Korrik 2011 - Gazeta "Korça"

3 -Korça-
korrik 2011
-Liqenet nuk llogaritin kohën
njësoj si njerëzit.Në kuotën 850
m mbi nivelin e detit,në rajonin
që ne e quajmë Prespa,jeton përgjatë
katër stinëve unike të vitit,
ku asnjë stinë nuk i ngjan tjetrës
tani dhe shekuj më parë.Ne nuk
mund të gjejmë një vend tjetër
identik në Shqipëri,bile edhe në
të gjithë botën.Për momentin e
parë që ju i hidhni sytë në liqenin
e qetë,ju ndjeni thellë në shpirtin
tuaj këtë të vërtetë të madhe.Zona
e Prespës në Shqipëri i përket
Rrethit të Korçës dhe të gjithë
fshatrat në këtë pjesë i përkasin
Komunës së Liqenasit (Pusteci).
Komuna e Liqenasit (Pustec)
ndodhet ne skajin verilindor të
Qarkut të Korçës.Territori i saj
përkon me pellgun ujëmbledhës
të Liqenit të Prespës. Ai kufizohet
nga kurrizet malore që ndajnë
pellgun e Liqenit nga Fusha e
Korçës,respektivisht në perëndim
ai kufizohet nga pellgu i Ohrit
nëpërmjet Malit të Thatë,në
veri-perëndim dhe lindje kufizohet
me Maqedoninë dhe në jug e
juglindje me Greqinë.Qendra e
Komunës ka një largësi nga
qyteti i Korçës prej 25km.Popullsia
e Komunës është 5.200
banorë dhe ajo paraqitet homogjene,minoritet
maqedonas me
një nivel integrimi të shkëlqyer
në shoqërinë shqiptare.Territori
i Komunës korespondon me Parkun
Kombëtar të Prespës.Komuna
Liqenas përmbledh 9 fshatra
të vjetër dhe një fshat të ri në
formim e sipër.Fshatrat janë:
Liqenasi(Pustec),Djellasi (Shulin),Lajthiza
(Leska),Zaroshka
(Zrnosko),Cerje,Gorica e Vogël
(Dolna Gorica),Gorica e Madhe
(Gorna Gorica),Kallamas (Tuminec),Gollomboc
(Globoceni) dhe
fshati i ri me emrin Nova Gorica.
Klima është mesdhetare malore,
prania e liqenit e bën klimën më
të butë në pjesën rreth liqenit.
Temperaturat mesatare vjetore
10,6°,mesatarja e maksimaleve në
verë shkon 25° kurse ajo e minimaleve
1-2° C.
Shërbimi Shëndetësor
Në zonën e Prespës shërbimi
shëndetësor kryhet në dy qendrat
shëndetësore Liqenas (Pustec)
dhe Goricë e Vogël (Dolna
Gorica) ku punojnë nga një
doktor,ka 6 ambulanca dhe tre
farmaci në Kallamas (Tuminec),
Goricë e Vogël (Dolna Gorica)
dhe Liqenas (Pustec).Në farmaci
mund të gjeni ilaçe të nevojshme
për probleme të lehta shëndetësore
tipike për turistët.Gjithashtu
gjenden edhe ilaçet e duhura për
të moshuarit,por edhe për fëmijët.Nëse
do t’ju duhen ilaçe tepër
specifike,është e mira t’i merrni
ato me vete që para udhëtimit.
Gjithashtu në Liqenas ka edhe
një dentist.Në Prespë mund të
paguani me lek,denar,euro dhe
dollar.
PRESEPA NJË PERLË TURISTIKE
Nga VASIL STERJOVSKI
Festat Kryesore në Prespë
Mrekullia “Prespa” ju fton të
pushoni edhe të argëtoheni në
të gjitha stinët e vitit.Bregu i
Prespës në Shqipëri është bregu
më piktoresk në Liqenin e
Prespes.Në Prespë gjatë gjithë
vitit organizohen aktivitete të
ndryshme kulturore dhe tradicionale.Gjithashtu
në të nëntë
fshatrat që e përbëjnë Komunën
Liqenas (Pustec) festohen
ngjarje të veçanta shenjtorësh
dhe në ditë të tilla miqtë
janë të mirëpritur në çdo shtëpi.Krishtlindjet
7,8,9 janar,
Shën Vasili Lajthizë (Leska) 14
janar, Hedhja e Kryqit 19 janar,
Pashkët prill,Spartakjada e organizuar
nga Komuna në Liqenas
(Pustec) 5 maj,Shën Gjergji,Gollomboc
(Globoceni) 6
maj,Shën Kiril dhe Metodij,Liqenas
(Pustec) 24 maj, Shën
Pjetri dhe Pavle,Zaroshkë
(Zrnosko) 12 korrik,Shën Marena,Kallamas
(Tuminec) 30
korrik,Dita e Ilindenit,Djellas
(Shulin) 2 gusht,Verë kulturore,Komuna
Liqenas (Pustec)
2-10 gusht,Fjetja e Shën Marisë,Çerje
28 gusht,8-shtator,
Dita e Pavarsisë Liqenas (Pustec),Festivali
Folklorik Maqedonas,Liqenas
(Pustec) 11 tetor,Shën
Dhimitri,Goricë e Madhe
(Gorna Gorica) 8 nëntor,
Shën Kryengji Mihail dhe Gavril,Liqenas
(Pustec) 21 nëntor,
Dita e Verës,Goricë e Vogël
(Dolna Gorica) 7 dhjetor, Shën
Nikolla, Djellas(Shulin) 19
dhjetor.
Kuzhina e Prespës
Është një kënaqësi me vete të
shijosh prodhimet e Liqenasit
(Pustecit) të Prespës:peshku
Krap,Mrenë dhe cironkat e
gatuara nga kuzhinierët e aftë
që kanë recetat e tyre të veçanta.Peshku
Krap:Tavë krapi
dhe i skuqur.Tava gatuhet me
pak lëng dhe copa peshku,ku
për gatim ka receta të veçante.
Peshku Mrenë: Është peshk i
rrallë në Shqipëri,që rritet vetëm
në Liqenin e Prespës dhe
gatuhet zakonisht i skuqur. Cironka
e Prespës:Gatuhet e
skuqur e njomë,ose e thatë.Në
kuzhinën e Prespës është
karakteristike edhe byreku i
zonës (me peshk,gjizë dhe
vezë,ose me qepë). Pjekja e
mishit është një tjetër specialitet
karakteristik i ndryshëm
nga të gjitha vendet jashtë Rajonit
të Korçës.Mos harroni ta
shijoni edhe rakinë dhe verën
e famshme të Prespës.
Parku Kombëtar Prespa
Në shtator 2008 Prespa është
zgjedhur nga revistat prestigjoze
“Forbes” dhe “Lonley
Planet” në 20 destinacionet
më të bukura europiane. Përfaqësuesit
e të dy revistave e
kanë vendosur Prespën midis
20 vendeve më të zgjedhura
turistike.Parku Kombëtar i
Prespës ka një sipërfaqe prej
rreth 27.750ha,u krijua me
vendim të Këshillit të Ministrave
nr.80 dt. 18.02.1999 si
Park Kombëtar. Në 2 shkurt
të vitit 2000 pas nënshkrimit
të Dekleratës nga ana e Kryeministrave
të Shqipërisë, Greqisë
dhe Maqedonisë,Parku Kombëtar
Prespa u bë pjesë e Parkut
ndërkufitar Prespa së bashku
me parkun Kombëtar Prespa në
Greqi dhe Parkut Kombëtar Galicica
ne Maqedoni.Flora dhe
fauna në Park janë unike.Gjitarët
përfaqësojnë 26 lloje 9 lakuriq
nate, 2 insektivare, 8 rodent, 6
karnivare dhe 1 lagomorf. Përmendim
ariun,ujkun,kaprollin, derrin
e egër etj. Vlen të theksojmë
praninë e një lloji të rrallë e të rrezikuar
globalisht, Lutra lutra që
rritet në bregliqen, si edhe të dy
llojeve lakuriq nate,dy lloje
minjsh, rreqebulli, dhia e egër,
edhe këto lloje të rrezikuara. Gjithashtu
në Liqenin e Prespës
hasen shpendë të ndryshëm si
kredharkët, karabulloket, cafkat,
rosat, bajza, pulbardhat dhe veçanërisht
Pelikani kacurrel. Në
Liqenin e Prespës jetojnë rreth 11
lloje amfibesh dhe 14 lloje reptilësh
dhe janë të regjistruara 21
lloje peshqish, 6 nga 12 lloje
vendase janë endemike si mrena,
cironka e vogël, skobusi, cironkë
etj.Në Park rriten 56 lloje bimësh.
Liqeni i Prespës
Liqeni i Prespës së Madhe
ka një sipërfaqe 253.6km2 prej
së cilës 49km2 i përket pjesës
shqiptare dhe me një thellësi
maksimale 56m ka prejardhje
tektonike, karstike, temperaturat
në verë arrijnë deri 24°c dhe në
dimër deri 0-4°c.Lartësia mbi
nivelin e detit e pasqyrës së ujit
është 850m.Temperatura mesatare
vjetore e ujit është 11,8°c-
13,1°c.Brigjet e liqenit janë pjesërisht
shkëmbore të lartë dhe të ulët
me plazhe ranore dhe shkëmbore.
Gjendet një lidhje nënujore midis
Liqeneve të Prespës dhe Liqenit
të Ohrit në vendin e quajtur “Zaver”
ku ndodhet edhe një shpellë
që është zbuluar vitet e fundit me
dy liqene te vogla në të.Në liqenin
e Prespës ndodhet Krapi, Ngjala,
Mrena, Karasi, Cironkat etj.Në
pjesën shqiptare të liqenit ndodhet
dhe ishulli piktoresk i
“Maligradi” ku ndodhet një
kishë brenda në guvë nga shek
14. Kisha Shën Marija është e
njohur për ansamblin e saj me
piktura murale bizantine. Fauna
është e pasur dhe përfshin zogj
të rrallë si Pelikani i Bardhë.
Plazhet
Vizitorët të cilet kënaqen me
prekjen e diellit afër ujit me siguri
do të gjejne vendin më të mirë
për relaksim në një nga plazhet e
bukura (rënore dhe shkëmbore)
në brigjet e Liqenit të Prespës.
Këto shtrihen: Në fshatin Liqenas
(plazh shkëmbor dhe rënor),Në
fshatin Zaroshkë (shkëmbor dhe
rënor),Në fshatin Gollomboc
(shkëmbor dhe rënor),Në fshatin
Goricë e Vogël (rënor),Në fshatin
Kallamas (shkëmbor dhe rënor).
Plazhet në Zaroshkë dhe Liqenas
janë më të preferuara nga vizitorët.
Prespa është joshëse dhe çlodhëse
jo vetëm në verën e nxehtë,por
edhe në dimrin e ftohtë,edhe
vjeshtën e verdhë dhe të begatë
edhe në pranverën e të dashuruarve.Ç’do
stinë ka specifikën
e vet mbreslënëse.E përbashkët
për të gjitha stinët është ajri i
pastër,ushqimi tradicional shumë
i mirë,natyra e mrekullueshme,mikpritja
e njerëzve.
Vende per t’u vizituar
-Prespa është një vend me vlera
historike. Ajo ka qenë e banuar
që në epokën e Neolitit (7000 vjet
p.e.s). Këtu shtrihet një zonë e
pasur historike-arkeologjike si
vendbanimi Neolit (7000 vjet
p.e.s) “Ostrovo” të Kallamasit
(Tuminec),vendbanimi nënujor
tek vendi “Staro Selo” të Kallamasit
nga koha e bronzit, rruga
romake (shek i II e.s) që lidh fshatin
Goricë e Vogël me vendin
”Nabeli”,Murin e Aleksandrit i
III të Maqedonisë në Qafën e
Zvezdës,Kishat në guvë nga periudha
Bizantine dhe Post-Bizantine
të shekujve 12,13,14 e 15.
Prespa ka nxjerrë korifejin e
letërsisë shqiptare Sterjo Spasse,
romanët e të cilit i kanë kaluar
kufijtë e Shqipërisë dhe janë përkthyer
në shumë gjuhë botërore.
Kishat në Prespë
Në zonën e Prespës gjenden shumë
kisha dhe një manastir, nga
periudha të ndryshme historike.
Mjaft të njohura si dhe për vlerat
artistike që kanë,janë kishat në
guvë e periudhës Bizantine dhe
Post-Bizantine,që ndodhen në
brigjet e Liqenit të Prespës.
Kisha në guvë “Fjetja e
Shën Marisë”, fshati
Kallamas (Tuminec)
Kjo kishë gjendet 50 min, në lindje
të fshatit Kallamas (Tuminec).
Tek banorët vendas kjo kishë njihet
me emrin “Shën Marena” sepse
kjo kishë gjendet 100 m ne lindje
të manastirit “Shën Marena”
i cili është rindërtuar në
vitin 1880.Kjo kishë gjendet
50m mbi ujrat e Liqenit të
Prespës dhe në të arrihet nëpërmjet
shkallëve të improvizuara.
Ajo është e përbërë prej
dy thellësirave natyrore në
shkëmb,nga të cilat e poshtmja
është kishë e vogël, kurse e
sipërmja vendbanim për murgun.
Kisha në guvë “Fjetja e
Shën Marisë” e kushtuar Shën
Marisë në brendësi të saj përmban
afreska piktoreske me
skena të festave të mëdha.Kjo
është ndërtuar në fund të shek
13 dhe fillimin e shek 14.
Kisha në guvë
“Ungjëllizimi”-fshati
Gollomboc (Glloboceni)
Në rreth 50 min me vark, kur
do të niset nga fshati Gollomboc,
në bregun perëndimor të
Liqenit të Prespës, në vendin
e quajtur “Crna Peshta”, në një
shkëmb shumë të pjerrët dhe
të lartë mbi ujrat e Liqenit të
Prespës, në lartësi rreth 25m,
gjendet kisha në guvë “Ungjëllizimi”.Nga
të gjithë freskopikturat
gjendet vetëm kompozicioni
“Ungjëllizimi”.Kjo
kishë është e ndërtuar në fund
të shek 14.
Kisha në Guvë “Shën e
Premte”-fshati Liqenas
(Pustec)
Në rreth 2 km veri-lindje të
fshatit Liqenas (Pustec) ndodhet
kisha e vogël në guvë
kushtuar “Shën e Premte” kulti
i së cilës në dieqezën e arhiepiskopis
së Ohrit është shumë
i respektuar.Për kishën është
e shfrytëzuar një guvë natyrore
në shkëmb,i cili ngrihet vetëm
në disa metra në bregun
lindor të Liqenit të Prespës.
Nga afresko-pikturat e lashta
janë mbetur vetëm fragmente
të vogla.
Kisha në Guvë “Shën
Nikolla”-fshati Liqenas
(Pustec)
Kjo kishë e vogël ndodhet në
rreth 3.5 km në veri të fshatit
Liqenas në vendin e quajtur
”Nakol”.Kjo kishë i është
kushtuar “Shën Nikolla” rojtar
dhe mbrojtës i ujrave. Në këtë
vend mblidhen peshkatarët.
Nga afresko-pikturat e lashta
janë mbetur vetëm fragmente
të fytyrës të patronit “Shën
Nikolla” dhe është e pikturuar
në shekullin e 19.
Kisha në Guvë
“Arhangel” -fshati
Liqenas (Pustec)
Kjo kishë është kishë në
guvën e fundit që ndodhet ne
bregun e Liqenit të Prespës në
Shqipëri në drejtim të Greqisë.
Atje mund të shkoni me varkë
dhe është 5km larg fshatit
Liqenas (Pustec) në bregun
jugor të Liqenit të Prespës në
vendin, e quajtur nga banorët
vendas “Trstenik”.Kisha përbëhet
nga dy pjesë, ku pjesa e
poshtme ka qenë vendbanim i
murgjeve dhe në pjesën e
sipërme është e ndërtuar kisha
me afresko-piktura. Deri tek
kisha mund të shkoni nëpërmjet
shkallëve prej hekuri të cilat janë
të vendosura vitet e fundit.
Afresko-pikturat datohen nga
shek 12.
Kisha në Guvë “Fjetja e
Hyllindeses”- Ishulli i
Maligradit
Ishulli i Maligradit ndodhet
3km veri-lindje nga fshati
Liqenas (Pustec) në pjesën
juglindore të Liqenit të Prespës.
Në këtë ishull gjendet kisha në
guvë “Fjetja e Hyllindeses” e
cila nga afresko-pikturat që
ndodhen në të dallohet nga të
gjitha kishat në guvë që ndodhen
në brigjet e Liqeneve të
Prespës dhe të Ohrit.Kjo kishë
nëpër vite ka pësuar ndryshime.
Këtë e dimë nga tre mbishkrimet
që ndodhen në të. Në mbishkrimin
e parë është shkruar se
themelues i kishës është Bojko
me gruan e tij Evdokia ne vitin
1345. Në mbishkrimin e dytë
është shkruar se kisha është e
rindërtuar në vitin 1369 nga
Kesar Novak,gruaja e tij Kali,
biri i tij Amiral dhe e bija e tij
Maria. Mbishkrimi i tretë
datohet nga 1607, kur është e
pikturuar fasada e jashme
perëndimore.Hapësira e brendshme
është e tëra afreskopikturuar
dhe është mjaft e
njohur.
Shëtitje me varka në
Liqenin e Prespës
Ju rekomandojmë ti
shikoni bukuritë e Liqenit
të Prespës duke u vozitur
me varkë. Mund ta
vizatoni ishullin e
Maligradit me kishën në
guvë nga shek e 14 dhe ti
vizitoni edhe kishat
eremite që ndodhen në
bregun e Liqenit të
Prespës.
Restorante, Hotele,
Shtëpi pushimi
Në restorantet e zonës
vizitorëve u ofrohet
kuzhinë tradicionale.
Këto janë restorante të
vogla e të thjeshta, por
ku gatuhet me shumë
shije.
Në këtë zonë po
zhvillohet me shpejtësi
turizmi familjar, i cili
ofron kushte shumë të
mira fjetje, gatim, plazh
dhe mikpritje
shembullore.