Odnawialne i alternatywne źródła energii w Małopolsce 2007

Odnawialne i alternatywne źródła energii 

w Małopolsce 

zbiór „dobrych praktyk” 

cz. II 

Kraków, listopad 2007

SPIS TREŚCI 

WSTĘP 3 

Polityka ekologiczna województwa – odnawialne źródła energii 4 

Instytucje i programy wspomagające rozwój odnawialnych 

i alternatywnych źródeł energii 5 

Mała elektrownia wodna w Myślenicach 6-7 

System solarny w Klasztorze Cystersów w Szczyrzycu 8-9 

Kolektory słoneczne w Łętowni 10-11 

Biomasa z Niepołomic 12-13 

Mała elektrownia wodna przy stopniu Kościuszko na Wiśle 14-15 

Mała elektrownia wodna przy stopniu Łączany na Wiśle 16-17 

Spalanie biomasy w Korzennej 18-19 

Pompa ciepła w Trzebini 20-21 

Małe elektrownie wodne w Podczerwonem i Koniówce 22-23 

Andrychowskie kotły na biomasę 24-25 

System kolektorów słonecznych w Sułkowicach 26-27 

Odzysk ciepła w Dąbrowie Tarnowskiej 28-29 

Pompy ciepła w Oświęcimiu 30-31 

Kolektory słoneczne w Płazie 32-33 

Słoneczni Salwatorianie w Trzebini 34-35 

Basen geotermalny na Polanie Szymoszkowej w Zakopanem 36-37 

Kotły fluidalne w elektrowni Siersza 38-39 

Tynieckie pompy ciepła 40-41 

Mała elektrownia wodna w Smolicach 42-43 

Park Kulturowy Młynów Wodnych na Prądniku 44-45 

2 

ISBN: 978-83-920726-7-6

Wstęp 

Jednym z celów strategicznych rozwoju 

regionu jest zwiększenie udziału energii 

ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym 

regionu. Realizacja 

tego celu przyczyni się do oszczędzania 

zasobów surowców energetycznych 

oraz redukcji emisji zanieczyszczeń, 

zwłaszcza w kontekście obserwowanego 

ostatnio intensywnego rozwoju 

gospodarki. 

Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii 

zamiast paliw kopalnych jest najbardziej 

efektywną metodą ograniczenia 

emisji do atmosfery nie tylko tzw. gazów 

cieplarnianych jak dwutlenek węgla, ale 

także takich zanieczyszczeń atmosfery, jak 

tlenki siarki i azotu oraz pyły. Zastosowanie 

tych źródeł do wytwarzania energii 

przynosi znaczny efekt ekologiczny zarówno 

w skali lokalnej, jak i globalnej. Ponadto 

wykorzystanie energii odnawialnej 

może przyczynić się do zwiększenia 

bezpieczeństwa energetycznego regionu, 

a zwłaszcza do poprawy zaopatrzenia 

w energię na terenach o słabo rozwiniętej 

infrastrukturze energetycznej. 

Niniejsza publikacja będąca kontynuacją 

ubiegłorocznej edycji „Popularyzacji 

dobrych praktyk z zakresu wykorzystania 

odnawialnych źródeł energii” zawiera 

kolejne przykłady możliwości wykorzystania 

energii wiatrowej, słonecznej, 

wodnej, geotermalnej oraz pochodzącej 

z biomasy w Małopolsce. Przedstawia 

rozwiązania techniczne infrastruktury 

służące do produkcji oraz przesyłu czystej 

energii, a także możliwości finansowania 

tego typu przedsięwzięć. 

Podniesienie poziomu wiedzy mieszkańców 

w zakresie ekorozwoju i zrozumienie 

zasad zrównoważonego rozwoju i 

ochrony środowiska pozwoli 

na podniesienie poziomu akceptacji 

społecznej dla działań zmierzających 

w kierunku rozwoju energii odnawialnej. 

W konsekwencji działania te przyczynią 

się do poprawy stanu jakości środowiska 

przyrodniczego oraz zapobiegną nieodwracalnym 

zmianom klimatu. 

Żywię głęboką nadzieję, że wydawnictwo 

to wzbudzi zainteresowanie instytucji 

publicznych, podmiotów gospodarczych 

oraz odbiorców indywidualnych 

tematyką odnawialnych źródeł energii, a 

w efekcie spowoduje wzrost liczby podejmowanych 

inicjatyw na rzecz ich 

wykorzystania. 

Marek Nawara 

Marszałek Województwa 

Małopolskiego 

3

Polityka ekologiczna województwa 

– odnawialne źródła energii 

4 

Podstawowa odpowiedzialność samorządu 

województwa koncentruje się 

na nowoczesnym rozwoju gospodarczym, 

szeroko rozumianej sferze kulturowej 

oraz zrównoważonym gospodarowaniu 

środowiskiem i przestrzenią. 

30 stycznia 2006 r. Uchwałą Nr XL- 

I/527/06 Sejmik Województwa Małopolskiego 

przyjął Strategię Rozwoju 

Województwa Małopolskiego na lata 

2007-2013. Realizowana jest ona 

w dziewięciu obszarach polityki rozwoju 

województwa, w tym obszar dotyczący 

ochrony środowiska, w którym 

celem działań jest wysoka jakość życia 

w czystym i bezpiecznym środowisku 

przyrodniczym. W ramach tego obszaru 

rozwoju został wskazany kierunek 

polityki: VI.2 Ochrona powietrza 

i zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych 

źródeł energii. Celem 

działań w zakresie ochrony powietrza 

jest spełnianie norm jakości powietrza 

atmosferycznego poprze redukcję 

emisji zanieczyszczeń oraz wzrost 

wykorzystania niekonwencjonalnych 

źródeł energii. Cel ten realizowany 

będzie poprzez budowę, rozbudowę 

i modernizację infrastruktury służącej 

do wykorzystania energii odnawialnej. 

Uchwałą nr XI/1333/07 w dniu 

24 września 2007 r., Sejmik Województwa 

Małopolskiego przyjął 

„Program ochrony środowiska Województwa 

Małopolskiego na lata 2007- 

2014”. Dokument ten prezentuje działania 

do realizacji w latach 2007-2010 

oraz w ogólnym zarysie kierunki działań 

do roku 2014. Celem nadrzędnym 

polityki ekologicznej województwa, 

sformułowanym w Programie, jest 

poprawa jakości życia mieszkańców 

województwa małopolskiego poprzez 

działania zmierzające do likwidacji 

zaniedbań w ochronie środowiska 

i racjonalnego gospodarowania jego 

zasobami. 

Długoterminowa polityka ochrony 

środowiska do roku 2014 

Cel: Spełnienie norm jakości powietrza 

atmosferycznego poprzez sukcesywną 

redukcję emisji zanieczyszczeń 

do powietrza. 

Kierunek działań: 

- Zwiększanie wykorzystania odnawialnych 

źródeł energii, w szczególności 

energii geotermalnej oraz wodnej. 

Plan działań krótkoterminowy na lata 

2007-2010 

Cel: Zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych 

źródeł energii. 

Działania obejmują: 

- Budowę, rozbudowę i modernizację 

infrastruktury służącej do produkcji 

i przesyłu energii odnawialnej (energia 

wiatrowa, wodna, geotermalna, ogniwa 

słoneczne, biomas). 

- Aktywizację i wspieranie samorządów 

lokalnych w kierunku wykorzystania 

lokalnych zasobów OŹE. 

- Rozeznanie potrzeb i możliwości 

wykorzystania niekonwencjonalnych 

źródeł energii w województwie małopolskim. 

- Stworzenie bazy informacji o wykorzystaniu 

odnawialnych źródeł energii. 

- Zwiększenie udziału biopaliw 

w odniesieniu do paliw używanych 

w transporcie. 

- Promocję i wspieranie rozwoju odnawialnych 

źródeł energii oraz technologii 

zwiększających efektywne wykorzystanie 

energii i zmniejszających materiałochłonność 

gospodarki. 

- Prowadzenie upraw roślin energetycznych 

zwłaszcza na terenach 

o słabych parametrach rolniczych.

Instytucje wspomagające rozwój odnawialnych 

i alternatywnych źródeł energii 

Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 

al. Jana Pawła II 70, 00-175 Warszawa 

tel. 0800 38 00 84 

info@arimr.gov.pl, www.arimr.gov.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Bank Gospodarstwa Krajowego 

al. Jerozolimskie 7, 00-955 Warszawa 

tel. 0-801 66 76 55 

bgk@bgk.com.pl, www.bgk.com.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Bank Ochrony Środowiska S.A. 

al. Jana Pawła II 12, 00-950 Warszawa 

tel. 022 85 08 720 

bos@bosbank.pl, www.bosbank.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Fundacja EkoFundusz 

ul. Bracka 4, 00-502 Warszawa 

tel. 022 62 12 704 

info@ekofundusz.org.pl, www.ekofundusz.org.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Fundacja Wspomagania Wsi 

ul. Belottiego1, 01-022 Warszawa 

tel. 022 63 62 571-75 

fww@fww.org.pl, www.fww.org.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Fundusz na rzecz Globalnego Środowiska UNDP w Polsce 

(Global Environment Facility – GEF) 

al. Niepodległości 186, 00-608 Warszawa 

tel. 022 82 54 597 

przemek.czajkowski@undp.org, www.undp.org.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 

ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa 

tel. 022 46 13 000 

www.mrr.gov.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Ministerstwo Środowiska 

ul. Wawelska 52/54, 00-922 Warszawa 

tel. 022 57 92 900 

info@mos.gov.pl, www.mos.gov.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 

ul. Konstruktorska 3a, 02-673 Warszawa 

tel. 022 45 90 100 

fundusz@nfosigw.gov.pl, www.nfosigw.gov.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy 

Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) 

Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Programów Pomocowych 

i Pomocy Technicznej 

ul. Wspólna 2/4, 00-926 Warszawa 

tel. 022 46 13 918 

eog@mrr.gov.pl, www.eog.gov.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego 

Departament Środowiska i Rozwoju Obszarów Wiejskich 

ul. Basztowa 22, 31-156 Kraków 

tel. 012 63 03 140 

amas@malopolska.mw.gov.pl, www.malopolskie.pl 

—————————————————————————————–———————— 

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 

w Krakowie 

ul. Kanonicza 12, 31-002 Kraków 

tel. 012 42 29 490 

biuro@wfos.krakow.pl, www.wfos.krakow.pl 

5

Mała elektrownia wodna w Myślenicach 

Myślenice usytuowane są 30 km 

na południe od Krakowa, przy głównej 

drodze w kierunku Zakopanego. Leżą 

w dolinie rzeki Raby otoczone malowniczymi 

wzgórzami Beskidu Makowskiego 

i Pogórza Wielickiego. Budowa 

geologiczna terenu wykształciła charakterystyczne 

w tej okolicy głęboko 

wycięte doliny. Do Raby spływają 

dziesiątki potoków i strumieni z północnych 

zboczy Lubomira i Łysiny, 

tworząc łagodne wzniesienia i pagórki, 

miejsca ulubionych pieszych i rowerowych 

wycieczek myśleniczan. 

Gmina Myślenice liczy ponad 

40 tys. mieszkańców, z których niecała 

połowa zamieszkuje miasto. 

Raba i niektóre jej dopływy mają 

znaczący potencjał energetyczny, 

który mógłby zostać wykorzystany 

przez małą energetykę wodną, jednak 

inwestycje w tym zakresie są bardzo 

rzadkie i trudne do zrealizowania. Tym 

bardziej godni zauważenia są inwestorzy 

decydujący się na podjęcie ryzyka. 

Już w okresie międzywojennym działała 

w Myślenicach elektrownia zbudowana 

przez miejscowego przedsiębiorcę 

Jana Hołuja. Zaopatrywała w prąd 

kuźnię, stolarnię, tartak, kilka prywatnych 

domów i uliczne latarnie. Dzięki 

Hołujowi pojawił się w Myślenicach 

pierwszy jaz, miejsce kąpieli i wodnych 

zabaw turystów przyjeżdżających 

do dzielnicy rekreacyjnej miasta, 

a jego główne ulice nie tonęły w mroku. 

Dzisiaj przy innym myślenickim 

jazie, kilkaset metrów w górę 

rzeki zainstalowano małą elektrownię 

wodną. 

6

GMINA MYŚLENICE, POWIAT MYŚLENICKI 

200 kW. Energia sprzedawana jest 

do sieci, odbiera ją Zakład Energetyczny 

spółki Enion S.A. a świadectwa 

pochodzenia energii czyli tzw. „zielone 

certyfikaty” firma Polenergia S.A. 

z Warszawy. 

Źródła finansowania 

Rozwiązania techniczne 

Inwestycja ma już także swoją historię. 

Przez wiele lat wszyscy przejeżdżający 

Zakopianką wzdłuż Raby obserwowali 

ciągnący się kilometrami 

„plac budowy” związany z regulacją 

rzeki, a na wysokości jazu powstającą 

powoli elektrownię. Pierwsze prace 

rozpoczęły się w 2000 roku, ale nie 

przyniosły zamierzonego efektu. Brakowało 

automatyki, nie sprawdziły się 

zaplanowane w pierwotnym projekcie 

dwie turbiny Francisa, elektrownia nie 

wykorzystywała więc swojego potencjału 

i nie pracowała na spłatę kredytu. 

Utknęła w miejscu. Drugi i obecny 

właściciel zmodernizował obiekt, instalując 

pełną automatykę i nową 

rozdzielnię wyprowadzenia mocy, 

wymieniając turbiny na dwa Kaplany 

o średnicy 1110 mm, dwie przekładnie 

planetarne i generatory po 110 kW. 

Dzisiejsza elektrownia, zrealizowana 

przez firmę Wodel z Nowej Soli, wyposażona 

jest także w sondy hydrostatyczne 

do określania poziomu zwierciadła 

wody oraz system elektronicznego 

powiadamiania o wielkości produkcji, 

czy stanach zagrożenia. 

Jej maksymalna moc – przy spadzie 

nominalnym 3,5 m i średnim rocznym 

przepływie 9,83 m 3 /s - wynosi 

Wartość elektrowni oceniana jest 

na ponad 3 mln zł. Same prace modernizacyjne 

kosztowały około miliona 

złotych, z których 70 % właściciel 

sfinansował z pomocą kredytu uzyskanego 

z Wojewódzkiego Funduszu 

Ochrony Środowiska i Gospodarki 

Wodnej w Krakowie, resztę ze środków 

własnych. Ponieważ inwestycja 

uzyskała zaplanowany efekt ekologiczny, 

przewiduje się, że część kredytu 

zostanie umorzona. 

7

System solarny w Klasztorze Cystersów 

w Szczyrzycu 

8 

Szczyrzyc znajduje się w północnozachodniej 

części powiatu limanowskiego, 

w gminie Jodłownik, około 

50 km na południowy-wschód 

od Krakowa. Leży w pięknej okolicy, 

w dolinie Stradomki, na pograniczu 

Beskidu Wyspowego i Pogórza Wiśnickiego. 

Ludność Szczyrzyca liczy 

niewiele ponad 500 mieszkańców, 

choć jest to miejsce o niezwykłej 

historii, które było niegdyś stolicą 

jednego z największych powiatów 

w Małopolsce. Ze względu na bliskość 

gór klimat w tej okolicy jest dosyć 

ostry ze średnią temperaturą w styczniu 

-4 o C a w lipcu 14 o C. Aż jedna 

czwarta roku jest tu zazwyczaj pochmurna 

i niemal tak samo długo leży 

śnieg. Tym bardziej warta zauważenia 

na tym terenie wydaje się inwestycja 

wykorzystująca energię słoneczną. 

Klasztor Cystersów w Szczyrzycu 

ufundował wojewoda krakowski 

Teodor Cedro w 1234 roku. Założone 

wówczas opactwo sprawowało pieczę 

nad kilkudziesięcioma parafiami 

i było ważnym centrum kulturalnym 

i gospodarczym regionu przez stulecia. 

Historia klasztoru odnotowuje 

najazdy Tatarów, Szwedów 

i „zbójników”, którzy wielokrotnie 

go plądrowali. Dzisiaj w XVII wiecznym 

spichlerzu znajduje się muzeum, 

budynek starego browaru 

bezustannie ratowany jest przed 

popadnięciem w ruinę, a kalendarz 

ostatnich lat publikowany na wirtualnych 

stronach opactwa pełen jest 

dat zakończenia kolejnych etapów 

renowacji kaplic, obrazów 

i budynków. Na liście przedsięwzięć 

służących zachowaniu dziedzictwa 

klasztoru znalazła się także inwestycja 

wykorzystująca odnawialne źródła 

energii, która wspomaga przygo-

GMINA JODŁOWNIK, POWIAT LIMANOWSKI 

towanie ciepłej wody użytkowej 

oraz poprawia stan środowiska. 


Na wzniesieniu za głównym budynkiem 

klasztoru zainstalowano 

na specjalnych konstrukcjach wsporczych 

14 kolektorów słonecznych 

typu WOLF TopSON F3. Ustawiono 

je w dwóch zespołach po siedem 

sztuk. Każdy kolektor ma całkowitą 

powierzchnię 2,3 m 2 , powierzchnię 

aktywnego absorbera 2 m 2, pojemność 

1,7 l i waży 40 kg. Całość systemu 

to, prócz kolektorów, kompletna 

stacja pompowa z pompą obiegową 

Grundfoss UPS 25-80 oraz instalacja 

solarna z miedzianych rur. 

Medium transferowym jest roztwór 

glikolu propylenowego z dodatkami. 

Instalację zabezpiecza przed nadmiernym 

wzrostem ciśnienia zawór 

bezpieczeństwa oraz przepompowe 

naczynie wzbiorcze Reflex S80 R1. 

Energia cieplna z kolektorów przekazywana 

jest za pomocą wężownic 

wodzie zgromadzonej w dwóch 

podgrzewaczach pojemnościowych 

o pojemności 500 dm 3 każdy. System 

ten jest w stanie wyprodukować 

w ciągu roku 19,6 tys. kWh energii 

cieplnej. 


Od pomysłu na inwestycję w klasztorze 

do jej finalizacji upłynęło kilka lat. 

Tyle czasu potrzebne było na zgromadzenie 

niezbędnych środków 

i funduszy oraz zapewnienie przedsięwzięciu 

wsparcia ze strony Wojewódzkiego 

Funduszu Ochrony Środowiska 

i Gospodarki Wodnej w Krakowie. 

Na całkowity budżet w wysokości 

77 714,21 zł złożyło się 28% dotacji 

WFOŚiGW i 72% środków własnych 

opactwa. 

9

Kolektory słoneczne w Łętowni 

10 

Łętownia to miejscowość położona 

na wysokości 470 m n.p.m. na styku 

Beskidu Makowskiego i Wyspowego, 

w dolinie rzeki Łętówki. Usytuowanie 

wpływa na charakter klimatu Łętowni, 

który cechują niskie średnie temperatury, 

duża liczba opadów i oddziaływanie 

wiatrów halnych. Okolica 

jest zasobna w wodę, która tryskając 

z licznych źródeł pokrywa 

cały teren gęstą siecią potoków. 

Potoki te bywają tajemnicze i niedostępne, 

zwłaszcza w swoich górnych 

odcinkach, gdzie często zamieniają 

się w wodospady. W średniowieczu 

przez Łętownię przebiegał ważny 

szlak handlowy z Krakowa na Węgry 

zwany "drogą polską". Mimo to zaludnienie 

tych terenów było bardzo 

małe ze względu na trudne warunki 

naturalne i dzikie zwierzęta. Dzisiaj 

Łętownia liczy 2800 mieszkańców. 

Wędrując po Łętowni można jeszcze 

znaleźć tradycyjne domy drewniane 

z XIX wieku, które niegdyś zamieszkiwali 

kliszczacy na południe 

od rzeki Krzczonówki. Jednak coraz 

częściej ta zabudowa ustępuje pola 

nowoczesnej architekturze, współczesnym 

stylom, które próbują 

współgrać z tradycją. Budynek Zespołu 

Szkół w Łętowni jest funkcjonalny 

i przestronny, został rozbudowany 

i powiększony o pomieszczenia 

przeznaczone na salę gimnastyczną, 

które mogą być wykorzystywane 

do celów organizacji imprez 

rekreacyjno-sportowych, gdyż wyposażone 

są w zaplecze kulinarne. 

W czasie letnich wakacji szkoła może 

być teraz miejscem kolonii i obozów 

młodzieżowych, co powoduje 

znaczne zwiększenie zapotrzebowania 

budynku w tym okresie na ciepłą 

wodę użytkową.

GMINA JORDANÓW, POWIAT SUSKI 


Przez siedem miesięcy 2006 roku 

Zespół Szkół w Łętowni zmieniał się 

po raz kolejny. Tyle trwały prace 

i procedury związane z przeprowadzeniem 

postępowania przetargowego, 

pozyskaniem dofinansowania 

oraz wykonaniem instalacji w budynku. 

Celem przedsięwzięcia była 

modernizacja systemu przygotowania 

ciepłej wody użytkowej poprzez 

wykonanie instalacji kolektorów 

słonecznych współpracujących 

z istniejącym źródłem ciepła – kotłownią 

gazową o mocy 344 kW. 

Na dachu budynku szkoły zamontowano 

24 kolektory słoneczne 

(w dwóch rzędach po dwanaście 

sztuk) o łącznej powierzchni absorpcyjnej 

51,12 m 2 i mocy 40,8 kW. 

Zainstalowany system wyposażony 

jest w stację pompową i zasobniki 

ciepła wraz z automatyką. Uzyskana 

z niego energia może pokryć 45% 

zapotrzebowania całego obiektu 

na ciepłą wodę użytkową (120 GJ 

rocznie). 


Całkowity koszt instalacji wyniósł 

130 524 zł, z czego 51 120 zł stanowiła 

dotacja z EkoFunduszu, 

a 48 960 zł wsparcie z Wojewódzkiego 


i Gospodarki Wodnej w Krakowie. 

11

Biomasa z Niepołomic 

temu miejscu dawną świetność. Dziś 

w mieście żyje ponad 8 tys. mieszkańców. 

W styczniu 2003 roku w niepołomickiej 

oczyszczalni ścieków zaczęto 

realizację jednego z najciekawszych 

przedsięwzięć ostatnich lat w Małopolsce. 

Biorąc pod uwagę podobieństwo 

komunalnych osadów ściekowych 

do innych rodzajów materiałów 

organicznych określanych jako 

biomasa próbowano znaleźć optymalny 

sposób ich utylizacji. Wybór 

padł na współspalanie odwodnionych 

w wirówce osadów ściekowych 

wraz z klasyczną biomasą i wykorzystanie 

uzyskanego w procesie spalania 

ciepła. Powstałą energię cieplną 

mogą teraz wykorzystywać lokalne 

systemy grzewcze, redukując 

spalanie paliw kopalnych. 

12 

Niepołomice leżą 24 km na południowy 

wschód od centrum Krakowa, 

w powiecie wielickim nad Wisłą. 

W XIV wieku król Kazimierz Wielki 

zbudował na granicy „niepołomnej” 

puszczy zamek myśliwski i wystawił 

piękny, gotycki kościół. Zamek stał 

się zaczynem osady, która przetrwała 

wieki i przekształciła się w dzisiejsze, 

nowoczesne miasto. Rezydencja 

Jagiellonów, miejsce, w którym niejednokrotnie 

ważyły się losy Polski 

i Europy z biegiem lat pozostały 

tylko historycznym wspomnieniem. 

W czasach po II wojnie światowej 

królewski zamek popadł w ruinę 

a Niepołomice stały się prowincjonalnym 

miasteczkiem. Dopiero lata 

90-te ubiegłego stulecia przywróciły 


Osad ściekowy prowadzony jest 

do mieszalnika, gdzie poprzez kontakt 

z odpowiednimi materiałami 

(trociny, wapno palone, gruby pył) 

pozbywa się wilgoci i uzyskuje sypką 

postać. 

Mieszalnik pełni rolę zasobnika 

o pojemności ok. 2 m 3 . Po przetarciu 

materiału przez kratę o oczku 

20 mm transportuje się go do 

dwóch zasobników dozowników, a 

stamtąd do spalarki. Następuje spalenie 

osadów ze zrębkami, a wypalony 

gruby popiół usuwany jest do 

kontenera i wywożony na składowisko. 

Drobniejsze frakcje dopalają się 

we freebordzie spalarki i wytrącają 

w komorze osadczej. Później w mia-

GMINA NIEPOŁOMICE, POWIAT WIELICKI 

WSPÓŁSPALANIE OSADÓW O WILGOTNOŚCI OK. 80% Z BIOMASĄ 

rę potrzeby dodawane są do surowego 

osadu jako materiał stabilizujący. 

Nadmiar materiału usuwany 

jest wraz z popiołem. Gazy spalinowe 

ze spalarki podgrzewają powietrze 

pierwotne oraz wodę 

do wykorzystania na cele centralnego 

ogrzewania i ciepłej wody użytkowej. 

Zastosowanie tej technologii 

umożliwiło utylizację osadów ściekowych 

w miejscu ich powstawania, 

bez konieczności transportu i składowania, 

a dzięki wykorzystaniu 

ciepła ze spalania osadów i zrębków 

do ogrzewania oczyszczalni pozwoliło 

także na rezygnację z dotychczasowego 

ogrzewania elektrycznego. 


Koszt całego projektu wyniósł 

1,14 mln euro, z czego aż 55 % 

Niepołomice uzyskały z Unii Europejskiej 

w ramach V Programu Ramowego, 

a 15% z funduszy Komitetu 

Badań Naukowych (Od 2005 roku 

Rada Nauki działająca przy Ministerstwie 

Nauki i Szkolnictwa Wyższego). 

13

Mała elektrownia wodna przy stopniu Kościuszko 

na Wiśle 

Stopień wodny Kościuszko usytuowany 

jest na 66+400 kilometrze 

rzeki Wisły, w pobliżu południowej 

obwodnicy Krakowa. W skład konstrukcji 

stopnia wchodzi jaz, śluza 

i zapora ziemna. Poniżej jazu na prawym 

brzegu rzeki zlokalizowana jest 

mała elektrownia wodna wybudowana 

przez Fundację ks. Siemaszki dla potrzeb 

centrum edukacyjnego 

„Radosna Nowina 2000” w Piekarach. 

Dnia 19 marca 2001 roku Starostwo 

Powiatowe w Krakowie wydało decyzję 

wodnoprawną o wykorzystaniu 

spiętrzonej wody rzeki Wisły dla celów 

energetycznych. 

W małej hydroenergetyce stosowany 

jest podział ze względu na wielkość 

mocy na trzy grupy: mikroelektrownie 

do 100 kW, minielektrownie do 

0,5 MW i małe elektrownie do 5 MW. 

Można je także dzielić w zależności 

od wysokości spadu na niskospadowe 

do 20 metrów, średniospadowe 

do 150 metrów i wysokospadowe, 

powyżej. Elektrownia na stopniu Kościuszko 

z trzema megawatami zainstalowanej 

mocy i około czterema 

metrami spadu należy do grupy małych 

niskospadowych. Pomysł jej budowy 

zrodził się już w 1998 roku, 

podczas pobytu Wizytatora Polskiej 

Prowincji Zgromadzenia Księży Misjonarzy 

w Szwajcarii. Pomysłem zainteresowała 

się szwajcarska fundacja 

Praxedis i bardzo szybko przystąpiono 

do jego realizacji. 


Elektrownia składa się z kilku elementów: 

ujęcia wody, kanału energetycznego, 

którym woda doprowadzana 

jest do turbin oraz do istniejącego 

14

GMINA KRAKÓW, POWIAT GRODZKI 

obok toru kajakowego, bloku elektrowni, 

przepławki dla ryb i kanału 

wylotowego. Kanał ujęcia wody 

ma ponad 40 m szerokości i dno 

umocnione materacem faszynowokamiennym, 

kanał energetyczny, 

żelbetowy – ponad 100 m długości, 

blok elektrowni z płytą wypadową i 

wylotem jest także konstrukcją żelbetową. 

W elektrowni zainstalowano 

3 turbiny poziome rurowe Kaplana o 

średnicy wirnika 2240 mm oraz synchroniczne 

generatory firmy Siemens 

IFC2 632. System sterowania został w 

pełni zautomatyzowany i umożliwia 

awaryjne bezobsługowe odstawianie 

turbozespołów w przypadku zaniku 

napięcia w sieci odbiorczej, awarii 

turbozespołów, zalania stropu maszyn 

w czasie wezbrania, nagłego spadku 

poziomu górnej wody, albo konieczności 

doboru optymalnego sterowania 

pracą turbozespołów w zależności od 

ilości wody będącej w danej chwili do 

dyspozycji. Elektrownia posiada zdalny 

monitoring stanów eksploatacyjnych. 


Zyski ze sprzedaży energii z elektrowni 

stanowią zabezpieczenie finansowe 

statutowej działalności Fundacji 

i przeznaczone są przede wszystkim 

na kształcenie młodzieży najuboższej 

i najbardziej potrzebującej. 15

Mała elektrownia wodna przy stopniu Łączany 

na Wiśle 

16 

Łączany leżą na prawym brzegu 

Wisły, w powiecie wadowickim, 

w gminie Brzeźnica. Najdawniejsze 

wzmianki na temat tej miejscowości 

pochodzą z XII wieku. Wiek później 

książę Władysław Opolski przekazał 

ją benedyktynom z Tyńca, w których 

posiadaniu pozostała aż 

do 1815 roku. W 1813 roku wieś 

niemal doszczętnie zniszczył ogromny 

pożar. W latach sześćdziesiątych ubiegłego 

stulecia na 38+580 kilometrze 

rzeki Wisły, przy drodze powiatowej 

Łączany - Rusocice zbudowano stopień 

wodny. Konstrukcja stopnia 

stanowiła część programu zabudowy 

górnej Wisły. Stopień wodny 

Łączany składał się z jazu piętrzącego 

z przepławką dla ryb, zapory ziemnej 

czołowej oraz obwałowań bocznych. 

Od czerwca 2002 roku do stycznia 

2004 roku przy stopniu Łączany trwała 

budowa przyjaznej dla środowiska 

małej elektrowni wodnej 

o zainstalowanej mocy 2,5 MW. Inwestorem 

był Zespół Zbiorników Wodnych 

Czorsztyn-Niedzica-Sromowce 

Wyżne S.A. Elektrownia od momentu 

rozpoczęcia działania znacznie poprawiła 

parametry czystości wody. Turbiny, 

napowietrzając wodę obniżają 

poziom jej biologicznego zanieczyszczenia 

a kraty wlotowe przy ujęciu 

wody wyłapują śmieci płynące rzeką. 

Uruchomienie elektrowni wpłynęło na 

zmniejszenie emisji zanieczyszczeń 

atmosferycznych w regionie, a jej 

praca nie jest słyszalna nawet na 

drodze biegnącej koroną zapory.

GMINA BRZEŹNICA, POWIAT WADOWICKI 


Na elektrownię składa się kilka elementów: 

kanał dopływowy, przepust 

pod drogą, kanał łączący przepust 

z blokiem siłowni, blok siłowni 

z wypadem i kanał odpływowy. Kanał 

doprowadzający wodę do elektrowni 

jest kanałem otwartym o długości 

ponad 150 m z dnem umocnionym 

warstwą geowłókniny oraz materacy 

siatkowo–kamiennych o grubości 

30 cm. Pod drogą Łączany – Rusocice 

zbudowany jest przepust w formie 

zamkniętego kanału, który połączony 

jest z blokiem siłowni monolityczną 

konstrukcją żelbetową. Blok siłowni 

jest także konstrukcją żelbetową 

wykonaną w ścianach grodzy ze stalowych 

profili. Ściany bloku mają grubość 

50 cm. W elektrowni Łączany 

zastosowana została turbina Kaplana 

pionowa oraz generator synchroniczny 

o mocy 230 kW. Kanał odpływowy 

ma 185 m i dno umocnione materacem 

siatkowo-kamiennym. Spad elektrowni 

wynosi 5,4 m. Elektrownia jest 

bezobsługowa i całkowicie zautomatyzowana. 

Do jej obsługi wystarczy 

jedna osoba pełniąca dyżur telefoniczny. 

W razie jakichkolwiek problemów 

technicznych lub sytuacji awaryjnej, 

elektrownia sama się wyłącza. 


Koszt całej inwestycji wyniósł 

ok. 16 mln zł, z czego część pochodziła 

ze środków własnych inwestora, 

część z kredytu preferencyjnego Narodowego 


i Gospodarki Wodnej. 

17

Spalanie biomasy w Korzennej 

18 

Korzenna leży na terenie pagórkowatej 

krainy Pogórza Rożnowsko- 

Ciężkowickiego, na południowowschodnich 

rubieżach powiatu nowosądeckiego, 

na północ od kotliny 

sądeckiej. Wzgórza w tej okolicy 

są przeważnie spłaszczone, a w ich 

grzbiety wcinają się wąskie jary. 

W obrębie gminy znajduje się rezerwat 

„Diable Skały” oraz leśny rezerwat 

chroniący stare cisy w Mogilnie. 

Teren gminy o powierzchni jedenastu 

hektarów zamieszkuje dzisiaj ponad 

13 tys. mieszkańców. Nadanie miejscowości 

imienia „Korzenna” przypisuje 

się królowi Kazimierzowi Wielkiemu. 

Pierwotnie, od XIV do XVII 

wieku Korzenną władał ród Strzemieńczyków 

herbu Strzemień, który 

z czasem przybrał nazwisko 

„Korzeński”, później dostała się ona 

w ręce Strońskich i Koczanowiczów, 

a po śmierci Aleksandra Józefa Koczanowicza 

w 1952 roku została 

wyprzedana miejscowym chłopom. 

Korzenna jest gminą typowo rolniczą, 

w której dominuje produkcja roślinna 

i sadownictwo, zwłaszcza uprawa 

zbóż i krzewów jagodowych. Większość 

gospodarstw to gospodarstwa 

małe, do 5 ha gruntu. W gminie 

działają także zakłady produkujące 

meble i materiały budowlane oraz 

piekarnie i ubojnie. Osadnictwo 

w dużej części szesnastu sołectw, 

które tworzą gminę skupione jest 

w dolinach. Pojawia się coraz więcej 

gospodarstw agroturystycznych, 

które wykorzystują naturalny potencjał 

Korzennej jako miejsca do rekreacji 

i wypoczynku. 


W 2004 roku Urząd Gminy Korzenna 

przystąpił do realizacji inwestycji 

wymiany jednego z kotłów centralnego 

ogrzewania. Przedsięwzięcie miało 

na celu wykorzystanie odnawialnego 

źródła energii występującego 

na terenie gminy, jakim jest biomasa. 

Początkowo w planach gminy 

było wykorzystanie własnej plantacji 

wierzby energetycznej, na której

GMINA KORZENNA, POWIAT NOWOSĄDECKI 

również hodowane miały być sadzonki 

roślin dla kolejnych potencjalnych 

plantacji. Zainstalowany kocioł Moderator 

z podajnikiem na biomasę 

ma moc 250 kW i waży 2 t. Jest 

to wodny, niskotemperaturowy kocioł 

grzewczy o konstrukcji stalowej, 

przystosowany do spalania odpadowych 

paliw stałych. Może być opalany 

wszelkiego rodzaju paliwami stałymi 

(trociny, drewno kawałkowe, 

zrzynki, słoma, kora lub torf). Utrzymanie 

stałej temperatury wody 

w kotle zapewnia układ nawiewu 

składający się z wentylatora i sterownika. 

Zainstalowany kocioł jest jednym 

z dwóch pracujących w systemie 

centralnego ogrzewania. Opalany 

jest zrębkami z okolicznych lasów 

i materiałem pozyskiwanym przy 

okazji utrzymywania porządku przy 

drogach gminnych. Produkowana 

w nim energia wykorzystywana 

jest do ogrzewania budynku Urzędu 

Gminy, Komisariatu Policji, Ochotniczej 

Straży Pożarnej oraz Ośrodka 

Zdrowia. 


Koszt zakupu kotła wyniósł 50 tys. zł. 

Inwestycja została sfinansowana ze 

środków własnych gminy. 

19

Pompa ciepła w Trzebini 

20 

Trzebinia leży na pograniczu Wyżyny 

Olkuskiej, Pagórów Jaworznickich 

i Rowu Krzeszowickiego, w zachodniej 

części województwa małopolskiego, 

w powiecie chrzanowskim. Historia 

okolic Trzebini sięga czasów kultury 

łużyckiej. W średniowieczu tereny 

te należały do państwa wielkomorawskiego, 

a od XV wieku kolejno 

do rodu Karwaczjanów, Kezingerów 

i Tęczyńskich. Pomiędzy XVI a XIX 

wiekiem Trzebinia była w posiadaniu 

rodziny Szilhra vel Silhra aż do lat 

dwudziestych XIX wieku, kiedy została 

sprzedana za długi. 

Od początku XIX wieku rozwijał się 

w Trzebini przemysł surowcowy, 

kopalnie węgla, galmanu, huty cynku 

i szkła. Od początku XX wieku zaczęły 

działać zakłady tłuszczowe, rafineria 

nafty, elektrownia i cementownia. 

Rozwój przemysłu stał się podłożem 

ekspansji ruchów lewicowych i religijnych. 

Parafia Niepokalanego Serca 

NMP powstała w 1946 roku. Do budowy 

pierwszej drewnianej świątyni 

wykorzystano materiał z rozbieranych 

właśnie baraków oświęcimskiego 

obozu zagłady. Murowany kościół 

pojawił się dopiero w latach 90-tych 

ubiegłego wieku. 


Prace przygotowawcze do instalacji 

pompy ciepła w Kościele trwały 

12 miesięcy i zakończyły się 1 grudnia 

2003 roku. Pompa ma 

moc 70 kW. Jest to urządzenie typu 

woda-woda, dla którego dolne źródło 

ciepła stanowi płynąca pobliską 

rzeczką Kozi Bród woda zrzutowa 

z elektrowni. Przy ujęciu biorczym 

działa pompa zanurzeniowa, pompująca 

wodę do parownika. Tam jest 

ona chłodzona o 4°C, a później zrzucana 

do rzeczki, kilkanaście metrów 

poniżej ujęcia biorczego. Podczas 

chłodzenia pompa odbiera z wody 

ciepło i przekazuje je do górnego 

źródła na wyższy poziom temperaturowy. 

Tutaj znajduje się zbiornik 

buforowy wypełniony wodą. Pompa 

utrzymuje temperaturę wody w zbiorniku 

na poziomie zadanym w programie 

sterownika, czyli pomiędzy 30°C 

a 60°C. Ze zbiornika buforowego 

ciepła woda podawana jest dalej 

do instalacji centralnego ogrzewania.

GMINA TRZEBINIA, POWIAT CHRZANOWSKI 

Układ górnego źródła jest układem 

zamkniętym. Ciepła woda użytkowa 

jest podgrzewana poprzez wymiennik 

płytowy i magazynowana w zbiorniku. 

Zestaw posiada sterownik mikroprocesorowy, 

który steruje załączaniem 

pompy głębinowej oraz pomp 

obiegowych i utrzymuje zaprogramowaną 

temperaturę. Jest wyposażony 

w zabezpieczenie przed spadkiem 

lub wzrostem ciśnienia obiegu czynnika 

roboczego. Pomiędzy pompą 

a instalacją górnego źródła ciepła 

zamontowane są zawory odcinające 

oraz węże elastyczne Filbor. Pozyskana 

energia wykorzystywana jest 

do ogrzewania dolnego i górnego 

Kościoła o łącznej powierzchni 

140 m 2 oraz budynku plebanii 

o powierzchni 650 m 2 . 


Parafia starała się jak najbardziej 

obniżyć koszty inwestycji, więc 

wiele elementów instalacji zostało 

wykonanych metodami gospodarczymi. 

Całkowity koszt wyniósł około 

140 tys. zł. Wsparcia parafii udzieliły 

Wojewódzki i Powiatowy Fundusz 


Wodnej (odpowiednio 42 tys. 

i 30 tys. zł). 

21

Małe elektrownie wodne w Podczerwonem 

i Koniówce 

Podczerwone usytuowane jest 

w odległości 24 km na północ 

od Zakopanego, nad rzeką Dunajec, 

w powiecie nowotarskim, 

na szerokiej równinie pomiędzy Wysokimi 

Tatrami a Babią Górą. Pierwszymi 

odnotowanymi w historii posiadaczami 

sołectwa Podczerwone byli 

Szymon i Barbara Podczerwieńscy. 

Przywilej własności otrzymali 

od króla Zygmunta III w dniu 4 lipca 

1604 roku. 

Koniówka jest niewielką wsią położoną 

w gminie Czarny Dunajec, 

w powiecie nowotarskim. Nazwa 

miejscowości pochodzi od wypasanych 

tu kiedyś koni i wołów. 

Najcenniejszym zabytkiem miejscowości 

jest stara dzwonnica. 

Przez wieki jej głos ostrzegał ludzi 

przed pożarami i burzami. Łaciński 

napis na dzwonie, „fulga frange”, 

oznacza „łamanie piorunów”. 

W 2004 roku obchodzono tu 

uroczyste 400-lecie wsi. 

W tym samym roku dwa zaplanowane 

na rzece Czarny Dunajec przedsięwzięcia 

hydroenergetyczne otrzymały 

pozwolenia wodno-prawne 

dla potrzeb eksploatacji małych elektrowni 

wodnych. Pomysł na ich realizację 

pojawił się już dwa lata wcześniej, 

ale stworzenie koncepcji przestrzennych, 

uzgodnienie ich 

z Regionalnym Zarządem Gospodarki 

Wodnej i wykonanie operatów wodno-prawnych 

zajęło sporo czasu. 

Przed wykonaniem projektów inwestorzy 

(w obu przypadkach osoby 

prywatne) musieli jeszcze uzyskać 

pozwolenia na budowę 

(elektrownia Podczerwone otrzymała 

je w 2005 roku a elektrownia Koniówka 

w 2006 roku). 

22

GMINA CZARNY DUNAJEC, POWIAT NOWOTARSKI 


Rozwiązania techniczne w przypadku 

obu lokalizacji są podobne. Obie 

realizowała firma Wodel. W MEW 

Podczerwone uzyskano moc 210 kW 

przy wysokości spadu 4.30 m oraz 

przełyku 8 m³ na sekundę. W MEW 

Koniówka, przy nieco wyższym spadzie 

(5 m) i tym samym przełyku 

zainstalowano 250 kW mocy. 

W obu elektrowniach działają po dwa 

turbozespoły Kaplana. Są to turbiny 

pionowe Kaplana o średnicy 1100 

i 700 mm współpracujące z generatorami 

asynchronicznymi. W przypadku 

elektrowni Podczerwone ujęcie 

wody dokonywane jest przy 

udziale membrany gumowej, zaś 

w elektrowni Koniówka za pomocą 

kanału derywacyjnego. Zgodnie 

z wymaganiami Unii Europejskiej 

zarówno MEW Podczerwone, jak 

i MEW Koniówka wyposażone zostały 

w specjalne przepławki dla ryb. Są to 

przepławki szczelinowe o długości 

45 metrów biegnące od progu 

na rzece aż do wylotu z elektrowni. 

Roczna produkcja energii w tych 

zakładach wodnych waha się pomiędzy 

700 tys. a 850 tys. kWh. 

Wyprodukowana energia sprzedawana 

jest w całości do sieci. Odbiera ją 

Zakład Energetyczny spółki Enion 

S.A. Osobno sprzedawane są świadectwa 

pochodzenia energii czyli 

tzw. „zielone certyfikaty”. 


MEW Podczerwone: koszt inwestycji 

wyniósł 1,9 mln zł. Inwestor 

otrzymał pożyczkę z Wojewódzkiego 


i Gospodarki Wodnej w Krakowie 

i zaangażował własne środki finansowe. 

MEW Koniówka: koszty inwestycji 

wyniosły 2,3 mln zł i zostały w całości 

poniesione ze środków własnych 

inwestora. 

23

Andrychowskie kotły na biomasę 

24 

Andrychów leży nad rzeką Wieprzówką, 

u stóp Pańskiej Góry, 

w Beskidzie Małym, w Kotlinie Andrychowskiej. 

Od dawien dawna 

tradycyjną gałęzią andrychowskiej 

gospodarki było tkactwo. 

W 1906 roku powstała tutaj pierwsza 

Galicyjska Tkalnia Mechaniczna, 

własność żydowskich przedsiębiorców, 

braci Czeczowiczków. W 

1938 roku zatrudniali oni w swoim 

zakładzie 1,7 tys. osób. Dzisiaj 

Andrychów liczy około 22 tys. 

mieszkańców i jest największym 

miastem w powiecie wadowickim. 

W 1994 roku dawna fabryka Czeczowiczków 

została przekształcona 

w spółkę akcyjną i przeznaczona 

do prywatyzacji. Sprywatyzowany 

Andropol S.A. stał się jednym 

z największych potentatów branży 

włókienniczej w Polsce. W tym samym 

roku powstała Elektrociepłownia 

Andropol Przędzalnia S.A. zatrudniająca 

ponad 50 osób. 


W 2007 roku Elektrociepłownia 

zmodernizowała dwa kotły 

OSR 32/25 w celu przystosowania 

ich do współspalania węgla z biomasą 

i spełnienia standardów emisyjnych 

wymaganych dla źródeł 

ciepła. Po modernizacji sprawność 

brutto każdego z kotłów wzrosła do 

78%. Zakład emituje teraz do atmosfery 

13% mniej spalin. Zmodernizowano 

podmuch z podziałem na 

sterowane multistrefy oraz zastoso-

GMINA ANDRYCHÓW, POWIAT WADOWICKI 

wano dwustrumieniowy kaskadowy 

sposób podawania paliwa z wózkiem 

rewersyjnym, co pozwala na 

właściwe wymieszanie paliwa z 

powietrzem, zapobiega segregacji 

ziaren węgla, dynamizuje proces 

spalania i wpływa na ograniczenie 

ilości fałszywego powietrza, które 

nie bierze udziału w spalaniu, a 

które zmniejsza sprawność kotła. 

Zastosowanie zmodernizowanego 

podgrzewacza wody daje możliwość 

ochłodzenia spalin do 180°C, co 

zmniejsza stratę wylotową o 3–4%. 

Na poprawę sprawności wpłynął 

dodatkowo montaż czerpni gorącego 

powietrza z przodu kotła, właściwe 

wykorzystanie wtórnego powietrza, 

montaż falowników do napędów 

wentylatorów oraz wprowadzenie 

układu sterowania ilością powietrza 

i spalin, ilością podawanego 

paliwa, prędkością rusztu i utrzymywaniem 

właściwego podciśnienia w 

komorze paleniskowej. Wymiana 

instalacji odpylania spalin na układ 

2-stopniowy obniżyła emisję pyłów 

o 65%, zapewniając jednocześnie 

dotrzymanie standardów emisyjnych 

na poziomie trwale niższym 

niż 400 mg/m 3 (6% CO 2 ). Zastosowanie 

falowników w napędach wentylatorów 

umożliwiło płynną regulację 

obrotów w zależności od wydajności 

kotłów. Przyniosło 

to oszczędność w zużyciu energii 

elektrycznej wynoszącą około 11 % 

w skali roku. Kaskadowy, dwustrumieniowy 

układ podawania paliwa 

pozwala na współspalanie węgla 

z biomasą poprzez właściwe wymieszanie 

tych surowców i podanie 

na ruszt jednorodnej mieszanki. 

Układ ten gwarantuje właściwy 

dobór proporcji między tymi paliwami. 


Koszty inwestycji dla jednego kotła 

wyniosły 1,377 mln zł, z czego 50% 

stanowiła dotacja z Sektorowego 

Programu Operacyjnego – Wzrost 

Konkurencyjności Przedsiębiorstw, 

30% pożyczka z Narodowego Funduszu 


Wodnej, a 20% środki własne 

elektrociepłowni. 

25

System kolektorów słonecznych w Sułkowicach 

26 

Sułkowice usytuowane są w obrębie 

dwóch jednostek fizyczno-geograficznych: 

Pogórza Wielickiego i Beskidu 

Średniego. Teren Sułkowic cechuje urozmaicona 

rzeźba terenu, który w znacznej 

części porastają piękne lasy. Środkiem 

miasta wzdłuż całej jego długości płynie 

Harbutówka. W okolicach centrum wpadają 

do niej jeszcze dwa inne strumienie: 

Łubionka i Gościbia. Na terenie gminy 

Sułkowice znajdują się słynne Cisy Raciborskiego, 

które są najstarszymi cisami 

wieku pracowało w Sułkowicach sześćdziesięciu 

samodzielnych kowali, sto lat 

później było ich już tysiąc. Obecnie miasto 

liczy ponad 6 tys. mieszkańców. 

Gimnazjum im. S. Wyszyńskiego, 

w którym w lipcu 2005 roku zainstalowano 

system kolektorów słonecznych jest 

jednostką organizacyjną gminy Sułkowice. 

W budynku szkoły mieści się także 

Centrum Rehabilitacji podlegające Ośrodkowi 

Pomocy Społecznej. 

w Polsce. Ich wiek datuje się na Rozwiązania techniczne 

2 tys. lat. Pierwsza wzmianka o Sułkowicach 

pochodzi z 1136 roku. Aż do połowy 

Na dachu obiektu umieszczono 28 kolek- 

XVIII w. miejscowość ta stanowiła torów SCH - Sol typ K o łącz- 

uposażenie starostwa w Lanckoronie. nej powierzchni 60,2 m 2 i mocy 47,6 kW. 

W 771 roku odbyła się tu jedna z bitew Każdy z kolektorów waży 44 kg przy 

konfederatów barskich z Rosjanami. 

Ludność Sułkowic od wieków specjalizowała 

powierzchni pochłaniacza 2,15 m 2 . System 

solarny rozdzielono na dwa niezależ- 

się w kowalstwie. Pod koniec XVIII ne podsystemy. Podsystem dla 

Gimna-

GMINA SUŁKOWICE, POWIAT MYŚLENICKI 

zjum zasilany jest przez 24 kolektory 

i 2 stacje pompowe, podsystem dla 

Ośrodka Pomocy Społecznej bazuje na 

4 kolektorach i jednej stacji. Do systemu 

Gimnazjum zastosowano dwa podgrzewacze 

dwuwężownicowe typu Austria 

Email VT-N 800 FRMR o pojemności 

800 dm 3 każdy. Wężownice tych zasobników 

są spięte i zasilane przez solarną 

instalację glikolową. Do systemu Ośrodka 

zastosowano podgrzewacz dwuwężownicowy 

WW 400-2 o pojemności 385 dm 3 . 

Dolna wężownica zasobnika jest zasilana 

przez solarną instalację glikolową, natomiast 

do górnej wężownicy został wpięty 

układ wspomagania z kotła gazowego. 

Dodatkowo zastosowano podgrzewacz 

z jedną wężownicą o pojemności 

400 dm 3 typu elektrometr WGJ-S 400 

dla modernizowanej instalacji przygotowania 

c.w.u. dla sanitariatów przy hali 

sportowej. Sumarycznie pojemność 

podgrzewaczy w systemie wynosi 

2700 dm 3 . Obieg solarny łączy kolektory 

z wężownicami w nowych podgrzewaczach 

pojemnościowych. Obieg wodny 

zasila systemy przygotowania ciepłej 

wody użytkowej w budynku. Instalacja 

wodna w całym systemie wykonana 

została z zaizolowanych cieplnie rur miedzianych. 


Koszt inwestycji wyniósł 128,6 zł. 

Na przeprowadzenie projektu szkoła 

otrzymała dotację z Wojewódzkiego 

Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki 

Wodnej w Krakowie w wysokości 

33% budżetu oraz z fundacji EkoFundusz 

w Warszawie w wysokości 40% 

budżetu. Pozostałą część zapewniła 

Gmina Sułkowice. 

27

Odzysk ciepła w Dąbrowie Tarnowskiej 

Dąbrowa Tarnowska to niewielkie 

miasto w południowo-wschodniej 

Polsce położone na granicy Pogórza 

Karpackiego i Kotliny Sandomierskiej 

w dorzeczu Dunajca i Wisły. 

Najstarsze ślady pobytu człowieka 

na tym terenie pochodzą z końca 

epoki lodowcowej. Pierwsza historyczna 

wiadomość o istnieniu Dąbrowy 

pochodzi z 1442 roku, z dokumentu 

nadania sołectwa Mikołajowi 

ze Złotej. Swój rozwój Dąbrowa 

zawdzięcza rodom Ligęzów 

i Lubomirskich, którzy wybudowali 

tu jeden z najpiękniejszych niegdyś 

polskich zamków magnackich. Dzisiaj 

na powierzchni 23 km 2 mieszka 

w Dąbrowie Tarnowskiej ponad 

11 tys. osób. 

We wrześniu 2006 roku odbyło się 

uroczyste otwarcie nowo wybudowanej 

krytej pływalni w Dąbrowie 

Tarnowskiej. Na działce obok odkrytego 

basenu Miejsko Gminnego 

Ośrodka Sportu i Rekreacji powstał 

nowoczesny budynek z trzema nieckami 

do pływania, nauki i rehabilitacji, 

zjeżdżalnią wodną, jacuzzi, 

sauną, kawiarenką i małą galerią 

dla widowni. W ramach racjonalnego 

wykorzystania energii zainstalowano 

w całym obiekcie specjalny 

układ do odzysku ciepła. 


28 

System wentylacji budynku podzielono 

na 7 niezależnych układów. 

Centrale nawiewno-wywiewne obsługujące 

główną halę basenową 

i salę konferencyjną umieszczono 

w podbaseniu. Pozostałe zlokalizowano 

na dachu zaplecza. Zużyte 

powietrze wywiewane jest z podbasenia 

za pomocą wyciągowych 

wentylatorów dachowych lub central 

wentylacyjnych i po odzysku 

ciepła kierowane do wyrzutni dachowej. 

Recyrkulacja powietrza 

sterowana jest automatycznie 

w zależności od warunków panujących 

w hali basenowej. Powietrze 

zewnętrzne poddawane jest obróbce 

(odwilżanie, ogrzewanie, chłodzenie), 

której zakres jest także 

regulowany automatycznie. Halę 

basenową wentylują w pełni auto-

GMINA DĄBROWA TARNOWSKA, POWIAT DĄBROWSKI 

matyczne centrale wyposażone 

w odzysk ciepła z powietrza wywiewnego 

składający się z wymiennika 

krzyżowego z bypasem, pompy 

ciepła i sekcji przepustnic mieszających. 

Zaplecze wentylują centrale 

wyposażone w krzyżowy wymiennik 

ciepła, sekcję filtracji, nagrzewania 

i sekcję wentylatorową. Podbasenie 

i pomieszczenia techniczne wentyluje 

centrala z krzyżowym wymiennikiem 

ciepła zapewniającym odzysk 

około 55% energii. Kanały 

wentylacyjne prowadzące powietrze 

zewnętrzne oraz powietrze po odzysku 

ciepła ocieplono matami 

z Thermaflexu grubości 19 mm 

w płaszczu z folii aluminiowej. Przewody 

wentylacyjne prowadzone 

w podbaseniu zaizolowano matami 

z wełny mineralnej Gullfiber grubości 

20 mm w płaszczu z folii aluminiowej. 

Kanały nawiewne i wywiewne 

prowadzone po dachu ocieplono 

matami Gullfiber grubości 10 cm w 

płaszczu z blachy ocynkowanej. 

Instalacja pracuje 24 h/dobę, w 

godzinach nocnych wykorzystując 

jedynie połowę mocy. 


Koszt budowy wraz z projektem, 

nadzorem i wyposażeniem wyniósł 

prawie 9 mln zł. Inwestycję w pełni 

sfinansowała gmina przy wsparciu 

samorządu województwa, powiatu 

i Ministerstwa Sportu. 

29

Pompy ciepła w Oświęcimiu 

Oświęcim leży pomiędzy Pogórzem 

Karpackim a Wyżyną Śląską, 

przy ujściu Soły do Wisły, w centrum 

Kotliny Oświęcimskiej. Ma wielowiekową 

historię, należy do najstarszych 

piastowskich grodów kasztelańskich 

w Polsce. Prawa miejskie otrzymał 

w 1272 roku od księcia opolskiego 

Władysława I. Od tamtej pory losy 

miasta wiązały się z Polską, Czechami 

i Śląskiem. W czasach II wojny 

światowej powstał tu największy niemiecki 

obóz koncentracyjny i ośrodek 

zagłady europejskich Żydów. 

Oświęcim sąsiaduje dziś 

z trzema ważnymi regionami gospodarczymi 

- Górnośląskim Okręgiem 

Przemysłowym, aglomeracją 

krakowską i regionem podbeskidzkim. 

Powierzchnię 30,3 km 2 zamieszkuje 

43 tys. obywateli. 

Centrum Dialogu i Modlitwy 

w Oświęcimiu powstało w 1992 roku 

z inicjatywy ks. Arcybiskupa Kardynała 

Franciszka Macharskiego, biskupów 

całej Europy oraz przedstawicieli 

organizacji żydowskich jako forma 

uczczenia pamięci ofiar Auschwitz. 

Jest bardzo szczególnym i ważnym 

miejscem w Oświęcimiu. Spotykają 

się w nim członkowie różnych wyznań 

z całego świata po to, by przeżywać 

rekolekcje, uczestniczyć 

w konferencjach, a przede wszystkim 

modlić się o wzajemny szacunek 

pomiędzy ludźmi oraz pokój na świecie. 


W budynku Centrum działa 5 pomp 

ciepła VATRA B51S/2A1 o łącznej 

mocy 350 kW. Dolnym źródłem ciepła 

dla instalacji jest surowa woda wodo- 

30

GMINA OŚWIĘCIM, POWIAT OŚWIĘCIMSKI 

ciągowa z ujęcia „Zasole” 

w Oświęcimiu pobierana z rurociągów 

o średnicy 200 i 300 mm, które biegną 

wzdłuż posesji. Część wody pompowana 

jest poprzez pompki instalacji c.o. 

i c.w.u. (po oczyszczeniu przez filtr) 

do wymienników ciepła (gdzie odbierana 

jest temperatura z wody przez 

obwód dolnego źródła tj. roztwór 

glikolu). Ta sama ilość wody, tylko 

schłodzona, wtłaczana jest z powrotem 

do rurociągu, za zaworem zwrotnym. 

Temperatura zasilanej wody nie 

może być niższa niż 8°C. Sprężarki 

w pompach podwyższają temperaturę 

glikolu dolnego źródła z 10-15°C 

do temperatury maksymalnej 50°C. 

Do centralnego ogrzewania wykorzystywane 

są trzy pompy, do c.w.u. – 

dwie. Ogrzana woda doprowadzana 

jest do zasobnika c.o., a z niego poprzez 

pompki obiegowe do poszczególnych 

pomieszczeń. Taka sama 

sytuacja dotyczy c.w.u. z tym, że 

woda podgrzana tłoczona jest poprzez 

dwa wymienniki ciepła, z każdej pompy 

oddzielnie, do dwóch zasobników 

wody użytkowej po 800 dm³. Dalej 

woda za pomocą pompek cyrkulacyjnych 

dostarczana jest do łazienek, 

toalet, kuchni. Jest to bardzo nietypowe 

rozwiązanie, którego największą 

zaletą jest oszczędność terenu, jaki 

zajmuje dolne źródło ciepła, niski 

koszt wykonania dolnego źródła ciepła 

i wysoka wydajność systemu 

grzewczego. 


Inwestycja w Centrum Dialogu kosztowała 

około 400 tys. zł. Finansowego 

wsparcia udzieliły przedsięwzięciu 

Fundacja EkoFundusz oraz Wojewódzki 

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki 

Wodnej w Krakowie. 

31

Kolektory słoneczne w Płazie 

32 

Płaza leży w powiecie chrzanowskim 

w gminie Chrzanów, w obrębie 

jednostki geomorfologicznej zwanej 

Blokiem Płazy. Blok Płazy to najbardziej 

na południowy - zachód wysunięta 

część Wyżyny Krakowsko - 

Częstochowskiej, a dokładniej jej 

południowego fragmentu zwanego 

Garbem Tęczyńskim. Charakterystycznym 

elementem krajobrazu 

są tu głębokie, spadziste doliny 

i wzgórza, z których rozciągają się 

malownicze widoki. Na dnie jednej 

z dolin znajduje się źródło rzeki Płazanki. 

Pierwsza wzmianka źródłowa 

o Płazie pochodzi z roku 1376. Miejscowość 

należała wówczas do Stefana 

Płazy herbu Topór. Jej właściciele 

zmieniali się wielokrotnie. Ostatnimi, 

aż do wybuchu II Wojny Światowej 

byli hr. Starzeńscy. Dziś ludność Płazy 

liczy 3,6 tys. osób. 

W 1954 roku otwarto w Płazie 

Dom Pomocy Społecznej dla osób 

przewlekle chorych psychicznie, na 

którego potrzeby zaadaptowany 

został zabytkowy, XVIII-wieczny 

dwór (dawny pałac Starzeńskich) 

otoczony pięknym parkiem. Dzisiaj 

jest to ulubione miejsce spacerów 

pensjonariuszy. W DPS Płaza prowadzone 

są najlepsze sposoby terapii, 

które mogą pomóc chorym zachować 

sprawność fizyczną organizmu oraz 

wypełnić aktywnie czas. Dyrekcja 

ośrodka stara się aktywnie pozyski-

GMINA CHRZANÓW, POWIAT CHRZANOWSKI 

wać środki finansowe na potrzeby 

instytucji poprzez udział w polskich 

i międzynarodowych programach 

współpracy. 


W 2007 roku w Domu Pomocy Społecznej 

w Płazie został wprowadzony 

system solarny do wspomagania 

procesu przygotowania ciepłej wody 

użytkowej. Energia pozyskana 

ze słońca wykorzystywana jest 

do podgrzewania wody zgromadzonej 

w zasobnikach c.w.u. Obok budynku 

kotłowni zainstalowano zestaw 

2 kolektorów w dwóch grupach 

po 12 sztuk umieszczonych 

na konstrukcjach wolnostojących. 

Kolektory mają moc 71,4 kW przy 

powierzchni absorpcyjnej wynoszącej 

89,46 m 2 . System składa się z dwóch 

odrębnych obiegów, z których pierwszy, 

solarny, łączy kolektory słoneczne 

z wężownicami dwóch zasobników 

c.w.u. o łącznej pojemności 

1960 dm 3 . Drugi obieg, wodny, zasila 

systemy przygotowania ciepłej wody 

użytkowej w budynku. Z instalacją 

42 kolektorów współpracuje kompletna 

stacja solarna Solarpol 01, 

której zadaniem jest wymuszenie 

obiegu płynu solarnego od kolektorów 

słonecznych do wężownic zasobników 

c.w.u. W skład systemu wchodzą 

dwa dwuwężownicowe zasobniki 

Austria typu VT-N 1000 FRMR o pojemności 

980 dm 3 każdy. 


Ogólny koszt tej inwestycji wyniósł 

236,6 tys. zł. DPS otrzymał wsparcie 

finansowe z Wojewódzkiego Funduszu 


Wodnej w Krakowie w wysokości 

80,5 tys. zł oraz z warszawskiej Fundacji 

EkoFundusz w kwocie 

89,5 tys. zł. Pozostała część sumy 

pochodziła ze środków powiatu. 

33

Słoneczni Salwatorianie w Trzebini 

jest dzień 1 lipca 1903 roku. Trzy 

lata później działała tu już redakcja 

Posłańca Salwatoriańskiego przeniesiona 

z Rzymu. W 1910 roku rozpoczęła 

się budowa kościoła. Od tego 

momentu salwatorianie działają 

w Trzebini do dziś, wychowując 

młodzież, wspierając lokalną społeczność, 

prowadząc działalność 

religijną, wydawniczą i kulturalną. 


Kolektory słoneczne składają się 

z przeźroczystej pokrywy wykonanej 

z hartowanego szkła o niskiej zawartości 

tlenku żelaza, które charakteryzuje 

się wysoką przepuszczalnością 

promieni słonecznych, absorbera 

oraz izolacji. Absorber jest głównym 

Obszar miasta i gminy Trzebinia 

położony jest na Wyżynie Śląsko- 

Krakowskiej, w zachodniej części 

województwa małopolskiego. Gminne 

włości zajmują ponad 100 km 2 

i są wyżyną wznoszącą się od 270 

do 470 m n.p.m. Przebiega przez nie 

granica ważnych regionów: śląskiego 

i krakowskiego. Jednym z atutów 

Trzebini są lasy i kompleksy leśne, 

które zajmują aż 43% powierzchni 

gminy. Przebiega przez nie 40 km 

szlaków turystycznych i ponad 

70 km tras rowerowych. 

34 

Na początku XX wieku pierwsi salwatorianie 

odwiedzili Polskę. 

Za oficjalną datę osiedlenia się salwatorianów 

w Trzebini uznawany


elementem kolektora słonecznego. 

Powinien być wykonany z metalu 

dobrze przewodzącego ciepło, 

na przykład z miedzi. Metal jest 

pokryty substancjami, które zwiększają 

absorpcję ciepła. Do płyty 

absorbera przylutowane są rurki, 

przez które przepływa ciecz robocza. 

Aby kolektory nie oddawały ciepła 

do otoczenia, muszą być zaizolowane. 

Zazwyczaj izolację stanowi bardzo 

szczelna obudowa kolektora. 

System zainstalowany w Domu Zakonnym 

Towarzystwa Boskiego 

Zbawiciela ks. Salwatorianów 

w Trzebini wspomaga podgrzewanie 

ciepłej wody użytkowej. Kolektory 

umocowane są na specjalnych konstrukcjach 

wspornych, na podłożu, 

w niewielkiej odległości od budynku. 

Tworzą jednolity szereg. System 

składa się z 50 kolektorów płaskich 

(typ WATT 3000 SU), 25 kolektorów 

próżniowych (10 sztuk kolektorów 

typu WATT CPC 15 o powierzchni 

1,93 m 2 , 15 sztuk kolektorów typu 

WATT CPC 9 o powierzchni 

3,21 m 2 ). W skład zaprojektowanego 

zestawu wchodzi dodatkowo 

13 podgrzewaczy płaszczowych 

c.w.u. firmy WATT, z których 4 obsługują 

kolektory próżniowe. Pojemność 

każdego z podgrzewaczy wynosi 

300 dm³. Układy sterowane 

są regulatorami firmy WATT typu 

SOLARWATT. Moc całej instalacji 

wynosi 37,61 kW. 


Inwestycję w Domu Zakonnym ks. 

Salwatorianów wsparł Narodowy 

Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki 

Wodnej oraz fundacja Eko- 

Fundusz. 

35

Basen geotermalny na Polanie Szymoszkowej 

w Zakopanem 

Zakopane, siedziba powiatu tatrzańskiego, 

leży u podnóża Tatr, 

w Rowie Podtatrzańskim, nad kilkoma 

potokami, z których najważniejszy 

to Zakopianka. Zakopane jest 

najwyżej położonym miastem 

w Polsce (838 m n.p.m.). Przywilej 

miejski nadał Zakopanemu prawdopodobnie 

król Stefan Batory 

w 1578 roku, ale jego prawdziwy 

rozkwit datuje się od drugiej połowy 

XIX wieku, kiedy dzięki staraniom 

Tytusa Chałubińskiego otrzymało 

status uzdrowiska. Dzisiaj na 

85 km 2 obszaru miasta mieszka 

ponad 28 tys. zakopiańczyków. 

36 

Pomiędzy Zakopanem a wsią Kościeliska 

rozciąga się obszerna Polana 

Szymoszkowa, miejsce zimowych 

wycieczek setek narciarzy. Na polanie 

stoi hotel Mercure Kasprowy, 

a w jego najbliższym sąsiedztwie 

usytuowane są wyciągi narciarskie 

oraz kąpielisko. Kąpielisko to jest 

jednym z miejsc, w których wykorzystuje 

się geotermalny potencjał 

Podhala. Źródła geotermalne 

w Małopolsce występują na obszarze 

pięciu jednostek geologicznych: 

zapadliska górnośląskiego, niecki 

miechowskiej, monokliny śląskokrakowskiej, 

zapadliska przedkarpackiego 

i Karpat. Najlepsze warunki 

geotermalne występują w niecce 

podhalańskiej. Wody znajdują się 

tu w warunkach artezyjskich, samoczynnie 

wypływają na powierzchnię 

pod ciśnieniem od 0,5 do 2,5 MPa, 

a ich mineralizacja na głębokości 

3000 m nie przekracza 3 g/dm 3 . 

W 1989 założono na Podhalu pierwszy 

geotermalny zakład doświadczalny, 

w 1994 wieś Bańska Niżna 

zasilana była ciepłem geotermalnym 

w 100%, w 1998 powstał PEC Geotermia 

Podhalańska. 


Podstawowymi elementami systemu 

do wydobywania i zagospodarowania 

energii geotermalnej są: złoże 

w postaci warstwy wodonośnej, 

kanały dostępu, oprzyrządowanie 

podziemne (filtry, pompy głębinowe), 

powierzchniowe wymienniki 

ciepła i inne urządzenia pozwalające 

na produkcję energii elektrycznej

GMINA ZAKOPANE, POWIAT TATRZAŃSKI 

(w przypadku wysokich temperatur 

wody) lub technologiczne i grzewcze 

wykorzystanie ciepła. Kąpielisko 

na Polanie Szymoszkowej działa 

od czterech lat. Pierwotnie zbudowano 

tutaj zbiornik na wodę wykorzystywaną 

w zimie do śnieżenia 

stoku. Potem przerobiono go 

na basen kąpielowy, który zasilany 

był ciepłem dostarczanym przez PEC 

Geotermię Podhalańską. Woda pochodząca 

z rzeki była nim po prostu 

podgrzewana za pomocą specjalnego 

systemu rurek umieszczonego 

w podłożu. Kolejnym etapem inwestycji 

było wykonanie własnego 

odwiertu w celu bezpośredniego 

wykorzystania ciepłych źródeł. 

Po jego realizacji inwestorzy otrzymali 

zezwolenie na eksploatację 

próbną. Woda uzyskana z własnego 

odwiertu ma temperaturę 27°C. 


Przedsięwzięcie składało się z wielu 

etapów. Koszty całkowite wyniosły 

ponad 8 mln zł i były w całości poniesione 

przez inwestorów 

ze środków własnych. Pomimo czynionych 

starań, nie udało się 

im dotąd pozyskać finansowego 

wsparcia z zewnątrz. 

37

Kotły fluidalne w elektrowni Siersza 

przedsię wzię cie technicznoekologiczne. 

Bloki energetyczne nr 1 

i 2, które były eksploatowane bez 

przerwy przez 40 lat zostały zrewitalizowane. 

Wówczas podjęto decyzję 

o zamontowaniu kotłów fluidalnych. 

Pierwsze próby współspalania 

biomasy z węglem rozpoczęto 

w roku 2003. Rok później Urząd 

Regulacji Energetyki przyznał elektrowni 

wymaganą koncesję. 

Od grudnia 2004 r. do grudnia 2005 

r. wyprodukowano 55 117,095 MWh 

„zielonej energii”. 


38 

Elektrownia Siersza zlokalizowana 

jest na terenie Gminy Trzebinia, 

około siedmiu kilometrów na północ 

od centrum miasta. Elektrownia 

produkuje energię elektryczną 

i cieplną. Sprzedaż prowadzona jest 

w oparciu o zawarte umowy pomiędzy 

PKE S.A. a poszczególnymi odbiorcami. 

PKE S.A. otrzymał koncesję 

na wytwarzanie energii elektrycznej 

na blokach energetycznych 

nr 1 i 2 w Elektrowni Siersza poprzez 

współspalanie paliw konwencjonalnych 

z biomasą. 

W latach 1999-2002 Elektrownia 

Siersza zrealizowała ogromne 

Zainstalowane kotły fluidalne 

Ofz-425 współpracują z nowoczesną 

turbiną 16CK145 i generatorem 

chłodzonym powietrzem. Są to 

kotły parowe wyposażone w atmosferyczne 

palenisko fluidalne ze złożem 

cyrkulacyjnym. Ich dwuciągowa 

konstrukcja została opracowana 

przez firmę Rafako przy współpracy 

z firmą EVT. Biomasa jest podawana 

do współspalania z węglem. Zrębki 

charakteryzują się zdecydowanie 

niższym zapopieleniem i zasiarczeniem 

niż węgiel. Na teren elektrowni 

dostarczają je samochody. Obok 

placu węglowego wybudowano magazyn 

biomasy o pojemności około 

2000 m 3 . Jego podstawowym zadaniem 

jest zapewnienie zapasu biomasy 

na około 3 doby pracy układu 

z wydajnością 400 t/dobę. Rozkład 

biomasy na powierzchni magazynu 

oraz transport do lejów zasypowych 

zapewnia ładowarka kołowa o pojemności 

czerpaka około 3,5 m 3 . 

W środkowej części silosa zabudowane 

są dwa leje zasypowe o pojemności 

22 m 3 każdy. Ich zadaniem 

jest odbiór i podawanie biomasy


na przenośnik taśmowy i dalej 

do stacji separatorów. Ilość podanej 

biomasy na przenośnik jest kontrolowana 

poprzez wagę tensometryczną 

służącą do pomiaru masy biopaliwa. 

Po segregacji na separatorze magnetycznym 

i nadwymiarowym biomasa 

poprzez przenośniki taśmowe 

trafia na stację pomiarowodozującą, 

gdzie pobierane są próbki 

do określenia własności fizykochemicznych 

i gdzie podawane paliwo 

jest ważone, a jego ilość regulowana. 

Następnie podajnikami taśmowymi 

mieszanina węgla i biomasy 

jest kierowana do zasobników węgla. 

Składowisko odpadów paleniskowych 

z elektrowni znajduje się 

na terenie miasta w wyrobisku po 

eksploatacji piasku. Jedna jego 

część jest już zamknięta i obsadzona 

roślinnością. Testowano tam 

m.in. uprawy roślin energetycznych. 


Pierwszy etap, zrealizowany w końcówce 

roku 2004, pozwalający w 

miarę szybko i przy stosunkowo 

niskim nakładzie uruchomić produkcję 

energii odnawialnej ze współspalania 

biomasy kosztował PKE S.A. 

ok. 700 tys.zł. Drugi, docelowy etap, 

został zrealizowany w roku 2006. 

Zrealizowanie drugiego etapu pozwoliło 

zwiększyć ilość podawanej 

biomasy do współspalania, wyeliminować 

awaryjność urządzeń kotłowych 

z tytułu wprowadzania do 

instalacji niepożądanych wtrąceń 

oraz uzyskać stabilną pracę kotłów. 

Łączny koszt instalacji to ok. 13 mln 

zł. Inwestycja została sfinansowana 

ze środków własnych PKE SA. 

39

Tynieckie pompy ciepła 

Tyniec usytuowany jest na prawym 

brzegu Wisły, 12 km na południowy-zachód 

od centrum Krakowa 

pomiędzy jurajskimi wapiennymi 

wzniesieniami, z których najwyższe, 

Wielogóra, położone jest na wysokości 

293 m n.p.m. Malowniczy 

przełom Wisły na wysokości dawnej 

wsi, a dzisiaj części VIII dzielnicy 

miasta zwany jest Bramą Tyniecką. 

Od tysiąca lat w Tyńcu istnieje 

Klasztor Benedyktynów. Pierwotnie 

była to trójnawowa bazylika romańska, 

z której do dziś zachowały się: 

ściana południowa z romańskim 

portalem i fundamenty krużganka. 

W XIX wieku opactwo przechodziło 

kryzys. W 1816 roku zostało skasowane 

przez władze austriackie 

i powoli popadło w ruinę, zaprzestając 

pełnienia swoich funkcji. Taka 

sytuacja trwała aż do 1939 roku, 

kiedy to kardynał Adam Sapieha 

oddał wzgórze dawnego opactwa 

nowej fundacji. W tym samym roku, 

29 lipca do Tyńca przybyło 11 mnichów 

pod przewodnictwem Karola 

van Oosta. Rozpoczęta na nowo 

historia Klasztoru trwa do dziś. 


40 

W ostatnich latach w tynieckiej siedzibie 

Benedyktynów prowadzone są 

intensywne prace nad renowacją 

Klasztoru i poprawieniem jakości 

ogrzewania i wentylacji budynków. 

Prace modernizacyjne objęły 

ocieplenie niektórych przegród 

zewnętrznych, zmianę kotłowni koksowej 

na gazowo-olejową współpracującą 

z pompą ciepła i polem ko-

GMINA KRAKÓW, POWIAT GRODZKI 

lektorów słonecznych, wymianę 

instalacji grzewczych, wodnych 

i wentylacyjnych. Zastosowane zostały 

4 sprężarkowe pompy ciepła 

pobierające ciepło z pionowego 

wymiennika gruntowego (u kształtne 

rurki rozlokowane w siatce odwiertów 

o rozstawie 6 m i głębokości 

100 m), agregat kogeneracyjny, 

gazowe i olejowe kotły szczytowe 

oraz układ 30 kolektorów słonecznych 

(płaskich) o łącznej mocy 

45 kW usytuowanych w ogrodzie 

Klasztoru do wspomagania produkcji 

ciepłej wody użytkowej. Łączna 

produkcja ciepła z zestawu pomp 

pokrywa 87% rocznego zapotrzebowania 

na ciepło do ogrzewania 

i wentylacji. Kolektory współpracując 

z pompami zapewniają 50% 

energii potrzebnej dla funkcjonowania 

systemu c.w.u. Zmodernizowane 

źródło ciepła znajduje się w miejscu 

dawnej kotłowni koksowej. Modernizacja 

ogrzewania Kościoła polegała 

na zabudowie central ogrzewania 

powietrznego w przestrzeni istniejącej 

komory grzewczej pod posadzką 

budynku. Jest to ogrzewanie niskotemperaturowe, 

które współpracuje 

z pompą ciepła w centralnym źródle 

ciepła. System ogrzewania podłogowego 

rozdzielony został na niezależne 

strefy, z których każda może być 

regulowana automatycznie za pomocą 

czasowej regulacji poziomu 

temperatury. 


Ogólne koszty inwestycji wyniosły 

około 3 mln zł. Niemal 90% tej sumy 

udało się pozyskać w formie 

dotacji z fundacji EkoFundusz oraz z 

Narodowego Funduszu Ochrony 

Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

41

Mała elektrownia wodna w Smolicach 

42 

Smolice leżą w dolinie rzek Wisły 

i Skawy, w zachodniej Małopolsce, 

w powiecie oświęcimskim, w gminie 

Zator. Jest to niewielka wieś sołecka 

licząca około 600 mieszkańców, 

w której działa zakład eksploatacji 

kruszywa i wytwórnia kostki brukowej. 

Rozlewiska obu rzek przyciągają 

do Smolic amatorów wędkarstwa. 

Na 21+200 kilometrze rzeki 

Wisły zlokalizowano stopień wodny 

składający się z jazu sektorowego 

z dwoma przęsłami, wielkogabarytowej 

śluzy i kanału żeglugowego. 

Do jego dolnej części, poniżej śluzy 

wpadają wody rzeki Skawy. Utrzymaniu 

prawidłowego poziomu wód 

gruntowych w okolicy piętrzenia 

służą 4 systemy odwodnieniowe 

z pompowniami. Stopniem wodnym 

zarządza Regionalny Zarząd Gospodarki 

Wodnej w Krakowie. 

W 2004 roku na styku z prawym 

przyczółkiem jazu rozpoczęto budowę 

małej elektrowni wodnej o mocy 

2 MW. Uroczystość wmurowania aktu 

erekcyjnego elektrowni odbyła się 

3 czerwca 2004 roku, a trzy lata 

później, 6 lipca 2007 zakład rozpoczął 

pracę. Inwestorem i właścicielem 

elektrowni jest Zespół Elektrowni 

Wodnych Niedzica S.A. Strategia 

spółki mówi o tworzeniu nowych 

źródeł energii elektrycznej 

i rzeczywiście w ostatnich latach 

przynosi ona efekt w postaci kilku 

znaczących inwestycji w małą energetykę 

wodną. 


MEW Smolice jest elektrownią przepływową. 

Elektrownia powstała

GMINA ZATOR, POWIAT OŚWIĘCIMSKI 

w kooperacji kilku firm specjalizujących 

się w projektowaniu i wykonawstwie 

obiektów hydroenergetycznych. 

Generalnym projektantem był Energoprojekt 

Warszawa S.A., dostawcą 

automatyki i sterowania Instytut 

Energetyki z Gdańska, a wykonawcą 

poznański Maxer S.A. Obiekt składa 

się z trzech części: wlotowej, hali 

maszyn oraz wylotowej. Przy spadzie 

2,65 m zainstalowano moc 2 MW, 

w dwóch turbozespołach MAVEL. 

Elektrownia wyposażona jest w dwa 

generatory synchroniczne o napięciu 

znamionowym 690 V, dwie turbiny 

typu gruszkowego o osi poziomej 

i podwójnej regulacji przełyku i przekładnię 

zębatą stożkową w kapsule 

przed turbiną. Wielkość przełyku 

to 56 m³/s. Elektrownia działa 

w systemie automatycznym, bezobsługowo 

ze sterowaniem i wizualizacją 

z elektrowni Niedzica oraz z telefonicznym 

dyżurem domowym. Zainstalowana 

czyszczarka krat również 

działa w systemie automatycznym. 

Energia wyprodukowana rocznie 

przez elektrownię w Smolicach 

to 7000 MWh. Na taką ilość energii 

konwencjonalny zakład potrzebowałby 

1155 Mg węgla. Do atmosfery 

wyemitowano by więc każdego roku 

85 Mg dwutlenku siarki, 20 Mg tlenku 

azotu, 8424 Mg dwutlenku węgla, 

166 kg metali ciężkich, 17 Mg pyłu 

i 965 Mg popiołów i żużli. 


Koszty przedsięwzięcia w wysokości 

18,5 mln zł zostały poniesione przez 

inwestora (wniosek o kredyt preferencyjny 

z Narodowego Funduszu 


Wodnej). 

43

Park Kulturowy Młynów Wodnych na Prądniku 

Dolina Prądnika położona jest 

na Wyżynie Krakowsko – Częstochowskiej, 

kilkanaście kilometrów na 

północ od Krakowa. Wyżłobiona jest 

w grubym kompleksie wapieni 

z okresu górno jurajskiego. Jej głębokość 

osiąga nawet sto metrów. 

Dno jest płaskie, pokryte łąkami 

i podzielone płynącym potokiem 

Prądnik oraz kilkunastoma młynówkami, 

które z czasem przejęły funkcję 

głównego koryta potoku. Prądnik 

stanowi oś hydrograficzną całego 

dorzecza. Stałym dopływem Prądnika 

na terenie Ojcowskiego Parku 

Narodowego jest potok Sąspówka, 

a poniżej OPN - potok Korzkiewka. 

Wszystkie potoki są zasilane przez 

ok. 30 źródeł wypływających najczęściej 

na poziomie dna doliny. 

W wieku XIX w Dolinie Prądnika 

istniało bardzo dużo zakładów wodnych: 

folusze, papiernie, tartaki, 

prochownie, kuźnie i młyny. Wszystkie 

one wykorzystywały energię 

uzyskiwaną z rzeki, przyczyniając się 

do niezwykłego postępu cywilizacyjnego 

tych terenów. Dzisiaj w Dolinie 

Prądnika wciąż działa kilka młynów 

wodnych, a potencjalnie możliwa 

jest restytucja wielu innych i stworzenia 

w oparciu o nie kaskadowego 

systemu elektrowni wodnych. 

44 


Spośród młynów wciąż istniejących 

w Dolinie Prądnika w około piętnastu 

przypadkach istnieje możliwość

POWIAT KRAKOWSKI 

zwrotu inwestycji są bardzo długie. 

Pomimo to, w wielu miejscach instalacja 

hydroenergetyczna może stanowić 

środek promocji historycznego 

dziedzictwa i główną atrakcję 

turystyczną. 


Ze względu na bardzo długie okresy 

zwrotu kosztów inwestycje w Parku 

Kulturowym Młynów Wodnych Doliny 

Prądnika muszą stanowić część 

programów strukturalnych przeznaczonych 

na rozwój lokalny tych terenów. 

zainstalowania sprzętu do generowania 

prądu w postaci kół wodnych 

nasiębiernych sprzężonych z przekładniami 

lub tańszych turbin 

(w przypadku lokalizacji poza obrębem 

Parku Narodowego). Przeprowadzona 

przez Małopolską Agencję 

Energii i Środowiska wstępna ocena 

tych lokalizacji wykazała zaledwie 

44 kW potencjalnej mocy. Ta ocena 

oparta była na samej prędkości 

przepływu niezależnie od lokalizacji 

oraz na uśrednionej wysokości spadu. 

Powtórna ocena wykorzystująca 

wartości faktycznego spadu oraz 

szacunkowych zlewni do obliczenia 

mocy generowanej w każdym poszczególnym 

młynie wykazała potencjał 

na poziomie 68 kW. Spad 

i prędkość przepływu są małe, 

a poszczególne lokalizacje mogą 

wygenerować od 2 do 8 kW. Okresy 

45

URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO 

DEPARTAMENT ŚRODOWISKA 

I ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH 

31-156 Kraków, ul. Basztowa 22 

Adres do korespondencji: 

30-017 Kraków, ul. Racławicka 56 

tel.: (012) 63 03 140, fax: (012) 63 03 141 

www.malopolskie.pl 

Publikacja dofinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu 

Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie

Odnawialne i alternatywne źródła energii w Małopolsce 2007

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?