w mieście,

w którym wielokrotnie gościł, które

bar dzo do brze wspo mi nał m.in.

w książce pt. Moje pierwsze boje.

Od czy ta ny zo stał spe cjal ny list in -

ten cyj ny, skie ro wa ny do miesz kań ców

Nowego Sącza i Sądecczyzny. Inicjatorzy

zwra ca ją się z ape lem o nad sy ła nie

opi nii, ko men ta rzy, pro po zy cji lo ka li -

za cji po mni ka i je go wy glą du, do 15

mar ca po przez stro nę in ter ne to wą

(www.sto wa rzy sze nie -snw.pl). Pierw -

szy etap przy go to wań do re ali za cji te -

go pro jek tu to wła śnie wy bór

lo ka li za cji. Od niej uza le żnio ny bę dzie

kształt po mni ka (czy to ma być mar sza -

łek stojący, siedzący, czy może na swojej

słyn nej Kasz tan ce). Na si roz mów cy

ma ją swo je pro po zy cje kil ku miejsc,

ale na ra zie nie chcą ich ujaw niać, że -

by pod czas kon sul ta cji z są de cza na mi

ni cze go nie su ge ro wać. Kie dy już te

spra wy zo sta ną za ła twio ne, zo sta nie

ogło szo ny kon kurs na wy ko na nie pro -

jek tu. Ar ty stycz ne wi zje oce ni spe cjal -

na ko mi sja.

– Uczy my się na błę dach in nych

– pod kre śla Woj ciech Lip pa. – Prze -

ana li zo wa li śmy, jak wy glą da ły

pro ce du ry bu do wy ró żnych po mni ków

w in nych pol skich mia stach. Pa mię ta -

my o ostrych spo rach do ty czą cych mo -

nu men tu po świę co ne go Ja no wi

Paw ło wi II w No wym Są czu, a w la -

tach 60. – po mni ka Ada ma Mic kie wi -

cza, któ ry do dziś bu dzi skraj ne emo cje.

Tego chcemy uniknąć, choć zdajemy sobie

spra wę, że dys ku sje za wsze bę dą, bo

prze cież, gdzie pię ciu Po la ków, tam

sześć opi nii na ja kiś te mat.

Jeśli chodzi o stronę finansową, inicja

to rzy li czą na roz ma ite fun du sze.

Wie rzą też, że znaj dą się hoj ni spon so -

rzy. Za le ży im na tym, że by mar sza łek

otrzy mał po mnik na mia rę swo ich za -

sług dla oj czy zny. Jó zef Pił sud ski ma

spo ro po mni ków w Pol sce. Naj bli żej

od Nowego Sącza w taki sposób uhonorowali

go mieszkańcy Łącka, w którym

także kiedyś przebywał.

(PG), (HSZ)

46 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Stowarzyszenia „Nowosądecka Wspólnota”

Do rejestru stowarzyszeń zostało

wpi sa ne we wrze śniu 2008 r. Sto -

warzyszenie deklaruje się jako orga

ni za cja non pro fit, apo li tycz na,

sku pia ją cą spe cja li stów z za kre su

psy cho lo gii, pe da go gi ki, pra wa,

współ pra cy z ad mi ni stra cją pu -

blicz ną.

„Dzia ła my na rzecz lu dzi po trze bu -

ją cych po mo cy: przede wszyst kim zaś

wśród dzie ci i mło dzie ży, osób znaj du -

ją cych się w trud nej sy tu acji ży cio wej,

nie peł no spraw nych, wy klu czo nych

z normalnego nurtu życia. Prowadzimy

in dy wi du al ną i gru po wą po moc pe da -

go gicz ną i psy cho lo gicz ną, szko le nia

z ró żnych dzie dzin wie dzy, wszel kie go

ro dza ju warsz ta ty. Two rzy my spe cja li -

styczne projekty i programy w zakresie:

edu ka cji, spor tu, tu ry sty ki i re kre acji,

ochro ny zdro wia, bez pie czeń stwa, pro -

fi lak ty ki i roz wią zy wa nia pro ble mów

al ko ho lo wych oraz prze ciw dzia ła niu

nar ko ma nii. W na szej pra cy opie ra my

się na war to ściach hu ma ni stycz nych,

oby wa tel skich i pro eko lo gicz nych”

– czy ta my w de kla ra cji ide owej sto wa -

rzy sze nia.

Na stycz nio we wal ne, po łą czo ne

z opłat kiem, przy szła pra wie set ka

osób. W spra woz da niu z ubie gło rocz -

nej dzia łal no ści, pre zes Jan Ro siek

wy mie nił m.in. po wo ła nie pięciu dru -

żyn rug by, trzech dru ży n strze lec twa

spor to we go, ak cje spo łecz ne, m.in.

na rzecz cho rych dzie ci w no wo są -

dec kim szpi ta lu z oka zji św. Mi ko ła -

ja, za ba wa in te gra cyj ną dla wy cho -

wan ków do mów dziec ka i ro dzin nych

do mów dziec ka, ak cję pro fi lak ty ki

zdro wot nej i ba da nia pro sta ty dla mę -

żczyzn po 45. ro ku ży cia. Ak tyw nie

dzia ła osiem ze spo łów ro bo czych sto -

wa rzy sze nia, w tym cztery klu by: by -

łych par la men ta rzy stów (pod wo dzą

Ka zi mie rza Sa sa), by łych rad nych

(Ta de usz No wak), by łych prze wod ni -

czą cych osie dli (Ma rian Fa ron) oraz

by łych pre zy den tów i wi ce pre zy den -

tów mia sta (Jó zef A. Wik tor). Naj -

now szą ini cja ty wą sto wa rzy sze nia

jest kon kurs na „Czło wie ka Wiel kie -

go Ser ca”. Zasz czyt ny ty tuł otrzy ma

oso ba, wy ró żnia ją ca się dzia łal no ścią

fi lan tro pij ną.

(PG), (HSZ)

Opinie

Amputacja pamięci, czyli narodziny

nomenklaturowych piłsudczyków

Z niedowierzaniem przyjąłem informację o inicjatywie budowy pomnika

Marszałka Józefa Piłsudskiego w Nowym Sączu. Bynajmniej nie z powodu

osoby Marszałka oraz pamięci dla jego zasług i wiekopomności

dokonań, ale tego, kto za ową szlachetną ideą stoi. Pomysłodawcą tego

bez wątpienia godnego uwagi przedsięwzięcia jest Stowarzyszenie „Nowosądecka

Wspólnota”. Ładnie się nazywa i nawet stara się podejmować

różnorodne akcje społeczne, ukierunkowane głównie na pomoc

bliź nie mu. Chwa li się. Wszak czło wiek ży je ta kże po to, by przy słu żyć się

innym. Mnie jednak bardziej zafrapowały nazwiska liderów tej organizacji,

którzy, gotując się do wyborczej walki, uderzyli w tak wzniosłe

i patriotyczne tony. A menażeria zaiste jest niezwykle ciekawa. Z grubsza

to lu dzie, któ rzy jesz cze ćwierć wie ku te mu, z ra cji swej no men kla -

turowej przynależności, postać Józefa Piłsudskiego najchętniej

wymazaliby z kart narodowej historii i zbiorowej pamięci Polaków. Ci

sami, dla których „Święto 11 Listopada” czy „Cud nad Wisłą” były wyłącznie

powodem do wstydu i przemilczenia, a postać Komendanta zasługującą

na pogardę. Ci sami, którzy zdzierali sobie gardła na partyjnych

wiecach, wznosząc okrzyki na cześć komunistycznych decydentów oraz

trwałości socjalistycznych dokonań. Osobiście nie dziwię się, że wybór

padł właśnie na Józefa Piłsudskiego. Wszak ojcowie komunizmu nie pozostawili

za wiele w spadku, a Marszałek to wciąż autorytet i jeden

z najwybitniejszych Rodaków, którego dyskontować chcą nawet ex-partyjni

prominenci. Ot, taki znak czasu...

JA RO SŁAW RO LA

Prezes Stowarzyszenia Sądecka Rodzina Katyńska

Najpierw rozwiążmy problem pomnika chwały

Armii Czerwonej

Oddział Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Sączu, czując

obowiązek włączenia się do dyskusji na temat powstania w naszym mieście

pomnika wskrzesiciela Polski, Marszałka Józefa Piłsudskiego uważa, że

warunkiem podjęcia dalszych działań w tym kierunku jest rozwiązanie

problemu pomnika chwały Armii Czerwonej przy al. Wolności w Nowym

Sączu. Nie jest do pogodzenia pomysł stawiania pomnika jednemu z największych

Polaków w dziejach naszego Narodu i równocześnie obrona monumentu

poświęconego chwale wrogiej armii. Sam pomysł jest doskonały,

chociaż może budzić kontrowersje środowisko, które go poddało (...).

Zakładamy, że inicjatywa środowiska skupionego wokół Stowarzyszenia „Nowosądecka

Wspólnota” jest czysta w intencjach i nie stanowi jakiegoś elementu

kampanii wyborczej. Zasadniczo Stowarzyszenie „Nowosądecka Wspólnota”

deklaruje w swojej misji całkiem odmienną działalność, w której nie leżą takie

inicjatywy, stąd też pomysł poddany przez organizację zaskakuje (...).

Po usunięciu pomnika chwały Armii Czerwonej można byłoby w tym samym

miejscu postawić monument Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego „przy orderach,

z szablą” – jak na zdjęciach z gry wojennej przeprowadzonej

w dniach 30-31 stycz nia 1929 r. w ka sy nie 1. PSP w No wym Są czu. U pod nó ża,

po lewej strzelec legionowy, po prawej „Beliniak” w umundurowaniu i z uzbrojeniem,

z jakim brali udział w boju na linii Marcinkowice – Kurów (...).

Miej my na dzie ję, że ini cja ty wa ta nie po słu ży do per so nal nych wo jen

na szcze blu Ra dy Mia sta i śro do wisk o od mien nych świa to po glą dach!

Usza nuj my Oso bę i Dzie ło Wiel kie go Po la ka!

LES ZEK ZA KR ZEW SKI

Pre zes za rzą du od dzia łu PTH w Nowym Sączu

MARZEC 2010 Sądeczanin 47

SPOŁECZEŃSTWO

Tradycja bojów pod Nowym Sączem żyje zawsze w I Brygadzie łącząc się

z serdeczną wdzięcznością dla mieszkańców miasta za wzruszające

przyjęcie, jakiego doznaliśmy po odparciu inwazji. J. Piłsudski

Piłsudski w Nowym Sączu

W 1908 r. pobyt 41-letniego Piłsudskiego

w grodzie nad Kamienicą i Dunaj

cem za owo co wał po wsta niem tu taj

struktur Związku Walki Czynnej, tajnej

or ga ni za cji bo jo wej. Co cie ka we, sam

Piłsudski pojawił się w mieście w charakterze

„skromnego literata”.

W 1911 r. prowadził szkolenie wojsko

we Związ ku Strze lec kie go, ka dry

późniejszego Wojska Polskiego.

Sądeczanie stanowili

najliczniejszą grupę

Pierwszej Kompanii

Kadrowej.

Piłsudski w Nowym Sączu, 1921 FOT. ARCH.

Narożna ściana budynku, ul. Dunajewskiego 12

w Nowym Sączu, niedaleko więzienia. Tablica głosi:

„W tym domu mieszkał w 1914 Komendant Józef

Piłsudski. Wskrzesicielowi i Budowniczemu Polski

Niepodległej, pierwszemu Marszałkowi Polski w 15-lecie

odrodzenia Państwa Polskiego wierni jego żołnierze

w hołdzie. Związek Legionistów w N. Sączu, Związek

Strzelecki w N. Sączu”.

Ta bli cę od sło nię to i po świę co -

no 11 listopada 1933 r. Podczas

oku pa cji nie miec kiej ta bli cę

zdjęto i ukryto. Staraniem Koła

Prze wod ni ków Od dzia łu „Be skid”

PTTK ponownie odsłonięto ją 11 listopada

1989 r.

Józef Piłsudski bywał w Nowym Sączu

wie lo krot nie. Przy szły mar sza łek

i na czel nik nie pod le głe go pań stwa

po raz pierw szy od wie dził mia sto

nad Dunajcem i Kamienicą przed I wojną

świa to wą, dwu krot nie w la -

tach 1908-1911.

Są de cza nie sta no wi li naj licz niej szą

gru pę Pierw szej Kom pa nii Ka dro wej.

Już 3 sierpnia 1914 r. po rozkazie mobilizacyjnym

dla drużyn strzeleckich wyje

chał z No we go Są cza 56-oso bo wy

oddział X Polskiej Drużyny Strzeleckiej,

zło żo ny z człon ków Czy tel ni TSL

pod do wódz twem Wa len te go Cy ły,

z peł nym uzbro je niem, mel du jąc się

przy ul. Oleandry w Krakowie pod komen

dę Jó ze fa Pił sud skie go. Gru pa ta

weszła w całości w skład Pierwszej Kadro

wej. Ta kże Zwią zek Strze lec ki, 6

sierp nia 1914 r. wy słał w tym sa mym

ce lu i kie run ku 96 lu dzi pod do wódz -

twem Kazimierza Pierackiego. W gronie

ochot ni ków był też młod szy

Pie rac ki, Bro ni sław. Gru pa we szła

w skład Le gio nów. 14, 24 i 25 wrze -

śnia 1914 r. wyruszyły następne grupy

sądeczan – 165 osób pod dowództwem

Wacława Rozwadowskiego – które zasiliły

I Legion Zachodni. Nie było legio -

nowego pułku, w którym nie służyliby

sądeczanie.

48 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Nauczyciel historii z Nowego Sącza,

Ja ro sław Ro la, pod czas se sji po pu lar -

no -na uko wej Bóg – ho nor – oj czy zna

w mar cu 2008 r. w Mar cin ko wi cach

cel nie za uwa żył, że Pił sud ski miał

w so bie dar spo łecz ne go uwo dze nia,

o jakim współcześni politycy mogą tyl -

ko po ma rzyć:

„Emanował jakimś niezwykłym magne

ty zmem, któ re mu trud no by ło się

oprzeć. Czarowi strzeleckiej, a potem legionowej

legendy ulegali humaniści i arty

ści, nie bra ko wa ło też stu den tów

i absolwentów szkół technicznych. Aura

i cha ry zma Ko men dan ta przy cią ga ła

wszyst kich (bez wzglę du na spo łecz ne

pochodzenie i zasługi), dla których wierno

pod dań cze ma ni fe sty by ły szczy tem

obłudy i politycznego tchórzostwa. Wierzyli

mu bezgranicznie, jak niegdyś legio

ni ści rzym scy swo im wo dzom. By li

gotowi do największych poświęceń, bo

w Pił sud skim wi dzie li me sja ni stycz ne

spełnienie proroctw narodowych wieszczów.

Dla je go, prze wa żnie bar dzo mło -

dych »le gu nów«, na wet naj trud niej sze

zadania bojowe były wykonalne.”

Po raz trzeci Piłsudski przybył – już

w charakterze brygadiera – komendanta

Le gio nów Pol skich. Był już wte dy po -

wszech nie zna ny spo łe czeń stwu

sądeckiemu.

13 grud nia 1914 r. po zwy cię skich

walkach w rejonie Limanowej, Pisarzowej

i Mar cin ko wic do No we go Są cza

wkroczył 1. pułk Legionów, owacyjnie

witany przez żołnierzy i sądeczan. Piłsud

ski od wie dził ran nych le gio ni stów,

za no co wał w miesz ka niu bur mi strza

Władysława Barbackiego – przy ul. Dunajewskiego.

Kło po ty z Kasz tan ką

Ko men dant za pa mię tał też kło po ty

z Kasz tan ką – uko cha ną kla czą, któ rą

otrzymał 9 sierpnia 1914 r. od Eustachego

Romera, właściciela majątku Czaple

Małe.

„Wy sła łem do No we go Są cza na -

przód swo ich uła nów, sam zaś po ma sze -

rowałem z piechotą. Belina doniósł mi,

że w mie ście przy go to wu ją owa cję

na cześć mo ją i mo je go od dzia łu (…)

Przy jem ne to by ło wej ście do mia sta,

mia łem tyl ko du że kło po ty ze swo ją

Kasz tan ką. Kasz tan ka już na most

na Du naj cu, po dziu ra wio ny przez wy -

buchy, kręciła głową, uważając, że jest

zanadto niebezpieczny dla jej szanowne

go ist nie nia (...). Lecz wresz cie ry nek.

Ja sno oświe tlo ny, czar ny od tłu mu.

Gdym się na nim na Kasz tan ce uka zał,

roz legł się krzyk ca łe go tłu mu i pa dły

po ci ski z kwia tów. Te go już by ło sta -

nowczo za wiele mojej wiejskiej klaczy,

zwi nę ła się po de mną i chcia ła ucie kać

od owacji. Niemało mnie kosztowało, by

ją po pro stu we pchać na ry nek. Szła

Piłsudski przed dworkiem Morawskich w Marcinkowicach, 6 grudnia 1914

Wysłałem do Nowego Sącza

naprzód swoich ułanów,

sam zaś pomaszerowałem

z piechotą. Belina doniósł

mi, że w mieście

przygotowują owację

na cześć moją i mojego

oddziału.

przez szpaler ludzki ostrożnie, nieledwie

za trzy mu jąc się co pa rę chwil. Czu łem

pod sobą, jak nieszczęśliwe stworzenie

szukało ucieczki. Musiałem Kasztankę

cią gle pchać na przód, tak iż po wy jeź -

dzie z ryn ku po zna łam i ja, że owa cja

coś kosz tu je. Czu łem do sko na le, że

mam no gi, tak mia łem je zmę czo ne”

– wspomina Piłsudski w książce Moje

pierwsze boje.

Po dłu giej wo jacz ce cze ka ły na ko -

men dan ta, jak sam stwier dza, „wiel ko -

miejskie rozkosze”: elektryczne światło,

kawiarnia, wanna, fryzjer.

„Zgoliłem sobie brodę, którą utrzymać

w porządku na wojnie jest nadzwyczaj

trud no. Ba wi li mnie po tem moi

żoł nie rze, któ rzy przy spo tka niach

na uli cy uda wa li, że mnie nie po zna ją

i od da wa li ho no ry z ocią ga niem, by

mieć okazję do przeproszenia, że wskutek

zgo le nia bro dy nie mo gli mnie ja ko -

by od razu rozpoznać.”

Do Nowego Sącza przybyły też pozostałe

oddziały legionowe tak że całość

wojska znalazła się pod jednym dowódcą.

Ogłoszono wówczas, że Piłsudski został

mianowany brygadierem,

a dotychczasowy 1. Pułk przemianowano

na Brygadę Legionów. Składała się ona

z dwóch pułków: 1. pod dowództwem

mjr. Edwarda Rydza-Śmigłego (I i IIl baony)

i 2. (po tem zwa ne go 5.) w skła -

dzie II i IV batalionów pod dowództwem

Mieczysława Norwida-Neugebauera oraz

dwóch batalionów samodzielnych

(V i VI). Od 30 grudnia komendantem 5.

Pułku został kpt. Leon Berbecki.

Z Nowego Sącza Piłsudski wyjechał

pod Łowczówek k. Tarnowa, gdzie żołnierze

I Brygady walczyli z Rosjanami.

Po bi twie pod Łow czów kiem po raz

MARZEC 2010 Sądeczanin 49

pierwszy odegrano hymn żołnierski My,

Pierwsza Brygada, co pozwala na hipotezę,

że ta słynna pieśń powstała kilkana

ście dni wcze śniej wła śnie w No wym

Sączu. 26 grudnia 1914 r. ponownie był

w Sączu, odwiedzić rannych legionistów

w szpitalu.

Pod ko niec 1914 r. Ra da Miej ska po -

stanowiła przekazać na Legiony 100 tys.

koron, Rada Powiatowa – 50 tys. koron,

rów nież ko le ja rze opo dat ko wa li się

(w wysokości 1 proc.) na fundusz wojsko

wy. To był wkład mia sta w bu do wę

nowej polskiej armii.

Nowy Sącz był pierwszym

miastem polskim, który

uczcił twórcę Legionów,

nadając mu honorowe

obywatelstwo.

Trzy lata po wkroczeniu Piłsudskiego

ze swoimi legionistami do Nowego

Są cza, w 1917 r., na pla cu przed ko ścio -

łem kolejowym ustawiono figurę Chrystu

sa (dzie ło Sta ni sła wa Piąt kie wi cza)

jako wyraz wdzięczności mieszkańców

Kolonii Kolejowej za to, że przebywające

od 19 li sto pa da do 12 grud nia 1914 r.

oddziały rosyjskich kozaków nie zniszczyły

miasta.

SPOŁECZEŃSTWO

Honorowy obywatel

W 1916 r., po kon flik cie mię dzy Pił -

sudskim a sztabem austriacko-pruskim,

Ra da Miej ska No we go Są cza wspar ła

komendanta moralnie, nadając mu honorowe

obywatelstwo miasta. Z inicjatywą

taką wystąpili radni PPS Ryszard

Mędlarski i Stanisława Woszczyńska.

No wy Sącz był pierw szym mia stem

pol skim, któ ry w ten spo sób uczcił

twórcę Legionów.

Kiedy zaproszono go na uroczystość

wręczenia okolicznościowego tytułu,

a zaplanowano ją na 12 listopada 1916 r.

z ra cji ob cho du to wa rzy szą ce go ogło -

szo ne mu przez ce sa rzy Nie miec i Au -

strii Ak to wi 5 Li sto pa da, nad szedł

z Krakowa następujący telegram:

„Kraków, 12 listopada 1916 r. Za zapro

sze nie na ob chód dzię ku ję, być

na nim niestety nie mogę z powodu niezdro

wia. Tra dy cja bo jów pod No wym

Sączem żyje zawsze w I Brygadzie, łącząc

się z serdeczną wdzięcznością dla

miesz kań ców mia sta za wzru sza ją ce

przyjęcie, jakiego doznaliśmy po odparciu

inwazji. J. Piłsudski”.

Historyk sądecki, Leszek Migrała, odnalazł

w Archiwum Państwowym w Nowym

Sączu, kolejny list brygadiera,

napisany z Krakowa 6 stycznia 1917 r.

do burmistrza Władysława Barbackiego

uprzejmy list wyjaśniający, w którym napisał:

„Nad zwy czaj cen ne dla mnie pi smo

J. Wm. Pana z dnia 21 listopada ubiegłego

roku otrzymałem i teraz dopiero

po powrocie z Warszawy dowiedziałem

się, że odpowiedź moja natychmiast napisana

nie został wysłana z przyczyn ode

mnie niezależnych. Najserdeczniej mimo

to przepraszam za opóźnienie i proszę

go nie brać za złe.

By ło by mi to tem przy krzej szym, że

z No wym Są czem czu ję się zwią za ny

uczuciowo bardzo silnie po nadzwyczajnie

wdzięcz nych wspo mnie niach walk

pod Li ma no wą i No wym Są czem. Gdy

się mia stu ze chcia ło uczy nić mi za szczyt

nie zwy kły przyj mu jąc mnie w po czet

swoich obywateli do uczucia serdeczności

wspomnień o przeżyciach bojowych

Ta bli ca u zbie gu ulic Lwow skiej i Ja -

giel loń skiej FOT. BO GU SŁAW KOŁCZ

dodało się uczucie wdzięczności w stosunku

do miasta i jego obywateli. Kampania

pod murami Nowego Sącza wśród

patryotycznych Podhalan stanowić będzie

w pamięci mojej i żołnierzy I. Bryga

dy jed no z naj mil szych wspo mnień,

tak serdecznie byliśmy tam przyjmowani,

tak troskliwą opieką otoczeni przez

współobywateli i rodaków.

Będę J. Wielmożnemu Panu Burmistrzowi

niezwykle wdzięczny, gdy zechce

Pan być wy ra zi cie lem mo ich uczuć

wdzięcz no ści i po dzi wu przed Świet ną

Radą Miejską i obywatelami miasta.

Proszę przyjąć zapewnienie wysokiego

szacunku i poważania, z jakim pozostaję.

J. Piłsudski.”

Tytuł odebrał dopiero w wolnej Polsce,

przy by wa jąc do No we go Są cza 6

sierp nia 1921 r. z oka zji pierw sze go

świę ta puł ko we go 1. Puł ku Strzel ców

Podhalańskich, powracając po wizycie

na Tar gach Wschod nich Lwo wie. Na -

czel ny Wódz wziął udział w uro czy sto -

ściach ra zem z gen. Edwar dem Śmi głym

Rydzem. Wtedy poszukiwał dziewczynki,

która poczęstowała go w dworze Morawskich

w Marcinkowicach garczkiem

go to wa ne go mle ka pod czas walk

pod Marcinkowicami, co zmarzniętemu

wtedy i choremu wodzowi przywróciło

siły fizyczne.

Pi sał o tym we wspo mnie niach wo -

jennych:

„Udałem się na posiłek, na który gościnni

gospodarze zapraszali. Poprosiłem

o szklankę mleka i kawałek chleba

(...) Wy pi łem już pół szklan ki i się gną -

łem po papierosa. Ba! Nie sądzono mi

już by ło ani zjeść śnia da nia, ani na wet

skoń czyć tej szklan ki, któ ra sta ła przede

mną. Rozpoczęła się tragedia marcinkowicka”.

Marszałek dopiero w 1921 r. dokończył

to, co za czął 6 grud nia 1914 r.

„Już jako Naczelnik Państwa pojechałem

rozmyślnie do Rdziostowa i Marcinkowic.

W Marcinkowicach kazałem

sobie przygotować szklankę mleka. Nie

mo głem znieść te go, żem ta ki głod ny, jak

wte dy by łem, nie do pił mle ka”.

Jak po la tach mó wił Sta ni sław Mo -

rawski, naczynie z białym płynem Piłsud

skie mu po da ła je go sze ścio let nia

córka Marysia.

50 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Marszałek w sądeckim ratuszu FOT. ARCH.

Kolejny pobyt: 1926 r. w ramach wizytacji

wojskowej 1. PSP. Wizyta ta była

jak by re wa nżem za pięk ny pre zent

– paradną pelerynę i kapelusz z długim

or lim pió rem oraz dys tynk cja mi mar -

szałka – jaki otrzymał od sądeckich Podhalańczyków

w dniu swoich imienin.

W dniach 30 stycz nia – 1 lu te go 1928 r.

w kasynie oficerskim 1. PSP marszałek poprowadził

osobiście grę wojenną dla wyższych

oficerów armii polskiej.

6 sierp nia 1929 r. w No wym Są czu

od był się Zjazd Le gio ni stów z ca łe go

kra ju, w któ rym wziął udział Jó zef Pił -

sudski owacyjnie witany przez podkomendnych.

Kult marszałka

W li sto pa dzie 1930 r., pod czas ob -

chodów rocznicy odzyskania niepodległo

ści, przy wej ściu do są dec kie go

ratusza wmurowano kamienną tablicę:

u góry znajdował się medalion płaskorzeź

by mar szał ka, po ni żej na pis ry ty

w me ta lu: „Ro ku 1930. Pierw sze mu

marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, budowniczemu

Polski odrodzonej w dziesią

tą rocz ni cę wy zwo le nia Oj czy zny

od najazdu bolszewickiego.”

Po śmierci marszałka, 12 maja 1935

r. w Nowym Sączu odbyły się uroczystości

żałobne organizowane przez wszystkie

wyznania w kościołach, synagodze,

szkołach, gdzie odczytano odezwę prezydenta

Ignacego Mościckiego. Rada

Miejska nadała nazwę Józefa Piłsudskiego

Muzeum Ziemi Sądeckiej i ulicy

przebiegającej koło koszar 1. PSP. Wilhelmina

Uhlowa z Towarzystwa Szkół

Ludowych założyła Stowarzyszenie

Marszałka Józefa Piłsudskiego.

W „Są de cza ni nie” z mar ca 2009 r.

Leszek Migrała pisze o niekonwencjonal

nym do wo dzie hoł du na wieść

o śmierci Marszałka:

„Polskie Towarzystwo Tatrzańskie

»Beskid« wykonując uchwałę Zarządu

Głównego, dokonało manifestacyjnego

pobrania skał i ziemi z Radziejowej

i z Trzech Koron, celem wysypania

na Kopcu na Sowińcu w Krakowie. Pobrania

ziemi z Radziejowej dokonano 18

sierp nia 1935 r. przy udzia le ok. 40 osób,

umieszczając ją w specjalnie przygotowanych

urnach wykonanych przez garncarza

Juliana Młyńskiego ze Starego

Sącza, przy czym w zdarzeniu tym

uczestniczyli: Feliks Rapf, Józef Bogusz,

Alfons Gargula i Leon Szwenik, a ponadto

przedstawiciele Starostwa Powiatowego

w Nowym Sączu, wojska, Zarządu

Gminy Rytro oraz reprezentanci Adama

hr. Stadnickiego. Niespełna dwa tygodnie

póź niej – 1 wrze śnia 1935 r. – po -

dobne pobranie ziemi odbyło się

na Trzech Ko ro nach, m.in. przy udzia le

wicestarosty nowotarskiego oraz delegacji

PTT »Be skid«, w skład któ rej wcho -

dzili ponownie Feliks Rapf i Alfons

Gargula oraz Stefan Krajewski i Zbigniew

Nowakowski.”

W piśmie nowosądeckiej młodzieży

gim na zjal nej „Zew Gór” (nr 19 z 1936

r.) czytamy:

„Zostaliśmy sami – zdał On nas

na własne siły i własne serca. Czerpiąc

z Jego ducha wiarę i entuzjazm pracy,

starajmy się w chwilach zwątpienia być

tak moc ny mi i twar dy mi – jak On był. Jó -

zef Piłsudski żyje. Żyje w naszych sercach,

ży je w na szych wal kach o wiel kie

i sprawiedliwe jutro Odrodzonej Polski.”

Obecnie Piłsudski jest patronem ulicy

(obwodnicy w kierunku Zawady) wzdłuż

rzeki Kamienicy i mostu heleńskiego.

Je mu też po świę co ne są ta bli ce:

w ko ście le ko le jo wym o tre ści „Dla

Cie bie Pol sko i dla Twej Chwa ły. Bo jow -

nikowi Niepodległości Józefowi Piłsudskiemu

i jego żołnierzom w 70. rocznicę

od zy ska nia Nie pod le gło ści – So li dar -

ność” (odsłonięta w 1988) oraz na naro

żnej ścia nie bu dyn ku u zbie gu ul.

Po śmierci marszałka

12 maja 1935 r. w Nowym

Sączu odbyły się

uroczystości żałobne

organizowane przez

wszystkie wyznania

w kościołach, synagodze,

szkołach, gdzie odczytano

odezwę prezydenta

Ignacego Mościckiego.

Lwowskiej i Jagiellońskiej: „Mówili, żeśmy

stu ma nie ni nie wie rząc w to, że

chcieć – to móc!”. W osiem dzie sią tą

rocznicę sformowania Pierwszej Brygady

Legionów rozkazem Józefa Piłsudskie

go dnia 19 grud nia 1914 w N. Są czu

wier ni pa mię ci – Kon fe de ra cja Pol ski

Nie pod le głej, Zwią zek Strze lec ki

„Strzelec”, 1914–1994.

JE RZY LE ŚNIAK

MARZEC 2010 Sądeczanin 51

SPOŁECZEŃSTWO

By łam stu dent ką hi sto rii sztu ki

na Uni wer sy te cie Ja giel loń -

skim, Na sser był stu den tem

Aka de mii Gór ni czo–Hut ni -

czej. Po zna li śmy się w dość cie ka wy

spo sób. W Piw ni cy pod Ba ra na mi

w 1979 r. historycy sztuki mieli imprezę

za mknię tą, nie mam po ję cia jak Na -

sser tam się do stał! Ja koś mu siał, bo tam

wła śnie się po zna li śmy. Wte dy by ło

trud no nam się spo ty kać. Na ka żdym

kroku szykanowano nas, nie mogliśmy

iść ra zem do ki na czy na dys ko te kę.

Spotykaliśmy się głównie u moich lub

jego znajomych. Po trzech latach znajomo

ści, 21 grud nia 1982 r. wzię li śmy

ślub cy wil ny w No wym Są czu. Nie

prze szłam na is lam i nie mia łam z te go

powodu żadnych konfliktów z mężem.

Zawsze szanował, tak jak i jego rodzina,

mo ją chrze ści jań ską re li gię. Wiem, że

teść bar dzo cie szył by się, gdy bym zmie -

ni ła wia rę, ale nikt na mnie nie na ci skał.

Na początku zamieszkaliśmy w Krakowie

w akademiku, potem w mieszkaniu

przy uli cy To kar skie go. Mąż

trak to wał mnie z sza cun kiem, ale za -

Nie przeszłam na islam

i nie miałam z tego powodu

żadnych konfliktów

z mężem. Zawsze

szanował, tak jak i jego

rodzina, moją

chrześcijańską religię.

zdro sny był za wsze. W Pol sce ka żdy

mężczyzna, żonaty czy nie, flirtuje z kobietami,

tam natomiast nikt nikomu nie

pa trzy w oczy. Ka żdy zaj mu je się so bą.

Będąc w Jemenie ubierałam się po euro

pej sku i ni gdy nie mia łam z tym kło -

potów. Nie kazano mi na siłę zasłaniać

twarzy.

Woj na bra to bój cza

Kie dy uro dzi ła nam się cór ka Ra sm,

prze pro wa dzi li śmy się do miesz ka nia,

któ re ku pił nam mój ta ta, też w Kra ko -

wie. W 1983 r. Na sser wy je chał do Je -

me nu, ja zaś z cór ką mia łam do je chać

póź niej. Nie ste ty, spra wy się tro chę

Rodzina razem

Arab nie pi je, nie pa li, nie bi je żo ny, Ko ran

nie nakazuje traktować kobiety przedmiotowo

Są de czan ka

w Je me nie

Ewa Bulanda Al-Mashan, mieszka obecnie w Lipnicy

Wielkiej, gdzie sprawuje funkcję kierownika Warsztatów

Terapii Zajęciowej. Jednak część jej życia związana jest

z Jemenem, państwie arabskim położonym

w południowo-zachodniej części Półwyspu Arabskiego,

gdzie mieszkała wraz z arabskim mężem o imieniu

Nasser i dziećmi. Posłuchajmy jej opowieści.

skomplikowały, gdyż w Jemenie wybuchła

wojna domowa, a mąż został więźniem

po li tycz nym. Nie mia łam z nim

kon tak tu przez pół ro ku! Nie wie dzia -

łam, co mam my śleć. Ba łam się. Pró bo -

wa łam się z nim skon tak to wać przez

Mi ni ster stwo Spraw Za gra nicz nych

i prawdopodobnie dzięki temu udało się

go ura to wać. Miał być roz strze la ny.

W związ ku z tym nasz wy jazd się opóź -

nił. Wy je cha ły śmy z cór ką do pie ro

w październiku 1987 r. Pierwszy mój lot

do Ade nu, po ło żo ne go nad Za to ką

Adeń ską, mia łam przez Mo skwę.

Co zwró ci ło mo ją uwa gę, to nie sa -

mo wi ta ko lo ry sty ka, mnó stwo ko lo ru

52 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Ewa Bulanda z córeczką na tle

arabskiej architektury

czarnego, żółtego i niebieskiego, prawie

całkowity brak zieleni, no i ten okropny

upał. Nie bie ski, pa mię tam do brze, to

niebo i morze, żółty to wulkaniczne skały,

czar ny na to miast to stro je ko biet.

W Ade nie prak tycz nie nie ma tra wy.

Kiedy przyjechałam, Nasser nie miał

jeszcze swojego mieszkania. Wynajęliśmy

do mek na dwa mie sią ce w ty po -

wym osie dlu je meń skim. Dom arab ski

we wnątrz jest czy sty i schlud ny, wszę -

dzie pięknie pachnie kadzidełkami. Kobiety

nie są zakryte. Domy otoczone są

wy so kim mu rem. Na sze ży cie by ło

zwy czaj ne, ra no pra ca, pra co wa łam

w bibliotece, potem obiad, po południu

sje sta. Wte dy na wet kup cy zo sta wia li

swoje stragany ze złotem i kosztownościami

i szli odpoczywać.

Po dwóch miesiącach pobytu w Adenie,

Nasser postanowił przedstawić mnie

swo im ro dzi com. Le cie li śmy sa mo lo -

tem, gdyż to by ło po dru giej stro nie Je -

me nu. By łam ubra na w je dwab ny

różowy kostium, po europejsku. Kiedy

wy sia da łam z sa mo lo tu, zo ba czy łam

tłum lu dzi, któ ry zbiegł się zo ba czyć

Europejkę. Szybko wsiedliśmy do samochodu,

po czym usłyszałam za sobą serdeczny

śmiech, odwróciłam się. Za mną

sie dział teść. Wziął wnucz kę na ko la na.

Po przyjeździe do rodzinnego domu męża

wszy scy nas wi ta li, by li bra cia, bra -

to we, sio stry. Tam jest ta ki zwy czaj, że

na po wi ta nie lu dzie po da ją so bie rę ce

i nawzajem sobie je całują. Jedna z żon

kuzyna męża krzyczała, że to wstyd, bo

je stem od kry ta, ale teść sta nął w mo jej

obronie. Otrzymaliśmy pokój z tarasem.

By łam strasz nie zmę czo na, lecz tam nie

zo sta wia się go ścia sa me mu so bie.

W pokoju siedziała z nami ciocia męża

i coś opowiadała. Nie mam pojęcia, co

mówiła, bo nie rozumiałam po arabsku.

Podział ról

W Je me nie dzień wy glą da tak, że

wsta je się o czwar tej ra no. Mę żczyź ni

idą do me cze tu, a ko bie ty do kuch ni.

Ara bo wie pięć ra zy dzien nie się mo dlą

i pięć ra zy dzien nie się my ją. Zaw sze

przed modlitwą. Przy meczetach znajdują

się łaź nie, ka żdy mu si umyć rę ce

i twarz. Dzięki takiej czystości nigdy nie

by ło tam cho rób za kaź nych. Ko bie ty

w tym czasie sprzątają dom, palą kadzidełka,

przygotowują śniadanie, np. płatki

żytnie z olejem sezamowym, herbatę

z mle kiem goź dzi ko wym czy zsia dłe

mleko. Kuchnia arabska jest lekkostrawna,

bar dzo smacz na. Ja da się ryż, ba ra -

ninę, jagnięcinę, cielęcinę, dużo warzyw

i owoców. Posiłki spożywaliśmy trzy razy

dzien nie i za wsze by ły świe żo go to -

wa ne, nie ka nap ki tyl ko cie płe da nia.

Arabowie zawsze dziękują Bogu za to,

co ma ją.

Po śniadaniu mężczyźni idą na targ,

oni zajmują się kupowaniem jedzenia.

Dom arabski wewnątrz jest

czysty i schludny, wszędzie

pięknie pachnie

kadzidełkami. Kobiety nie

są zakryte.

Kobiety kupują tylko perfumy, materiały

i złoto, natomiast jedzeniem zawsze

zaj mu ją się mę żczyź ni. To oni ku pu ją

produkty, z których kobiety potem tworzą

różne potrawy.

Codziennie do kobiet przychodzą sąsiadki

i zwykle odchodzą dopiero po 16.

Jest gwarno i tłoczno, ponieważ każda

przy pro wa dza ze so bą dwo je lub tro je

dzieci.

Na początku gotowałam osobno, nie

mogłam się przyzwyczaić do jemeńskiej

kuch ni. Jed nak póź niej już po tra fi łam

sama przyrządzać arabskie potrawy i zosta

ło mi to do dzi siaj. Bar dzo czę sto te -

raz go tu ję w opar ciu o to, cze go się

nauczyłam przebywając w Jemenie.

Ara bo wie to nie sa mo wi cie uczci wi

lu dzie. To, o czym się sły szy, te hi sto rie

o kobietach uciśnionych, to zależy tylko

i wy łącz nie od po dej ścia da nej oso by,

nie ma nic wspól ne go z wia rą. Arab nie

pi je, nie pa li, nie bi je żo ny. Ko ran nie na -

kazuje traktować kobiety przedmiotowo.

W ogó le ist nie je tam po dział ról. Mę -

żczyzna reprezentuje dom na zewnątrz,

natomiast w domu króluje kobieta. Mąż

oddaje pieniądze żonie, a najważniejszą

oso bą w do mu jest naj star sza ko bie ta.

Ona ma klu cze do wszyst kich po miesz -

czeń i o wszyst kim de cy du je. Zresz tą

MARZEC 2010 Sądeczanin 53

SPOŁECZEŃSTWO

Morze Czerwone

arab skie ko bie ty nie za bar dzo chcą pra -

cować. Odpowiada im takie życie w domu.

W mia stach ko bie ty są bar dziej

no wo cze sne, pra cu ją, na to miast

na wsiach kobiety wolą prowadzić dom.

W Je me nie nie ob cho dzi się świąt

Bożego Narodzenia, gdyż jest niewielu

Podczas Ramadanu (postu),

który trwa miesiąc,

od wschodu do zachodu

słońca nie wolno jeść, pić,

palić ani mieć lubieżnych

myśli. Dopiero

po zmierzchu zaczyna się

życie.

chrze ści jan, ale my w do mu za wsze sta -

raliśmy się obchodzić tradycyjne święta.

Krzak kolczasty był odpowiednikiem

polskiej choinki.

Pod czas Ra ma da nu (po stu), któ ry

trwa mie siąc, od wscho du do za cho du

słoń ca nie wol no jeść, pić, pa lić ani mieć

lubieżnych myśli. Dopiero po zmierzchu

zaczyna się życie. Wszędzie czuć jaśmin

i per fu my. Za koń cze niem Ra ma da nu

jest święto ofiarowania, kiedy to zabija

się baranka.

War te opi sa nia jest też to, że w kra -

jach arab skich nie ma cze goś ta kie go

jak dom dziec ka. Dzie ci są roz piesz cza -

ne i ko cha ne. Zaw sze ktoś się ni mi opie -

ku je. Chłop cy izo lo wa ni są

Beihan

od dziewczynek, jednak przykazuje im

się trak to wać ko bie ty z sza cun kiem.

Dzie ci są przy wo żo ne i od wo żo ne ze

szko ły, kie row ca od bie ra dziec ko

od mat ki i trzy ma za rącz kę, po tem

stróż pod szkołą odbiera dziecko od kierow

cy i od pro wa dza do stró ża

przed kla są. W Je me nie na uczy cie le

trak tu ją uczniów jak wła sne dzie ci.

Przed mio ty w szko łach – jak wszę dzie.

Kolejna wojna

Podczas pobytu w Adenie, mieszkaliśmy

blisko lotniska wojskowego, dlate

go, kie dy wy bu chła woj na mię dzy

pół noc nym i po łu dnio wym Je me nem,

znaleźliśmy się w bardzo trudnej sytuacji.

Ra kie ty spa da ły nie mal na nasz

dom i strasznie się baliśmy. Jeździliśmy

na noc do naszych znajomych. Wreszcie

nadarzyła się okazja do wydostania się

stamtąd. Mieliśmy płynąć statkiem syryjskim.

Kiedy jechaliśmy z mężem samochodem

do portu, przed nami uderzył

pocisk przeciwpancerny. To było straszne,

czu li śmy ogrom ny strach i wła sną

bez sil ność. Nie uda ło nam się do stać

na pokład statku i wróciliśmy. Zatrzymaliśmy

się u brata męża i tam czekaliśmy.

Uda ło nam się do stać na in ny

statek, który płynął do Dżibuti. Ja z córką

wymiotowałyśmy, mąż płynął z nami.

Od po cząt ku woj ny po dej mo wał

sta ra nia, aby ra zem wy je chać. Do stał

wizę wyjazdową i był razem z nami. Dosta

li śmy się do Fran cji, a tam do obo zu

dla uchodź ców. Pe wien pol ski puł kow -

Żyzna dolina Beihan FOT. ARCH.

nik nam pomógł, załatwił pokój z klimatyzacją.

Potem ewakuowano nas do Pary

ża, a stam tąd do War sza wy.

Po po wro cie do Pol ski miesz ka li śmy

w Lip ni cy Wiel kiej u mo jej ro dzi ny.

W Adenie panowała cholera, brakowało

prą du i wo dy. Mniej wię cej po ty go -

dniu od na sze go wy jaz du z Je me nu

wybuchł potężny magazyn broni w naszej

dzielnicy, odłamki spadły na dach

domu, w którym mieszkaliśmy. To, co

tam przeżyliśmy, jest nie do opisania.

Do Polski z czwórką dzieci na stałe

wróciłam w 1997 roku. Obecnie jestem

z mężem w separacji. Dodam, że przyczyną

rozstania nie były różnice kulturo

we ani re li gij ne. W ka żdym

ma łżeń stwie są pro ble my i nie na le ży

tłumaczyć tego pochodzeniem czy religią

współmałżonków.

Wy słu cha ła AN NA MI KA

54 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

SĄDECZANIE

Sądeckie ostatki w ratuszu

Am ba sa do r Są dec czy zny

Prof. dr hab. na uk me dycz nych

Tadeusz Popiela, światowej sławy

chirurg, b. wieloletni rektor

Aka de mii Me dycz nej w Kra -

ko wie, ro dem z są dec kich Bie lo wic,

odebrał 13 lutego, w ostatnią sobotę karnawału,

na „sadeckich ostatkach” w ratuszu

Klubu Przyjaciół Ziemi Sądeckiej,

tytuł Ambasadora Sądecczyzny. Atrakcją

wieczoru był występ starosądeczanki

Kasi Zielińskiej, która na inaugurację

za śpie wa ła nie for mal ny hymn są dec ki

autorstwa Andrzeja Górszczyka „Wróć

do Sącza, wróć nad Dunajec…” Spotkanie

klu bo we z wdzię kiem i dow ci pem

prowadził jego sekretarz red. Jerzy Leśniak,

stały współpracownik miesięcznika

„Sądeczanin”.

Sala im. marszałka Stanisława Małachow

skie go zgro ma dzi ła po nad set kę

wybitnych sądeczan, w tym wielu przybyłych

z Krakowa, Warszawy, a nawet

z za gra ni cy, jak np. Jan Olek sy, któ ry

przy le ciał na spo tka nie aż z Chi ca go.

Na zwi ska wie lu obec nych zdo bi ty tuł

profesorski, żeby tylko wspomnieć Stani

sła wa Mo ry tę, b. rek to ra Aka de mii

Muzycznej w Warszawie, prof. Jerzego

Ombacha, matematyka z UJ, czy Marka

Jeżabka, fizyka pracującego w Genewie

przy świa to wym pro jek cie Wiel kie go

Zder za cza. By li rek to rzy sądec kich

uczelni: Krzysztof Pawłowski, Andrzej

Bulzak i Zbigniew Ślipek.

Otwierając spotkanie, prezes KPZS,

Józef Oleksy, powiedział, że reaktywowane

w 2004 r. stowarzyszenie jest apoli

tycz ne i po nad par tyj ne, a je go

członków łączy jedynie miłość i przywiązanie

do ziemi rodzinnej oraz pozytywny

lobbing za sądeckimi sprawami,

gdzie kol wiek ich rzu ci los. By ły pre mier

i marszałek Sejmu RP podkreślił, że jako

czło wie ko wi le wi cy bar dzo do brze

mu się współpracuje z prawicowym prezy

den tem No we go Są cza, Ry szar dem

FOT. SŁAWOMIR SIKORA

Nowakiem, którego dokonania na rzecz

mia sta zna i ce ni. Olek sy mó wił też, jak

wa żna jest wie dza i wy kształ ce nie

w XXI wie ku dla roz wo ju ta kich nie -

Prof. Popiela uznał,

że ostatnia sobota

karnawału, ratusz i tak

wyśmienite grono

sądeczan, to dobry czas,

miejsce i towarzystwo do

oddania hołdu swemu ojcu

– Janowi Popieli.

wiel kich ośrod ków miej skich jak No wy

Sącz, bo dwie trze cie Po la ków miesz ka

„na pro win cji”. Z te go po wo du klub

od kilku lat przyznaje stypendia wyróżniającym

się maturzystom z sądeckich

szkół śred nich. Ta kich sty pen dy stów

MARZEC 2010 Sądeczanin 55

SĄDECZANIE

uzbierało się już 24. Kolejną inicjatywą

KPZS jest przyznawanie tytułu honorowego

Ambasadora Sądecczyzny.

– Sądeczanie to środowisko rozproszone,

które rozpoznaje się poprzez wybit

ne po sta cie. Ta ką oso bo wo ścią jest

niewątpliwie profesor Tadeusz Popiela,

którego nazwisko jest znane we wszystkich

szpitalach i klinikach w kraju – rekomendował

Józef Oleksy pierwszego

lau re ata na gro dy. Za cy to wał słyn ne

Wska za nia do sy nów Pod ha la Wła dy -

sła wa Or ka na, uzna jąc, że jak ulał pa su -

ją do by łe go wie lo let nie go rek to ra

krakowskiej Akademii Medycznej, który

nigdy nie zapomniał swoich korzeni.

– Kie dy w 1949 ro ku po ma tu rze

w II Liceum Ogólnokształcącym im. Bolesława

Chrobrego w Nowym Sączu powędrowałem

w świat, moim pierwszym

przy stan kiem stał się Kra ków, gdzie roz -

poczęła się moja przygoda z medycyną

– rozpoczął wyraźnie wzruszony prof.

Tadeusz Popiela.

Da lej opo wia dał, że w cią gu bli -

sko 60 la t pra cy na uko wej uda ło mu się

odwiedzić wszystkie najważniejsze centra

badawcze w świecie, ale za najlepszą

FOT. SŁAWOMIR SIKORA

dla sie bie re ko men da cję ja ko le ka rza

i chirurga uważa zakończony w 2007 r.

ogólnopolski program leczenia raka żołąd

ka. Prof. Po pie la przez 35 lat był ko -

ordynatorem tego programu, bo mimo

zmieniających się rządów, a nawet ustrojów,

trwała systemowa walka z rakiem

żołądka.

– Gdy rozpoczynaliśmy ten program,

przeżywalność chorych na raka żołądka

wy no si ła 5 proc. ca łej po pu la cji, gdy

kończyliśmy – wyleczenia całkowite stanowiły

24 proc. populacji, a ponad 64

proc. pa cjen tów prze ży wa ło po nad 10

lat – mówił z satysfakcją chirurg.

Prof. Po pie la uznał, że ostat nia so bo -

ta kar na wa łu, ra tusz i tak wy śmie ni te

gro no są de czan, to do bry czas, miej sce

i towarzystwo do oddania hołdu swemu

ojcu – Janowi Popieli.

– To był pro sty, skrom ny czło wiek, jak

każdy przedwojenny kolejarz bardzo

punktualny i solidny, który służył ludziom

pomocą przez 24 godziny na dobę, niech

mi wolno będzie dzisiaj przywołać jego

postać – mówił Ambasador Sądecczyzny,

a sala długo klaskała.

W części artystycznej spotkania znów

brylowała Kasia Zielińska (z towarzyszącym

jej zespołem) w cokolwiek kroto

chwil nym re per tu arze. Jed ną

z piosenek starosądeczanka dedykowała

Jó ze fo wi Olek se mu, któ re go,

przy ucie sze ze bra nych, wy cią gnę ła

z pierwszego rzędu, gdzie marszałek zadawał

szyku z prezydentem Ryszardem

No wa kiem, prze wod ni czą cym Ra dy

Mia sta Ar tu rem Czer nec kim i no wym

proboszczem parafii św. Małgorzaty Janem

Pio trow skim, przed sta wio nym

przez red. Le śnia ka, ja ko „pierw szy mi -

sjo narz Rzecz po spo li tej, a od nie daw -

na rządca dusz sądeckich”.

Zanim całe towarzystwo przeniosło się

do Karczmy na Kamieńcu, by – przy suto

zastawionym sądeckimi smakołykami

i nalewkami stole – kontynuować rozmowy

o są dec kich spra wach, głos jesz cze

zabrał prof. Feliks Kiryk. Redaktor naczelny

„Rocznika Sądeckiego” zapropono

wał, aby w 2012 r., przy oka zji

mistrzostw Europy, zorganizować Świato

wy Zjazd Są de czan. Sa la znów za trzę -

sła się od okla sków.

(HSZ)

Tadeusz Popiela

Na froncie

walki

z rakiem

Wybitny lekarz i uczony,

ceniony także za granicą,

twórca nowoczesnej

diagnostyki i chirurgii,

otaczany szacunkiem,

podziwem i wdzięcznością

przez rzesze pacjentów.

te go ode brał ho no ro wy

ty tuł Am ba sa do ra Zie mi

Są dec kiej. Wy ró żnie nie

13lu

Klu bu Przy ja ciół Zie mi

Są dec kiej jest wy ra zem głę bo kie go

uznania dla jego niezwykłych osiągnięć,

jak rów nież głę bo kiej iden ty fi ka cji

z Nowym Sączem, Sądecczyzną. To także

symbol wdzięczności za nieocenioną

po moc, ja kiej do świad cza li

i doświadczają ze strony profesora – sądeczanie.

Wielu mieszkańców naszego

regionu zawdzięcza jemu i kierowanym

przez niego klinikom powrót do zdrowia

i normalnego życia.

Jeden z najwybitniejszych chirurgów

polskich, specjalista w dziedzinie gastroenterologii,

onkologii, endoskopii operacyjnej,

ultrasonografii. Od studiów

związany z Akademią Medyczną, a potem

z Wydziałem Lekarskim Uniwersytetu

Jagiellońskiego w Krakowie, rektor

tej uczel ni, a w la tach 1975–2003 kie row -

nik I Katedry Chirurgii Ogólnej i Kliniki

Chirurgii Gastroenterologicznej Collegium

Medicum UJ przy ul. Kopernika

w Krakowie, najstarszej placówki chirurgicznej

w Polsce, założonej przez Hugo

Kołłątaja i prof. Rafała Czerniakowskiego.

Choć zarządzanie kliniką przekazał

prof. Janowi Kuligowi, swojemu ucznio-

56 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

wi, nadal dużo pracuje, operuje, prowadzi

badania naukowe dotyczące raka żołądka,

jelita grubego i trzustki.

***

Pro fe sor po cho dzi z No we go Są cza

– Bielowic, urodził się w rodzinie kolejar

skiej 23 ma ja 1933 r., ja ko syn

Bronisławy z Chełmeckich i Jana, najmłodszy

z trojga dzieci (starszymi byli

Marian i Janina). Ojciec, spawacz na kolei,

był dzia ła czem PPS, któ ra od gry wa -

ła dużą rolę w życiu publicznym miasta

i regionu. W domu zawsze zbierali się

ko le ja rze, dys ku to wa li. Mat ka wy wo -

dzi ła się z ro dzi ny o tra dy cjach lu do -

wych z Tę go bo rzy, dba ła o ser decz ną

at mos fe rę, ale Po pie lo wie ży li ubo go,

kształcili trójkę dzieci, zdarzało się chodzić

Tadkowi do szkoły na bosaka.

– W gimnazjum miałem już porządne

ubra nie i bu ty. Jed nak te bo se no gi

w dzie ciń stwie chy ba przy spo rzy ły mi

kom plek sów, bo gdy już zo sta łem le ka -

rzem wie le ra zy śni ło mi się, że uczest -

ni czę w ja kimś wa żnym wy da rze niu

i spostrzegam, że jestem boso. Budziłem

się spo co ny. Mo że to śmiesz ne? Nie chcę

FOT. PIOTR DROŹDZIK

epatować, nie jestem Jankiem Muzykantem,

ale tak by ło, kto w to uwie rzy?

Ta de usz pod czas oku pa cji nie miec -

kiej uczęszczał do Szkoły Powszechnej

im. Tadeusza Kościuszki w Dąbrówce,

a potem do II Liceum i Gimnazjum im.

Bolesława Chrobrego w Nowym Sączu.

Z admiracją wspomina pobyt w tej szkole,

którą nazywa wręcz „akademią”, serdecz

ne uczu cia bu dzą w nim po sta cie

pro fe so rów, przed wo jen nych pe da go -

gów z praw dzi we go po wo ła nia, ob da -

rzonych pasją.

Oj ciec Ta de usza Po pie li za sły nął

w Sączu jako niezawodny medyk-amator.

Nastawiał ręce, leczył złamane kości

często lepiej niż zawodowi lekarze.

Ro dzin ne za in te re so wa nia me dy cy ną

zadecydowały z pewnością o wyborze

lekarskiej drogi życiowej syna.

Ze wspomnień profesora:

– Ojciec w okresie międzywojennym

prowadził – po specjalnym przeszkoleniu

– w domu certyfikowany punkt sanitarny

PCK, swojego rodzaju miniaptekę

i ma ga zyn środ ków opa trun ko wych.

Z uwagi na oddalenie od miasta, ludzie

czę sto ko rzy sta li z po rad i po mo cy.

W połowie lat trzydziestych ojciec uległ

tragicznemu wypadkowi. Dorabiał sobie

po godzinach w klejowni przy ul. Grunwaldz

kiej, gdzie wy bu chła cy ster na ze

stę żo nym kwa sem. Fa brycz ka zni kła

z powierzchni ziemi, podmuch wyrzucił

ojca na piętro budynku. Doznał ciężkiego

opa rze nia, zła ma nia mied ni cy, rąk

i nóg, stra cił oko. Przez kil ka lat oj ciec

prze by wał na le cze niu i re ha bi li ta cji

w szpitalu bonifratrów w Krakowie. Rzeczywiście,

obserwacje i doświadczenia,

jakie tam zebrał, wykorzystywał w udzielaniu

bezinteresownej pomocy medycznej

oko licz nej lud no ści, zna ne są

przypadki nastawienia złamanych kończyn.

Oczy wi ście, mia ło to wpływ rów -

nież na mnie. Jed no cze śnie, pa trząc

na cierpienie ojca, pragnąłem być lekarzem,

by go wy le czyć.

***

– Po po myśl nym zda niu ma tu ry,

chciałem początkowo dostać się do tzw.

Kompanii Akademickiej, kształcącej lekarzy

wojskowych, zapewniającej wikt,

środki na utrzymanie i w perspektywie

miesz ka nie. Od mó wio no mi jed nak

z uwa gi na to, że nie mia łem skoń czo -

nych 18 lat. Zda wa łem więc do Aka de -

mii Me dycz nej w War sza wie, ale nie

przyjęto mnie rzekomo z powodu braku

miejsc. Spra wa by ła dla mnie nie po ję ta.

Nie wiedziałem wtedy, że o odmowie zadecydowała

„opinia” o antyradzieckości

mo jej ro dzi ny, zwłasz cza oj ca

(pod czas woj ny dzia ła ją ce go w AK,

a po wyzwoleniu aresztowanego), jaką

wystawili mi „życzliwi” działacze młodzieżowi.

Postanowiłem interweniować

u samego prezydenta Bieruta. Chodziłem

przez 27 dni do Belwederu, oczywiście

za trzy my wa ny ka żdo ra zo wo

na biurze przepustek. Wreszcie dowódca

stra żni ków uli to wał się na de mną

i załatwił telefonicznie audiencję u pełnomocnika

rządu ds. rekrutacji na wyższe

uczelnie, profesora Sierpińskiego,

który skierował mnie na nowo utworzone

akademie do Białegostoku, Rokitnicy

(k. Ka to wic) lub Szcze ci na. Wy bra łem

Szcze cin. Tam wpa dła mi w rę ce „życz -

liwa” opinia, zidentyfikowałem autorów,

żyją jeszcze, pewnie o tym donosie nie

pamiętają. Było, minęło. Studia dokończyłem

w Krakowie, z którym związałem

potem całe swoje zawodowe życie.

***

Na Sądecczyźnie, konkretnie w Skrudzi

nie, pod czas wa ka cji w 1950 r. po -

znał przy by łą z Bę dzi na sym pa tycz ną

dziew czy nę Mie czy sła wę, któ ra

– po obronie dyplomu lekarskiego AM

w Krakowie, dokładnie w dniu imienin

– została jego żoną.

Mło dy le karz tra fił na po czą tek

do III Kli ni ki Chi rur gii w Kra ko wie.

Peł nił dy żur, gdy do szpi ta la przy wie -

ziono rannych w wypadku samochodowym

w Mi cha ło wi cach uczest ni ków

Europejskiego Zjazdu Towarzystwa Historii

Medycyny. Pod skalpel Tadeusza

trafiła pani profesor z Wielkiej Brytanii,

któ rej ura zy gło wy ra czej nie da wa ły

szansy przeżycia przy ówczesnym poziomie

medycyny. Operacja się powiodła

i pa ni pro fe sor dzie więć lat póź niej

spotkała się z doktorem, który ocalił jej

życie. Okazją był przyjazd na uroczystości

600-le cia Uni wer sy te tu Ja giel loń -

skie go. Wte dy roz ma wia li już jak

profesor z profesorem. Tadeusz Popiela

MARZEC 2010 Sądeczanin 57

wspo mi na te chwi le nie tyl ko ze wzglę -

du na spo tka nie, ale pod kre śla też, że

żad na in na uro czy stość w Pol sce nie

miała tak podniosłego charakteru i równie

do nio słej ran gi. Pod kre śla też, że

wte dy pierw szy raz wła dza lu do wa

otworzyła granice Polski dla wszystkich,

którzy chcieli przyjechać do Krakowa.

Wkro czył w za wód le ka rza w mo -

mencie przełomu w chirurgii. Gdy zaczy

nał pra cę, cho rych usy pia ło się

jeszcze eterem, nie było żywienia pozajelitowego.

– Już po kilku latach operowania poją

łem, że je śli chcę wpro wa dzać no we

rozwiązania i metody operacyjne, muszę

się oprzeć na na ukach pod sta wo -

wych i pro wa dzić ba da nia. Nie

wy star czy zo pe ro wać wrzód żo łąd ka,

ale trzeba szukać odpowiedzi na pytania:

dla cze go do cho dzi do cho ro by

wrzo do wej? Na si pro fe so ro wie mie li

pry wat ne kon tak ty, któ re owo co wa ły

w na uce. Np. prof. Le on To cho wicz był

przy ja cie lem prof. Pau la D. Whi te’a,

oso bi ste go kar dio lo ga pre zy den ta

Eisenhowera. To dzięki Tochowiczowi,

który zaprosił White’a na obchody 600–

le cia Uni wer sy te tu Ja giel loń skie go,

Amerykanie zbudowali Szpital Dziecięcy

w Prokocimiu.

***

Równolegle dojeżdżając na motocyklu

pra co wał w ośrod ku zdro wia

w Przybysławicach, uruchomił pogotowie

ratunkowe w Skawie.

Wkroczył w zawód lekarza

w momencie przełomu

w chirurgii. Gdy zaczynał

pracę chorych usypiało się

jeszcze eterem, nie było

żywienia pozajelitowego.

Dok to rat obro nił w 1961 r. u prof.

Je rze go Ja siń skie go, a ha bi li ta cję,

w 1965 r. Zaw dzię cza ją prof. Le ono wi

To cho wi czo wi, któ ry na kło nił go

do pro wa dze nia ba dań z prof. Sta ni sła -

wem Kon tur kiem nad za sto so wa niem

niskich temperatur w chorobie wrzodowej

żo łąd ka.

SĄDECZANIE

W 1972 r. zo stał rek to rem kra kow -

skiej Aka de mii Me dycz nej, naj młod -

szym w Pol sce (miał wów czas 39 lat).

Rektorował do 1981 r. Prowadził równocześnie

oddział i rektorat. Operował

zwy kle od szó stej ra no do je de na stej,

potem szedł do rektoratu i tam urzędował

do sie dem na stej czy osiem na stej.

Wracał do szpitala, by odbyć wieczorną

wi zy tę i zo ba czyć ope ro wa nych

przed południem chorych. Pod jego kierunkiem

opracowano perspektywiczny

pro gram roz wo ju uczel ni: in we sty cji,

kadry naukowej i współpracy z wieloma

ośrodkami w Europie Zachodniej, USA

i Japonii. Popiela sprowadził do Krakowa

polskiego kardiochirurga prof. Antoniego

Dziatkowiaka, wraz z zespołem

kar dio lo gów i ane ste zjo lo gów. Wte dy

też roz bu do wał bu dy nek kli nicz ny,

gdzie do tej po ry na sa le wy kła do we

wcho dzi ło się przez blok ope ra cyj ny,

a w sa lach cho rych sta ło po 40 łó żek,

brak by ło przy zwo itych sa ni ta ria tów.

Zmodernizowany obiekt, z nowymi pracowniami

i salami, skomputeryzowany,

odpowiadał w pełni najlepszym zagra -

nicznym standardom.

Popiela zrobił błyskotliwą karierę naukową

jako autor 453 publikacji, 860 referatów

i 30 monografii naukowych. Jest

człon kiem PAN i PAU, KBN oraz ra dy

naukowej przy ministrze zdrowia, członkiem

honorowym wielu towarzystw nauko

wych, dłu go let nim pre zy den tem

Europejskiego Towarzystwa Chirurgów,

dok to rem ho no ris cau sa uczel ni me -

dycz nych w War sza wie, Wro cła wiu

i Szczecinie, laureatem licznych nagród

krajowych i międzynarodowych, wyróżnio

nym m.in. Lau rem Ja giel loń skim

i Medalem Merentibus.

Nauczyciel wielu pokoleń chirurgów,

z których 13 jest aktualnie ordynatorami.

Pod je go kie run kiem 36 le ka rzy

uzy ska ło ty tuł dok to ra na uk me dycz -

nych, dziewięciu habilitację, a pięciu jego

wy cho wan kom nada no ty tuł

profesora. Czterech z nich zostało kierownikami

katedr chirurgii UJ.

W 1986 r. został laureatem I nagrody

na XII Mię dzy na ro do wym Kon gre -

sie CICD w Je ro zo li mie. Zdo był dwie

nagrody na Światowym Kongresie Raka

Żo łąd ka w Ja po nii w 1995 r. Dwu -

krot nie uho no ro wa no go I na gro dą

na kon gre sie eu ro pej skich chi rur gów.

Za wybitne osiągnięcia w chirurgii gastro

en te ro lo gicz nej przy zna no mu na -

grodę Stołecznego Królewskiego Miasta

Krakowa. W 2001 r. został odznaczony

Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia

Polski.

Wielokrotnie zapraszany do współpracy

przez najsławniejsze ośrodki uniwersyteckie

w krajach, które uważane są

za przodujące w dziedzinie nauk medycznych.

Zazwyczaj bywał tam jako visiting

profesor i prowadził wykłady oraz

przewodził zabiegom operacyjnym nieprzerwanie

przez kilka miesięcy. Na liście

tej znajdują się m.in. uniwersytety

amerykańskie w Nowym Jorku, San

Diego, San Francisco, Chicago, a także

w Norymberdze, Hamburgu, Frankfurcie

oraz w Japonii, Brazylii i Hiszpanii.

FOT. ARCH.

58 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Objeżdżając świat, profesor Popiela nieustannie

powraca, nie tylko myślami,

do domu ojca przy ul. Zyndrama w Nowym

Są czu. W ka żdym ro ku spę dza tam

przynajmniej dwa tygodnie wakacji.

***

Profesor Popiela zalicza się do tego

pokolenia, które startowało w zawodzie

w erze siermiężnej chirurgii.

FOT. SŁAWOMIR SIKORA

– Nie znaliśmy wtedy kroplówek w dzisiejszym

znaczeniu, co najwyżej posługiwaliśmy

się tzw. hypodermią, czyli

wstrzykiwaniem soli fizjologicznej

pod skó rę, skąd płyn był wchła nia ny

przez organizm. Nic nie wiedzieliśmy

o wlewach dożylnych, o pozaustrojowym

odżywianiu, uczyliśmy się o metabolizmie

wstrząsu. W latach pięćdziesiątych

i sześćdziesiątych pokutowało przeświadcze

nie, że – nie daj Bo że – do tknąć wą -

troby czy trzustki w trakcie zabiegu

w jamie brzusznej. Nowa wiedza o tkance,

komórce, rozwój fizjologii klinicznej,

immunologii, postęp w zakresie nauk

podstawowych, genetyki, biologii molekularnej,

wykorzystanie nowoczesnych

technologii, zastosowanie wizualizacji

– to wszystko sumuje się na rewolucję

w chirurgii. Niegdyś symbolizował ją

skalpel. Współczesny chirurg coraz swobodniej

posługuje się głowicą ultradźwiękową.

A na blokach operacyjnych

pojawiają się roboty. Moje pokolenie

miało szczęście posmakować tego wszystkiego.

Chirurgia pozostała inwazyjną

metodą tylko w jednej grupie schorzeń

– w nowotworach. W 1972 r. na Zjeździe

Chirurgów w Warszawie zaprezentowałem

wyniki naszych doświadczeń z użyciem

endoskopii w chirurgii jamy

FOT. ARCH.

Nauczyciel wielu pokoleń

chirurgów, z których 13 jest

aktualnie ordynatorami.

Pod jego kierunkiem 36

lekarzy uzyskało tytuł

doktora nauk medycznych,

dziewięciu habilitację,

a pięciu jego

wychowankom nadano

tytuł profesora.

brzusznej. Wówczas tylko prof. Nielubowicz

skwitował to nasze wystąpienie ciepłym

komentarzem. Przeważnie

dystansowano się: no tak, Popiela zajął

się en do sko pią, bo nie umie chi rur gii.

Dziś wszyscy fascynują się wszechstronnością

tej metody.

Wdrożone w życie zabiegi operacyjne

bez otwierania jamy brzusznej stanowiły

przełom w polskiej medycynie, warto bowiem

wspomnieć, że niewielu ówczesnych

chirurgów wyobrażało sobie, iż

będzie możliwe przeprowadzenie operacji

bez otwie ra nia ja my brzusz nej. To wła -

śnie prof. Po pie la otwo rzył dro gę

do rozwoju chirurgii minimalnie inwazyjnej,

a przy tym niezwykle skutecznej, której

kolejnym etapem była laparoskopia.

– Jako pierwsza klinika chirurgiczna

w kraju wprowadziliśmy endoskopię

do regulacji wydzielania żołądkowego,

w diagnostyce i leczeniu. Po raz pierwszy

zastosowałem gastroskop, by usunąć z żołądka

pewnej pani szczoteczkę do zębów.

Usuwaliśmy endoskopowo polipy z żołądka

i jelit, kamienie z dróg żółciowych,

a nawet niektóre guzy jelita grubego.

***

Medycyna na trwałe zakorzeniła się

w ro dzi nie Po pie lów: syn Ta de usz ju -

nior, po doktoracie, jest lekarzem radiolo

giem, po dob ne ma rze nia ma wnuk,

również Tadeusz, który dopiero wchodzi

w ży cie.

Cór ka, też po dok to ra cie, pro wa dzi

z mę żem pry wat ną fir mę. Wnucz ka

skończyła studia informatyczne na Uniwersytecie

Ekonomicznym.

JE RZY LE ŚNIAK

MARZEC 2010 Sądeczanin 59

SĄDECZANIE

„Krzoki” z suplementem (CZĘŚĆ III)

Poczet profesorów sądeckich

Zapoczątkowaną w styczniu prezentację profesorów

z sądeckimi koneksjami kończymy wyliczeniem tych

naukowców, którzy nie są rodowitymi sądeczanami, ale

w ostatnich latach związali się zawodowo z uczelniami

w Nowym Sączu, wynajmując lub nawet kupując

nad Dunajcem, Kamienicą i Popradem mieszkania,

czy wręcz budując domy. Nie są pniokami, ale już nie

przelotnymi ptokami, tylko krzokami. To niezwykłe,

że z Sądecczyzną związał się laureat filmowego Oskara,

a kryształem w tej profesorskiej plejadzie jest... noblista,

którego rodzice byli rodowitymi sądeczaninami.

Publikację zwieńcza suplement

pocz tu osób z pro fe sor skim

cen zu sem po mi nię ty mi w po -

przednich odcinkach. Uzupełnie

nie wy ka zu za wdzię cza my na szym

niezawodnym Czytelników

AN DR ZEJ BA ŁAN DA

Ur. 1941 w Ja -

śle: prof. dr

hab., abs. fi zy ki

Uniwersytetu

Jagiellońskiego

(1963), długoletni

pracownik

naukowy w Zakładzie

Fizyki

Jądrowej UJ,

doktorat (1970),

habilitacja

(1979), profesura (1995). Członek

władz międzynarodowego zespołu naukowego,

realizującego swe badania

w Darmstadt (RFN) oraz w Instytucie

Badań Jądrowych w Dubnej (120 km

od Moskwy). Rektor (1998–2008)

pierwszej w Nowym Sączu wyższej

uczelni państwowej: Państwowej Wyższej

Szkoły Zawodowej. Przez dwie

kadencje przewodniczący Konferencji

Rektorów Uczelni Zawodowych w Polsce.

Związany również z Nowym Sączem

więzami rodzinnymi (jego wujkiem

był znany sądecki lekarz – Tadeusz

Geroch). W młodości alpinista.

W wolnych chwilach uprawia kwiaty

i zioła przy domku letniskowym

w Stróży k. Myślenic. Miłośnik komputerów

i... westernów. Mieszka

w Krakowie.

FE LIKS KI RYK

Ur. 1933 w Bu -

kow sku k. Sa -

no ka; prof. dr

hab., abs. Wy -

ższej Szko ły

Pedagogicznej

w Krakowie

(obecnie Uniwersytet

Pedagogiczny)

w 1956. Wybitny

mediewista,

publicysta, historyk „małych ojczyzn”,

rektor Akademii Pedagogicznej

w Krakowie (1993–1999), niestrudzony

(od 1992) przewodniczący komitetu

redakcyjnego „Rocznika

Sądeckiego”, redaktor 3–tomowej monografii

Dzieje miasta Nowego Sącza.

Zagorzały patriota sądecki, powtarzający

za księdzem Piotrem Skargą: „Jeże

li ktoś nie zna oj czy zny naj bli ższej,

to tak jak by wła snej mat ki i oj ca nie

znał...” Autor kilkunastu książek

z dziejów m.in. Tarnowa, Limanowej,

Kamieńca Podolskiego, Proszowic,

Brzeska, Mielca, Starego Sącza i Sandomierza.

Współautor Encyklopedii

Krakowa i Słownika biograficznego historii

Polski. Inicjator i redaktor wydawanej

w zeszytach serii Dzieje narodu

i państwa polskiego. Dok tor h.c. wie lu

uczelni, w tym uniwersytetu we Lwowie.

Wiceprezes ZG PTH. Honorowy

profesor uniwersytetu w Kamieńcu

Podolskim.

BLA IR KO LA SA

Prof., dok tor h.

c. Uniwersytetu

Warszawskiego

(1985), obywatel

Pol ski

i USA, wnuk

emigrantów,

którzy wyjechali

do USA

w XIX wieku

z okolic Nowego

Tar gu i No -

wego Sącza. Pierwszy zastępca rektora

WSB–NLU w No wym Są czu

(od 1994), zasłużony dla zbudowania

silnej pozycji i osiągnięć sądeckiej

uczelni, wprowadzenia w niej kultury

organizacyjnej amerykańskiego uniwersytetu,

która przejawia się poprzez

właściwy stosunek do studentów oraz

wysokie standardy etyczne. Odznaczony

za wybitne zasługi w rozwijaniu

polsko–amerykańskiej współpracy naukowej

Krzyżem Oficerskim Orderu

Odrodzenia Polski (2007). Mieszka

na Wólkach w Nowym Sączu.

TA DEUSZ KU DŁACZ

Ur. 1949 w Li ma no wej; prof. dr hab.,

abs. Wydziału Ekonomiki Produkcji

Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Krakowie

(1972), doktorat (1979), habilita-

60 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

cja (1991), pro -

fesura (2000).

Kierownik Zakładu

Geografii

Ekonomicznej

w Katedrze Gospodarki

Regionalnej

w Uniwersytecie

Ekonomicznym

w Krakowie,

kierownik Zakładu Administracji i Gospodarki

Publicznej w Instytucie Ekonomicznym

w Państwowej Wyższej

Szkole Zawodowej w Nowym Sączu,

przewodniczący Rady Gospodarczej

przy Wojewodzie Małopolskim (2002–

2005). Specjalizuje się w ekonomicznych

aspektach funkcjonowania

samorządów i polityce rozwoju regionalnego.

EBER HARD MA KOSZ

Ur. 1932; prof.

dr hab., na uko -

wiec i prak tyk.

Długoletni dyrektor

Sadowniczego

Zakładu

Doświadczalnego

w podsądeckiej

Brze znej

(1956–1983),

a następnie kierownik

Centralnego

Ośrodka Badawczo–Rozwojowego

Ogrodnictwa – oddziału w Nowym Sączu.

Kierownik Zakładu i Katedry Nasiennictwa

i Szkółkarstwa Ogrodniczego

AR w Lublinie. Specjalista w dziedzinie

ekonomiki i upowszechniania nowoczesnych

upraw sadowniczych w Polsce.

Autor 450 publikacji naukowych z zakresu

produkcji ogrodnictwa. Członek

Międzynarodowego Towarzystwa Nauk

Ogrodniczych i prezes Towarzystwa

Rozwoju Sadów Karłowatych. Organizator

corocznych międzynarodowych seminariów

sadowniczych i ogrodniczych

w Limanowej i Lublinie.

STA NI SŁAW PAL KA

Ur. 1941 w Do brej; prof. dr hab., abs.

Liceum Ogólnokształcącego w Limano

wej im. Wła -

dysława Orkana

(1959),

Studium Nauczycielskiego

i pedagogiki

Uniwersytetu

Jagiellońskiego

w Krakowie

(1967); doktorat

(1971), habilitacja

(1977), pro -

fesura (1988, 2002). Kierownik

Zakładu Pedagogiki Ogólnej UJ. Członek

Komitetu Nauk Pedagogicznych

PAN. Prezes Ludowego Towarzystwa

Naukowo–Kulturalnego Oddziału im.

Włodzimierza Tetmajera w Krakowie

(od 1992). Współpracuje z placówkami

oświatowymi na Sądecczyźnie.

Starszy brat Franciszka Palki (znanego

sądeckiego rzeźbiarza i aktora).

ZBI GNIEW RYBC ZYŃ SKI

Ur. 1949 w Ło -

dzi; prof. sztu ki

filmowej; abs.

Wydziału Operatorskiego

łódzkiej PWS-

FTViT (1973),

reżyser i operator,

jedyny polski

zdobywca

filmowego

Oskara, uhonorowany

za konkretny film (animowane

Tango w 1983), czarodziej kina, eksperymentator

filmu animowanego,

w dziedzinie wideo i High Definition,

„papież” animacji filmowej, prestidigitator,

prekursor kina eksperymentalnego

i wideoklipów, także

naukowiec–samouk, programista

i optyk. Laureat wielu nagród międzynarodowych:

– oprócz Oscara – także

Srebrnego Lwa na Międzynarodowym

Festiwalu Filmów w Cannes (1987)

za Imagine (do muzyki Johna Lennona),

Grand Prix w Obe rhau sen za Nową

ksią żkę (1976) i Prix Ita lia

za Orkiestrę (1991). Artysta, pracujący

od wielu lat w Hollywood, członek

amerykańskiej Akademii Filmowej,

profesor i wykładowca w Columbia

University w Nowym Jorku, na Akademii

Sztuki Medialnej w Kolonii

i Yoshibi University w Tokio. Kawaler

Gloria Artis (2008), doktor honoris

causa Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi

(2009). Od kwiet nia 2009 r.

przy Wyższej Szkole Biznesu – National

Louis University w Nowym Sączu

prowadzi Szkołę Animacji i Grafiki 3D

– Drimagine. Mieszka przy sądeckich

Plantach.

ANDREW (ANDRZEJ) SCHALLY

Ur. 1926

w Wil nie. Je -

dy ny no bli sta

w tym gro nie,

wy bit ny en do -

kry no log

i znaw ca pro -

ble ma ty ki hor -

mo nal nej

z uni wer sy te tu

w No wym Or -

le anie. Ame ry -

ka nin z są dec kim ro do wo dem (je go

oj ciec, Ka zi mierz Schal ly – ur. 1895

w No wym Są czu – był ge ne ra łem

WP, sze fem ga bi ne tu woj sko we go

pre zy den ta Rze czy po spo li tej Igna ce -

go Mo ścic kie go). Po woj nie wraz

z ro dzi ca mi osiadł w Szko cji. Pra co -

wał w: Na tio nal In sti tu te of Me di cal

Re se arch w Lon dy nie, Uni wer sy te cie

McGill w Mont re alu. Lau re at Na gro -

dy No bla w 1977 w dzie dzi nie me dy -

cy ny za okre śle nie struk tu ry GN RH,

od kry cie to po zwa la za po bie gać ra ko -

wi pro sta ty i ma ci cy, przed wcze sne -

mu doj rze wa niu, jest

wy ko rzy sty wa ne przy za płod nie niu in

vi tro. Jest ko ne se rem mu zy ki Brahm -

sa i Lisz ta, wy zna je ła ciń ską za sa dę

mens sa na in cor po re sa no – w zdro -

wym cie le zdro wy duch, mi mo sę dzi -

we go wie ku co dzien nie pły wa

w ba se nie. Ki bi cu je fut bo lo wi an giel -

skie mu i szkoc kie mu. Po li glo ta (nie

za po mniał ję zy ka pol skie go, wła da

też nie miec kim, wło skim, ro syj skim,

ru muń skim i ji dysz).

JA DWI GA STA NISZ KIS

Ur. 1942 w War sza wie; prof. dr hab.,

abs. Uni wer sy te tu War szaw skie go

MARZEC 2010 Sądeczanin 61

(1965), so cjo -

log i po li to log

Uni wer sy te tu

War szaw skie go

i PAN, dok to rat

(1971), ha bi li -

ta cja (1978),

pro fe su ra

(1991). Eks pert

„So li dar no ści”

w sierp -

niu 1980. Pra -

cu je w Wy ższej Szko le Biz ne su

– Na tio nal Lo uis Uni ver si ty w No -

wym Są czu – w Za kła dzie Stu diów

Po li tycz nych na Wy dzia le Stu diów

Po li tycz nych. Czę sto wę dru je z ple ca -

kiem po gó rach Be ski du Są dec kie go.

ALEK SAN DER TY KA

Ur. 1951 w Tar -

no wie; prof. dr

hab., abs. Tech -

ni kum Che -

micz ne go

(1970) w Tar -

no wie i kra -

kow skiej

Wy ższej Szko ły

Wy cho wa nia

Fi zycz ne go

(1974), fi zjo -

log, kie row nik Za kła du Fi zjo lo gii

i Bio che mii, wi ce dy rek tor In sty tu tu

Fi zjo lo gii Czło wie ka, pro dzie kan

i pro rek tor ds. stu denc kich (od 2008)

na tej uczel ni. Dok to rat (1983), ha bi li -

ta cja (1996), pro fe su ra (2009). Współ -

pra cu je z Wszech ni cą Świę to krzy ską

w Kiel cach i z Pań stwo wą Wy ższą

Szko łą Za wo do wą w No wym Są czu,

w któ rej kie ru je Za kła dem Wy cho wa -

nia Fi zycz ne go, jest człon kiem se na tu.

Współ pra co wał z eki pą pol skich

skocz ków nar ciar skich i Ada mem Ma -

ły szem, bie ga cza mi nar ciar ski mi

i snow bo ar dzi sta mi. Po sia da licz ne

upraw nie nia zwią za ne z upra wia niem

spor tów: jest tre ne rem II kla sy pił ki

no żnej, in struk to rem nar ciar stwa zjaz -

do we go i że glar stwa, ster ni kiem jach -

to wym i ra tow ni kiem WOPR.

Miesz ka na prze mian w Kra ko wie

i w Sta rym Są czu. Lu bi węd ko wać

(na mu chę).

SĄDECZANIE

TO MASZ WO ŁO WIEC

Ur. 1972

w Kra ko wie;

prof. nadzw.,

eko no mi sta,

spe cja li sta

w za kre sie fi -

nan sów pu -

blicz nych,

po li ty ki go spo -

dar czej i po -

dat ko wej

i sys te mów po -

dat ko wych; abs. Wy dzia łu Na uk

Spo łecz nych Ka to lic kie go Uni wer sy -

te tu Lu bel skie go, spe cjal ność fi nan -

se pu blicz ne i ban ko wość (1996),

ta mże dok to rat (2001). Na czel nik

Wy dzia łu Po dat ków i Opłat Lo kal -

nych w Urzę dzie Gmi ny Uzdro wi -

sko wej Kry ni ca-Zdrój (1996–2001).

Od 2002 wy kła dow ca Wy ższej Szko -

ły Biz ne su – Na tio nal Lo uis Uni ver -

si ty w No wym Są czu (kie row nik

Za kła du Eko no mii, Wy dział Przed -

się bior czo ści i Za rzą dza nia, 2006).

Miesz ka w Kry ni cy.

SU PLE MENT

MIEC ZY SŁAW GÓ ROW SKI

Ur. 1941

w Miłkowej,

gm. Korzenna;

prof. sztu ki,

abs. Państwowego

Liceum

Technik Plastycznych

w Tarnowie

(1959) i kra -

kowskiej Akademii

Sztuk

Pięknych (1966); bezpośrednio

po uzyskaniu dyplom zatrudniony

w ASP; artysta-plakacista, jeden z najlepszych

na świecie, laureat prestiżowych

na gród (od USA i Mek sy ku

po Francję, Japonię i Chiny), autor ponad

400 pla ka tów, w tym tzw. por tre -

to wych hom ma ge à Jan Pa weł II,

Vin cent Van Gogh, Cha gall, Sa lva dor

Dali, Picasso i Lech Wałęsa. Mieszka

i tworzy w Krakowie.

AN TO NI JA NUSZ

Ur. 1929

w Ptasz ko wej;

prof. dr hab.,

bio log, spe cja -

li zu ją cy się

w an tro po lo gii

dy na micz nej;

abs. I Li ceum

Ogól no kształ -

cą ce go im. Ja -

na Dłu go sza

w No wym Są -

czu i Uni wer sy te tu Wro cław skie go.

Po stu diach zwią za ny z Ka te drą i Za -

kła dem An tro po lo gii i Bio me trii

WSWF we Wro cła wiu, pro rek tor

wro cław skiej AWF w la tach 1981–

1982. Pro fe su ra (1990). Od 2008 rek -

tor Pol sko -Cze skiej Wy ższej Szko ły

Biz ne su i Spor tu „Col le gium Gla cen -

se” w No wej Ru dzie.

AN DR ZEJ JA WOR SKI

Ur. 1944

w Lasz ko wie,

woj. tar no pol -

skie, w tym sa -

mym ro ku

prze niósł się

z ro dzi ca mi

do Sta re go Są -

cza; prof. na uk

rol ni czych,

abs. Li ceum

Ogól no kształ -

cą ce go im. Ma rii Skło dow skiej -Cu rie

w Sta rym Są czu (1961) i Wy dzia łu

Le śne go Wy ższej Szko ły Rol ni czej

w Po zna niu (1966). Zwią za ny od po -

nad 40 lat z Uni wer sy te tem Rol ni -

czym w Kra ko wie, w któ rym peł nił

funk cję m.in. dzie ka na Wy dzia łu Le -

śne go (1987–1990). Dok to rat (1972),

ha bi li ta cja (1979), pro fe su ra (1995).

Czło nek rad na uko wych kil ku pol -

skich par ków na ro do wych, m.in. Ta -

trzań skie go oraz czło nek Ukra iń skiej

Aka de mii Na uk.

JÓ ZEF KOSZ KUL

Ur. 1938 w Bar ci cach; prof. dr hab.

inż.; abs. Tech ni kum Ko le jo we go

w No wym Są czu (1957) i Wy dzia łu

Bu do wy Ma szyn Po li tech ni ki Czę sto -

62 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

chow skiej

(1962); pra co -

wał ja ko kon -

struk tor

w Za kła dach

Bu do wy Ma -

szyn i Apa ra -

tu ry

w Kra ko wie

(1962–1964)

i ja ko głów ny

tech no log

w Czę sto chow skich Za kła dach Ma te -

ria łów Biu ro wych (1964–1970), a na -

stęp nie kie row nik Za kła du

Tech no lo gicz no -Kon struk cyj ne go

Prze twór stwa Two rzyw Sztucz nych

w Czę sto cho wie. Od lat sie dem dzie -

sią tych zwią za ny z Po li tech ni ką Czę -

sto chow ską: dok to rat (1976),

ha bi li ta cja (1986), pro fe su ra (2000).

dzie kan Wy dzia łu Bu do wy Ma szyn,

a na stęp nie Wy dzia łu In ży nie rii Me -

cha nicz nej i In for ma ty ki (1996–

2002), pro rek tor uczel ni

(2002–2005), dy rek tor In sty tu tu

Prze twór stwa Po li me rów i Za rzą dza -

nia Pro duk cją (od 2005). Au tor wie lu

prac na uko wo -ba daw czych i pa ten -

tów. Czło nek ho no ro wy Sto wa rzy sze -

nia In ży nie rów, Tech ni ków

Me cha ni ków Pol skich.

WOJCIECH LIGĘZA

Ur. 1951

w No wym Są -

czu; prof. dr

hab., abs. I Li -

ceum Ogól no -

kształ cą ce go

im. Ja na Dłu -

go sza w No -

wym Są czu

(1969) i po lo -

ni sty ki Uni -

wer sy te tu

Ja giel loń skie go (1974); uczeń prof.

Ka zi mie rza Wy ki, hi sto ryk li te ra tu ry

i lin gwi sta, kry tyk, ese ista, wy kła -

dow ca na Wy dzia le Po lo ni sty ki UJ

(Ka te dra Hi sto rii Li te ra tu ry Pol -

skiej XX Wie ku) i Stu dium Ar ty -

stycz no -Li te rac kim UJ. Dok to rat

(1983), ha bi li ta cja (1988), pro fe su ra

(2002). Znaw ca li te ra tu ry emi gra cyj -

nej i po ezji pol skiej po 1939 r. Au tor

wie lu ksią żek m.in. o Zbi gnie wie

Her ber cie i mo no gra fii twór czo ści

Wi sła wy Szym bor skiej. Lau re at pre -

sti żo wej Na gro dy im. Tu rzań skich

(To ron to) za szki ce o po etach emi gra -

cyj nych. Wi ce pre zes kra kow skie go

od dzia łu Sto wa rzy sze nia Pi sa rzy Pol -

skich. Za in te re so wa nia po za za wo do -

we: mu zy ka, zwie dza nie ga le rii,

pod ró że nie kon wen cjo nal ne (Sied -

mio gród, Ma ro ko, Al ba nia).

JA NUSZ MIC ZYŃ SKI

Ur. 1944

w No wym Są -

czu; prof. dr

hab. inż.;

abs. I Li ceum

Ogól no kształ -

cą ce go im. Ja -

na Dłu go sza

w No wym Są -

czu (1962)

i Wy dzia łu

Me lio ra cji

Wod nych Wy ższej Szko ły Rol ni czej

(1968); spe cja li sta w za kre sie kształ -

to wa nia śro do wi ska – me te oro lo gii

i kli ma to lo gii, kli ma tu wnętrz,

ochro ny po wie trza, za nie czysz czeń

ob sza ro wych, wa lo ry za cji i za go spo -

da ro wy wa nia te re nu. Po stu diach

pra co wał dwa la ta w Re jo no wym

Przed się bior stwie Me lio ra cyj nym

w No wym Są czu, ja ko in ży nier

i kie row nik bu do wy na bu do wach

dre nar skich. Pra cow nik na uko wy

Wy dzia łu In ży nie rii Śro do wi ska

i Geo de zji, Ka te dra Me te oro lo gii

i Kli ma to lo gii Rol ni czej Uni wer sy -

te tu Rol ni cze go w Kra ko wie. Dok to -

rat (1978), ha bi li ta cja (1993),

pro fe su ra (2005). Za ini cjo wał i roz -

wi nął na Aka de mii Rol ni czej no wy

kie ru nek ba daw czy i dy dak tycz ny

– ochro nę po wie trza. Ba dał m.in. za -

nie czysz cze nie po wie trza

at mos fe rycz ne go Ko tli ny Są dec kiej

i wpływ po wsta nia za le wu

w Czorsz ty nie na zmia ny kli ma tycz -

ne. Au tor po nad stu prac na uko wych

i opra co wań stu dial nych dla go spo -

dar ki na ro do wej. Za in te re so wa nia

po za za wo do we: do ku men ta cja fo to -

gra ficz na i fil mo wa oraz spor ty

wod ne.

AN DR ZEJ RE JOW SKI

Ur. 1930 w Pi sa rzo wej; prof. dr hab.

na uk rol ni czych, abs. Li ceum Ogól -

no kształ cą ce go im. Ma rii Skło dow -

skiej -Cu rie w Sta rym Są czu (1950)

i bio lo gii Uni wer sy te tu Ja giel loń -

skie go (1955), bio che mik, pra cow -

nik na uko wy Wy ższej Szko ły

Rol ni czej w Olsz ty nie, a na stęp nie

Uni wer sy te tu War miń sko -Ma zur -

skie go w Olsz ty nie. Dok to rat

(1960), ha bi li ta cja (1968), pro fe su ra

(1972). Au tor pio nier skich prac na -

uko wych z za kre su fi zjo lo gii i bio -

che mii ro ślin.

TADEUSZ SZCZEPANIAK

Ur. 1931

w Starym Sączu;

prof. dr

hab., ekonomista;

abs. Li -

ceum

Ogólnokształcącego

im.

Marii Skłodowskiej-Curie

w Starym Sączu

(1950)

i Wyższej Szkoły Ekonomicznej

w Sopocie. Specjalista z zakresu transportu

międzynarodowego (ekonomika,

polityka, zarządzanie). Funkcję asysten

ta peł nił już po dru gim ro ku stu -

diów. Doktorat (1962), habilitacja

(1967), pro fe su ra (1972). Od 1970 na -

ukowiec Uniwersytetu Gdańskiego:

dziekan Wydziału Ekonomiki i Transportu

(1975–1978), dyrektor Instytutu

Handlu Zagranicznego (1978–1993).

W la tach 1957–1960 brał udział

w pracach Międzynarodowej Komisji

Nadzoru i Kontroli w Wietnamie, będąc

również tłumaczem. Pełnił także

funkcję prezesa Oddziału Morskiego

Polskiej Izby Handlu Zagranicznego

i przewodniczącego Rady Naukowej

Instytutu Morskiego w Gdyni. Prowadził

badania m.in. dotyczące polityki

żeglugowej USA.

Opra co wał: JE RZY LE ŚNIAK

FOT. (LEŚ), ARCH.

MARZEC 2010 Sądeczanin 63

SĄDECZANIE

Mimo bogatego doświadczenia

i wysokich kwalifikacji

sta le się do kształ ca.

W ostat nich kil ku na stu

miesiącach zdobył uprawnienia budowlane

do realizacji inwestycji prowadzonych

przez... NA TO i prac

projektowo-budowlanych w standardach

prawnych Unii Europejskiej. Jest jedynym

chyba sądeczaninem, który mógłby

prowadzić w najnowocześniejszych

technologiach budowę bazy wojskowej.

Ro dzi na Olek siń skich osie dli ła się

w No wym Są czu tuż po za koń cze niu

woj ny, w 1945 r. Oj ciec, Wik tor (1907–

1975), ro do wi ty war sza wiak, in ży nier

po Politechnice Warszawskiej pracował

w Centralnym Ośrodku Przemysłowym,

bu do wał np. fa bry kę bro ni w Ru dzie

Łańcuckiej. W Nowym Sączu był m.in.

ar chi tek tem miej skim, współ pra cu jąc

z Ze no nem Re mim. Za ło żył To wa rzy -

stwo Przy ja ciół Sztuk Pięk nych, był je -

go pierwszym prezesem.

Ma rek przy szedł na świat 27 mar -

ca 1941 r. w Rud ni ku nad Sa nem, do -

ra stał w No wym Są czu, w do mu,

w któ rym kul ty wo wa ło się sztu kę,

a świa tem je go dzie ciń stwa był re jon

uli cy Grodz kiej. Ma tu rę zda wał

w II LO im. Ma rii Ko nop nic kiej,

uczęszczając do klasy m.in. z Anną Totoń

(z d. Dzie dzic), Mar tą Bil ską (Ku -

bac ką), An drze ja mi – Niem cem

i Ca ba łą. Uczył się do brze, choć

na pierw szym miej scu sta wiał sport

(stąd naj mi lej wspo mi na na uczy cie la

wy cho wa nia fi zycz ne go Jó ze fa Py kę),

wygrywał zawody lekkoatletyczne, pływac

kie i nar ciar skie. Pierw sze pie nią -

dze za ro bił no sząc „tycz kę”

do po mia rów geo de zyj nych.

Nie znosił siedzenia w jednym miejscu.

Stu dia na Po li tech ni ce roz po czął

w Kra ko wie, kon ty nu ował w War sza -

wie, a zakończył we Wrocławiu, gdzie

jako asystent projektanta pracował jeszcze

przed dyplomem (przedmiotem pracy

dyplomowej był projekt kotłowni dla

Huty Legnica).

– Projektanci w dawnych czasach stanowili

elitę w branży budowlanej, świetnie

zarabiali, za kilka pensji mogli kupić

sobie auto – wspomina wrocławski epizod,

któ ry na dal sil nie tkwi w je go wspo -

Z żoną Danutą i córką Kasią

Marek Oleksiński

45 lat na bu do wie

Wybudował kilka tysięcy mieszkań na Sądecczyźnie

i za granicą. Wiele rodzin w Nowym Sączu mieszka

w blokach wzniesionych przez firmę, w której był

kierownikiem budowy i dyrektorem ds. produkcji. Marek

Oleksiński od 45 lat (z przerwą na wojewodowanie)

pracuje na budowach.

mnie niach, z uwa gi na to, że po znał tam

Danutę (sądeczankę), najpierw koleżankę

ze stu diów, a po tem żo nę. – Uczyliśmy

się ra zem, nie ukry wam, że na wet

korzystałem z przygotowanych przez Danu

się ściąg, sam nie ma jąc cier pli wo ści

do systematycznych notatek.

W 1970 r. z ma łą có recz ką Ka sią Da -

nu ta i Ma rek Olek siń scy po wró ci li

do Nowego Sącza. Ona podjęła pracę jako

nauczyciel zawodu w szkole budowla

nej, on – w No wo są dec kim

Kom bi na cie Bu dow la nym, z któ rym

związał najlepsze lata swojej inżynierskiej

kariery zawodowej. NKB budował

wtedy największe sądeckie osiedla: Milenium,

Barskie, Gołąbkowice, Westerplat

te, w Kry ni cy – Czar ny Po tok

i sanatoria „Budowlani” (obecnie „Pano

ra ma”), „Con ti nen tal”, w Mu szy nie

– domy wypoczynkowe Ursus i Żerań.

Stawiał nowe szpitale w Nowym Sączu,

Limanowej i Nowym Targu.

NKB odegrał dużą rolę w urbanizacji

Są dec czy zny, był za an ga żo wa ny

w kilkaset inwestycji (szkoły, infrastruktura

wiejska, mieszkania). Mimo imponu

ją ce go do rob ku (26 osie dli

miesz ka nio wych, 12,5 tys. miesz -

kań, 40,6 tys. izb, 585 tys. m. kw. pow.

użytkowej, 66 szkół, 16 przedszkoli, ponad

20 obiek tów słu żby zdro wia, 24 do -

my i ośrod ki wy po czyn ko we, 8 ho te li

i internatów, ok. 300 obiektów przemysło

wych, usłu go wych, han dlo wych),

kombinat w okresie transformacji ustrojowo-gospodarczej

w czasach Balcerowicza

nie sprostał wymaganiom nowych

cza sów i ja ko przed się bior stwo pań -

stwowe został zlikwidowany. Jego siedzi

bę (wraz z biu row cem) przy ul.

Zie lo nej wy ku pi ła w 1992 r. Kra jo wa

Izba Go spo dar cza dla po trzeb WSB–

NLU.

Oleksiński ma rzadki dar dogadywania

się z murarzami, zbrojarzami – be-

64 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Rodzina Oleksińskich, 1960 FOT. ARCH. RODZINNE

Z księżną Sarą Fregusson

toniarzami i technikami, niekoniecznie

literackim językiem.

– Słyszałem, jak pewien inżynier żółtodziób

przyjechał na budowę i powiedział

do bry ga dzi sty: pa nie Ja siu, czy

był by pan tak uprzej my po sta wić tu ścia -

nę... to wa rzy stwo ryk nę ło śmie chem.

Z budowlańcami trzeba rozmawiać konkretnie

i soczyście, trochę jak w wojsku.

No i trze ba ich sza no wać, bo pra cu ją

w ekstremalnych warunkach, w chłodzie

i sło cie. Kto sam bu do wał dom, ten wie

ja ki to trud.

Z tamtych lat pozostały mu budowlane

wspomnienia i przyjaźnie z kierowni

ka mi bu dów: Ja nem Rem bia szem,

Jerzym Kaczorem i Eugeniuszem Wojtyłą

z Nowego Sącza, Jerzym Hołystem

z Krynicy, Janem Potokiem z Piwnicznej/Rytra,

Kazimierzem Kaliskim z Muszy

ny, kie row ni kiem ba zy sprzę tu

i transportu przy ul. Zielonej Tadeuszem

Kraw czy kiem, a ta kże dy rek to ra mi

kombinatu, budowlańcami z krwi i kości

– An drze jem Pau li, Zdzi sła wem

Pawlusem, Józefem Szoferem i Ryszardem

Chy łą.

W la tach osiem dzie sią tych Ma rek

Olek siń ski zdą żył za li czyć kon trakt

w Li bii, gdzie w oko li cach Ben gha zi

zbu do wał osie dle dla Ara bów, 600

mieszkań z pełną infrastrukturą.

Dru gim kie run kiem eks por to wym

by ła dla nie go Cze cho sło wa cja („roz -

wód” dwóch republik świętował 1 stycznia

1993 r. na ryn ku w Ko szy cach)

i w następnych latach Słowacja (Koszyce,

Sabinow, Rużemberok), gdzie budował

głównie oczyszczalnie ścieków.

Dwu krot nie dał się za przę gnąć

do służby państwowej: jako wicewojewoda

(1986–1990) i wojewoda nowosądec

ki (1996–1998). Choć

rekomendowany przez lewicę, nie bawił

się w wielką politykę, wspierał – wraz

zespołem fachowców (architekt Leszek

Sus, geo de ta An drzej De musz, dro go -

wiec Adam Czerwiński, finansista Józef

Po stro żny, ad mi ni stra to rzy Sta ni sław

Kmak i Sta ni sław To kar czyk, eko no -

mistka Maria Kuliś, rzecznik prasowy

Sławomir Sikora) – młode wówczas samo

rzą dy gmin ne. Spro stał trud ne mu

wy zwa niu, ja ką by ła wiel ka po wódź

w lipcu 1997 r. w regionie.

– Akurat byłem w Warszawie na konwencie

wojewodów, gdy doszły do mnie

alarmistyczne wieści z Nowosądeckiego.

Po pro si łem pre mie ra Ci mo sze wi cza

o na tych mia sto we zwol nie nie i po gna -

łem do Są cza. Za kil ka dni przy był pre -

zy dent Alek san der Kwa śniew ski,

brnęliśmy w cholewiakach po zalanych

wsiach pod Limanową.

Nie bał się od wa żnych de cy zji jak np.

skierowania do prokuratury sprawców

dużych nieprawidłowości w finansowaniu

i realizacji budowy szpitala w Nowym

Tar gu, czy sko mu na li zo wa nia

państwowych lotnisk w Nowym Targu

czy Łososinie Dolnej, zarządzanych teraz

przez miej sco we gmi ny.

Zdo mi no wa ny przez pra wi co wych

radnych sejmik wojewódzki żegnał lewicowego

wojewodę kwiatami i brawami

na stojąco.

Po rozstaniu się z urzędem, Oleksiński

związał się z Budimeksem, a następnie

z Chemobudową Kraków, będąc

przez kil ka lat pre ze sem za rzą du tej spół -

ki. Obecnie buduje m.in. halę sportową

w Mszanie Dolnej i polsko-słowackie

centrum kultury w Jabłonce Orawskiej.

Wielu pracowników Chemobudowy brało

udział w zadaniu specjalnym: wznoszeniu

bazyliki w Łagiewnikach,

z przepiękną bryłą architektoniczną, według

projektu prof. Witolda Cęckiewicza.

Mi mo osią gnię cia for mal nie wie ku

emerytalnego, nie zaprzestaje działalności

zawodowej, bo nie wyobraża sobie

ży cia po za pla cem bu do wy. Naj świe -

ższy mi obiek ta mi, któ re po wsta ły

pod je go okiem są: ho tel Kry ni ca nie da -

leko hali lodowej w Krynicy i tamże nowo

cze sny apar ta men to wiec przy ul.

Pił sud skie go (w miej scu ro ze bra ne go

gma chu sta re go Li ceum im. Hen ry ka

Sucharskiego).

Wła ści ciel wie lu pa sji (świet ny ku -

charz!), tryska energią, nowymi pomysła

mi, za pi su je się na ko lej ne kur sy

menedżerskie i zdobywa ważne certyfikaty.

Córka Katarzyna jest architektem

w Warszawie (Galeria Złote Tarasy, biurowce

Warsaw Financial Center i Vega),

ab sol went ką Po li tech ni ki Kra kow skiej

i Uniwersytetu Tenessee w Knoxville.

– Czuję podskórnie, że najważniejsze

za da nie jest jesz cze przede mną – mówi

Ma rek Olek siń ski. – By le zdro wie

dopisało!

JE RZY LE ŚNIAK

MARZEC 2010 Sądeczanin 65

SĄDECZANIE

Dariusz Reśko

Portret mężczyzny

dla kobiet... na Dzień Kobiet

Dariusz Reśko ma 43 lata, jest doktorem nauk ekonomicznych

i dziekanem wydziału przedsiębiorczości i zarządzania

w Wyższej Szkole Biznesu – National Louis

University w Nowym Sączu.

Tej sa mej uczel ni, na któ rej

ukończył z wyróżnieniem studia

li cen cjac kie. Stu dia ma gi ster -

skie na Wy dzia le Eko no micz -

nym kon ty nu ował w rze szow skiej fi lii

Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej

w Lublinie (1999). Rozprawę doktorską

za ty tu ło wa ną Ro la przed się bior czo ści

w rozwoju lokalnym na przykładzie subregionu

nowosądeckiego obronił na Wydzia

le Fi nan sów Uni wer sy te tu

Eko no micz ne go w Kra ko wie (2007).

Posiada również tytuł magistra inżyniera

leśnictwa, ponieważ jest absolwentem

wy dzia łu le śne go Aka de mii Rol ni czej

w Krakowie (1991). Temat jego pracy

magisterskiej brzmiał: Analiza dendrochronologiczna

limby z parku narodowego

Stelvio w Alpach włoskich.

W latach 2004–2006 był wiceprezesem

Krynickiego Towarzystwa Hokejowe

go, przez trzy la ta, do je sie ni ub.r.

– zastępcą burmistrza Krynicy-Zdroju,

a wcześniej – radnym powiatu nowosądeckiego.

Korzenie jego rodziny od strony ojca,

który był znanym krynickim chirurgiem,

się ga ją Po de gro dzia, zaś ma my,

Da nu ty – Lesz na. Żo na Ma ria, kry ni -

czanka, jest prawnikiem, sędzią w Sądzie

Re jo no wym w No wym Są czu.

Zna ją się od li ceum, choć wte dy nie sta -

nowili pary. Mają trzy córki: Annę Marię

(15 lat) oraz 13-let nie bliź niacz ki:

Sylwię Marię i Izabelę Marię.

***

Jak dłu go miesz ka Pan w Kry ni cy?

Da riusz Reś ko

Od wcze sne go dzie ciń stwa, wła ści -

wie od uro dze nia, choć na świat przy -

sze dłem w kra kow skiej kli ni ce. Cią ża

mamy musiała być pod specjalnym nadzorem

specjalistów z tej przyczyny, że

FOT. ARCH. RODZINY REŚKÓW

Miałem roczną przygodę

z KTH, gdzie jazdy

na łyżwach i prowadzenia

krążka uczył mnie Józef

Zieliński, legenda

krynickiego hokeja.

jestem dzieckiem z tzw. konfliktu serologicznego

i istniała obawa o moje życie.

Hi sto ria za to czy ła ko ło, bo mo je

bliźniaczki również urodziły się w Krakowie,

z podobnej nieco przyczyny.

Dzie ciń stwo w Pa na wspo mnie -

niach?

W Kry ni cy cho dzi łem naj pierw

do Szko ły Pod sta wo wej nr 1 (obec ne

gimnazjum) przy ulicy Szkolnej, a następnie

do Liceum Ogólnokształcącego,

gdzie byłem w klasie o profilu matematycz

no-fi zycz nym. Lu bi łem wszyst kie

przedmioty z wyjątkiem chemii, startowa

łem w olim pia dzie po lo ni stycz nej.

Uczęszczałem na wiele zajęć pozaszkolnych,

upra wia łem wszel kie mo żli we

wte dy dys cy pli ny spor tu. Jeź dzi łem

na nartach w klubie „Jaworzyna”, którego

fi lia by ła przy na szej szko le. Mo im

trenerem był Tadeusz Stapiński, nauczyciel

wf i nar ciarz. Mia łem też rocz ną

przy go dę z KTH, gdzie jaz dy na ły -

żwach i prowadzenia krążka uczył mnie

Józef Zieliński, legenda krynickiego hokeja.

W liceum przez trzy lata ćwiczyłem

ta ekwon do i by łem człon kiem

klubu, który zorganizował Aleksander

Klimkowski. Grałem też w piłkę nożną,

siatkówkę i koszykówkę. Sądziłem nawet,

że wy bio rę się na AWF.

Jest Pan absolwentem krynickiej

Szkoły Muzycznej I stopnia w kla-

66 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

sie skrzy piec. Nie wią zał Pan swo -

ich pla nów ży cio wych z mu zy ką?

Lu bi łem i lu bię mu zy kę, lecz ani

ona, ani sport ni gdy nie by ły je dy ny mi

celami mojego życia, lecz tylko fantastycznymi

dodatkami. Szkoła muzyczna

by ła bar dzo ab sor bu ją ca, bo

zajmowała mi pięć dni w tygodniu. A ja,

bę dąc mło dym chłop cem, chcia łem

mieć wię cej cza su dla sie bie. Jed nak

dzię ki kon tak to wi z mu zy ką du żo zy -

ska łem, bo lu dzie, któ rzy są wra żli wi

muzycznie, są też wrażliwi na świat.

Umiał by Pan te raz coś za grać

na skrzyp cach?

Gdy mia łem 13 lat i ukoń czy łem

szkołę muzyczną, to skrzypce, na których

gra łem oka za ły się za ma łe. Nie ku -

pi łem już no wych, więk szych. W do mu

zostały nuty, których czytania się nie zapomina,

tak jak nie zapomina się liter.

Od tam te go cza su mi nę ło 30 lat, więc

skłamałbym, odpowiadając, że od razu

coś bym po tra fił za grać. Ale gdy bym

do stał nu ty, skrzyp ce i kil ka dni cza su,

to mógł bym spró bo wać swo ich sił.

W czasach licealnych brzdąkałem na gita

rze. Na śla do wa łem Jac ka Kacz mar -

skiego i Przemysława Gintrowskiego.

Był Pan zbuntowanym nastolatkiem?

Chociaż miałem dobre oceny, mama

często bywała w szkole, bo byłem niespokojnym

duchem. Na lata mojej młodości

przypadł stan wojenny. Ówczesny

dy rek tor szko ły uznał, że nie wol no wy -

chodzić z domu po godzinie dwudziestej.

Od po wie dzia łem mu – „Co

pana obchodzi, co ja robię po dwudziestej”,

po czym rodzice zostali wezwani

do szkoły.

Roz no sił Pan ulot ki?

Oczy wi ście, bo już ja ko li ce ali sta

związany byłem z opozycją krakowską.

Krynica była małym miasteczkiem. Owszem

była milicja, niedaleko stacjono -

wał od dział ZO MO, ale to nie to sa mo

co Kra ków, Gdańsk czy War sza wa,

gdzie ludzie widzieli czołgi na ulicach.

Jed ne go ra zu zo sta łem za bra ny przez

ZOMO z meczu hokejowego do ich ciężarówki,

pobity i wyrzucony na ulicy.

Dzia łal ność opo zy cyj na wpły wa ła

na Pa na re la cje z oj cem?

Po strze ga łem świat ina czej niż on.

W okresie studiów należałem do Niezale

żne go Zrze sze nia Stu den tów, wów -

czas or ga ni za cji nie le gal nej.

Przywoziłem do Krynicy dużo tzw. bibuły

i ją rozprowadzałem. Ojciec wiedział,

lecz nie wie le mó wił na ten te mat.

Kie dyś zna lazł ulot ki – do dziś mam ich

spo ro – i wy wią za ła się mię dzy na mi

trudna rozmowa. Ale byłem pełnoletni,

w czasie studiów zarabiałem i miałem

wła sne ży cie, na któ re oj ciec nie miał

już wpływu. I szanował to. Chociaż mój

ojciec był po drugiej stronie barykady,

to je go za wód da wał mu po czu cie nie -

za le żno ści. Był wy bit nym le ka rzem,

wśród jego pacjentów byli partyjni, ale

także księża i opozycjoniści.

A jak Pan wspomina czasy licealne?

Moja klasa składała się z ciekawych

osobowości. Obecnie dawni szkolni kole

dzy są świet ny mi na uczy cie la mi,

prawnikami, lekarzami czy managera -

W okresie studiów

należałem do Niezależnego

Zrzeszenia Studentów,

wówczas organizacji

nielegalnej. Przywoziłem

do Krynicy dużo tzw. bibuły

i ją rozprowadzałem. Ojciec

wiedział, lecz niewiele

mówił na ten temat.

mi. Do mojej klasy chodziła Małgorzata

Okońska- Zaręba, która zrobiła potem

karierę polityczną w SLD. Wtedy, jako

li ce ali ści, sta no wi li śmy mi kro spo łecz -

ność i mi mo tzw. trud nych cza sów, da -

wa li śmy so bie ra dę z rze czy wi sto ścią.

Organizowaliśmy prywatki, osiemnastki,

uprawialiśmy sporty.

Jak Pan tra fił na wy dział le śnic twa

Aka de mii Rol ni czej w Kra ko wie?

MARZEC 2010 Sądeczanin 67

SĄDECZANIE

Miałem 18 lat i zastanawiałem się, co

robić po maturze. Wybrałem leśnictwo,

bo uzna łem, że to cie ka wy kie ru nek

z te go po wo du, iż sta no wi po łą cze nie

nauk biologicznych z technicznymi. Poza

tym pociągała mnie praca w terenie,

kon takt ze śro do wi skiem na tu ral nym,

a kra kow ska AR spe cja li zo wa ła się

w badaniu leśnych terenów Karpat. Nie

był to ła twy kie ru nek stu diów, mia -

łem 45 godzin zajęć tygodniowo, w tym

za ję cia z fi zjo lo gii, bo ta ni ki, zoo lo gii,

matematyki, fizyki, chemii, łowiectwa,

fi to pa to lo gii ro ślin, sta ty sty ki, ho dow li

FOT. ARCH. RODZINY REŚKÓW

lasu. Na V roku leśnictwa miałem zajęcia

terenowe m.in. w Leśnym Zakładzie

Doświadczalnym w Krynicy.

Pra co wał Pan w le sie?

Gdy by nie to, że na stą pi ła tzw. trans -

for ma cja ustro jo wa, to pew nie zo stał -

bym leśnikiem i moje życie potoczyłoby

się ina czej. Gdy w 1991 r. koń czy łem

stu dia, do sta łem pro po zy cję pra cy

na uczel ni w Ka te drze Ochro ny La su.

Za ofe ro wa no mi ho tel asy stenc ki, ten

sam, w któ rym miesz ka łem już sześć lat,

i pensję w wysokości 732 tys. zł. Tymczasem

zasiłek dla bezrobotnych wynosił

wte dy 815 ty się cy!, a ja chcia łem

za ło żyć ro dzi nę. Od by łem ośmio mie -

sięcz ny staż w kry nic kim Za kła dzie

Usług Leśnych, a potem związałem się

z firmą pochodnej branży w Starym Sączu.

Stwier dzi łem jed nak, że mu szę za -

cząć się re ali zo wać w czymś in nym niż

leśnictwo.

I pod jął Pan de cy zję o ko lej nych

stu diach?

Skoń czy łem trzylet nie stu dia li cen -

cja ckie w no wo pow sta łej wów czas

Wy ższej Szko le Biz ne su w No wym

Są czu. Uzu peł nia ją ce stu dia ma gi ster -

skie od by łem na Wy dzia le Eko no mii

na Uni wer sy te cie Rze szow skim (wte -

dy Ma rii Skło dow skiej -Cu rie). Po zna -

łem tam pro fe so ra Zbi gnie wa Zio łę,

któ ry wy kła dał za rów no w Kra ko wie,

jak i w Rze szo wie. To on na kło nił

mnie do zrobienia doktoratu. Promotorem

pra cy dok tor skiej zo stał in ny

wspa nia ły czło wiek – prof. Ta de usz

Ku dłacz.

Dal sze Pa na ży cie za wo do we?

Moja kariera zawodowa jest pokrętna.

Pracowałem jako akwizytor, prowadzi

łem też wła sną dzia łal ność

gospodarczą. Byłem dyrektorem sanatorium

w Żegiestowie, klubu sportowego

Sandecja w Nowym Sączu, a potem

przez pięć lat pracowałem w magistracie

kry nic kim. Dok to rat pi sa łem, gdy

by łem se kre ta rzem gmi ny, a bro ni łem

go już ja ko wi ce bur mistrz. W so bo ty

i niedziele prowadziłem wykłady z ekonomii

i ekonomiki na wydziale turystyki

i rekreacji oraz geodezji i kartografii

w Wy ższej Szko le Przed się bior czo ści

w No wym Są czu. A obec nie je stem

dziekanem w WSB.

Książki ekonomiczne to jedyna

lektura, którą Pan czyta?

Rzeczywiście czytam przede wszystkim

książki o tematyce ekonomicznej.

Muszę być na bieżąco z wszelkimi nowościami

w tej dziedzinie, bo prowadzę

za ję cia dy dak tycz ne, pi szę ar ty ku ły

do czasopism naukowych. Gdy znajdę

trochę wolnego czasu, to sięgam po bele

try sty kę, któ rą pod su wa mi żo na.

Z książek o tematyce ekonomicznej cenię

m.in. Grze go rza Ko łod ko, któ re go

książki nie są podręcznikami ekonomii,

ale lekturą przeznaczoną dla każdego.

Na wer ni sa że w kry nic kim BWA

przy cho dził Pan z obo wiąz ku słu -

żbo we go, czy dla przy jem no ści?

Uwielbiam chodzić na wystawy, bo

interesuję się malarstwem i sztuką, ale

nie je stem ko ne se rem, nie czu ję się

kom pe tent ny, aby z kimś dys ku to wać

na temat wartości jakiegoś dzieła. Nie

mo gę po wie dzieć, co jest do brze czy źle

na ma lo wa ne. Sztu ka ma do mnie do -

trzeć, mam ją ode brać ca łym so bą. Pod -

czas ostat niej pod ró ży słu żbo wej

odwiedziłem wystawę malarstwa surrealistycznego

w Reykjaviku. Mam przyja

cie la w Uhry niu, ma la rza, któ ry

na uczył mnie, jak po strze gać grę barw.

Gdy pojechałem z żoną do Londynu, to

pierwsze kroki skierowałem do National

Ga le ry. By ło to dla mnie nie sa mo wi te

przeżycie, że stoję przed Słonecznikami

Vincenta van Gogha i Parasolkami Renoira.

W Krynicy często chodzę do Gale

rii „Pod Kasz ta nem”, bo są tam

fan ta stycz ni lu dzie, któ rzy ro bią coś

z pasją.

Co ku pu je Pan żo nie w Dniu Ko -

biet?

Lubię jej sprawiać przyjemność bez

oka zji, a po nie waż ko cha kwia ty,

zwłasz cza ró że i stor czy ki, to ta kie

otrzyma. Często pytam, co chciałaby dostać.

Nie je stem znaw cą mo dy, więc ra -

Moja kariera zawodowa

jest pokrętna. Pracowałem

jako akwizytor,

prowadziłem też własną

działalność gospodarczą.

Byłem dyrektorem

sanatorium w Żegiestowie,

klubu sportowego

Sandecja w Nowym Sączu,

a potem przez pięć lat

pracowałem w magistracie

krynickim.

czej nie zda rza mi się ku po wać

ciuszków. Czasem kupuję żonie jakieś

per fu my, cho ciaż ma ich wie le, lub coś

z biżuterii.

A pozostałym kobietom w rodzinie?

Mama nie akceptuje tego święta i 8

marca zazwyczaj wędruje z koleżankami

na Jaworzynę. A córkom co kupię?

Słodycze!

MAŁ GOR ZA TA KA REŃ SKA

68 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Żeńska załoga Biura Prezydenta Miasta FOT. SŁAWOMIR SIKORA

Słodkie życie kobiet prezydenta Nowaka

Babskie rządy w ratuszu

Tyle się ostatnio huczy o potrzebie

parytetu wyborczego dla kobiet,

a tym cza sem na wet

pobieżna lustracja wpływowych

sta no wisk w No wym Są czu wska zu je

na tendencję raczej odwrotną: dyskryminację

mężczyzn. W naszym mieście

prym wiodą dziewczyny – nasze mamy,

żony, narzeczone, siostry, kochanki i koleżanki!

Niech nam panują wiecznie, nie

tyl ko w Dniu Ko biet!

Zacznijmy przegląd od miejskich instytucji

kultury. Na czele Nowosądeckiej

Małej Galerii stoi Alicja Hebda, emancypantka,

przyjaciółka poetów i pastelistów.

Ma szcze gól ny i rzad ki dar: po tra fi

stworzyć klimat, w którym obcowanie ze

sztuką staje się dla uczestnika wieczorów

w Małej Galerii wielkim przeżyciem,

pamiętanym przez wiele lat.

Sądecką Biblioteką Publiczna dowodzi

z powodzeniem Barbara Pawlik,

Miejskim Ośrodkiem Kultury – Marta

Jakubowska, Pałacem Młodzieży – Milenia

Małecka-Rogal. Cała trójka porywa

się na dziesiątki ciekawych i pożytecznych

imprez kulturalnych i edukacyjnych.

O ileż byłby uboższy sądecki krajobraz

bez wieloletnich już dokonań kierowanych

przez nie in sty tu cji…

Sprawną ręką rządzą szkołami m.in.

Joanna Wituszyńska (Gimnazjum nr 2

im. Urszuli Kochanowskiej, od roku im.

ks. Jana Twardowskiego), Lucyna Zygmunt

(Gim na zjum nr 5 im. Św. Kin gi),

Barbara Świętoń (Zespołem Szkół nr 1

im. KEN), Aleksandra Dzikowska (Zespół

Szkół nr 2 im. Sy bi ra ków), nie

wspominając już o szkole niepokalanek

(s. Katarzyna Witerscheim, która niebo

ma już zapisane za życia).

Nie bra ku je przed sta wi cie lek płci

pięknej w bankowości: oddział Kredyt

Ban ku SA pro wa dzi Wik to ria Pod ko -

morzy, a Banku Spółdzielczego, któremu

nie ba wem stuk nie 100 lat

Wiceprezydent Bożena Jawor FOT. SAW

MARZEC 2010 Sądeczanin 69

SĄDECZANIE

Piękny sekretariat FOT. SŁAWOMIR SIKORA

Alicja Hebda FOT. LEŚ

Jadwiga Kusiak FOT. SŁAWOMIR SIKORA Marta Jakubowska FOT. LEŚ Milenia Małecka-Rogal FOT. LEŚ

– Anna Ząber. Wśród bizneswomen jak

brylant błyszczy królowa pysznych lodów

Bernadetta Argasińska. Mamy sądeczanki

olimpijki (Agnieszka Stanuch)

i medalistki mistrzostw świata w boksie

(Beata Małek).

Matecznikiem kobiet jest sądecki ratusz.

Męskie wyjątki (prezydent Nowak

i wiceprezydent Gwiżdż, sekretarz Oleniacz

i portierzy) tylko potwierdzają kobiecy

prymat. Tytuł primus inter pares

na le ży się wi ce pre zy dent Bo że nie Ja -

wor, za wsze ele ganc kiej (jak ona to ro -

bi, że co dzien nie wi dzi my ją

w niepowtarzających się paryskich ciuchach?).

W poczcie magistrackich dyrek

to rów wy stę pu ją m.in. Aga ta

Ja siń ska (ka dry), Do ro ta Go ław ska

(Wy dział Go spo dar ki Ko mu nal nej),

Małgorzata Antkiewicz-Wójs (kierownik

Urzędu Stanu Cywilnego), Danuta

Kudlik (Wydział Spraw Obywatelskich),

Magdalena Januszek-Gródek (Wydział

Przedsiębiorczości),

Osob ny ter cet two rzą „stra żnicz ki”

pie nię dzy są dec kich po dat ni ków, czuj -

ne i roz wa żne, trzy ma ją ce rę ce

na miejskiej kasie: Agnieszka Piotrowska

-Go liń ska (Wy dział Ana liz Bu dże -

towych), Małgorzata Adhami (Wydział

Księ go wo ści Po dat ko wej), Mał go rza ta

Wit te czek (Wy dział Księ go wo ści Bu -

dże to wej).

70 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Bernardetta Argasińska FOT. LEŚ Barbara Pawlik FOT. LEŚ Dorota Goławska FOT. LEŚ

Wszystkie, dwadzieścia (!) budżetów

odrodzonego samorządu w Nowym Sączu

przygotowała skarbnik miasta, Jadwi

ga Ku siak, ab sol went ka

nowosądeckiej „handlówki” i krakowskiej

Akademii Ekonomicznej. Opracowa

nie pre cy zyj ne go ze sta wie nia

dochodów i wydatków miasta z zachowaniem

stabilizacji i płynności finansowej

jest co rocz nie ty ta nicz nym

zadaniem.

Również w „prezydenckim dworze”,

czyli w Biurze Prezydenta Miasta prawie

same niewiasty, pasjonatki administracji

i narciarstwa, wierne i zdyscyplinowane,

wszechstronnie wykształcone, subtelne,

oczytane i bywałe w świecie, od Rivery

Tureckiej po Amerykę. Biurem kieruje

„szara eminencja” Edyta Brongiel, absolwentka

WSB-NLU i UJ, nazywana

przez podwładnych „Szefcią”, skarbnica

wiedzy jeśli chodzi o najświeższe nowelizacje

ustaw i zmiany przepisów, przewidująca

i rozsądna, realistka mierząca

siły na zamiary.

Kon tak ty za gra nicz ne z mia sta mi

partnerskimi to domena Beaty Klimek-

-Susuł, poliglotki, „cichej wody” i „równej

bab ki”. Nad pro mo cją mia sta

i dotacjami dla edukacji czuwa Angelika

Zwo liń ska -Kor naś, ma ją ca za so bą

bo ga tą ka rie rę tan cer ki i pie śniar ki

w Sądeczokach, miłośniczka różowego

koloru (nawet etui na okulary ma w tej

bar wie). O or ga ni za cje po za rzą do we

(a jest ich po nad set ka) dba Agniesz ka

Obruśnik, przebojowa i do bólu merytoryczna,

a o finanse i porządek w fakturach

– Małgorzata Nowakowska, anioł

opie kuń czy (gdy by ro bi ła za strzy ki,

pewnie byłyby one bezbolesne). Temu

zespołowi prezydent Nowak zawdzięcza

spektakularne sukcesy ostatnich miesięcy:

zdobycie godła promocyjnego „Te -

raz Polska” czy pozyskanie pokaźnego

grantu na organizację w Nowym Sączu

obchodów rocznicy bitwy o Narwik.

Zespół prasowy tworzy duet Małgorzata

Grybel, pobożna matka-Polka, słowiczy

głos z Radia Dobra Nowina, i Elżbieta

Pach, miss obiek ty wu (ka żdy by chciał,

żeby mu podała śniadanie do łóżka...).

Sekretariaty prezydentów obsługują

profesjonalnie i z dyskrecją Janina Gozdecka

(„kamień w wodę”), Ewa Dumana

i Barbara Janisz. Pani Jasia

(Gozdecka) to już ratuszowa legenda.

Pracowała – od 16 czerwca 1984 r.

– z siedmioma prezydentami (ze Zdzisławem

Pawlusem, Marianem

Cyconiem, Jerzym Gwiżdżem, Andrzejem

Czerwińskim, Ludomirem Krawińskim,

Józefem Antonim Wiktorem

i teraz – z Ryszardem Nowakiem).

Wszy scy czu li przed nią re spekt, nie od -

wa ża jąc się mó wić jej po imie niu. Pa ni

Jasia słynie jako znakomita gospodyni:

jej ogród niedaleko ul. Tarnowskiej należy

do najpiękniejszych w mieście,

a sława sporządzanych przez nią nalewek

przekracza granice Unii Europejskiej!

Nic dziwnego, że w takim towarzystwie

na prezydenckich salonach panują

wer sal skie oby cza je: nie ma mo wy

– jak dawniej (!) – o podniesionym głosie

czy lek kich na wet prze kleń stwach.

Najbliższe otoczenie prezydenta bywa

czasem, jak to kobiety, marzycielskie

(jed na chce spła cić kre dyt hi po tecz ny,

druga wyczekuje z utęsknieniem na romantyczną

randkę, inna – na obiecaną

przez part ne ra pod róż za gra nicz ną).

Zda rza się, że po ci chut ku ktoś po pła cze

do chusteczki.

Widać, że prezydent Nowak, który legitymuje

się znakiem Zodiaku (nomen-

-omen) Pan na, do brze się czu je

w towarzystwie współpracowniczek, darzy

je za ufa niem, wręcz do piesz cza. Zaw -

sze zauważy nową fryzurę, nie grymasi

(często sam podaje sobie owocowe herbatki),

nie zabrania paniom urzędniczkom

nosić minispódniczek, przynosi im z domu

przyrządzone przez siebie frykasy (np.

grillowane bakłażany w przyprawach

w oli wie z oli wek – miód w ustach!). No

i obowiązkowo, codziennie częstuje swoje

podopieczne tonami czekoladek. Oto ratuszowe

dolce vita! (LEŚ)

MARZEC 2010 Sądeczanin 71

KULTURA

Wieści z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu

Trak tem han dlo wym

przez wie ki

„Sądecko-spiskie pogranicze – historyczny trakt

handlowy, wiodący doliną rzeki Poprad” – to kolejny

projekt realizowany od jesieni ub.r. przez Muzeum

Okręgowe w Nowym Sączu i bliźniaczą placówkę

w Starej Lubowli na Słowacji. Najbliższe miesiące

wypełnią historyczne imprezy plenerowe i turnieje

rycerskie oraz wystawy i konferencje naukowe.

Projekt ma przybliżyć zazębiającą

się na prze strze ni wie ków

historię sądecko-spiskiego pogra

ni cza oraz wie lo kul tu ro -

wość tych te re nów, uka za ną po przez

kon tak ty han dlo we. Jak wia do mo, po -

granicze sądecko-spiskie zamieszkiwane

by ło przez ró żne gru py

na ro do wo ścio we i wy zna nio we. Po la -

ków i Słowaków już od średniowiecza

łączyły związki polityczne, gospodarcze

i kulturalne. Wystarczy wspomnieć chocia

żby Lu dwi ka Wę gier skie go, kró la

Pol ski i Wę gier, czy księ żną Kin gę, któ -

ra dążyła do zacieśnienia związków Spisza

z Pol ską.

Pogranicze sądecko-spiskie było też

świad kiem wie lu wa żkich wy da rzeń

w dzie jach obu państw i na ro dów. Te te -

re ny prze mie rza li ko lej ni kró lo wie

i ksią żę ta, to tam od by wa ły się wa żne

spotkania, to tu zapadały decyzje zmienia

ją ce bieg hi sto rii. W tym re gio nie

na przestrzeni wieków bujnie rozkwitało

życie kulturalne i naukowe (m.in. Kole

gium Pi ja rów w Po do liń cu) czy

mo na stycz ne (Po do li niec, Czer wo ny

Klasz tor – na Sło wa cji oraz kla ry ski

i franciszkanie na Sądecczyźnie). Rozwi

ja ło się ma lar stwo, rzeź ba i bu dow -

nic two sa kral ne. Wspól nym

mianownikiem dla pogranicza sądecko-

Witold Kaliński, kierownik Domu

Pisarzy Europy

-spiskiego była również ożywiona lokacja

miast oraz wzno sze nie zam ków

i wa row ni (np. Lu bow la, Czorsz tyn,

Nie dzi ca, Po do li niec, Ry tro, No wy

Sącz). Te re ny te łą czy ły też bar dzo ści -

słe związki gospodarcze. Przez pogranicze

prze bie gał hi sto rycz ny trakt

han dlo wy na Wę gry, któ rym kup cy

przewozili rozmaite towary i produkty.

Beata Wierzbicka, kierownik działu historycz

Okręgowego w Nowym Sączu rozmawia ze

Sprzy ja ło to roz wo jo wi rze mio sła

i miast le żą cych na szla ku. Do bra ko -

niunk tu ra zna la zła od zwier cie dle nie

w osiedlaniu się na tych terenach licznych

na ro do wo ści, któ re wy two rzy ły

spe cy ficz ną mie szan kę na ro do wo ścio -

wo-kulturową.

Pro jekt ma jesz cze in ny wy miar.

Dzię ki wspól nym dzia ła niom po głę bi

się współpraca miast pogranicza polsko-

-sło wac kie go i in sty tu cji kul tu ral nych

z obu stron gra ni cy.

Za da nie do fi nan so wy wa ne jest ze

środków Europejskiego Funduszu Rozwoju

Regionalnego w ramach programu

Współpracy Transgranicznej Rzeczpospo

li ta Pol ska -Re pu bli ka Sło wac -

ka 2007–2013. Cał ko wi ty je go koszt

wy no si 48 tys. eu ro, z cze go 85 proc.

stanowi dofinansowanie unijne.

72 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Dworek z Łososiny Górnej

no-archeologicznego Muzeum

Słowakami FOT. MIGA

W ramach projektu organizowane będą

warsztaty, wystawy, turnieje, pokazy,

in sce ni za cje hi sto rycz ne, kon fe ren cje

naukowe i koncerty. Imprezy odbywać

się będą w Domu Gotyckim, ruinach sądec

kie go zam ku, Mia stecz ku Ga li cyj -

skim i Sądeckim Parku Etnograficznym.

Całość uzupełni publikacja o historycznym

szlaku handlowym.

W ma ju war to bę dzie się wy brać m.in.

na pokaz mody ubiorów

od XIII do XIX w., który zostanie połączony

z wystawą, jak również wziąć

udział w konferencji naukowej, poświęconej

m.in. zamkom pogranicza sądecko-

-spiskiego oraz wymianie towarowej.

W czerwcu muzeum zaprosi sądeczan

do sali tortur, urządzonej w piwnicach

Domu Gotyckiego. W lipcu, w ruinach

sądeckiego zamku i na Placu Kolegiackim

przed bazyliką św. Małgorzaty odbędzie

się turniej rycerski nawiązujący

do Bitwy pod Grunwaldem. Warto też będzie

obejrzeć pokaz husarii. W imprezy

obfitować będzie też sierpień. W Miasteczku

Galicyjskim zaplanowano jarmark

rzemiosła i sztuki pn. „Immunitety

królewskie dla miast spiskich i sądeckich”,

połączony z pokazami rzemieślniczymi,

warsztatami i wystawą. Ciekawie

za po wia da się też wrze sień, a to za spra -

wą kolejnej wystawy, z której dużo będzie

się można dowiedzieć o handlu winem

na pograniczu sądecko-spiskim. Cykl imprez

zakończy koncert muzyki dawnej.

Ka len darium Mu zeum

Okręgowego w Nowym Sączu

Wystawy

NO WY SĄCZ

Dom Go tyc ki, ul. Lwow ska 3, 26 mar ca –

16 ma ja – wy sta wa NO WY SĄCZ NA FA LACH

KRÓT KICH

Wy sta wa zre ali zo wa na w związ ku z 80. rocz ni cą

założenia Polskiego Związku Krótkofalowców

oraz 60. rocz ni cą ra dio fo nii w No wym Są czu

(przełom 1949 i 1950 r.), którą zapoczątkowały:

skrom ny ra dio wę zeł i kil ka na ście od bior ni ków

ra dio wych. Bę dzie mo żna zo ba czyć ar chi wal ne

zdjęcia, dokumenty, dawne radioodbiorniki

i urzą dze nia nadaw czo -od bior cze. Współ or ga ni -

zatorem wystawy jest Polski Związek Krótkofalow

ców. Więk szość eks po na tów po cho dzić

bę dzie z pry wat nych ko lek cji.

Galeria „Dawna Synagoga”, ul. Berka

Joselewicza 12, 12 marca -13 czerwca

– wystawa FORMY ORĘŻA NA PRZESTRZENI

WIEKÓW

Wy sta wa przy bli ży dzie je orę ża pol skie go

w okre sie walk o po wrót Pol ski na ma pę Eu ro -

py. Za pre zen to wa ne zo sta ną dwie ko lek cje.

Pierw sza z nich jest wła sno ścią Mu zeum Okrę -

go we go w No wym Są czu, a dru ga przy klasz -

tor ne go mu zeum oo. cy ster sów w Szczy rzy cu.

Na obie ko lek cje zło ży ła się broń po cho dzą ca

z prze ło mu XVIII i XIX wie ku i sta no wią ca

uzbro je nie Le gio nów Pol skich wal czą cych

w woj nach na po le oń skich oraz w po wsta -

niach: ko ściusz kow skim, li sto pa do wym i stycz -

nio wym. W Ga le rii „Daw na Sy na go ga” mo żna

bę dzie zo ba czyć broń bia łą i pal ną, m.in.: sza -

ble, pa ła sze, szpa dy, sasz ki i ja ta ga ny, szty le ty,

ba gne ty, lan ce ułań skie, ostro gi, pi sto le ty

skał ko we, ka pi szo no we oraz re wol we ry bę -

ben ko we, broń my śliw ską uży wa ną przez po -

wstań ców pod czas po wsta nia stycz nio we go

i dłu gą broń pal ną: ka ra bi ny woj sko we z ba -

gne tem z zam kiem skał ko wym lub ka pi szo no -

wym. W kom ple cie z ka ra bi na mi

przed sta wio ne zo sta ną ła dow ni ce z pa sa mi,

pro chow ni ce, wor ki na proch oraz for my do la -

nia kul i sa me ku le. Na wy sta wie za pre zen to -

wa ne zo sta ną XIX -wiecz ne gra fi ki, m. in.:

do ty czą ce po wsta nia ko ściusz kow skie go, ko lo -

ro wa ne ry sun ki Dmo chow skie go pre zen tu ją ce

po wsta nie li sto pa do we i stycz nio we, a ta kże

cykl akwa rel o pol skich uła nach Be li ny, wy ko -

na ny przez Ste fa no wi cza. Uzu peł nie niem wy -

sta wy bę dzie ka ta log.

Sądecki Park Etnograficzny i Miasteczko

Galicyjskie, ul. Długoszowskiego 83 b wejście

rów nież od stro ny ul. Lwow skiej

226, 28 mar ca – 6 kwiet nia PAL MY WIEL KA -

NOCNE – wystawa pokonkursowa

KRY NI CA -ZDRÓJ

Muzeum Nikifora, ul. Bulwary Dietla 19,

23 mar ca – 11 ma ja WY STA WA PO PLE NE -

RO WA STO WAR ZYS ZE NIA KRY NIC KICH

TWÓR CÓW „GA LE RIA POD KASZ TA NEM”

Najnowsze prace krynickiego amatorskiego środo

wi ska ar ty stycz ne go.

Imprezy

NO WY SĄCZ

28 marca – NIEDZIELA PALMOWA

W SĄDECKIM PARKU ETNOGRAFICZNYM,

Sądecki Park Etnograficzny i Miasteczko

Galicyjskie, ul. Lwowska 226

W Nie dzie lę Pal mo wą w skan se nie od bę dzie się

otwar ty kon kurs na tra dy cyj ną są dec ką pal mę

wiel ka noc ną. Po prze dzi go msza św. w przy wró -

conym do kultu kościele z Łososiny Dolnej. Palmy

oce ni i przy zna na gro dy ko mi sja ar ty stycz na.

W Mia stecz ku Ga li cyj skim od bę dą się po ka zy

ma lo wa nia pi sa nek i wy ro bu ko szycz ków wi kli -

no wych oraz kier masz wiel ka noc ny.

Kon cer ty

13 marca, Dom Gotycki, ul. Lwowska 3,

godz. 17, Historia i muzyka w ramach

cyklu „Wieczory w Muzeum”:

Cykl roz pocz nie kon cert, w któ rym wy stą pi z re -

citalem fortepianowym Wojciech Świtała.

(MIGA)

MARZEC 2010 Sądeczanin 73

KULTURA

Kto czy ta, nie błą dzi

Pionierzy krynickiej turystyki

Niedawne obchody 85–lecia działalności

krynickiego oddziału Polskiego Towarzystwa

Turystyczno-Krajoznawczego

ubogaciła pionierska monografia ruchu

turystycznego pomiędzy Górą Parkową

a Jaworzyną Krynicką. Autor, znawca tematu,

kilka lat wcześniej zgłębił historię

PTTK „Be skid” w No wym Są czu i nic

dziwnego, że łączy Nowy Sącz i Krynicę

ze so bą. Słusz nie: tak się bo wiem skła da,

że u źró deł PTT (po tem PTTK) w słyn -

nym zdroju znaleźli się sądeczanie z „Beskidu”,

którzy 4 sierpnia 1924 r. utworzyli

koło swojej organizacji w tej miejscowości.

Akuszerem tej inicjatywy, jak wykazują

przytoczone dokumenty, był prof.

Fe liks Rapf, pre zes Od dzia łu PTT „Be -

skid” w la tach 1925–1949.

A po tem już po szło. Na prze strze ni

ośmiu i pół dekady różnie fortuna się toczyła,

były wzloty i upadki, okupacyjne

zawieruchy, powojenne powichrowane

losy ludzi i stowarzyszenia. Ale PTTK

trwa i ma się do brze. No si imię słyn ne -

go aptekarza Romana Nitribitta, pierwszego

prezesa. Po nim było wielu innych

nie zwy kle za an ga żo wa nych w roz wój

turystyki w okolicach Krynicy i Muszyny

dzia ła czy, ta kich jak przed wo jen ny

dyrektor uzdrowiska inż. Leon Nowotarski,

dr Wacław Graba-Łęcki, dr Romu

ald Łu czyń ski, dr Jan Ja ni ga

(uczest nik walk pod To bru kiem i El Ga -

zalą) i dr Julian Zawadowski, burmistrz

i długoletni naczelny lekarz uzdrowiska.

W działalność PTT (PTTK) angażowa

ły się zna ko mi te po sta cie, m.in.

w skład zarządu oddziału wchodził czterokrotny

olimpijczyk, szablista dr Adam

Papeé, częsty bywalec w kurorcie i okolicznych

górach, a także znani działacze:

Władysław Gutowski, Józef Łuszczewski,

Szczepan Męcnarowski, Stanisław

Nowak, Stefan Półchłopek, Danuta Reśko,

Ka rol Roj na, Jan Ry bar ski,

Także w dzisiejszych czasach nie brakuje

społeczników, z prezesem Stanisławem

Win te rem na cze le. O nich to snu je

ciekawą opowieść Leszek Migrała, ilustru

jąc ją licz ny mi ar chi wal ny mi fo to -

grafiami „starej” Krynicy, cytując wiele

dokumentów.

Książka przynosi udokumentowane

źródła aktywnej obecności Towarzystwa:

opisuje wytyczane i utrzymywane przez

działaczy pionierskie szlaki turystyczne,

budowane obiekty (już w 1927 r. powstała

skocznia narciarska na Górze Krzyżowej),

schroniska i schrony górskie,

pawilony turystyczne, organizowane imprezy

krajoznawcze i sportowe. Ważne

miejsce w dorobku zajmują Ośrodek

Kultury Górskiej na Jaworzynie Krynickiej,

Muzeum Regionalne w Muszynie

i Dom Wycieczkowy „Rzymianka”.

Przed wojną sztandarowym przedsięwzięciem

była budowa schroniska PTT

na Jaworzynie Krynickiej, której pierwszym

kie row ni kiem był Jan Ka myk.

Schronisko, według projektu inż. Bogdana

Tretera, otrzymało imię Józefa Piłsudskiego

i zyskało wielką popularność,

odwiedzane m.in. przez Jana Kiepurę

i holenderską następczynią tronu księżną

Julianę wraz z małżonkiem księciem

Bernardem zur Lippe-Biesterfeldem.

Księga pamiątkowa z tamtych lat jest

jednym z najstarszych dokumentów oddziału

i cenną pamiątką.

Szczegółowo odnotowane są również

lata powojenne, już po przekształceniu

się w PTTK. Od dział stał się – roz bu do -

waną o specjalistyczne komisje – profesjonalną

instytucją.

Nie przy pad ko wo au tor osob ny roz -

dział poświęca omówieniu działalności

za prezesury dra Juliana Zawadowskiego,

w la tach 1964-1980. Okres ten cha -

rakteryzuje się wyjątkową intensyfikacją

prac oddziału. To wtedy zorganizowano

pierwsze kursy na przewodników tereno

wych, za ło żo no Biu ro Usług Tu ry -

stycznych (kierowane przez Stanisława

Nowaka) i muzeum im. dra Franciszka

Kmietowicza w willi „Dewajtis”, otwarto

bacówkę nad Wierchomlą (dziś noszą

cą imię swe go bu dow ni cze go,

Stanisława Nowaka), a ponad stu członków

skupiał powołany przy PTTK Klub

Narciarski „Jaworzyna”.

Również ostatnie lata zapisane są bogatą

działalnością statutową, której nadrzęd

nym ce lem jest wsz cze pia nie

sza cun ku do przy ro dy i tu ry sty ki gór -

skiej. Fakty wydobyte na światło dzienne

na stu kilkudziesięciu stronach przez

Leszka Migrałę wykazują czarno na białym:

kry nic ki od dział PTT, a po tem

PTTK w cią gu 85 lat ode grał pierw szo -

pla no wą (wręcz hi sto rycz ną) ro lę

w dzie le za go spo da ro wa nia po łu dnio -

wej części Beskidu Sądeckiego.

W finale swego opracowania autor nie

unika postawienia dylematu, jaki obrazują

najnowsze spory na temat budowy kolejnych

stacji narciarskich między

Krynicą, Muszyną i Doliną Popradu. Jedni

uważają, że to ogromna szansa sądeczan

na lep sze ży cie. Dla dru gich to

bezpowrotna dewastacja Beskidu Sądeckie

go. Gdzie le ży zło ty śro dek, w któ rym

spotkają się racje ekologów i miłośników

przyrody z argumentami zwolenników

prosperity gospodarczej? Odpowiadając

na to pytanie, autor w pełni podziela poglądy

odnotowanych na łamach książki

prekursorów ruchu turystycznego i ich

współczesnych następców, którzy nie

mieli wątpliwości: kraina ta jest godna

bezwzględnej ochrony. Przyroda, nasze

góry i lasy, woda i powietrze to

wielkie bogactwo Sądecczyzny, które

w nienaruszonym stanie powinniśmy

przekazać następnym pokoleniom.

Książka ukazała się w cyklu „Biblioteka

Górska” Centralnego Ośrodka Tu-

74 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

ystyki Górskiej w Krakowie. Na okładce

– jakże inaczej – umieszczono archiwal

ną fo to gra fię schro ni ska PTT

na Jaworzynie Krynickiej z przedwojennej

pocztówki.

Leszek Migrała, Polskie Towarzystwo Tatrzańskie

i Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze

w Krynicy w latach 1924-2009, Biblioteka Górska

Centralnego Ośrodka Turystyki Górskiej PTTK

w Krakowie, tom 7, Krynica-Zdrój 2009

Gra ją od 100 lat

Podczas „Sądeckiego Kolędowania”

w Domu Ludowym w Mystkowie odbyła

się pro mo cja ksią żki pt. 100 lat Or kie -

stry Dętej w Mystkowie 1910-2010

autorstwa Antoniego Kiełbasy-Radeckiego,

chodzącej historii Mystkowa

(rocznik 1913) i Kazimierza Ogorzałka,

dyrektora Gminnego Ośrodka Kultury

w Kamionce Wielkiej od ponad 30 lat.

Pierwsze egzemplarze pachnącej farbą

drukarską książki trafiły m.in. do wójta

Kazimierza Siedlarza, ks. prałata Józefa

Głowy, sekretarza UG Czesława Jelenia,

radnego powiatowego Józefa Pyzika, b.

wieloletniego dyrektora orkiestry Piotra

Roli i równie zasłużonego dla zespołu

Bolesława Gieńca, który przez długi czas

gościł muzyków pod swoim dachem.

– Najlepiej jak potrafimy, czyli graniem,

chce my się od wdzię czyć za ksią żkę

i słowa uznania – powiedział prezes orkiestry

Piotr Kiełbasa i za chwilę uzbrojony

w batutę Józef Kalisz wprowadził

na scenę 51 muzyków w różnym wieku,

z przewagą młodzieży, z Mystkowa,

Mszalnicy, Cieniawy i Kunowa (w tym

gronie były dwie dziewczyny). Instrumentalistów

wsparli soliści Orkiestry Reprezentacyjnej

Straży Granicznej w Nowym

Sączu: Natalia Zabrzeska i Wacław

Wacławik i zaczęło się. Koncert najpiękniej

szych pol skich ko lęd trwał trzy kwa -

dranse, przerywany burzliwymi

oklaskami. I tak w Mystkowie jest od 100

lat, o czym trak tu je ta ksią żka.

Bezpośrednim impulsem do założenia

Orkiestry Dętej w Mystkowie (nazwanej

pierwotnie Orkiestrą Parafialną)

była uroczystość odsłonięcia Pomnika

Grunwaldzkiego na placu Jana Matejki

w Krakowie 15 lipca 1910 r. Specjalnie

na tę uroczystość Maria Konopnicka ułożyła

„Rotę”, a Feliks Nowowiejski

skomponował do niej muzykę.

„Obec ny na uro czy sto ści Jan Gie -

niec, mu zyk, klar ne ci sta, sa mo uk tak

prze żył har mo nię kil ku dzie się ciu or -

kiestr gra ją cych rów no cze śnie Rotę

w czasie podniosłej uroczystości, że postanowił

natychmiast po powrocie założyć

or kie strę dę tą w pa ra fii Myst ków”

– piszą autorzy.

Dodatkową okazję stworzyła konsekracja

w tym samym roku kościoła

w Mystkowie. Ks. proboszcz Jan Jarzębiński

przyklasnął inicjatywie, ogłaszając

z ambony o założeniu orkiestry i zachęcając

parafian do wstępowania do niej.

Proboszcz zajął się także zakupem instrumen

tów w fir mie Egit Glas Ko mo tau

w Komotowie w Czechach. Lista założycieli

orkiestry liczy 34 nazwiska. Do dzisiaj

występują one w składzie zespołu,

gdyż w orkiestrze gra już szóste pokolenie

mystkowian i mszalniczan. Na frontach

I wojny światowej zginęło sześciu

muzyków, dwóch wyjechało do Ameryki,

a dwóch po żeniaczce wyprowadziło

się z parafii i działalność orkiestry zamarła.

Od ro dzi ła się po kil ku la tach i tak już

było stale, lata świetności przeplatały się

z latami upadku, choć ostatnie 30-lecie to

okres prosperity. Orkiestra Dęta jest dumą

Mystkowa i w ogóle gminy Kamionki

Wiel kiej, bo nie ma na Są dec czyź nie

drugiej orkiestry wiejskiej z takim stażem

i o tym wszystkim piszą autorzy.

Antoni Kiełbasa-Radecki, Kazimierz

Ogorzałek, 100 lat Orkiestry Dętej w Mystkowa

1910-2010, Gminny Ośrodek Kultury w Kamionce

Wielkiej, książka wydana przy wsparciu finansowym

Powiatu Nowosądeckiego.

Wier sze oj ca Więc ka

Znany jezuita ojciec Robert Więcek

z parafii NSPJ w Nowym Sączu zadebiutował

jako poeta. Podczas spotkania

autorskiego przedstawił tomik wierszy

Mil cze nie mó wi. Ale nie tyl ko po ezją

pochwalił się duchowny. Zaproponował

wier nym, któ rzy wy peł ni li ka pli cę

przy kolejowym kościele do ostatniego

miejsca, medytacje biblijne Wielkopostne

i wiel ka noc ne spo tka nia, któ re po -

wsta ły w 2009 r.

– Na pi sa łem to po to, aby po móc

wiernym właściwie przeżywać ten tak

wa żny czas, ja kim jest Wiel ka noc – mówi

o. Ro bert. – Natomiast wiersze to takie

moje codzienne przemyślenia, kiedy

coś mnie trapi, martwi czy cieszy. Zwykle

ła pię za swój no tes ra no po mo dli -

twie. Ale był też nie daw no ta ki mo ment,

kiedy podczas mszy dowiedziałem się, że

umarła moja mama. Złapałem za komórkę

i napisałem wiersz, moje pożegnanie

z ma mą. Mam go do dzi siaj w tej ko mór -

ce. Piszę wiersze z potrzeby serca, ale

ta kże wów czas, kie dy pro za na wy po -

wiedzenie moich emocji i myśli wydaje

się niewłaściwa. Pytano mnie, dlaczego

tytuł tomiku Milczenie mówi? Bo mo im

zda niem mil cze nie ma czę sto więk szą

moc niż mo wa, niż wy powia da nie

ogrom nej ilo ści słów czy zdań.

Tomik Milczenie mówi oraz Wielkopostne

i wielkanocne spotkania, mo żna

nabyć w sklepiku „Na Strychu” przy kościele

kolejowym.

LEŚ, HSZ, PG

MARZEC 2010 Sądeczanin 75

KULTURA

Mi strzo wie obiek ty wu

W mi nio nym ro ku fo to gra fi cy z KTF

współorganizowali lub brali udział w 47

wystawach w 22 galeriach. Wielu z nich

zdobywało laury w kraju i za granicą.

Do największych przedsięwzięć należały

ekspozycje w Muzeum Ziemi PAN

w War sza wie oraz w Ka li nin gra dzie

w Rosji. Wspólnie z redakcją „Almanachu

Mu szy ny” i Do mem Pol sko -Sło -

wac kim w Ba rde jo wie przy go to wa no

konkurs-wystawę pt. Detal architektoniczny

Bardejowa.

Za pracę społeczną na rzecz promocji

Są dec czy zny Zło tym Jabł kiem Są -

dec kim zo stał wy ró żnio ny An drzej

Petryszak, obchodzący 40-lecie przygody

z fotografią. Srebrne Jabłka Sądeckie

otrzy ma li od sta ro sty Ali cja Przy by -

szowska i Jacek Nowak.

Nie daw no KTF przy stą pi ło do Są -

deckiej Federacji Organizacji Kulturalno

-Ar ty stycz nych. W ar chi wum KTF

zgromadzono blisko 5 tys. zdjęć ok. 220

autorów. (LEŚ)

Wła dze KTF

Tancerze – zdęcie roku FOT. DANIEL JANISZYN

Zdjęcie pt. Tancerze Daniela Jani

szy na, 48-let nie go zna ne go

fo to gra fi ka z No we go Są cza,

właściciela popularnego zakładu

Foto-Janiszyn przy ul. Sobieskiego,

zostało uznane za fotografię roku wykona

ną w gro nie człon ków Kry nic kie go

To wa rzy stwa Fo to gra ficz ne go. KTF

sku pia 113 osób, w tym 30 ko biet. Śred -

nia wie ku wy no si 35 lat, pra wie ty le, ile

lat działa organizacja.

W ostatnich miesiącach KTF zorgani

zo wa ło trzy ple ne ry ar ty stycz ne

(w Ma ru szy nie, Lip ni cy Mu ro wa nej

i Bardejowie), uczestniczyło w międzyna

ro do wym ple ne rze na Ukra inie.

Prezes: Ju liusz Ja roń czyk, wiceprezes:

Alicja Przybyszowska, sekretarz: Te re sa Ba -

sa ły ga, skarb nik: Jo lan ta Szysz ka, człon ko -

wie Za rzą du: Piotr Kruk i Piotr Kul bat.

Komisja Rewizyjna: Do ro ta Koł bon (prze -

wod ni czą ca) Ja nusz Śmia łek i Je rzy Pa sa dyn.

Duszą i podporą towarzystwa jest Juliusz Jaroń

czyk, pre zes od 32 lat, pe da gog, swe go

czasu wychowawca w sanatorium Neuropsychiatrii

Dziecięcej „Jar” w Muszynie i później

pracownik szpitala w Krynicy, w latach sześćdziesiątych

współzałożyciel (m. in. ze Stanisławem

Zygadłą) Klubu Modelarstwa

Kosmiczno-Lotniczego „Zefirek” w Muszynie

(wyszkolono tu ponad tysiąc modelarzy), jedyny

mistrz świata w modelarstwie (kosmicznym

– rakiet czasowych ze spadochronami)

z regionu sądeckiego (w Jamboł w Bułgarii,

1978), wielokrotny mistrz Polski, konstruktor

oryginalnych modeli.

76 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

HISTORIA

Wytyczne partyjne dla sądeckiej

Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej z 1948 r.

Ormowcami włóczyć

W1946 r. pol skie wła dze ko -

munistyczne powołały para

mi li tar ną, spo łecz ną

or ga ni za cję o na zwie

Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej

(OR MO). Jej za da niem by ło

wspie rać dzia ła nia Mi li cji Oby wa tel -

skiej. Ormowcy niechlubnie zapisali się

w pa mię ci ludz kiej, do dzi siaj sło wo

„ormowiec”, to obraźliwy epitet, oznaczający

człowieka podłego, który dla niskich

celów szkodzi innym, starając się

za wszelką cenę przypodobać władzy.

Członkowie ORMO rekrutowali się

w przeważającej mierze spośród członków

Polskiej Partii Robotniczej, a następnie

spo śród człon ków Pol skiej

Zjednoczonej Partii Robotniczej. Skład

ORMO zasilały także jednostki związane

ze Zjednoczonym Stronnictwem Ludowym,

Stronnictwem Demokratycznym

oraz osoby bezpartyjne. Początkowo, jednostki

ORMO powstałe na Sądecczyźnie

podporządkowane były Wojewódzkiej

Komisji Bezpieczeństwa w Krakowie,

a następnie były sterowane przez aparat

PZPR. Propaganda komunistyczna głosiła,

że dla OR MO na le żny jest sza cu nek

i wdzięczność ze strony społeczeństwa.

W prasie z lat czterdziestych ubiegłego

stulecia można znaleźć takie kłamliwe

wypowiedzi na temat tej organizacji, jak

np.: „Robotnicy i chłopi w nowej Polsce

dają nie tylko swoją ofiarną pracę i wysiłek

dla dobra narodu, ale osłaniają

również budowanie naszej wspólnej przyszłości.

Wstąpili oni masowo w szeregi

Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej

i bronią socjalistycznego budownictwa

przed atakami wrogów mas

pracujących i narodu polskiego. Czy to

w warsztatach pracy, czy na roli spełniają

oni swoje obowiązki rzetelnie, a w razie

potrzeby z bronią w ręku stają

na straży bezpieczeństwa”.

Współ cze śnie spra wy zwią za ne

z funkcjonowaniem ORMO w czasach

Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej budzą

wiele emocji. Niektórzy z wypowiada

ją cych się na ten te mat do wo dzą, iż

przy na le żność do OR MO nie by ła

czymś ne ga tyw nym, że wstą pie nie

do niej wca le nie mu sia ło ozna czać

współpracy z aparatem bezpieczeństwa

i do no sów na in nych. Bez wąt pie nia

część człon ków tej or ga ni za cji za cho -

wywała się biernie wobec sytuacji społecz

no -po li tycz nej i nie dzia ła ła

Pewna grupa ludności

sądeckiej z racji

przynależności do ORMO

czerpała korzyści

majątkowe za gorliwe

wypełnianie swych

obowiązków. Te ostatnie

sprowadzały się

najczęściej, jak informują

zachowane materiały

archiwalne, do donosów

na innych obywateli.

na szkodę innych (zdarzały się przypadki,

że oby wa te le zo sta wa li zmu sze ni

MARZEC 2010 Sądeczanin 77

do wstąpienia do ORMO, np. podczas

starania się o pracę).

Nie można jednak przemilczeć faktu,

że pewna grupa ludności sądeckiej z racji

przynależności do ORMO czerpała

korzyści majątkowe za gorliwe wypełnia

nie swych obo wiąz ków. Te ostat nie

spro wa dza ły się naj czę ściej, jak in for -

mują zachowane materiały archiwalne,

Wojewódzki Komitet PPR

liczył, że rozbudowanie

szeregów ORMO pozwoli

zdławić resztki opozycji.

Wytyczna, która została

postawiona

przed ormowcami,

brzmiała: „gromić

niedobitki band”.

do donosów na innych obywateli. W ich

wyniku wiele osób spotkały restrykcje,

w tym ka ry wię zie nia, po bi cia. Z per -

spektywy czasu te działania ormowców

należy ocenić bardzo negatywnie. Wyrządzili

oni krzywdę wielu niewinnym

ludziom, byli pachołkami władzy ludowej,

bez względ nie zwal cza ją cy mi de -

mokratyczną opozycję.

Niektóre działania ormowców i milicjantów

wywoływały sprzeciw osób niezwiązanych

z władzą ludową. Ich

poczynania próbowano ośmieszać poprzez

śpiewanie piosenek-paszkwilów

na ich te mat. Wią za ło się to jed nak ze

sporym ryzykiem. W społeczeństwie

brak było wzajemnego zaufania. Donosu

do Służby Bezpieczeństwa można było

się spo dzie wać nie mal ze stro ny ka żde -

go. W rejonie Łącka, szczególnie chętnie

nucono następującą przyśpiewkę:

„Milicyją orać, ormowcami włóczyć!

Żeby tych próżniaków roboty nauczyć...”.

Or mow cy w wy ści gu pra cy

Trudna sytuacja polityczna w Polsce

w la tach 1946-1948 zmu si ła ko mu ni -

stów do roz bu do wy struk tur OR MO.

W kra ju za cho dzi ły wów czas wa żne

wydarzenia polityczne (referendum, wybory,

walka z podziemiem). Nowe władze

by ły świa do me fak tu, że

HISTORIA

do likwidacji opozycji nie wystarczą tylko

funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa

Pu blicz ne go i Mi li cji

Obywatelskiej. Zdawano sobie sprawę,

że po trzeb ny jest ktoś wię cej, ktoś, kto

bę dzie ofiar nie wy ko ny wał za da nia

w zakresie działalności polityczno-propagandowej,

zwalczania opozycji.

Na początku stycznia 1948 r. Wojewódzki

Komitet Polskiej Partii Robotniczej

w Kra ko wie wy słał

do Powiatowych i Miejskich Komitetów

PPR pismo, w którym zalecał rozbudowę

szeregów ORMO, stawiając przed tą

organizacją następujące zadania:

„1) Pod nieść trzy krot nie ilość człon -

ków oraz polepszyć stan organizacyjny,

wzorując się na systemie wojskowym;

2) Podwyższyć kwalifikacje komendantów

i dowódców przez wymianę i dobór

ludzi oraz intensywne ich szkolenie;

3) Rozpocząć intensywniejsze szkolenie

wojskowe a równolegle z nim polityczne

członków ORMO. Prace te należy

prowadzić przez zajęcia w terenie i kursy

na szczeblach wojewódzkich;

4) Szeroko rozbudować sieć świetlic

ormowskich, które mają służyć przykładem

dla in nych świe tlic, bę dąc do stęp ne

dla ogółu ludności. Świetlice ormowskie

ma ją być ośrod kiem pro mie nio wa nia

wiedzy politycznej i ogólnej kultury i cywi

li za cji, zwłasz cza w re jo nach wiej -

skich. Świe tli ce or mow skie win ny

prowadzić działalność uświadamiającą,

artystyczną, oświatową i rozrywkową;

5) Prowadzić masową pracę sportową

przez zakładanie przy świetlicach i oddziałach

ORMO klubów sportowych.

W pracy tej również należy nastawić się

na wieś, do której praca sportowa dotychczas

w mniejszym stopniu docierała”.

Wojewódzki Komitet PPR liczył, że

rozbudowanie szeregów ORMO pozwoli

zdławić resztki opozycji. Wytyczna, która

została postawiona przed ormowcami,

brzmiała: „gromić niedobitki band, odkrywać

i unicestwiać przez współpracę

z organami bezpieczeństwa zarodki przestępstwa

wszelakiego charakteru; usuwać

istniejące niedomagania w życiu gospodarczym

Polski przez zwalczanie spekulacji

i wydatny udział Ormowców

w wyścigu pracy; wychować demokratów

bezwzględnie oddanych sprawie Polski

robotniczo-chłopskiej”. Wojewódzki Komitet

PPR pouczał władze powiatowe odpowiedzialne

za rozwój liczebny ORMO,

jakie cele należy zrealizować, aby podołać

zadaniu. Zalecono, aby Komitet Powiatowy

PPR w Nowym Sączu wyznaczył

osobę odpowiedzialną za ORMO. Postulowano,

aby tą osobą był II sekretarz Komitetu

Powiatowego lub Miejskiego PPR.

Jego obowiązkiem było nawiązanie kontaktu

z wojewódzkim komendantem

ORMO, zapoznanie się z wszelkimi zarządzeniami

wojewódzkiej komendy

ORMO. Powiatowy komendant ORMO

został także zobowiązany do wytypowania

swych za stęp ców.

Analiza źródeł historycznych pozwala

stwier dzić, że wy tycz ne od no śnie

OR MO dla Ko mi te tu Po wia to we go

PZPR w Nowym Sączu nie były należycie

realizowane. Stan liczebny ORMO

uległ co praw da zwięk sze niu, ale ja kość

re kru tów nie za do wa la ła władz wo je -

wódzkich. 17 listopada 1948 r. II sekretarz

KW PPR prze słał do I se kre ta rza

Komitetu Powiatowego PPR w Nowym

Sączu dokument, w którym znalazły się

sło wa: „W do tych cza so wej prak ty ce

przyjmowania do ORMO popełniliśmy

szereg błędów, na skutek czego do jednostek

ORMO przedostali się ludzie klaso

wo nam ob cy – sza brow ni cy,

spekulanci, pijacy oraz tacy, dla których

le gi ty ma cja OR MO sta no wi pa ra wan

dla ciemnych machinacji. Na obecnym

etapie, zaostrzającej się walki klasowej

z elementami kapitalistycznymi i reakcyjnym

podziemiem, przed ORMO stoi

za da nie pro wa dze nia zde cy do wa nej

78 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

walki z tymi wrogami mas pracujących

o wzmocnienie władzy ludowej i stworzenie

warunków do budowy socjalizmu

w Pol sce. W związ ku z tym na le ży na -

tychmiast przystąpić do przeglądu szere

gów OR MO za rów no na szcze blu

dowódców, jak i szeregowych i przeprowadzić

gruntowną weryfikację na szczeblu

gromady, gminy i powiatu”.

Władze wojewódzkie zaleciły usunąć

z szeregów ORMO:

1) Bogaczy wiejskich;

2) Właścicieli większych przedsiębiorstw

prywatnych i większych zakładów

rzemieślniczych lub współudziałowców

różnych firm spekulacyjnych, ludzi o podejrzanych

źródłach utrzymania oraz restauratorów

i kupców;

3) Zamaskowanych wrogów, którzy

w celach dywersyjnych weszli w szeregi

OR MO, sze rząc tam pro pa gan dę

przeciw Polsce Ludowej i ZSRR;

4) Złodziei lub świadomych marnotraw

ców do bra pu blicz ne go, szkod ni -

ków gospodarczych czy malwersantów;

5) Nałogowych pijaków i osoby szerzące

demoralizację.

Przegląd szeregów

Cy to wa ny wy żej do ku ment stwier -

dzał, że w celu przeprowadzenia dokładne

go prze glą du sze re gów OR MO

na le ży po wo łać po wia to we, miej skie

i gminne komisje weryfikacyjne. Skład

tych komisji mieli tworzyć: sekretarz powiatowego

(miejskiego) komitetu PPR,

szef powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa

Publicznego, komendant powiatowy

MO i za stęp ca ko men dan ta

powiatowego do spraw ORMO. W terminie

do dnia 28 listopada 1948 r. plano

wa no prze pro wa dzić po wia to wą

od pra wę se kre ta rzy ko mi te tów gmin -

nych PPR, komendantów powiatowych

MO i do wód ców gmin nych jed no stek

ORMO. W grudniu 1948 r. komisje wery

fi ka cyj ne mia ły za koń czyć prze gląd

składu personalnego ORMO na Sądecczyź

nie, skru pu lat nie prze ana li zo wać

zebrany materiał dowodowy oraz sprawdzić

postawione zarzuty. Ostateczna wery

fi ka cja mia ła na stą pić w dniu 25

grud nia 1948 r. Wów czas to po win no -

ścią komisji weryfikacyjnej było wystąpić

z wnio skiem do wo je wódz kie go

ko men dan ta MO o za bra nie, po zo sta -

wie nie lub wy da nie bro ni człon kom

ORMO. Do 5 stycznia 1949 r. zalecono

przysłać dokładne sprawozdanie z akcji

do Komitetu Wojewódzkiego PPR.

Wła dze wo je wódz kie pod ję ły ta kże

decyzję o weryfikacji stanu osobowego

Milicji Obywatelskiej na Sądecczyźnie.

W tej sprawie zostało w dniu 19 listopada

1948 r. skierowane pismo do I sekreta

rza po wia to we go Ko mi te tu PPR

w Nowym Sączu. Wojewódzki Komitet

PPR w Krakowie wydał zarządzenie nakazujące

natychmiastowe przystąpienie

nie tylko do oceny dotychczasowej działal

no ści MO, ale i rów nież zle cił prze -

pro wa dzić nie zwłocz ny wer bu nek

kan dy da tów do sze re gów MO we

wszystkich fabrykach, zakładach pracy:

„Kandydatów w naszym województwie

– brzmiało rozporządzenie – musimy

zwerbować ponad 500. Dotychczas

w szeregach MO są duże braki osobowe,

przez co w pew nym stop niu utrud nio -

na jest wal ka z ban da mi, ele men tem

prze stęp czym i re ak cyj nym. Do koń ca

grud nia br. mu si my uzu peł nić sze re gi

MO ludź mi war to ścio wy mi, od da ny mi

obecnemu ustrojowi, ludźmi klasy robotniczej,

element ten możemy tylko znaleźć

wśród ludzi pracy. Do werbunku należy

przystąpić z pełnym poświęceniem i zrozumieniem

potrzeby. Nie szczędzić wysił

ku, tru du dla do bra na szej Par tii.

Kandydatów należy wybierać pewnych,

aby nie za śmie cać sze re gów MO…

W czasie werbunku należy utworzyć komisję

kwalifikacyjną, która orzeka przydat

ność kan dy da ta”. Okre ślo no

wa run ki przy ję cia kan dy da ta do MO.

Jak wynika z poniższego wyszczegól -

nienia, nie były one zbyt wymagające.

Starający się o przyjęcie do Milicji Obywatelskiej

musiał być/posiadać:

1) obywatelstwo polskie;

2) kla so wy nie ob cy;

3) nieskazitelną przeszłość;

4) umiejętność czytania i pisania;

5) wiek od 20 do 35 lat;

6) prze ko na nia de mo kra tycz ne po -

parte referencjami;

7) wymagany stan zdrowia.

Omówione w niniejszym artykule wytyczne

dla sądeckiej Ochotniczej Rezerwy

Milicji Obywatelskiej zostały wydane

Starający się o przyjęcie

do Milicji Obywatelskiej

musiał posiadać

umiejętność czytania

i pisania.

w okresie, kiedy nastąpiło połączenie

PPR z PPS. W grud niu 1948 r. po wsta ła

Polska Zjednoczona Partia Robotnicza

(PPS zo sta ła wchło nię ta przez PPR), a jej

pierwszym sekretarzem został Bolesław

Bierut. Polscy komuniści dawali wyraz

przekonaniu, że w jednym kraju może

być tylko jedna partia polityczna. Zastała

ona podporządkowana Związkowi Radzieckiemu.

Nastąpiła indoktrynacja społeczeństwa

w duchu stalinowskim.

JAN WNĘK

Autor jest doktorem historii, badaczem

archiwów, pochodzi z Sądecczyzny

MARZEC 2010 Sądeczanin 79

HISTORIA

Tragedia na Dunajcu w marcu 1949 roku

Wra ca li ze szko ły

i od spo wie dzi

Sześćdziesiąt jeden lat temu, w dniu 31 marca 1949 r.

miało miejsce tragiczne zdarzenie. Tego dnia, o godz. 15,

w czasie przewozu przez Dunajec ludności wracającej

z kościoła oraz dzieci szkolnych, wracających ze szkoły

w Jazowsku do położonych na drugim brzegu rzeki

Brzyny i Obidzy, łódź wskutek uderzenia fal przechyliła

się, co spowodowało wpadnięcie do wody i utonięcie

wielu osób, w tym większości dzieci.

Na temat tego katastrofalnego

w skutkach wydarzenia niewiele

się ówcześnie mówiło,

a ta kże pi sa ło. Po sta ra ły się

o to władze komunistyczne, którym zależało

na nienagłaśnianiu tragedii.

La ko nicz ne in for ma cje na te mat

śmierci kilkunastu osób w nurtach Dunajca

znalazły się w „Gazecie Krakowskiej”,

a ta kże „Dzien ni ku Pol skim”.

W pierwszym z dzienników napisano 1

kwietnia 1949 r.:

„W dniu wczorajszym w powiecie nowosądeckim

zdarzył się straszny wypadek.

O godzinie 15.30 gromada ok. 40

lu dzi, w tym więk szość dzie ci od lat 7

– 16 wra ca jąc z ko ścio ła w Ja zow sku

i chcąc się mię dzy Ja zow skiem a Łąc -

kiem przedostać przez Dunajec do wsi

Obi dza, wsia dła na prom. Gdy prom

znaj do wał się już przy dru gim brze gu,

wart ki prąd wo dy zdo łał za lać część pro -

mu. Wśród znaj du ją cych się na pro mie

po wsta ła pa ni ka. Wszy scy rzu ci li się

na tę część pro mu, gdzie wo da jesz cze

się nie dostała. Spowodowało to wywróce

nie się pro mu do gó ry dnem. Po ziom

wody tego dnia był wysoki. W rezultacie

uratowało się zaledwie 12 osób, 5 ofiar

wyciągnięto w Jazowsku, a 7 w Kadczy.

Resz ty na ra zie nie od na le zio no, gdyż

zwłoki przypuszczalnie popłynęły z prądem.

Akcja poszukiwania ofiar trwa nadal.

Wła dze prze pro wa dza ją w tej

tragicznej sprawie szczegółowe dochodzenia”.

Z kolei w „Dzienniku Polskim” zamieszczono

następującą informację:

Wśród znajdujących się

na promie powstała

panika. Wszyscy rzucili się

na tę część promu, gdzie

woda jeszcze się nie

dostała. Spowodowało to

wywrócenie się promu

do góry dnem.

„31 mar ca o godz. 15.30 wra ca ła

promem do miejscowości Obidza i Brzyna

młodzież szkolna w wieku 8 – 15 lat

oraz kil ka osób star szych od spo wie dzi

w kościele w Jazowsku. W czasie przybi

ja nia do brze gu od stro ny Obi dzy

wskutek wadliwego manewrowania promem

wdar ła się wo da na po kład, po wo -

du jąc pa ni kę. Dzie ci wy ska ki wa ły

z promu, mniejsze zmywała woda, której

stan jest wysoki. Na łodzi znajdowało się

oko ło 45 osób, z cze go ura to wa no 20

tak, iż za cho dzi oba wa, że 25 osób uto -

nę ło. Tra gicz ne sce ny roz gry wa ły się

na oczach ze bra nej po dru giej stro nie

rzeki ludności. Zaalarmowana straż pożar

na przy by ła na miej sce ka ta stro fy

po upły wie kil ku mi nut, wy do by wa jąc

w Kadczy 5 osób, na moście w Gołkowi

cach jed ną oso bę, w No wym Są czu

jedną osobę. Za resztą czynione są poszukiwania.

Na wiadomość o katastrofie

przybył na dwóch samochodach oddział

WOP wraz z pa tro lem kon nym, któ ry

rozpoczął patrolowanie brzegów Dunajca.

Ak cją wy do by wa nia lu dzi z wo dy

w No wym Są czu kie ro wał ko men dant

zawodowej straży pożarnej Józef Rojek.

W ak cji ra tow ni czej bra ły udział straż

po żar na z Łąc ka, Ja zow ska, Kad czy,

Starego Sącza, Podegrodzia, które stawi

ły się z ca łym sprzę tem. Ce lem usta -

le nia po czy jej stro nie le ży

wina w powyższym tragicznym wypadku

prowadzone są energiczne dochodzenia,

aby winnych pociągnąć do surowej

odpowiedzialności”.

Ile by ło ofiar?

Zachowane materiały źródłowe podają

rozbieżne dane odnośnie liczby ofiar.

Do dnia 1 kwiet nia godz. 12. w po łu dnie

znaleziono ciała 12 osób, w tym 3 kobiet

i 1 mę żczy zny oraz 8 dzie ci. 1

kwiet nia przy był na miej sce wy pad ku

pro ku ra tor oraz sę dzia śled czy, któ rzy

przesłuchali świadków. Pogrzeb części

ofiar od był się w Ja zow sku 3 kwiet -

nia 1949 r. o godz. 17. By ła to nie dzie -

la. W po grze bie wzię li udział, prócz

miej sco we go spo łe czeń stwa, wła dze

gmin ne i de le ga cje wie lu or ga ni za cji

społecznych.

To katastrofalne w skutkach wydarzenie

by ło ana li zo wa ne przez cen tral ne

władze polityczne. 13 kwietnia 1949 r.

Ministerstwo Administracji Publicznej

zwróciło się do Urzędu Wojewódzkiego

w Kra ko wie z proś bą o na de sła nie

szczegółowych informacji, dotyczących

zatonięcia łodzi na Dunajcu. W wykona

niu po wy ższe go za rzą dze nia Urząd

Wo je wódz ki przed ło żył spra woz da nie

(AP Kra ków, UW II, sygn. 949,

k. 551, 553; Pismo Urzędu Wojewódzkiego

w Krakowie do Ministerstwa Ad-

80 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

wymaganych planów urządzenia prze -

wozu na Dunajcu w Jazowsku i przewóz

odbywa się do tej pory… na nieocechowa

nej ło dzi, któ ra nie da je peł nej gwa -

ran cji i zu peł ne go bez pie czeń stwa…

Pogrzeb części ofiar odbył

się w Jazowsku

3 kwietnia 1949 r.

o godz. 17. Była to

niedziela. W pogrzebie

wzięli udział, prócz

miejscowego

społeczeństwa, władze

gminne i delegacje wielu

organizacji społecznych.

mi ni stra cji Pu blicz nej w War sza wie).

Informowano w nim, że z łodzi korzystano

bez zezwolenia władz. 13 listopada

1948 r. sta ro sta po wia to wy

nowosądecki wysłał do Urzędu Gminy

w Łącku pismo następującej treści:

„Mimo kilkakrotnych zarządzeń, nie

przedłożyły gromady Obidza i Jazowsko

W tym stanie sprawy, utrzymanie przewozu

jest niedopuszczalne. Na zasadzie

art. 187 usta wy wod nej z 19.9.1922 Dz.

U. R. P. nr 102 – za ka zu ję dal sze go prze -

wo zu ło dzią na Du naj cu w Ja zow sku,

pod zagrożeniem sankcji karnych, przewi

dzia nych w art. 247 cyt. usta wy. Po -

ste ru nek MO w Łąc ku otrzy mu je

rów no cze śnie za rzą dze nie za mknię cia

łodzi na łańcuch i złożenia kluczy w zarządzie

gminy w Łącku. O tym zawiadomić

na le ży za in te re so wa ne gro ma dy:

Obidzę, Brzynę i Jazowsko” (AP Kra -

ków, UW II, sygn. 949, k. 599; Pi smo

starosty powiatowego nowosądeckiego

do zarządu gminy w Łącku).

Łódź uruchomił przewoźnik na skutek

próśb lo kal nej lud no ści, któ ra nie

miała możności przedostania się przez

Dunajec do drogi asfaltowej i kościoła.

Tragedia z marca 1949 r. wydarzyła

się w okre sie bar dzo trud nym dla spo łe -

czeństwa sądeckiej wsi. Powoli dźwigała

się ona wów czas ze skut ków dru giej

woj ny świa to wej. Nę ka na by ła przez

nieszczęśliwe zdarzenia losowe, klęski

ele men tar ne, a ta kże bez li to śnie przez

komunistów. Władze polityczne zwiększały

ilość obowiązkowych dostaw płodów

rolnych dla państwa. Przystąpiono

do kolektywizacji rolnictwa, tj. likwidacji

prywatnej własności ziemi i tworzenia

spółdzielni produkcyjnych.

JAN WNĘK

MARZEC 2010 Sądeczanin 81

SPORT

Nasi na Paraolimpiadę

Piąt ka ze Star tu

Dwunastu sportowców niepełnosprawnych – trzy kobiety

i dziewięciu mężczyzn – reprezentować będzie Polskę

w X Zimowych Igrzyskach Paraolimpijskich

w Vancouver (12-21 marca).

Wśród nich piątka zawodników

(wystąpią w biegach

narciarskich i biathlonie)

Startu Nowy Sącz: Arleta

Dudziak, Katarzyna Rogowiec, Jan Koło

dziej, Ka mil Ro siek i Ro bert Wą tor.

Opiekunem i szefem misji olimpijskiej

jest również sądeczanin Stanisław Ślęzak,

a serwismenami Leszek Pochwała

i Dawid Damian. Wylot do Kanady: 5

marca.

– Tra sy za wo dów są nam zna ne, by li -

śmy tam przed ro kiem na pró bie przed -

olimpijskiej – mówi Kamil Rosiek. – Są

one śred nio trud ne, bar dzo szyb kie, co

mi od po wia da, bo naj le piej czu ję się

w sprincie biatlonowym.

Najmłodszą w tym gronie jest Arleta

Du dziak, naj star szym Ro bert Wą tor

(rocznik 1955, rodem z Dobrej), mistrz

i wi ce mistrz świa ta. Po wy pad ku ma

am pu to wa ne koń czy ny dol ne. Star tu je

jako sledżysta – od nazwy specjalnej odmiany

narto-sanek, będącej zimową mutacją

sportowego wózka.

Utytułowanym zawodnikiem jest Jan

Ko ło dziej (ur. w 1970 w Li ma no wej),

który od dziecka nie zgina stawów kolanowych.

Ma na swym koncie medale

olim pij skie: zło ty z Al ber tvil le (1992)

w wy ści gu na 5 km, po nad to je den

srebrny i trzy brązowe.

Nadzieje na olimpijskie laury wiązane

są ta kże z Ka mi lem Roś kiem (ur.

w 1984 w No wym Są czu), któ ry uro dził

się z niewykształconą prawą nogą.

Przed wyjazdem do Kanady nasi zawodnicy

trenowali na Polanie Jakuszyckiej

w Szklarskiej Porębie, uczestniczyli

też w pucharowych imprezach we Francji

i Niem czech.

W dotychczasowym dorobku zimowych

pa ra olim piad pol scy spor tow cy

ma ją 44 me da le, w tym 11 zło tych, 7

srebrnych i 26 brązowych. Warto wiedzieć,

że medal paraolimpijski gwarantuje

zawodnikom stałą rentę.

Przesłaniem ruchu paraolimpijskiego

jest stwo rze nie mo żli wo ści współ za -

wodnictwa osobom niepełnosprawnym

na takich samych zasadach, jak osobom

pełnosprawnym. Dla wielu osób niepełno

spraw nych sport jest szan są otwar cia

się na życie, zdobycia akceptacji w środowisku

społecznym i zobaczenia świata.

Star tu ją cy w igrzy skach

Kan dy dat ka do me da li w Van co uver, Ka ta rzy na Ro go wiec, po cho dzi

z Rabki-Zarytego, startuje w barwach Startu Nowy Sącz

82 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Dzięki rodzicom poprzez

sport odzyskała chęć do

życia. Mama i tata nigdy jej

w niczym nie wyręczali i

nie izolowali od

rówieśników. Kasia pływa,

jeździ na rowerze i rolkach.

Bez problemów kieruje

samochodem, sama

sprząta i gotuje.

paraolimpijskich sportowcy dążą do perfekcji

na miarę swoich – ograniczonych

przez niepełnosprawność – możliwości.

Zło ta Ka sia

W poprzednich igrzyskach, cztery lata

temu w Turynie, jedyne medale – dwa

złote – wywalczyła w biegach na 5 (stylem

dowolnym) i 15 km (stylem klasycznym)

Katarzyna Rogowiec. Ma też

na swoim koncie medale mistrzostw

świa ta: dwa zło te, czte ry srebr ne i je den

brązowy. W Vancouver chce powalczyć

o medale przede wszystkim w biathlonie.

Kasia ma 32 lata (ur. 14 października

1977). Jako trzyletnie dziecko w wypadku

podczas sianokosów straciła ręce.

Wiele miesięcy spędziła w szpitalu. Jak

mówi z tamtych lat niewiele pamięta.

– Znam te wydarzenia z opowiadań

moich rodziców, rodziny i to jest wszystko.

Na uczy łam się jeść i pić nie ma jąc

już rąk. Nie pa mię tam, jak to by ło mieć

rę ce. By ły mo men ty kie dy cho wa łam

przed ludź mi pro te zy, no si łam ta kie

bluz ki, aby nie by ło wi dać, że nie mam

rąk. Po tem stop nio wo coś się we mnie

prze ła ma ło. Udo wad nia łam so bie

i wszyst kim, że je stem w sta nie zro bić

wiele rzeczy. Moje sportowe początki zawdzię

czam oj cu, któ ry od ma leń ko ści

za chę cał mnie do jaz dy na nar tach.

Przed wypadkiem jeździłam i po wypadku

ta ta też po sta wił mnie na nar tach.

Dzięki rodzicom poprzez sport odzyska

ła chęć do ży cia. Ma ma i ta ta ni gdy

jej w niczym nie wyręczali i nie izolowali

od rówieśników. Kasia pływa, jeździ

na ro we rze i rol kach. Bez

FOT. PIG

problemów kieruje samochodem, sama

sprząta i gotuje.

W okre sie stu diów ży ła bar dzo ak -

tywnie. Założyła kółko teatralne i zaczęła

szukać klubu narciarskiego. Chciała

spró bo wać i... tak to się za czę ło.

– To są zwy cię stwa tak na praw dę

nad sa mym so bą. Zwy cię stwa, któ re

uświa da mia ją, że mo gę się cią gle cie -

szyć, że zno wu coś uda ło mi się prze ła -

mać, wywalczyć – podkreśla.

Jako zawodniczka sklasyfikowana jest

pod symbolem LW 5/7 (narciarka stojąca

– w sporcie niepełnosprawnych

z oczywistych powodów powszechnie

stosuje się handicapy w zależności

od stopnia niepełnosprawności). Trenuje

pod okiem Wie sła wa Cem py, b. za -

wodnika LKS Piątkowa, olimpijczyka.

Bierze udział we wszystkich konkurencjach

w narciarstwie klasycznym (biegi

na 5, 10, 15 km, szta fe ta 3 x 2,5 km, bia -

tlon na 7,5 i 12,5 km).

Jest magistrem ekonomii (po krakowskiej

AE), ukoń czy ła też stu dia po dy plo -

mo we w Wy ższej Szko le Za rzą dza nia

Per so ne lem w War sza wie. W 2008 r.

wraz z grupą niepełnosprawnych wzięła

udział w wy pra wie trek kin go wej

na Ki li man dża ro or ga ni zo wa nej przez

Fun da cję An ny Dym nej „Mimo

Wszystko”.

(LEŚ)

Sądeccy medaliści paraolimpiad

Innsbruck 1988

złoty i brązowy – Marcin Kos (biegi);

Albertville 1992

złote – Marcin Kos i Jan Kołodziej (biegi);

brązowe – sztafeta 4x5 km (Marcin Kos, Jan

Kołodziej, Marian Damian, Andrzej Pietrzyk),

Jan Kołodziej (biegi);

Lillehammer 1994

złote – 2 x Marcin Kos (biegi); srebrne – Jan

Kołodziej, Marcin Kos (biegi), Piotr Sułkowski

(biegi); brązowy – Jan Kołodziej (biegi);

Salt Lake City 2002

złoty i brązowy – Wiesław Fiedor (biegi),

brązowy – Bogumiła Kapłoniak (biegi);

Turyn 2006

złote – 2 x Katarzyna Rogowiec (biegi).

MARZEC 2010 Sądeczanin 83

SPORT

Każdy szanujący się Czytelnik naszego pisma powinien kibicować

szczypiornistkom UKS „Olimpia”

W bar wach „Są de cza ni na”

W niedzielę 14 lutego szczypiornistki UKS Olimpia

Nowy Sącz po raz pierwszy wystąpiły w meczu II ligi

w koszulkach z logiem miesięcznika „Sądeczanin”,

gromiąc Zgodę Ruda Śląska 29-22.

Wha li spor to wej przy ul.

Nad brze żnej są de czan ki

nie da ły szans ry wal kom

ze Ślą ska, do prze rwy na -

sze dziew czy ny pro wa dzi ły 15–10.

Po tym spotkaniu piłkarki ręczne Olimpii

zajmowały pierwsze miejsce w tabeli

z olbrzymimi szansami na awans do I ligi,

a do końca rozgrywek pozostały jeszcze

cztery spotkania.

– Ten mecz był wa żny, po nie waż gra -

li śmy z dru ży ną, któ ra zaj mu je trze cie

miej sce w ta be li – tłu ma czy ła tre ner

Olim pii Lu cy na Zyg munt, w in nym

wcieleniu dyrektor i nauczycielka wychowania

fizycznego w Gimnazjum nr 5

im. św. Kin gi. Jej pod opiecz ne to naj bar -

dziej wysportowane dziewczęta z sądeckich

gim na zjów i szkół śred nich,

trenują trzy razy w tygodniu.

Niedawno Lucyna Zygmunt podpisała

umowę o sponsoringu UKS Olimpia

z prezesem Fundacji Sądeckiej Zygmuntem

Berdychowskim i dziewczęta założy

ły no we ko szul ki. Nie trze ba

tłu ma czyć, że obo wiąz kiem Czy tel ni -

ków „Sądeczanina” jest teraz trzymanie

kciuków za szczypiornistki Olimpii.

Po czą tek pod... Olim pem

Uczniowski Klub Sportowy Olimpia

ma ty le lat, ile Gim na zjum nr 5 im. św.

Kingi. Wtedy dyrektorem największego

gimnazjum w mieście została w 1999 r.

nauczycielka wf i wielki przyjaciel sportowców,

Lucyna Zygmunt. Nazwa klubu

zro dzi ła się spon ta nicz nie pod czas

pierwszego obozu sportowego w Grecji.

Przez dwa ty go dnie są de czan ki tre no -

wa ły u stóp gó ry Olimp ra zem z mło -

dzieżą z Kateriny. Pierwszym prezesem

UKS „Olimpia” został Maciej Ciesielka.

Obecnie funkcję prezesa pełni Józef

Pyzik, znany sądecki handlowiec, radny

powiatowy, mając za zastępców Karola

Ba stę i Mie czy sła wa Ka czwiń skie go.

84 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Ponadto w zarządzie zasiadają: Maciej

Cie siel ka, Da nu ta Ka miń ska, Mo ni ka

Fi kiel -Szkar łat, Jo lan ta Pię ta, Ma ciej

Łukasik i Paulina Motak.

Nazwa klubu zrodziła się

spontanicznie podczas

pierwszego obozu

sportowego w Grecji. Przez

dwa tygodnie sądeczanki

trenowały u stóp góry

Olimp razem z młodzieżą

z Kateriny.

Kadrę szkoleniową stanowią trenerzy,

instruktorzy i nauczyciele wychowania

fi zycz ne go szko ły, wspo ma ga ni przez

wychowawców. Na wyróżnienie, oprócz

oczywiście dyr. Lucyny Zygmunt, zasługują

wuefiści: Jolanta Pięta-Saczka, Kazimierz

Dygoń, Dorota Olszewska i Dorota

Miechur.

Wszyscy trenerzy i działacze klubu

pra cu ją spo łecz nie. Po dzię ko wa niem

za tę pracę są sukcesy odnoszone przez

ich pod opiecz nych, o czym świad czy

bogata kolekcja pucharów i dyplomów

zdo bią cych hol szkol ny i ga bi net pa ni

dyrektor. Nie sposób wymienić wszystkich

lau rów zdo by tych przez szczy pior -

nist ki UKS „Olim pia” w mi nio nym

dziesięcioleciu. Najważniejsze z nich to

wy gra nie ogól no pol skich tur nie jów

w Szcze ci nie, War sza wie, Gli wi cach,

Gdyni, Lublinie, Krakowie, Chorzowie,

No wym Są czu w ró żnych ka te go riach

wiekowych. Z zagranicznych sukcesów

trzeba wymienić I miejsce w międzynarodowym

turnieju w kategorii młodziczek

w Da nii oraz III miej sce

w ogólnoświatowym turnieju piłki ręcznej

(95 drużyn z całego świata) w kategorii

juniorek młodszych w Göteborgu.

(HSZ)

Pod opieką świętej Kingi

Przed staw my się

Powstanie Gimnazjum nr 5 im.

św. Kin gi w No wym Są czu

wią że się ści śle z wi zy tą

w 1999 r. na Sądecczyźnie Jana

Pawła II, który w Starym Sączu kano

ni zo wał Pa nią Zie mi Są dec kiej

– pa tron kę na szej szko ły. Po stać św.

Kingi, jako wzorzec osobowy, stała się

dla nas wskazówką przy tworzeniu syste

mu war to ści, któ ry zo stał wpi sa ny

w działania wychowawczo-dydaktyczne

szko ły.

Na pamiątkę tamtego wydarzenia rodzice

ufundowali tablicę, poświęconą

przez Jana Pawła II. Na prośbę młodzieży

siostry klaryski opracowały hymn szkoły,

a niedługo potem otrzymaliśmy piękny

sztandar. Z inicjatywy uczniów pierwszego

rocznika zostały wprowadzone jednolite

stroje z emblematem św. Kingi.

W ka żdym ro ku próg na szej szko ły

przekraczają młodzi ludzie z marzeniami

i na dzie ja mi, że tu zdo bę dą do bre

wykształcenie oraz nawiążą wspaniałe

przyjaźnie, a w razie trudności odnajdą

po moc ną dłoń. O wy so kim po zio mie

na ucza nia szko ły świad czą suk ce sy

w konkursach przedmiotowych, w których

54 na szych uczniów zy ska ło ty tuł

finalisty lub laureata. Rozwijaniu zainteresowań

młodych ludzi i kształtowaniu

ich cha rak te rów słu żą ró żno rod ne

za ję cia po za lek cyj ne. Licz ne pro jek ty

edukacyjne związane z wymianą zagraniczną

młodzieży powodują, że uzyskali

śmy ty tuł „Gim na zjum otwar te go

na Europę”. Nasza szkoła jest organizato

rem wie lu cie ka wych kon kur sów

m.in. „Potyczki z literaturą”, „Doświadcze

nie fi zycz ne ro ku”, eko lo gicz ny,

o patronce szkoły.

W cią gu 10 lat uda ło nam się stwo -

rzyć swoistą tradycję szkoły. Charaktery

stycz ny strój szkol ny, uro czy ste

przyjęcie klas pierwszych w poczet gimnazjalistów,

święto szkoły organizowane

nie tyl ko dla uczniów, ale ta kże dla

społeczności lokalnej, czy coroczne rajdy

szla kiem św. Kin gi – wszyst ko ra zem

two rzy to żsa mość spo łecz no ści szkol -

nej. Na uczy cie le, ma jąc świa do mość

ogromnego zróżnicowania w poziomie

wiedzy i umiejętności swoich uczniów,

prowadzą zajęcia kompensacyjne, które

ma ją nie tyl ko ogrom ny wpływ na pod -

niesienie wyników kształcenia, ale także

na budowanie więzi w relacjach uczeń

– nauczyciel. Dzięki takiemu podejściu

pe da go gów i do sto so wa niu bu dyn ku

do potrzeb uczniów niepełnosprawnych

mogą w naszej szkole działać klasy integracyjne.

Szkoła zajmuje co roku czołowe miejsca

w wynikach egzaminu gimnazjalnego,

a w 2009 r. osią gnę ła naj więk sze

rezultaty we współczynnikach EWG.

Współ pra ca ro dzi ców, na uczy cie li,

or ga ni za cji uczniow skich przy czy ni ła

się do te go, że na sze gim na zjum ja ko

pierw sze na Są dec czyź nie otrzy ma ło

cer ty fi kat Szko ły Pro mu ją cej Bez pie -

czeństwo.

LU CY NA ZYG MUNT

MARZEC 2010 Sądeczanin 85

SPORT I TURYSTYKA

Przed 20 laty reaktywowano Oddział „Beskid”

Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego

Dwa razy rozwiązani

Oddział „Beskid” Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego

w Nowym Sączu powstał w 1906 r. i szybko stał się

jednym z czołowych w kraju. Prowadził szeroką

działalność z udziałem tak wybitnych postaci jak prof.

Sosnowski czy prof. Rapf. Dwie przerwy w działalności

PTT spowodowały totalitarne systemy. Najpierw

faszystowski, a potem komunistyczny.

Po woj nie To wa rzy stwo wzno -

wi ło dzia łal ność, ale w 1950 r.

na po le ce nie władz ko mu ni -

stycznych, zostało zlikwidowane.

Po dob ny los do tknął też in ne

or ga ni za cje o „nie słusz nym” ro do wo -

dzie, w tym tak za słu żo ne jak Zwią zek

Harcerstwa Polskiego czy Towarzystwo

Gimnastyczne „Sokół”. Organizacje te

likwidowano lub „unifikowano” tak, by

łatwiej można było nimi sterować. PTT

został wchłonięty przez nowo powstałe

PTTK. Nadzieję na reaktywację organizacji

dał dopiero solidarnościowy zryw

społeczeństwa w latach 1980/1981. Powsta

ły wte dy pierw sze struk tu ry PTT,

które 13 grudnia 1981 r. zostały przez

wła dze ko mu ni stycz ne po raz ko lej ny

rozwiązane. Towarzystwo po wielu próbach

uda ło się za re je stro wać je sie -

nią 1988 r., a rok póź niej od był

się I Zjazd odrodzonego PTT. Oddział

w Nowym Sączu został reaktywowany

z inicjatywy Macieja Zaremby. Zebranie

za ło ży ciel skie od by ło się 31 mar -

ca 1990 r. w hotelu „Panorama”. Zarząd

składał się w całości z nowosądeckich

prze wod ni ków, a pre ze sem wy bra no

Macieja Zarembę, który funkcję tę pełnił

przez pięć trzy let nich ka den cji

do 2004 r., gdy nada no mu ty tuł Ho no -

rowego Prezesa Oddziału. Przez trzy lata

PTT prze wo dził Woj ciech Lip pa

a od 2007 r. pre ze su je mu Woj ciech Sza -

rota. Biorąc pod uwagę osoby aktualnie

pła cą ce skład ki, Od dział po sia da 330

człon ków. Łącz nie jed nak, od 1990 r.

wstąpiło do niego 985 osób i niedługo

zostanie wręczona legitymacja o numerze

1000.

W gó ry mi ły bra cie

Od po cząt ku przy ję to za sa dę, że

miejsce PTT jest w górach i organizacja

wy cie czek gór skich sta ła się pod sta -

wo wą dzia łal no ścią Od dzia łu.

To wa rzy stwo pro pa gu je w ten spo sób

regularne uprawianie turystyki górskiej

jako formy czynnego wypoczynku i poży

tecz ne go spę dza nia wol ne go cza su.

Są to zarówno wycieczki jednodniowe,

jak i kil ku na sto dnio we wy pra wy.

Pierwsza odbyła się 24 czerwca 1990 r.

na grań Do li ny Cho cho łow skiej.

Uczest ni czy ło w niej 46 osób, a prze -

wodnikami byli Stanisław Leśnik, Stani

sław Sma ga i Ma ciej Za rem ba.

Przez 20 lat zorganizowano aż 1463 imprezy,

z czego 81 w samym tylko 2009

r. Łącz nie uczest ni czy ło w nich po -

nad 44 800 turystów. Wiele imprez we-

86 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

szło na sta łe do ka len da rza Od dzia łu,

jak cho cia żby co rocz ne po ko ny wa nie

hi sto rycz nej tra sy z Piw nicz nej przez

Ra dzie jo wą do Ry tra, któ rą w dniu 1

lip ca 1906 r. prze szła pierw sza wy -

ciecz ka w hi sto rii „Be ski du”. In ne, to

czerw co we Noc ne Wę dro wa nie czy

Dzień Dziec ka w gó rach, li sto pa do wa

Szlakiem Legionów, grudniowe miko -

łajki na Babiej Górze, a także Góralska

Pa ster ka na Wik to rów kach w Ta trach,

msza święta Ludzi Gór na Jaworzynie

czy Wielkopiątkowa Droga do Krzyża

na Mogielicę. Niewątpliwie największą

atrakcją są coroczne wyprawy w góry

Europy. Łącznie wędrowano i wspinano

się w 21 kra jach, zdo by wa jąc też kil -

ka czterotysięczników.

Wszyst kie pra ce wy ko ny wa ne są

w PTT społecznie. Również przewodnicy

prowadzą wycieczki bez pobierania

wynagrodzenia. W ciągu 20 lat było ich

87, a najaktywniejsi to Maciej Zaremba

– 206 im prez, Wła dy sław Ko wal czyk

– 171, Krzysz tof Żucz kow ski – 153,

Wszystkie prace

wykonywane są w PTT

społecznie. Również

przewodnicy prowadzą

wycieczki bez pobierania

wynagrodzenia. W ciągu

20 lat było ich 87.

Wojciech Szarota – 126, Leszek Małota

– 106, Je rzy Gał da – 99, Ry szard Pa tyk

– 88, Wie sław Wcze śny – 48, Ro bert

Cem pa – 47 i Ma rek Woj sław – 40.

W 1998 r. Od dział zor ga ni zo wał kurs

przewodnicki, który ukończyły 53 osoby.

Powstało wówczas Koło Przewodników

PTT, któ re mu od po cząt ku

prezesuje Jerzy Gałda. Obecnie trwają

ostatnie wykłady na kolejnym kursie.

Od 2004 r. trwa współ pra ca z Są dec -

kim Uniwersytetem Trzeciego Wieku.

Organizacją wycieczek dla jego słuchaczy

zaj mu je się Wie sław Wcze śny. Od -

dział pomaga też w organizacji corocznych

Małopolskich Rajdów

Uniwersytetów Trzeciego Wieku. Ponadto

przy Od dzia le dzia ła od kil ku lat nie -

formalna grupa zwana „szalonymi

emerytami”. Organizatorem i przewodnikiem

50 wycieczek, które odbywają się

corocznie w połowie każdego tygodnia,

jest Stanisław Pałka.

Propagowana jest, szczególnie wśród

młodzieży, akcja zdobywania Górskiej

Odznaki Turystycznej PTT oraz dziecięcej

„Ku wier chom”. Do tej po ry przy -

zna no 360 od znak ró żnych stop ni.

Od 2009 r., z inicjatywy Wojciecha Szaroty

prowadzony jest konkurs „Zdobywa

my swój Mo unt Eve rest”.

Od 1990 r. Od dział po sia da wła sne

pi smo re da go wa ne od po cząt ku przez

Macieja Zarembę. Do tej pory ukazało

się 65. numerów „Beskidu” w łącznym

nakładzie 30 100 egzemplarzy. W 1996

i 1997 r. w trzech ko lej nych to mach „Al -

manachu Sądeckiego” ukazała się mono

gra fia Od dzia łu, na pi sa na przez

Macieja Zarembę. Natomiast w 2001 r.

Od dział wy dał ob szer ną mo no gra fię,

obejmującą lata 1906-1950, opracowaną

przez Wal de ma ra Na dol skie go,

a w 2005 r. mo no gra fię za la ta 1990-

2005 pióra Macieja Zaremby.

52 kilometry szlaku,

20 tomów kroniki

PTT zajmuje się także znakowaniem

szlaków. W 1991 r. oznakowano dojście

do Jaskini Zbójnickiej na stoku Jaworza

w Be ski dzie Wy spo wym a w 1995 r.

dojście do beskidzkiego Morskiego Oka

na sto ku Ma śla nej Gó ry w Be ski dzie

Ni skim. Wcze śniej, bo w 1992 r. w 700.

rocznicę śmierci, wyznakowano pięknie

rzeź bio ny mi ta bli ca mi, co jest ewe ne -

men tem w ska li kra jo wej, Szlak Bł. Kin -

gi ze Sta re go Są cza przez Prze hy bę

do Krościenka. Największym przedsięwzięciem

było w 1999 r. wyznakowanie

Nowosądeckich Szlaków Spacerowych,

otaczających miasto okolicznymi wzgórzami

52 km pierścieniem. Szlak zaprojektowali

Oktawian Duda i Władysław

Kowalczyk. Dwukrotnie wydano informa

tor z ma pą szla ku. W 2008 r. z ini cja -

ty wy Woj cie cha Sza ro ty wy da no

MARZEC 2010 Sądeczanin 87

SPORT

informator Nowy Sącz. Szlaki spacerowe

w obrębie Starego Miasta. Ostat nio

ukazała się angielska i niemiecka wersja

językowa.

Warto jeszcze wspomnieć o innych

działaniach Oddziału. Sekcja Narciarska

propaguje wędrówki na nartach śladowych

jako alternatywę dla narciarstwa

„wyciągowego”. Natomiast Sekcja Wysokogórska

organizuje przejścia ambitniej

szych tras gór skich w ma łych gru -

pach. Ma na koncie wielokrotne wyprawy

w Al py, a ta kże na Kau kaz, w gó ry

Afryki oraz na trudniejsze szczyty tatrzańskie.

Imponująca jest biblioteka

górska Oddziału, licząca ponad 6700 pozy

cji. Od dział włą czał się w wie le ak cji

ekologicznych, jak na przykład „Sprzątanie

świata” oraz inne, jak prowadzenie

kwesty na cmentarzu komunalnym w ramach

akcji „Ratujmy sądeckie nekropolie”.

Członkowie Koła Przewodników

pełnili służbę porządkową podczas wizyty

Jana Pawła II na starosądeckich błoniach

w dniu 16 czerw ca 1999 r. W 2001

r. Koło Przewodników było organizatorem

XV Ogólnopolskiej Pielgrzymki

W 2001 r. Koło

Przewodników było

organizatorem XV

Ogólnopolskiej Pielgrzymki

Przewodników

Turystycznych na Jasną

Górę, w której

uczestniczyło dwa tysiące

ludzi w czerwonych

swetrach, z całego kraju.

FOT. ARCHIWUM PTT ODDZIAŁ „BESKID” W NOWYM SĄCZU

Przewodników Turystycznych na Jasną

Górę, w której uczestniczyło dwa tysiące

ludzi w czerwonych swetrach z całego

kraju. Dużym przeżyciem było

poświęcenie sztandaru Koła pod obrazem

Czarnej Madonny.

Miłośnicy górskiej fotografii spotykają

się licznie na corocznych wernisażach,

któ re swe sta łe miej sce ma ją

w restauracji Ratuszowa. Oddział posiada

też Koło w Tarnobrzegu, liczące ponad

100 człon ków, naj prę żniej sze

w kraju. Członkowie Oddziału włączają

się ak tyw nie w wie le prac na rzecz ca -

łe go To wa rzy stwa. Mię dzy in ny mi

Ma ciej Za rem ba przez trzy ka den cje

peł nił funk cję wi ce pre ze sa Za rzą du

Głów ne go, a człon ka mi Za rzą du by li

Małgorzata Kieres, Wojciech Lippa i Jerzy

Gałda. Obecnie w najwyższych władzach

PTT są Woj ciech Sza ro ta oraz

Ja cek Go spo dar czyk z Ko ła w Tar no -

brzegu.

Wszystkie działania Oddziału znajdu

ją od zwier cie dle nie w po nad dwu -

dzie stu to mach kro nik, któ re przez 15 lat

opracowywała Anna Totoń. Szczegóły

do ty czą ce wszyst kich pól dzia łal no ści

Oddziału można znaleźć na stronie internetowej

www.pttns.pl, prowadzonej

przez Joannę Drylę-Bogucką.

(S)

88 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

TEKST PROMOCYJNY

MARZEC 2010 Sądeczanin 89

SPORT

Kamil Kałuziński i Stanisław Kogut

Dariusz Gawęcki w otoczeniu prominentów

Józef Kantor i Maciej Bębenek

Da riusz Ga węc ki, pił karz

San de cji, zo stał „Naj po pu -

lar niej szym Spor tow cem

Są dec czy zny 2009 Ro ku”

w ple bi scy cie zor ga ni zo wa nym po raz

siódmy przez Stowarzyszenie Dla Miasta

oraz por ta le: spor tal. net. pl i sport–

ns. pl przy współ pra cy Ra dia RDN

Małopolska. Jesienią Gawęcki strzelił 7

go li dla ko le ja rzy, gra w San de cji

od dwóch se zo nów na po zy cji po moc -

ni ka, wcze śniej w Kmi cie Za bie rzów

i Za głę biu So sno wiec, po cho dzi z Kra -

ko wa, ma 27 lat.

Wy ni ki ple bi scy tu ogło szo no na ga -

li w re stau ra cji „Pa no ra ma”. Im pre -

za zgro ma dzi ła spor tow ców, dzia ła czy

i pre ze sów klu bów, przed się bior ców,

sa mo rzą dow ców i… po li ty ków. Nie

by ło za sko cze niem, że w kon kur sie

bry lo wa li pił ka rze San de cji, któ rzy

w ubie głym ro ku awan so wa li do I li -

gi, gdzie świet nie so bie ra dzą oraz

siat kar ki Mu szy nian ki Fa kro, mi strzy -

nie Pol ski. Na dru gim miej scu bo -

wiem upla so wa ła się Aga ta

Laureaci i organizatorzy FOT. LEŚ

W konkursie brylowali piłkarze Sandecji

i siatkarki Muszynianki

Piłka w cenie

Bed na rek -Ka sza z Mu szy nian ki,

na trze cim po pu lar ny Ja no Fröhlich

(Sło wak), ka pi tan dru ży ny San de cji,

a na czwar tym – na stęp na siat kar ka

Mu szy nian ki Jo an na Mi rek.

W imie niu nie obec nych na ga li

z po wo du li go we go me czu siat ka rek

na gro dy od bie rał dy rek tor Mu szy nian -

90 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Wielka trójka

Katarzyna Dulak i Marian Cycoń

ki Grze gorz Je żow ski, obie cu jąc

w tym ro ku do rzu ce nie do ko lek cji ty -

tu łów mi strzow skich pu cha ru Pol ski.

Ko lej ne miej sca za ję li: To masz

Mor dar ski (5) – kick bok ser klu bu Hal -

ny No wy Sącz, Se ba stian Sza bla (6)

– sa necz karz UKS Taj fun, mistrz

Pol ski ju nio rów, Sła wo mir Szcze ci -

na (7) – nar ciarz bie go wy Jed no ści

No wy Sącz, mistrz Pol ski ju nio rów,

Mi chał Pa siut (8) – ka ja karz Star tu

No wy Sącz, wi ce mistrz Eu ro py w sla -

lo mie, Aga ta Za we racz z Piw nicz nej

(9) – sztan gist ka, me da list ka mi -

strzostw Pol ski i Ka ta rzy na Du lak

– lek ko atlet ka UKS Bu dow la ni,

brą zo wa me da list ka mi strzostw świa -

ta w bie gu gór skim (2000 m).

Ty tuł Dru ży ny 2009 Ro ku zdo by ła

Mu szy nian ka Fa kro, zaś Tre ne -

rem 2009 Ro ku zo stał szko le nio wiec

San de cji Da riusz Wój to wicz, któ ry

obie cał do brą grę swo ich pod opiecz -

nych w wio sen nej run dzie. Za naj war -

to ściow sze go pił ka rza mi nio ne go

ro ku uczest ni cy ple bi scy tu uzna li

Ma cie ja Bę ben ka z San de cji. Ty tuł

Naj sil niej sze go Są de cza ni na 2009 ro -

ku ode brał strong man To masz Ko wal,

któ ry za po wie dział, że w tym ro ku

„za wo ju je pol skie i za gra nicz ne are -

ny spor to we” i do pa miąt ko we go

zdję cia za rzu cił so bie na ra mię, jak

piór ko, fi li gra no we go te ni si stę Ka mi -

la Ka łu ziń skie go – Mło dy Ta -

lent 2009 ro ku. Za naj więk sze

spor to we wy da rze nie na Są dec czyź -

nie ub. r. uzna no tur niej zor ga ni zo wa -

ny przez Ti ger Kic ka Ry szar da Mił ka,

zaś naj sym pa tycz niej szą za wod nicz -

ką 2009 ro ku zo sta ła Syl wia Bo rek,

upra wia ją ca rac ke tlon.

Pu cha ry wrę cza li spor tow com sa -

mo rzą dow cy i par la men ta rzy ści PiS.

Ce re mo nię roz po czął ks. Krzysz tof

Orzeł, dy rek tor RDN Ma ło pol ska.

Prze wod ni czą cy Ra dy Mia sta Ar tur

Czer nec ki wrę czył „Spor to we Skrzy -

dła” dr Zdzi sła wie Za cło nie, pro rek tor

Pań stwo wej Wy ższej Szko ły Za wo do -

wej w No wym Są czu w do wód uzna -

nia za uwień czo ne suk ce sem sta ra nia

o bu do wę In sty tu tu Kul tu ry Fi zycz nej.

(HSZ)

MARZEC 2010 Sądeczanin 91

ROZMAITOŚCI

Kolekcja obrotówek

Kolekcja twisterów

Z czym nad wodę

NA RYBY. W ostatnim numerze „Sądeczanina” starałem

się przekonać, że zima nie stanowi przeszkody dla

zapalonych wędkarzy i wcale nie musi być czasem

wolnym od moczenia kija.

Jednak dla lubiących ciepłe, domowe

pielesze, którzy w okresie zimowym

i wczesnowiosennym nie

wyprawiają się nad wodę, proponujemy

w tym czasie gruntowny przegląd

sprzę tu, by już w cza sie

intensywnych łowów nie zaskoczył nas

brak odpowiedniej żyłki, spławika czy

przynęty.

Ka żdy am bit ny węd karz po wi nien

mieć wię cej niż jed no wę dzi sko, gdyż

po szcze gól ne ro dza je po ło wów i cha -

rakterystyka konkretnych gatunków ryb

wymaga elastyczności w dostosowaniu

własnego sprzętu. Na lekkie i przyjemne

łowy spławikowe, gdy poszukujemy

ta kich ryb jak kleń, uk le ja czy pstrąg,

wystarczy lekka, giętka, najlepsza jest

dwu czę ścio wa węd ka. Spraw dza się

ona rów nież na spin ning. Jed nak na ło -

wienie z gruntu na jeziorze, stawie czy

głębinach Popradu lub Dunajca (szczegól

ną fraj dę na tych ostat nich da je po -

lowanie na niezwykle silnego węgorza

w letnie, gorące noce) lepsza jest długa,

twarda, teleskopowa wędka, takie wędzi

sko na da je się rów nież w po lo wa -

niach na głowacicę. W swojej kolekcji

war to mieć rów nież wspo mnia ną

przed mie sią cem węd kę pod lo do wą.

Specjalny kij muchowy wymaga więcej

nakładów finansowych, a samo łowienie

nim nie la da umie jęt no ści, jed nak

z cza sem war to spró bo wać ta kże te go

rodzaju zabawy.

Żyłka żyłce nierówna

Wśród sprzę tu nie mo że za brak nąć

co naj mniej kil ku szpul żył ki o ró żnej

grubości. Jak wiadomo im żyłka grubsza

tym wytrzymalsza, dlatego najmocniej

szych uży wa się do po lo wa nia

na ta kie ry by jak szczu pak (tu taj ko -

niecz na jest jesz cze tzw. „stal ka”, któ ra

uchroni żyłkę przez nieuchronnym przecię

ciem przez nie zwy kle ostre zę by ry -

by), sum, wę gorz czy gło wa ci ca. Z ko lei

żyłki cieńsze bardziej nadają się na ryby

mniej sze lub czuj niej sze, gdyż li pień

lub pstrąg bez tru du do strze że grub szy

ze staw i nie ude rzy do przy nę ty. Są one

rów nież uży wa ne do tzw. przy po nów,

które pozwalają wyciągnąć owe „czujniejsze”

ryby bez obniżania możliwości

uciągu żyłki.

Ko ło wrot ki nie są spe cjal nym pro -

ble mem, gdyż zwy kle nie są ró żni co -

wa ne ze wzglę du na mo żli wość

wy cią gnię cia po szcze gól nych ryb, ja -

kie wy stę pu ją na te re nie Są dec czy zny.

Na le ży jed nak pa mię tać, że te naj -

mniej sze nie na da ją się do po ło wów

szcze gól nie du żych i sil nych ryb, gdyż

zwy czaj nie mo gą nie wy trzy mać opo -

Wśród sprzętu nie może

zabraknąć co najmniej

kilku szpul żyłki o różnej

grubości. Jak wiadomo, im

żyłka grubsza, tym

wytrzymalsza, dlatego

najmocniejszych używa się

do polowania na takie ryby

jak szczupak, sum, węgorz

czy głowacica.

ru. Kwe stią, któ rą na le ży jed nak po ru -

szyć, są przy nę ty, bo tych jest na praw dę

spo ro. I choć w wie le z nich nie da się

za opa trzyć przed se zo nem (mo wa

o przy nę tach na tu ral nych, któ re trze ba

zdo by wać na bie żą co), to war to się co -

kol wiek o nich do wie dzieć, dla te go

przy tym te ma cie za trzy maj my się tro -

chę dłu żej.

92 Sądeczanin LUTY 2010 v www.sadeczanin.info

Woblery

Kołowrotek tradycyjny

Kołowrotek muchowy

Wędka teleskopowa FOT. SF

Od ra zu chciał bym przy po mnieć, że

na rze ce Ka mie ni ca wol no ło wić wy -

łącz nie na sztucz ną mu chę, przy uży -

ciu węd ki mu cho wej, z ko lei

na od cin ku od mo stu lwow skie go

do uj ścia rze ki – nie mo żna węd ko wać

w ogó le. Ma my więc tu taj do czy nie -

nia ze sztucz nie pro du ko wa ny mi imi -

ta cja mi larw i much, któ rych wzo rów

i od mian jest tak wie le, że cię żko zli -

czyć. W za sa dzie ka żdy wy twór ca po -

tra fi stwo rzyć wła sny, nie po wta rzal ny

pro dukt. Na le ży jed nak roz ró żnić mu -

chę mo krą (to nie w wo dzie) i su chą

(uno si się na po wierzch ni wo dy). Ta

dru ga jest szcze gól nie przy dat -

na do po ło wu pstrą gów.

Dru gą gru pą sztucz nych przy nęt są

wszel kie go ro dza ju ob ro tów ki, wa ha -

dłów ki, twi ste ry, rip pe ry, wo ble ry

i wszyst kie te, któ rych uży wa się

na spin ning. Ich isto tą jest to, że przy po -

wolnym, miarowym zwijaniu żyłki, imitu

ją wy gląd, kształt czy choć by od blask

ry by.

Ob ro tów ki i wa ha dłów ki są to naj -

częściej metalowe, nierzadko kolorowane

przy nę ty, za koń czo ne co naj mniej

jedną kotwiczką, które obracając się wokół

wła snej osi, zwra ca ją uwa gę ry by -

-dra pie żni ka na od blask przez nie

wywoływany. Przypomina on jej odbija

ją cy świa tło bok ry by, mo gą cej nie -

opatrz nie prze pły wać w po bli żu. Te go

typu przynęty są szczególnie przydatne

na takie drapieżniki jak pstrąg, szczupak

(tu znów ko niecz na stal ka), kleń, rza -

dziej san dacz.

Twi ste ry i wo ble ry

Twistery, zwane gumą, to gumowe

przynęty, najczęściej używane w kolorach

białym i żółtym, których istotnym elemen

tem jest dość dłu gi ogon. Przy nę ta

w szczególności używana w polowaniach

na sandacza (można go łowić od pierwszego

czerwca do końca grudnia).

Woblery imitują z kolei wygląd i ruchy

ry by. Ich ro dza jów jest mnó stwo.

Ró żnią się wy glą dem, roz mia rem czy

ilo ścią czę ści, z któ rych się skła da ją.

Zaw sze jed nak przy po mi na ją ry bę,

na którą polują drapieżniki. Także i tutaj

nie trudno odgadnąć, że drapieżniki,

zwłaszcza te duże (głowacica, szczupak,

san dacz, pstrąg) chęt nie po ła szą się

na dobrego woblera.

Ostat nią gru pą przy nęt są przy nę ty

naturalne. Można je podzielić na roślinne

i zwie rzę ce. Te pierw sze są szcze gól -

nie po pu lar ne na sta wach, po ło żo nych

w pobliżu koryta Dunajca i na jeziorze,

gdzie na ciasto, kukurydzę czy makaron

łowi się liny, karpie, karasie, brzany czy

wszystkożerne okonie. Szczególny przypadek

przynęt stanowią czereśnie i wiśnie,

któ re są przy sma kiem kle ni.

Niegdyś, gdy na Kamienicy można było

ło wić na tę przy nę tę, ka żde wyj ście

na ryby w lecie równało się niezliczonej

ilości brań.

Z ko lei przy nę ty zwie rzę ce to

w szcze gól no ści naj bar dziej po pu lar ne

małe rybki (tzw. żywiec) i dżdżownice.

Szczególny przypadek

przynęt stanowią czereśnie

i wiśnie, które są

przysmakiem kleni.

Niegdyś, gdy na Kamienicy

można było łowić na tę

przynętę, każde wyjście na

ryby w lecie równało się

niezliczonej ilości brań.

Oczywiście zajadają się nimi wszystkie

drapieżniki (na sporą brzankę lub ukleję

mo żna zło wić po tę żne go szczu pa ka

lub suma), ponadto na dżdżownicę można

upo lo wać po kaź ne go li na (na sta -

wach) lub pstrą ga (w by strych nur tach

Dunajca, pamiętajmy jednak, że na niektó

rych od cin kach tej rze ki nie wol no

ło wić na ży wą przy nę tę!).

Pa mię taj my za tem, by przed sło -

necz ny mi, cie pły mi, wio sen ny mi dnia -

mi do brze spraw dzić swój sprzęt

i po sze rzyć nie co wie dzę na te mat

przy nęt, okre sów i wy mia rów ochron -

nych ryb, a ta kże za czerp nąć świe żych

in for ma cji o tym, na ja kich od cin kach

po szcze gól nych rzek mo żna ło wić

na kon kret ną przy nę tę. To bar dzo wa -

żne, zwłasz cza, że wie le zmian wpro -

wadzanych jest właśnie przed sezonem.

SE BA STIAN FI LI PO WICZ

LUTY 2010 Sądeczanin 93

ROZMAITOŚCI

Łyżka strawy (10)

Sa łat ka Pi ta go ra sa

Pub Cham pion, któ ry w środ ku za -

mie nia się w bar Cam pus FOT. ŁYŻY

Szkoda, że niniejsza rubryka obcho

dzi swój ma ły ju bi le usz

okrą głej dzie siąt ki aku rat

w cza sie po stu. Miał się z tej

okazji odbyć wystawny bankiet, a trzeba

było ograniczyć się do postnej strawy

bez oma sty. Po kru szy łam więc

do miski z wodą kawałek płyty paździerzo

wej i żu łam ze łza mi w oczach.

Ale rzutem na taśmę zdążyłam przete

sto wać na stęp ny lo kal jesz cze

przed postem. Wybrałam się w Nowym

Sączu do Championa u zbiegu ulic Nawojowskiej,

Królowej Jadwigi i Limanowskiego,

tej ostatniej nazwanej tak dla

uczczenia rocznicy powstania powiatu

li ma now skie go. Ale za raz po wej ściu

do wnętrza, pub Champion niespodziewa

nie prze mie nił się w bar Cam pus. Wi -

docz nie sta ry szyld po zo stał, ale treść

jest już no wa. W środ ku znaj du ją się

jesz cze śla dy daw nej świet no ści. Np.

na ścianach wiszą podświetlone fotogramy

z bokserem zasłaniającym sobie obli

cze (po le wym bi cep sie jed nak

po zna łam, że to Mi ke Ty son) i pił ka -

rzem reprezentacji Polski z numerem 9

na koszulce z twarzy podobnym do Macieja

Żurawskiego. Znakiem tego design

datowany jest na okres wczesnego Been

hak ke ra. Tyl ko Ma łysz za wi śnię ty

w powietrzu nad lasem polskich flag był

dosyć aktualny.

No, ale nie przy szłam tu na pa wać się

widokami, lecz coś wciągnąć. Karta dań

bo ga ta, cho ciaż dość ba nal na. Ku si ły

pie ro gi ru skie, ach, jak ku si ły, ale, Baś -

ka, nic to, post to post! Choć by do pie ro

zbliżający się wielkimi krokami. Wybór

padł na eska lop ki. Wiem, że już szy dzi -

cie, co to za post, jak eska lop ki? Ale nie

wie przo we, lecz nie tłu ste dro bio we

(6,50 zł)! Do bre – kru che, a nie wy su -

szo ne na wiór. W cie ście wie lo ja jecz -

nym o sma ku de li kat nie grzy bo wym.

Tylko jakieś takie cienkie, najwyżej trzy

mi li me try wy so ko ści (chy ba – ni sko -

ści?). Ustawiłam jeden na drugim i wrąba

łam ta ką trzy pię tro wą ka nap kę

o słusznym dopiero wtedy wzroście.

Zamiast ziemniaków czy

frytek zamówiłam placki

ziemniaczane ze śmietaną

(6,20 zł). I tu druga

niespodzianka – podali bez

śmietany. Ale nie jestem

małostkowa, tym bardziej,

że wiadomo – post.

Zamiast ziemniaków czy frytek zamówiłam

placki ziemniaczane ze śmietaną

(6,20 zł). I tu druga niespodzianka – poda

li bez śmie ta ny. Ale nie je stem ma łost -

ko wa, tym bar dziej, że wia do mo – post.

Chyba robią je z gotowego proszku skrobiowego

sprzedawanego w workach

dwupudowych, bo te placki ziemniaczane

nie mia ły wca le sma ku plac ków, ani

nawet kartofli. A może używają pokruszonej

płyty paździerzowej? Znów przyszło

mi żuć ze łza mi w oczach.

I kie dy po da no sa łat kę Ce za ra (12

zł), byłam pełna jak najgorszych przeczuć.

Tym bar dziej, że mia ła być z trze -

ma bu łecz ka mi, ale ku mo je mu

roz cza ro wa niu – bu łe czek jesz cze nie

zdążyli upiec. Odżałowałam je, bo przecież

post za pa sem…

Sałatka stanowiła całkiem spory kopczyk

z sałatą liściastą pokrojoną w paski,

po mi do rem w ćwiart ki, ogór kiem

w słup ki, ana na sem w sze ścia ny, kur -

częciną grillowaną w prostopadłościany

i chru pią cym bocz kiem w kwa dra -

ty. I ona nosi imię Cezara? Powinna raczej

Eu kli de sa al bo Pi ta go ra sa!

A wszyst ko to ob la ne so sem czosn ko -

wym, łudząco przypominającym śmieta

nę, ja ką po win nam by ła do stać

z plackami quasi-ziemniaczanymi…

W sumie pyszność nad pysznościami,

fiesta kolorów i smaków. Tylko ten wściekle

zasolony boczek o spotęgowanej jeszcze

słoności wskutek wysmażenia.

A mo że by go wcze śniej wy mo czyć jak

śle dzia z becz ki? Ca łe szczę ście, że część

tej soli została zrównoważona odrobinę

przez słodycz ananasa i świeżość ogórka.

Szko da też, iż kwa dra ty bocz ku nie zo -

stały usmażone na poczekaniu. Raczej

wiało od nich chłodem prosto z lodówki.

A gdyby były gorące, sałatka by się

wzbogaciła o dodatkową jeszcze opozycję.

Bo oprócz słone-słodkie czy surowe-

-grillowane jej atrakcją byłoby

gorące-lodowate.

Przy uiszczeniu rachunku objął mnie

sezonowy rabat w wysokości 15% ceny,

ale póź niej oka za ło się, że przy pod li -

czeniach nie uwzględniono braku śmieta

ny do plac ków i bu łe czek do sa ła ty.

Za pła ci łam więc za nie obec nych. I ja,

pomylona, dałam jeszcze napiwek!

ŻY WI SŁA WA ŁY ŻKA

W mojej 10-stopniowej skali ocen przyznaję

lokalowi Champ-Camp notę 5,5.

94 Sądeczanin LUTY 2010 v www.sadeczanin.info

Drewniane chałupy kryte strzechami zniknęły z wiejskiego krajobrazu

Pszczoły i ludzie (11)

Nie ma już tych pni

Tegoroczna sroga i mroźna zima

na stro iła mnie no stal gicz nie.

Postanowiłem wrócić na chwilę

do źró deł i jesz cze raz, jak

przed czterdziestu pięciu, czy sześciu laty

z moim tatą, zdobyć grybowską Rosochatkę.

Wtedy, w latach 60. zeszłego

wie ku, zo sta łem wnie sio ny na gó rę

(753 m n.p.m.) na ra mio nach oj ca, bo lat

mia łem le d wie kil ka, ale ob ser wu jąc

świat z perspektywy „na barana” pozostało

w mojej pamięci mnóstwo szczegółów

tamtej wyprawy. Może dlatego,

że, jak się nie dłu go oka za ło, to był ostat -

ni nasz razem przemierzony turystyczny

szlak. Uzna łem, że po la tach war to

po szu kać kie dyś wy dep ta nych ście żek

i dlatego w ten siarczyście mroźny lutowy

po ra nek wy ru szy łem z Gry bo wa,

początkowo maszerując drogą krajową

do No we go Są cza, że by w oko li cach

grybowskiego browaru zboczyć na polne

dukty i bezdroża.

Brnąc w głębokim śniegu, postanowiłem

przed zdobyciem Rosochatki obejść

okoliczne wsie: Siołkową, Starą Wieś,

Ptaszkową i Cieniawę. W ostatnim półwieczu

zaszły tutaj wielkie zmiany

i wszystko wygląda dzisiaj inaczej. Drewniane

chałupy kryte strzechami zniknęły

z wiejskiego krajobrazu, a zastąpiły je nie

zawsze najpiękniejsze murowane domostwa.

W obej ściach już tyl ko bar dzo rzad -

ko można dostrzec podwórkowe studnie,

a drewniane płoty, to istny rarytas współczesnej

architektury ogrodowej.

Wiek XIX, który zaglądał do galicyjskiej

wsi w czasach mojego dzieciństwa, niepostrzeżenie,

ale i nieodwołalnie odszedł

w niebyt historii. Błądząc wokół Rosochatki,

uświadomiłem sobie, że zdrożony

nie mo gę już li czyć na gar niec cie płe go

mleka prosto od krowy z porannego udoju

i pajdę razowego chleba ze śmietaną

lub miodem jako najwykwintniejszą omastą,

które rumiana, a nieznana gospodyni

zaoferuje obcemu, widząc jak bardzo jest

strudzony wędrówką, i słusznie przeczuwa

jąc, że kisz ki gra ją mu mar sza. W sie -

ni nie za gda czą ku ry, bo już ni gdzie nie

ma sie ni, a w przed po ko jach nikt kur nie

trzy ma, a w ogród kach nie sto ją ule, przy -

kryte grubymi czapami śniegu, czekając

aż wio sna wy rwie je z bia łej, pu szy stej ot -

chła ni. Wszyst kie go zro bi ło mi się żal, ale

może najbardziej pni z pszczołami, które

jeszcze tak niedawno stały w każdej sądeckiej

zagrodzie, a dzisiaj ze świecą

Drewniane chałupy kryte

strzechami zniknęły

z wiejskiego krajobrazu,

a zastąpiły je nie zawsze

najpiękniejsze murowane

domostwa. W obejściach

już tylko bardzo rzadko

można dostrzec

podwórkowe studnie,

a drewniane płoty, to istny

rarytas współczesnej

architektury ogrodowej.

przychodzi ich szukać. Bo pszczelarzy

na Sądecczyźnie ubywa. Tylko czy tak naprawdę

musi być?

Wreszcie stanąłem na szczycie Rosochatki.

Spojrzałem na wysoki metalowy

krzyż wystawiony staraniem ks. Romana

Wanatowicza w 1982 r. dla upamiętnienia

600-lecia obecności cudownego

ob ra zu Mat ki Bo skiej Ja sno gór skiej

w klasztorze oo. paulinów w Częstochowie

i za du ma łem się nad kru cho ścią

świata.

Do do mu w Wil czy skach wró ci łem

przez Krużlową i Wojnarową. Przygoto

wa ne wcze śniej po la na cze ka ły aż

strawi je w piecu rozpalony przeze mnie

ogień. Ry chło od ce ra micz nych ka fli

na po kój za czę ło bu chać nie dzi siej sze

ciepło. I przypomniało mi się przed zaśnięciem

ostatnie spotkanie mojego macie

rzy ste go Ko ła Pszcze la rzy

w Bo bo wej. Ze bra ło się nas mo że 13,

mo że 14 osób, usie dli śmy przy sto le,

a nestor naszego zgromadzenia, znakomity

bartnik i wieloletni prezes bobowskie

go Ko ła, pan Ka zi mierz Mar szał

z Siedlisk, powiódł dookoła wzrokiem

i powiedział: – A pamiętacie koledzy, że

jeszcze w latach siedemdziesiątych ubiegłe

go wie ku na ze bra nia w Bo bo wej

przychodziło stu pszczelarzy?

Za pa dło mil cze nie, zwa ne przez

kiepskich pisarzy kłopotliwym. Czy to

możliwe, że i rzemiosło pasieczne musi

odejść do lamusa historii?

MA CIEJ RY SIE WICZ

LUTY 2010 Sądeczanin 95

*

Nie prosiłam

o nadawanie łyżek

DO I OD REDAKCJI

Sza now ny Pa nie Re dak to rze,

Nawiązując do rozmowy telefonicznej,

prze sy łam pro jekt, jak ma wy glą dać

sprostowanie do artykułu pani Żywisławy

Ły żecz ki pt. „Plac ki jak czip sy”, któ -

ry ukazał się w styczniowym numerze

Waszego pisma oraz przeprosiny mojej

osoby. Żądam, aby strona z w/w projektem

uka za ła się w lu to wym wy da niu

miesięcznika „Sądeczanin” na pierwszej

stronie!

Żądania moje argumentuję tym, iż artykuł

Pani Łyżeczki był szyderczy i niezwy

kle moc no ugo dził w do brą

reputację mojej restauracji „Marysieńka”

w Sta rym Są czu, a co za tym idzie

również w moje dobre imię. Nikogo nie

prosiłam o nadawanie punktów czy też

łyżek, a tym bardziej nie prosiłabym o to

oso by, któ ra za pew ne nie ma do te go od -

powiednich uprawnień. Mam nadzieję,

że moje żądania zostaną spełnione, ponie

waż na dzień dzi siej szy od czu wam

już po wa żne stra ty ma te rial ne, któ re

spowodował ten tendencyjny artykuł.

Z po wa ża niem

CE CY LIA PLE WA

Od re dak cji:

Nie możemy zadośćuczynić żądaniu

p. Cecylii Plewy, pomimo iż przysłała

nam go to wy, a na wet dow cip ny tekst

prze pro sin swo jej oso by. Nie ma my

za co się ka jać na wet na we so ło. Upodo -

bania kulinarne to sprawa indywidualne

go gu stu i sma ku. To, co jed ne mu

smakuje, drugiemu jest wstrętne, ale każdy

ma pra wo oce nić, co zjadł w przy -

byt ku ga stro no mii pu blicz nej. Zresz tą

recenzje sądeckich restauracji pióra red.

Ży wi sła wy Ły żki to ro dzaj za ba wy,

do któ rych nie na le ży przy wią zy wać

prze sad nej wa gi. Przy po mi na my, że

w prywatnym rankingu red. Ż. Łyżki restauracja

„Marysieńka” otrzymała „5 łyżek”

na 10 mo żli wych, co jest

przyzwoitym rezultatem i żadną miarą

nie narusza dobrej reputacji zasłużonej

skądinąd restauracji. Wypada życzyć naszej

Czytelniczce, aby następnym razem

filet z kurczaka panierowanego z plackami

ziemniaczanymi oraz pierogi ruskie

(ra zem 20 zł) tak sma ko wa ły red. Ż.

Ły żce, aby „Ma ry sień ka” za słu ży ła

na „10 ły żek”, ale to prze cież nie za le ży

tylko od recenzentki „Sądeczanina”.

Rocznica Katyńska

w Starym Sączu

Któż krople policzy kielicha goryczy,

któ ry śmy aż do dna speł ni li? – sło wa

z wier sza Kon stan te go Ga szyń skie go

będą mottem pamiątkowej tablicy, która

zo sta nie uro czy ście od sło nię ta 23

kwiet nia 2010 r. na bu dyn ku Ze spo łu

Szkół Zawodowych w Starym Sączu.

Przypadająca w kwietniu br. 70. rocznica

bestialskiego mordu w Katyniu zosta

nie przez spo łecz ność szkol ną,

zaproszonych gości i mieszkańców Starego

Sącza uczczona uroczystością patrio

tycz ną zor ga ni zo wa ną dla

upamiętnienia ofiar Katynia i Charkowa

– uczniów i absolwentów przedwojenne

go Se mi na rium Na uczy ciel skie go

Męskiego w Starym Sączu.

Ze spół Szkół Za wo do wych im. W.

Orkana w Starym Sączu, szkoła o 107-

let niej tra dy cji, to spad ko bier ca wspa -

niałego Seminarium Nauczycielskiego

Męskiego, które powstało w 1903 r., jako

zakład kształcenia nauczycieli.

Hi sto ria wsza kże po sta wi ła ab sol -

wen tów Se mi na rium w 1939 r.

przed tra gicz nym wy bo rem. Zo sta li

wcieleni do armii jako oficerowie i podoficerowie

rezerwy, a 23 z nich znalazło

swój los nie za katedrą, nie przy tablicy

z kredą w ręku, lecz w piachach Katynia

i Charkowa.

Tragiczny los absolwentów Seminarium,

przez kil ka dzie siąt lat owia ny bo -

le sną ta jem ni cą, w tym ro ku znaj dzie

finał w postaci hołdu, jaki oddadzą im

współczesne pokolenia rodaków.

Inicjatywa wmurowania tablicy zrodzi

ła się w grud niu 2009 r., w związ ku

ze spotkaniem części uczniów Zespołu

Szkół Za wo do wych z au to rem ksią żki

No wo są dec ka Li sta Ka tyń ska Je rzym

Gizą. Inicjatorem spotkania był Jan Ruchała,

absolwent i nauczyciel tej szkoły,

a uczest ni czy ła w nim mło dzież klas,

które osobiście uczę języka polskiego.

Przy go to wu jąc się do spo tka nia z Je -

rzym Gi zą, wy stą pi łam z ini cja ty wą

ufundowania przez szkołę wspomnianej

ta bli cy i zor ga ni zo wa nia uro czy sto ści.

Uczniowie nowosądeckiej szkoły im. Chrobrego w Katyniu

96 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

Dyrektor szkoły Bogumiła Hybel przyjęła

pomysł z entuzjazmem, angażując

się w prace przygotowawcze, tym mocniej,

że sa ma jest ab sol went ką Li ceum

Pedagogicznego, mieszczącego się kiedyś

w murach Zespołu Szkół.

Isto tą tej uro czy sto ści ma być hołd

oddany pamięci absolwentów Seminarium

Na uczy ciel skie go Mę skie go, ale

przy tej okazji także wyrazistą manifesta

cją pa trio tycz nych tra dy cji, ja kie

szko ła kul ty wu je, wpa ja jąc uczniom

prze ko na nie, że pa trio tyzm w cza sach

pokoju to pamięć o własnej historii, co

dla mło de go po ko le nia po win no być

war to ścią naj wy ższą. Za an ga żo wa nie

uczniów w kwietniowe obchody rocznicy

mor du ka tyń skie go jest naj lep szą

praktyczną szkołą miłości do ojczyzny.

Ofia ry Ka ty nia „mó wią” do nas.

Do niedawna „milczały” – wołając jedno

cze śnie o pa mięć. Usły sze li śmy ten

głos, cze go do wo dem ma być ta bli ca

z 23 imionami, nazwiskami i stopniami

wojskowymi absolwentów Seminarium

Nauczycielskiego Męskiego.

MAŁ GO RZA TA PI LUCH

***

Lista „katyńczyków”, zamordowanych

w Katyniu i Charkowie, absolwentów

Seminarium Nauczycielskiego Męskiego:

Kapitan Bolesław Antoń (ur. Nowy Sącz);

Podporucznik Władysław Bednarek

(ur. Michalczowa); Porucznik Tadeusz Bernacki

(ur. Stary Sącz); Podporucznik Jan Bieszczad

(ur. Kraków); Podporucznik Stanisław Cichecki

(ur. Słomka, k/Limanowej); Kapitan Stanisław

Cycoń (ur. Stary Sącz); Porucznik Karol

Dobrzański de Demkowicz (ur. Nowy Sącz);

Podporucznik Adolf Dzwonek (ur. Ostrawa);

Kapitan Stanisław Grondalski (ur. Nowy Sącz);

Kapitan Michał Goerz (ur. Radajowice); Kapitan

Stefan Halski (ur. Żywiec); Podporucznik Józef

Jaroń (ur. Ruska Wieś); Porucznik Henryk

Jarończyk (ur. Chomranice); Kapitan Józef

Kapała (ur. Piwniczna lub Wierchomla); Kapitan

Józef Kędzierski (ur. Nowy Sącz); Podporucznik

Tadeusz Kurzeja (ur. Nowy Sącz); Pułkownik

Ludwik Pawlikowski (ur. Stary Sącz); Major

Edward Reguła (ur. Kozy k/Bielska); Porucznik

Jan Skoczeń (ur. Stary Sącz); Podporucznik Jan

Szajnowski (ur. Nowy Sącz); Kapitan Jan

Szewczyk (ur. Miłkowa); Kapitan Zygmunt

Tymański (ur. Muszyna); Kapitan Wojciech

Znamirowski (ur. Stary Sącz).

Nie grać na emocjach

W związ ku z uka za niem się wy po -

wie dzi pre ze sa OSP Ry tro Zbi gnie wa

Jeremenko na łamach prasy i portalach

in ter ne to wych do ty czą cych prze bie gu

akcji gaśniczej przy zaistniałym pożarze

Do mu We sel ne go „Agawa” w Ry trze

własności państwa Agnieszki i Tomasza

Brze skich w no cy z dnia 31 stycz nia

na 1 lu te go br. Za rząd Spół ki Wod no -

-Kanalizacyjnej w Rytrze wnosi o dokona

nie spro sto wań nie praw dzi wych

stwier dzeń uży tych przez Zb. Je re men -

kę, godzących w dobre imię i dezawuujących

działalność naszej spółki.

I tak Zb. Je re men ki w wy po wie -

dziach dla me diów stwier dza ja ko by

w hy dran tach wo do cią go wych by ło

„za małe ciśnienie wody i dopiero później

spół ka wod na zwięk szy ła prze -

pływ”. Z kon tek stu tych stwier dzeń

wynika, że spółka wodno-kanalizacyjna

w Ry trze po no si od po wie dzial ność

za to, iż strażacy ryterscy nie ugasili pożaru

z powodu niskiego ciśnienia wody

w hydrantach, a dopiero później spółka

łaskawie je zwiększyła (w wypowiedzi

tej nie okre ślo no, kto fi zycz nie zwięk -

szył oraz w ja ki spo sób te go do ko nał).

Uży wa jąc tych ab sur dal nych ar gu -

mentów pan Jeremenko prawdopodobnie

chciał zrzu cić od po wie dzial ność

z OSP Ry tro, za tak a nie ina czej pro -

wadzoną akcję gaśniczą, na inne instytu

cje. Ja ko pre zes OSP w Ry trze

i jednocześnie z-ca wójta gminy Rytro

doskonale wie, iż hydranty sieci wodociągowej

są do napełniania beczkowozów

stra żac kich, a nie bez po śred nio

do gaszenia pożarów! Ponadto nie można

ot tak so bie bły ska wicz nie zwięk -

szyć ciśnienia wody w sieci, ponieważ

groziłoby to uszkodzeniem reduktorów

ci śnie nia, sie ci wo do cią go wej oraz

urzą dzeń u od bior ców wo dy. Wo da

w hydrantach ma ciśnienie w granicach

od 2 do 6 bar (w zależności od usytuowania

hydrantu na sieci grawitacyjnej

– w hy dran cie przy bu dyn ku OSP

w Ry trze wy no si ono 3,5 bar). Ta kie ci -

śnienie było przed pożarem, w trakcie

je go trwa nia i po po ża rze. Wy daj ność

hy dran tu usy tu owa ne go przy re mi zie

jest strażakom z OSP Rytro doskonale

znana, gdyż od kilkunastu lat napełniają

nim swo je wo zy bo jo we.

Skoro, według pana Jeremenki w hydrantach

było za małe ciśnienie, to dlacze

go od sa me go po cząt ku ak cji

gaśniczej nie skorzystano z wody płynące

go po to ku Ry trzan ka, znaj du ją ce go

się za re mi zą stra żac ką (nb. by ło stąd

bliżej do palącego się obiektu niż od hydrantu

usytuowanego obok gimnazjum

w Rytrze)? Uczyniono to dopiero po jakimś

czasie od rozpoczęcia akcji gaśniczej.

Skan da lem jest, że stra ża cy z OSP

Rytro pytali się okolicznych mieszkańców,

gdzie usy tu owa ne są hy dran ty

z wodą! Kilka lat temu spółka wodno-

-kanalizacyjna w Rytrze na żądanie prezesa

OSP Rytro na przekazanej mapie

na zna czy ła usy tu owa nie hy dran tów

na sieci wodociągowej Spółki.

Na su wa się py ta nie, dla cze go do -

wo dzą cy ry ter ską stra żą nie sko rzy stał

z hy dran tu znaj du ją ce go się za re mi zą

na Mi ku tach, a za si la ne go z od dziel -

nej nit ki sie ci wo do cią go wej. Z hy -

dran tu te go sko rzy sta li do pie ro

za wo do wi stra ża cy. Mo żna dy wa go -

wać, czy pło ną cy Dom We sel ny

„Agawa” był do ura to wa nia, czy też

nie – nie nam to oce niać. A jak wy glą -

da ła by ak cja ga śni cza na Su chej Stru -

dze, Mi ło ła sce lub Ży cza no wie, gdzie

nie prze bie ga sieć wo do cią go wą i nie

ma hy dran tów?

Po żar ten jest wiel ką tra ge dią dla pań -

stwa Brze skich i gra nie na tych emo -

cjach przez pana Jeremenkę, pośrednio

wska zu ją ce go spół kę wod ną w Ry trze

ja ko in sty tu cję, któ ra przy czy ni ła się

do nieudanej akcji gaśniczej, budzi nasz

sprzeciw.

W związ ku z po wy ższym, pro si my

o zamieszczenie naszego oświadczenia-

-sprostowania. Zastrzegamy sobie podję

cie w przy szło ści kro ków praw nych

w obronie dobrego imienia spółki wodnej

w Ry trze.

Za rząd Spół ki Wod no -Ka na li za cyj -

nej w Ry trze:

JAN KU LIG

ZBI GNIEW NO WAK

ZBI GNIEW TO MA SIAK

RYS ZARD NIE KU RZAK

(jed no na zwi sko nie czy tel ne)

MARZEC 2010 Sądeczanin 97

*

Wittigowie

w Chełmcu

List do Jerzego Gizy, autora artykułu

pt. „Wittigowie w Chełmcu”, opublikowanym

w lutowym numerze „Sądeczanina”:

Sza now ny Pa nie!

Dzisiaj otrzymałam „Sądeczanina”,

bardzo dziękuję, a przede wszystkim

dziękuje za artykuł o moich przodkach,

wy wo łał we mnie ta kie emo cje i wzru -

szenie, że, przyznaję, czytając go nie

mogłam powstrzymać łez. Czytałam go

parę razy i jeszcze będę powracać. Dzięku

je, że przy bli żył mi pan dzie je mo jej

rodziny.

Dwór Wittigów w Chełmcu

Pi sze Pan ty le o sa mym dwor ku, pa -

trzę na zdję cie, któ re wi si u mnie w sa -

lonie wśród mebli chełmieckich (z tzw.

złotego saloniku z Chełmca) i serce się

kraje, widząc, co z niego zostało. Przypo

mnia łam so bie, że pa rę lat

przed śmier cią mo jej Ma my na pi sał

do niej ówczesny wójt Chełmca, informu

jąc, że Ma ma mo że ku pić swój dom,

DO I OD REDAKCJI

ma prawo pierwokupu. Okropnie to Mamę

zdenerwowało, nawet Mama złożyła

spra wę do ad wo ka ta, ale nic nie

wskórał. Jutro zaraz zrobię ksero artyku

łu i dam mo im sy nom, obaj bar dzo in -

teresują się historią rodziny. W tym roku

w lip cu wy je żdżam z mo im chó rem

na festiwal chórów właśnie do Bawarii,

skąd prawdopodobnie wywodzi się rodzina

Wittigów.

Jeszcze raz dziękuję i serdecznie pozdrawiam.

ALEK SAN DRA STAN KIE WI CZO WA

Szcze cin

W pierwszej trójce

najbardziej

podziwianych

starostów

Sza now ny Pa nie Re dak to rze,

Na pod sta wie art. 31 i 32 Usta wy

z dnia 25 stycz nia 1984 ro ku Pra wo Pra -

so we (Dz. U. Nr 5 poz. 5 ze zmia na mi)

uprzej mie pro szę o opublikowanie spro -

sto wa nia nie praw dzi wych in for ma cji

o sta ro ście li ma now skim, za war tych

w artykule opublikowanym w niezależnym

miesięczniku „Sądeczanin”, a obra

ża ją cych mo je do bre imię, a ta kże

do bre imię Cen trum im. Adama Smi tha,

nr 1 (25), sty czeń 2010 ro ku. (...)

Konkurs „Innowator” organizowany

jest przez Cen trum im. Ada ma Smi tha,

który jest pierwszym w Polsce i Europie

Środ ko wo-w schod niej dzi ała ją cym

od roku 1989 niezależnym, niezwiązanym

z żadną instytucją polityczną, instytu

tem na uko wo -ba daw czym,

powołanym w formie fundacji. Dlatego

dziwi mnie, iż został określony w artykule

jako „bliżej nie znana agencja rekla

mo wa”. Na gro dy „Innowator”

przyznawane są poprzez tajne głosowanie,

a nadzór nad głosowaniem prowadzi

zewnętrzny audytor – firma KPMG.

Nominację do nagrody „Innowator”

jaką przyjąłem i dzięki której znalazłem

się w pierwszej trójce „Najbardziej Podziwianych

Starostów w Polsce” zawdzięczam

zgłoszeniom nadesłanym

przez wójtów i burmistrzów z terenu powiatu

limanowskiego, którzy docenili

moje działania związane z rozwojem Limanowszczyzny.

Uważam, że samorządowcy,

poprzez tę nominację, docenili

moje działania, widząc m.in. zmiany, jakie

cały czas zachodzą w powiecie liamnowskim

podczas obecnej kadencji.

Wi docz ne są one we wszyst kich dzie dzi -

nach życia, a szczególnie w szkolnictwie,

inwestycjach drogowych i technicznych

oraz słu żbie zdro wia. Efek tem do tych -

czasowych wspólnych działań było zajęcie

I miejsca w Małopolsce i VI w Polsce

w rankingu „Wydatki inwestycyjne samorządów

na infrastrukturę” oraz I miejsca

w województwie małopolskim

i V w kraju w wykorzystaniu środków

zagranicznych w rankingu inwestycyjnym

samorządowego pisma „Wspólnota”.

Wartość budżetu Powiatu

Limanowskiego zmieniała się, począwszy

od 2006 r., kie dy wy no si ła 72 mln zł,

natomiast według uchwały budżetowej

na 2010 r. planowane jest wykonanie

kwo ty 154 mln zł, w tym na in we sty cje

prze zna cza się su mę 71 mln zł. Ta re kor -

dowa kwota zostanie przeznaczona m.in.

na budowę krytej pływalni w Limanowej,

hal sportowych przy ZS nr 1 w Limanowej

i ZS w Msza nie Dol nej, re mont szkół

ponadgimnazjalnych, przebudowę pracowni

w placówkach kształcenia zawodowego,

budowę narciarskich tras

biegowych z infrastrukturą w rejonie góry

Mogielica. Dzięki naszemu zaangażowaniu

rusza budowa basenów

geotermalnych w Porębie Wielkiej. Największa

część pieniędzy, czyli około 41

mln zł przeznaczona zostanie na drogi

powiatowe, ich modernizację, budowę

chodników i przepustów.

Ozna cza to wzrost o po nad 100 proc.

budżetu powiatu w niespełna cztery lata.

Porównując budżety ościennych powia

tów, jest to ogrom ny suk ces, nie

tyl ko mój, ale ta kże Za rzą du i Ra dy Po -

wia tu Li ma now skie go. Or ga ny te są

ura żo ne ta kim przed sta wie niem spra -

wy, po nie waż, ude rza jąc w sta ro stę li -

ma now skie go, pod wa ża się ta kże

wia ry god ność or ga nów, ja ki mi są Za -

rząd i Ra da Po wia tu Li ma now skie go.

Oso bi ście uwa żam, że ta kie pu bli ka cje

de pre cjo nu ją i na ru sza ją mo je do bra

oso bi ste.

JAN PU CHA ŁA, starosta limanowski

98 Sądeczanin MARZEC 2010 v www.sadeczanin.info

FESTIWAL

BIEGOWY

FORUM EKONOMICZNEGO

4-6 czerwca 2010 roku

PATRONAT MEDIALNY

7 czerwca SPECJALNY DODATEK

w„Rzeczpospolitej” z wynikami

Festiwalu Biegowego

KRYNICA-ZDRÓJ, MUSZYNA, NOWY SĄCZ, BARDEJOV

www.festiwalbiegowy.pl

ŁĄCZNA PULA NAGRÓD - 200 TYS. ZŁ

„Pozwoliłam sobie przyczynić się do tego,

aby w przyszłości to Osiedle było pełne

ludzi, radości i uśmiechu. Polecam, życzę

powodzenia z całego serca.”

Kasia Zielińska

KONTAKT: Bo gu sła wa Pie trzak, tel. 513 089 784, Jó zef Cho chla, tel. 513 089 758

WWW.OSIEDLEZIELONYGAJ.EU

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄ deczanin ... View more Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄ deczanin

Delete template?

Save as template ?

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin

Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin Zobacz peÅne wydanie (PDF) - SÄdeczanin