You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
8<br />
-K o r ç a-<br />
korrik <strong>2011</strong><br />
GJARPËRINJTË MITI DHE MISTERI I TYRE,<br />
DALLIMI I GJARPËRINJVE HELMUES NGA ATA JOHELMUES.<br />
Meqënëse po futemi në një sezon mjaft aktiv për njerëzit dhe kafshët në të<br />
cilën kemi një ekspansion të madh të njerëzve drejt natyrës si psh;<br />
shkuarja e njerëzve për pushimeve verore brenda dhe jashtë vendit në det<br />
apo zona malore,shtimi i grupeve shkollore që kryejnë ekskursioneve nëpër<br />
vende malore , intesifikimi i shtegëtimeve të bagëtive në zonat malore,<br />
afrimi i sezonit të gjuetisë etj , mbrojtja dhe kujdesi nga kafshimi i<br />
gjarpërinjve bëhet më eminent ,prandaj mendova të trajtoj gjerësisht këtë<br />
çështje jo pak jetike por pak e njohur nga njerëzit e zakonshëm.<br />
Arben Qafëzezi<br />
Farmacist - veteriner Korçë<br />
cel: +355682059749<br />
Kulti i gjarpërit në Shqipëri e<br />
më tej.<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345<br />
Gjarpri, ky zvarranik me shek VI-V para e.s.Rruga<br />
aftësi të çuditshme, ka mitologjike e kultit të gjarprit<br />
luajtur një rol të rëndësishëm<br />
në mitologjinë ilire. në Azinë e Vogël dhe këtej në<br />
fillon në Mesopotami, përcillet<br />
Kulti i gjarprit, është evident botën mesdhetare,nga ku egjeanët<br />
dhe fenikasit tregtarë e<br />
edhe te shumë popuj të botës<br />
që nga Azia Lindore e përcollën në Perëndim.Kulti i<br />
deri në Amerikë.Kulti i gjarprit,në<br />
rrafshin botëror,da-<br />
familjeve mbretërore.Kështu<br />
gjarprit respektohej edhe prej<br />
ton prej kufirit paleolitik dhe Olimbia,bashkëshortja e Filipit<br />
vjen deri në ditët tona,ndërsa dhe nëna e Aleksandrit të<br />
në trevat ilire ai evidentohet Madh të Maqedonisë,e cila<br />
qysh nga koha e neolitit.Megjithatë,<br />
nga epoka e neolitit disa herë ishte parë të mbësh-<br />
ishte e bija e mbretit të Epirit,<br />
e deri në epokën e hekurit, tillte rreth trupit gjarpërinj të<br />
arkeologët ende nuk kanë gjallë.Autorët antikë dhe kujtesa<br />
popullore na ofrojnë edhe<br />
zbuluar një simbol të qartë<br />
të këtij kulti.Ky fakt arkeologjik<br />
i ka shtyrë studiuesit dhe në vendin tonë, prej të<br />
legjenda të tjera për gjarprin<br />
albanologë të mendojnë se cilave po veçoj legjendën e<br />
fizionomia e plotë e këtij kulti gjarprit të Bistricës.Në zonën<br />
i takon periudhës së hekurit, e Delvinës në lashtësi ishte një<br />
gjarpër i madh (Kuçedra), i<br />
cili ishte bërë tmerri i zonës,<br />
sepse, ai jo vetëm kishte zënë<br />
burimet, por edhe hante çdo<br />
gjë, madje edhe njerëzit.<br />
Shumë orvatje ishin bërë për<br />
ta vrarë gjarpërin por, kishin<br />
dështuar.Më në fund funksionoi<br />
plani i një plaku të urtë. Ai<br />
ngarkoi një gomar me eshkë<br />
dhe qymyr.Kur përbindëshi<br />
ishte në gjumë, plaku e shpuri<br />
gomarin në vendin ku flinte<br />
dhe ndezi eshkën.Gjarpri, pasi<br />
e hetoi gomarin e gllabëroi në<br />
bark, por eshka vazhdonte të<br />
digjej brenda tij dhe bashkë<br />
me të edhe gjarpëri.Meqënëse<br />
nuk i duronte dot dhimbjet i<br />
kërkoi ndihmë perëndisë së<br />
detit dhe Bistricës.“Ku je, o<br />
nëna ime Bistricë dhe ti motra<br />
det?”Bistrica nxori 18 burimet<br />
e Syrit të Kaltër, por kjo nuk i<br />
mjaftonte gjarprit që të shuhej,<br />
i cili e kuptoi gabimin dhe thirri:<br />
“Ku je,nëna ime det dhe ti motra<br />
Bistricë?”Deti erdhi vonë<br />
deri në Finiq, por nuk arriti ta<br />
shuante. Që të shpëtonte nga<br />
dhimbjet gjarpri lëvizi me<br />
shpejtësi në shpatin e malit<br />
mbi Delvinë.Nga lëvizja u<br />
formua një vijë e drejtë, ku<br />
nuk mbin bari.Këtë vijë vendasit<br />
e quajnë:“rruga e gjarprit”,atje,<br />
ku sot gjendet një<br />
dukuri komplekse natyrore<br />
me origjinë gjeologjike, në të<br />
dyja anët e së cilës ka mbirë<br />
valanidh.Me kockat e gjarprit,<br />
u ngrit, thotë legjenda,Manastiri<br />
i Mesopotamit. Në<br />
pjesën e poshtme të murit të<br />
tij, gjendet një gjarpër i gëdhendur<br />
në gur, me krahë dhe<br />
me bisht të përdredhur, i cili<br />
mendohet e motivohet edhe<br />
si dragoi shqiptar... Forma e<br />
gjarprit gjendet në shumë<br />
figura, skulptura, objekte zbukurimi<br />
e stoli të ndryshme,<br />
varëse në përmendoret e<br />
periudhës romake etj. Në luginën<br />
e Vjosës, gjarpri është<br />
prezent në skulpturën e një<br />
femre, e cila është gjendur në<br />
fshatin Qesarat të rrethit të<br />
Tepelenës.Skulptura është<br />
prej guri gëlqeror dhe ka një<br />
lartësi 0.98 m. Në të<br />
paraqitet një femër me një<br />
shportë të mbushur me fruta<br />
në dorën e majtë, rreth së<br />
cilës është mbështjellë një<br />
gjarpër, koka e të cilit drejtohet<br />
për nga frutat në shportë.Disa<br />
arkeologë shqiptarë,<br />
janë të mendimit se këtu<br />
gjarpri simbolizon bollëkun e<br />
prodhimit.Gjarpri ishte një<br />
figurë, i cili adhurohej shumë<br />
në gjithë luginën e poshtme<br />
të Vjosës gjatë antikitetit. Ai<br />
është prezent edhe në monedhat<br />
e Bylisit, Amanties dhe<br />
Apolonisë.Një element tjetër,<br />
i cili dëshmon për kultin e<br />
gjarprit në trojet shqiptare,<br />
është njoftimi i autorëve të<br />
antikitetit se në Iliri kishte<br />
pyje të posaçme, ku rriteshin<br />
gjarpërinjtë, të cilët ushqeheshin<br />
një herë në vit prej tri<br />
femrave, që shkonin atje<br />
nudo. Nëse pranohej ose jo<br />
ushqimi, priftërinjtë bënin<br />
parashikimin e ecurisë së<br />
motit, prodhimit, mënyrës së<br />
qeverisjes, mundësisë së<br />
zhvillimit të luftërave etj.<br />
Figura e gjarprit gjendet e<br />
skalitur edhe në portat e<br />
shtëpive, zbukurimet e ndryshme<br />
me gdhendje druri, si<br />
në: tavane, musëndra, dyer,<br />
furka tjerjeje,cula dyjare,<br />
çifteli, kërraba, në përmendoret<br />
e varreve etj.,duke<br />
përfshirë një areal të gjerë<br />
në zona të ndryshme të vendit<br />
si në: Përmet, Labëri, Çamëri,<br />
Malësi e Madhe,<br />
Dukagjin, Kosovë, Malësi e<br />
Tiranës etj.Mark Tirta, gjatë<br />
studimit të dokeve dhe<br />
zakoneve të Malësisë së<br />
Tiranës, konfirmon se koka<br />
dhe lëkura e gjarprit përdoreshin<br />
në këtë trevë si hajmali<br />
për fëmijët, për t’u<br />
mbrojtur nga syri i keq dhe<br />
sëmundjet e ndryshme. Prania<br />
e kultit të gjarprit edhe<br />
në ditët tona, me një shtrirje<br />
në të gjitha trevat shqiptare,<br />
dëshmon për një kult të<br />
përbashkët shqiptar, i cili u<br />
ka rezistuar dogmave të besimeve<br />
të ndryshme.<br />
Legjenda thotë: Besohet se<br />
çdo shtëpi ka gjarpërin e<br />
vet.Ata zakonisht janë të<br />
qetë.Ndodh që gjatësia e<br />
tyre të jetë mbi dy metra,<br />
por populli i quan “gjarpërinjtë<br />
e shtëpisë”. Ata lëvizin<br />
apo ecin nëpër shtëpi lirisht<br />
dhe askush nuk guxon t’i<br />
ngacmojë,kështu që shpesh<br />
herë i gjejmë nëpër teshat<br />
apo mbulesat e fletjes,nën<br />
jastëkët,në djepat e foshnjave,e<br />
kështu me radhë.<br />
Thuhet nëse e mbysim gjarpërin,atëherë<br />
ai ndëshkon<br />
saqë në atë shtëpi ndodhin<br />
ngjarje të kobshme, u digjet<br />
shtëpia, mund të vdesë<br />
Gjarpëri i shtëpisë kulti dhe e vërteta rreth tij.<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890<br />
12345678901234567890123456789012123456789012345678901234567890121234567890<br />
dikush prej anëtarëve të familjes,etj”Është<br />
interesant të përmendet<br />
rasti i mbrojtjes nga<br />
magjia” nëpërmjet kokës së<br />
gjarpërit. Vajzat e bukura dhe<br />
nuset,me qëllim që të mbroheshin<br />
nga magjia, e mbanin në<br />
qafë dhe midis gjinjëve kokën<br />
e gjarpërit.Në fakt, kur dikush<br />
rastësisht gjatë punës së përditshme<br />
në fushë mbyste<br />
ndonjë gjarpër, ia merrte kokën,<br />
të cilën sipas nevojës më<br />
vonë mund ta mbante një<br />
vajzë ose nuse e shtëpisë. Koka<br />
e gjarpërit e mbajtur në<br />
trup ishte një ritual i trashëguar<br />
që nga ilirët, të cilët besonin<br />
në forcën mbrojtëse të<br />
tij. Gjarpëri edhe sot e kësaj<br />
dite tek shqiptarët konsiderohet<br />
si “roje i shtëpisë” dhe<br />
mendohet se secila shtëpi diku<br />
në themelet e saja e ka gjarpërin<br />
e vetë i cili e mbron<br />
atë. Prandaj kur ai paraqitet<br />
në oborrin e shtëpisë as nuk<br />
mbytet e as nuk ngacmohet,<br />
por lihet i qetë.Pra, koka e<br />
gjarpërit tek shqiptarët e ka<br />
patur kuptimin e një objekti<br />
sigurie për individin dhe<br />
shtëpinë.Eshtë e rëndësishme<br />
të kuptohet se gjarpërinjtë<br />
luajnë një rol të rëndësishëm<br />
në ekosistem, ashtu si<br />
çdo qenie tjetër që është<br />
krijuar dhe gjarpëri është<br />
krijuar për një qëllim. Shumica<br />
e gjarpërinjve të shtëpisë<br />
në botë e sidomos në<br />
vendin tone janë johelmues.Prania<br />
e tyre tregon se<br />
rreth shtëpisë tuaj do të ketë<br />
me shumicë ushqime të bollshme<br />
që tërheqin kafshë me<br />
të cilat ushqehet ai,si hardhuca,minj,bretkoca<br />
etj,<br />
kështu që kur vret gjarpërin<br />
pa dashur ke ftuar miun në<br />
shtëpi dhe ke prishur ekuilibrin<br />
natyror. P.sh një herë<br />
në një pronë të madhe të<br />
pyllëzuar në USA ,e pasur<br />
me shumë gjarpërinj, një<br />
fermer vendosi të fillojnë<br />
vrasjen e të gjithë gjarpërinjve<br />
me çdo mjet, por pas<br />
një viti rezultati që ishte<br />
shtimi me bretkoca të neveritshme,hardhuca,<br />
salamandra,<br />
minj etj. Pranverën e<br />
ardhshme ai filloi të mblidhte<br />
gjarpërinj të atij lloji të cilët<br />
ishin johelmues për ta “populluar”<br />
përsëri zonën. Megjithse<br />
një ofidiofob (ai që<br />
ka shumë frikë gjarpërin)<br />
nuk do të zgjidhte këtë rrugë<br />
(vijon nr e ardhshëm)
Change language