Hadithi ya Mpho Utambulisho - Raising Voices

Hadithi ya Mpho
Utambulisho
A1

Utambulisho
Jina langu ni Mpho na nywele zangu ni fupi kama mvulana kwa sababu ya kanuni za shuleni. Hata
hivyo, bado naonekana mrembo kwa sababu nina macho makubwa na tabasamu nzuri. Napenda
kukata tamaa kuhusu wastani wa alama zangu au wavulana wanaponichokoza, mara zote yeye huwa
karibu kunisaidia.
Nina umri wa miaka 15 na ninaishi eneo la mjini ambapo baba yangu anafanya kazi kama fundi
ya gari hapo zamani, na hivyo mimi ni mtoto pekee nyumbani kwetu. Hakika nawapenda wazazi
wangu, lakini wanafanya kazi sana kiasi kwamba mara nyingi hawana muda wa kukaa na mimi.
Natumia muda mwingi kwa kuwa nyumbani peke yangu na msaidizi wetu tu. Ingawa nilikuwa mdogo
walipokufa ndugu zangu, bado nawatani sana na mara nyingi nawazia ningefurahi kiwango gani
ningekuwa nao kama wangekuwepo hapa. Dada wa mama yangu, mama mkubwa Mary, hujitahidi
likizo za shule.
Hadithi ya Mpho B1

Hadithi ya Mpho
Ukatili Watokea 1
A2

Ukatili Watokea 1
unawaza kuhusu kukaa nyumbani peke yako kila siku jioni, na unaamua kwamba inaweza
kukufurahisha. Pamela anapanga ahadi ya jozi mbili za wapendanao.
Pamela. Sio wavulana wa kutoka shuleni kwenu; wanaweza kuwa wakubwa mara mbili ya umri
wenu! Wote wawili wamevaa nguo nzuri kiasi kwamba unajisikia vibaya kwa mavazi yako ya kawaida
uliyovaa. Alim, ambaye ndiye mwahadi wako, ni mkarimu na mcheshi. Alim anakurudisha kwa gari
vigumu kidogo kuamini imekutokea. Anakwambia atakupigia simu muda si mrefu.
Uhusiano wenu unaendelea kwa kasi na Alim anakupigia simu karibu kila siku jioni, anakupeleka
ya mgahawani, na anapolipia chumba, unaanza kupata wasiwasi. Hujawahi kulala na mwanaume, na
mtu huyu ni mkubwa sana. Mara ya kwanza ina maumivu sana na unajitahidi kutokuonyesha hofu
Haiumizi sana safari ya pili, na ndani ya majuma machache, unaanza hata kujisikia raha. Ingawa,
kadi namba 1.
Ikiwa unaamua kutafuta ushauri kutoka kwa mama yako, nenda kwenye Familia na uchukue kadi
namba 1.
Hadithi ya Mpho B2

Hadithi ya Mpho
Marafiki na Majirani 1
A3

Marafiki na Majirani 1
Siku chache baadaye, unatembea kutoka shuleni ukiwa na Pamela. Unamwambia kwamba japokuwa
Alim ni mzuri na anakununulia chakula kizuri, bado unaona aibu anapotaka kulala na wewe na
bado una mambo ya kitoto. Unajihisi uso wako umekuwa mwekundu kwa aibu na kukerwa.
“Mpho, fanya lolote analokutaka ufanye Alim. Wewe niamini mimi, inafaa kufanya hivyo. Ngoja
nikuonyeshe.” Kisha anakuongoza kuelekea nyumbani kwao na unamfuata ndani ya chumba
anamolala na dada zake. Anapekue chini ya kitanda na kuvuta sanduku la nguo. Anapolifunua
unapigwa butwaa kuona nguo za kupendeza, vito, simu ya mkononi, kamera, na deki ya CD. Unavuta
ndiye aliyemnunulia vitu vyote hivyo. Anakwambia kwamba kama utaendelea kumridhisha Alim,
kusoma kwenye chuo kikuu.
inavyowezekana na kufanya lolote atakalotaka Alim ili na wewe upate zawadi kama za Pamela. Hujui
itakuwa vigumu kiwango gani…
Hadithi ya Mpho B3

Hadithi ya Mpho
Familia 1
A4

Familia 1
Unajihisi kama unahitaji kuongea na mtu kuhusu uhusiano wako na Alim na jinsi mambo yanavyoenda
kwa kasi. Ingawa mama yako ana shughuli nyingi sana, unahisi huenda anaweza kukusaidia kufanya
maamuzi ya maana. Jioni moja unaamua kukaa macho hadi usiku sana ukimsubiri arudi nyumbani.
na usingizi hapa sebuleni. Haya nenda kitandani sasa.” Unainuka na kumwambia kiuhalisi ulikuwa
mazungumzo, mpenzi wangu. Nimechoka sana na ni lazima sote wawili tukalale. Tutaongea siku
nyingine.” Anakuacha mlangoni pa kuingia chumbani mwako.
Asubuhi inayofuata unaamka mapema sana, unajaribu kutafuta muda mfupi wa kuongea naye kabla
hajaenda kazini, lakini anaongea na mama yako mkubwa kwenye simu na kukukaribia akikwambia
ukae kimya. Unapojaribu kuvuta umakini wake anapopanga vizuri vitu vyake, anakwambia atachelewa
sana na anaahidi atazungumza na wewe mwisho wa wiki.
unashangaa kumuona baba yako kwenye dirisha la mbele, akishuhudia kila kitu. Anapokuhoji kuhusu
machozi.
Familia na uchukue kadi namba 2.
kadi namba 1.
Hadithi ya Mpho B4

Hadithi ya Mpho
Familia 2
A5

Familia 2
Uko kwenye hali ya kukata tamaa na unajua kabisa kwamba mama yako mkubwa Mary ndiye mtu
sahihi wa kuzungumza naye kwa sasa. Ni mweledi na mara nyingi hutenga muda kwa ajili yako,
bustani. Anapokuona anatabasamu na kukuomba ujihudumie kwa juisi kutoka jikoni. Ukiwa umekaa
karibu naye kwenye mkeka, tayari anaweza kuhisi kuna jambo linakusumbua.
Unakuwa wazi kumwambia kuhusu uhusiano wako na Alim na jinsi ulivo na mashaka kuhusu
uhusiano huo. Pia unamweleza kwamba baba yako tayari ameshagundua na alishtushwa sana juu ya
ni mdogo sana kuanza kutembea na wanaume. Ngoja nimpigie simu mama yako.”
Unajaribu kumzuia asimpigie simu mama yako kwa sababu hutaki tena ajue kuhusu Alim. Lakini
mrefu wa maongezi kwenye simu, anarudi tena bustanini.
na tunashangaa kwa nini huridhiki na maisha unayoishi. Unajua wazazi wako wanafanya kazi kwa bidii
ili kukuhudumia mahitaji yako. Unapaswa kushukuru. Mama yako anasema atazungumza na wewe
leo jioni. Unajua sisi sote tunakupenda sana, lakini lazima uwe msichana mwenye adabu nzuri.”
lakini unajidanganya…
Hadithi ya Mpho B5

Hadithi ya Mpho
Ukatili Watokea 2
A6

Ukatili Watokea 2
Unahisi unahitaji zaidi faraja ya Alim kuliko kawaida. Kadri majuma yanavyosogea, unaanza
kuyamudu maisha yako ya njia mbili. Unajaribu kumfurahisha Alim na kutosheleza mahitaji yake,
na mara unaanza kupokea zile nguo nzuri na vito ghali ambavyo alikuwa navyo Pamela. Ukiwa
msichana mwadilifu na wanakuruhusu kusoma masomo ya Biblia.
Unajaribu kumshawishi lakini anakataa kabisa. Anakwambia, “naweza kutumia kondomu kwa yeyote
mwingine, lakini wewe ni mtu maalumu.” Unapinga tena, ukichana kondomu kuifungua, lakini
anainyakua kutoka mikononi mwako. Anadai “Hujui kwamba naweza kwenda kutafuta msichana
hivyo haraka haraka unakubaliana naye.
Tangu hapo Alim anakataa kutumia kondomu tena. Unajua kwamba unachofanya sio sahihi na ni
upumbavu. Unaweza kupata ugonjwa, na kibaya zaidi, hata mimba. Baada ya muda usio mrefu
kama hii ni dalili ya maambukizi au ni hali mbaya zaidi. Unajua unatakiwa kwenda kwa daktari, lakini
unaogopa kile unachoweza kuambiwa.
Ikiwa unaamua kumuuliza mwalimu wako, Bi Okello, kwa ajili ya ushauri nenda kwenye Elimu na
uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Mpho B6

Hadithi ya Mpho
Elimu 1
A7

Elimu 1
Mwalimu wako wa darasa, Bi Okello, amekuwa akikupenda siku zote, na wewe pia unamwamini.
Amekuwa akionesha wasiwasi juu yako kwa sababu umebadilika huko kama zamani, na alama zako
zimekuwa zikishuka tangu uanze kuonana na Alim. Anapokuuliza unaendeleaje siku moja baada ya
kutoka darasani, unaamua kuwa muwazi kwake.
Unasitasita kwa muda na kisha unamwambia kwamba umekuwa ukitembea na mwanaume kwa
miezi michache iliyopita na kwamba mambo yamekuwa yakiendelea kwa kasi sana. Unapotaka
anaweza kutenga jioni moja ya kukuelekeza kimaadili kila wiki.
Unahisi kama umemkwaza mwalimu wako, kwa upande mwingine unajua kwamba yuko sahihi
zawadi zote nzuri ambazo umekuwa ukipata na ambazo huenda utapata siku zijazo, kwa unyenyekevu
unakataa msaada wake.
uchukue kadi namba 2.
Ikiwa unataka kupuuza habari ya vipele na kuendelea kutembea na Alim, nenda kwenye Songa
Mbele na uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Mpho B7

Hadithi ya Mpho
Marafiki na Majirani 2
A8

Marafiki na Majirani 2
Mara tu ulipopata muda wa kuwa peke yako na Pamela, unamwambia unataka kuzungumza naye juu
na anakwambia unaonekana kusongwa sana na mawazo siku hizi na amekuwa akijiuliza ikiwa kuna
kondomu. Pamela anashtuka na anatoa macho maana haamini unachosema. “Mpho, unawezaje
kufanya jambo kama hilo? Unatarajia nini?”
“Ni kwa sababu aling’ang’ania, na nikaona inabidi nikubali,” unaanza kujiumauma. Hofu ya Pamela
inaongezeka pale unapomwambia kuhusu vipele ambavyo umeambukizwa hivi karibuni, na
hivyo hivyo. Anajitolea kukusindikiza, lakini unahisi ulivyomshirikisha inatosha. Unakubali kuahidi
siku ya kwenda. Tarehe ya kwenda inapokaribia, hofu inakuzidi…
Hadithi ya Mpho B8

Hadithi ya Mpho
Songa Mbele 1
A9

Songa Mbele 1
Kadri muda unavyozidi kwenda, unaendelea kuhisi kuchanganyikiwa zaidi na zaidi kuhusu
mambo ya shuleni.
Pamela pia ameshagundua kwamba unasongwa na mawazo mengi na anajaribu kuongea na wewe.
mwangalifu, Mpho,” ankuonya. “Hujui ni wasichana wangapi wengine ambao Alim anaweza kuwa
anatembea nao.” Unajibu kwa jeuri kwamba Alim ni mpenzi wako na hakuna mwingine. Pamela
anacheka na kukuambia usiwe mpumbavu kiasi hicho, akiongezea kwamba wanaume kama Alim
wanao wanawake wengi.
una hofu, unaamua kwenda hospitali kuonana na daktari. Hata hujui nini kitakachotokea huko…
Hadithi ya Mpho B9

Hadithi ya Mpho
Ukatili Watokea 3
A10

Ukatili Watokea 3
Huko hospitalini, unaelezea dalili zako kwa muuguzi, na anachungulia mara moja vipele vyako.
Anaguna kidogo na anakwambia utahitaji kupimwa VVU na magonjwa yanayoambukizwa kwa njia ya
zinaa. Unahamaki. “Sina VVU,” unasema. “Sawa, huwa unatumia kinga?”nesi anakuuliza. Unainama
chini kwa aibu. “Kuinama kwako kunamaanisha hapana,” nesi anasema huku akikuchukua damu
kwa manung’uniko, “mimi hata sielewi ninyi wasichana wa siku hizi – bado wadogo lakini mnafanya
mapenzi.” Nesi anatoka nje kabla hujauliza mengi zaidi, akikuacha peke yako.
Unasubiri kwa muda mrefu sana na unachanganyikiwa kuona amekuja mwanamke mwingine
Unageugeuza macho yako, ukishangaa kama unapewa mhadhara. Unahisi moyo unaanza kwenda
wanaweza kuishi na ugonjwa huu. Huelewi kwa nini anakwambia mambo haya. Kisha kwa upole
anasema, “Mpho, una VVU.” Maneno yanakukanyaga masikioni na chumba kizima kinaonekana
kama vile kinakuwa kidogo na unazimia. Baadaye unazinduka ukiwa kwenye kitanda cha hospitali na
unamuona nesi aliyekuhudumia mwanzoni amekaa humo chumbani. “Hatukujua nani tuwasiliane
tena baada ya nesi kukuita uingie tena kuongea na mshauri.
uchukue kadi namba 3.
Ikiwa unataka kwenda nyumbani na kunyamaza kimya, nenda kwenye Kurudi Nyumbani na
uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Mpho B10

Hadithi ya Mpho
Marafiki na Majirani 3
A11

Marafiki na Majirani 3
na anasimama. “Oh hapana, Mpho! Vibaya sana! Lilitokeaje hili? Nilikwambia kutumia kondomu,”
anakugombeza na unaanza kulia kwa nguvu zaidi.
“Nifanyeje sasa?” unaomboleza. “Ssh, ssh,” Pamela anajaribu kukunyamazisha na mnatembea kimya
kuhusu ugonjwa huo. “Hata Alim?”unauliza, “Nisimwambie?” unauliza. Pamela anakutahadharisha
kwamba Alim atakuacha kama utamwambia na anakushauri uwe mbali naye kwa muda. Anasema
ndoto za majinamizi usiku kucha. Unapoamka na kukumbuka hali yako, inakuwia vigumu kunyenyuka
kunakufanya uhisi kama utapasuka.
Ikiwa unaamua kuzungumza na mwalimu wako, nenda kwenye Elimu na uchukue kadi namba 2.
Ikiwa unataka kutumia fursa na kumuona Alim, nenda kwenye Fursa na uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Mpho B11

Hadithi ya Mpho
Elimu 2
A12

Elimu 2
Bi Okello anasahihisha kazi za wanafunzi unapobisha hodi kwenye chumba cha waalimu na kuomba
umuone. Anapoona ni wewe, anakwambia mkutane kwenye chumba cha wagonjwa ambako
Anakwambia kuhusu Shirika lisilo la Kiserikali analojua na ambalo linasaidia watu wanaoishi na VVU.
Unamwambia huwezi kwenda eneo kama hilo kwa sababu unataka familia yako wasijue kama una
VVU, lakini Bi Okello anakuhakikishia kuwa suala lako litakuwa ni siri. Bado huamini anachosema na
unamwambia unaona hujakuwa tayari.
Anakushika mkono na kuahidi atakwenda na wewe. Unakubali japo ni kwa shingo upande. Pia
anakutaka umwahidi kwamba utaacha kukutana na Alim na utakuwa tayari kuwaambia wazazi
kuhusu hali yako ili upate huduma nzuri za afya. Unawaza kuhusu hayo mawili, lakini huna uhakika
kama uyakubalie.
Nenda kwenye Shirika Lisilo la Kiserikali na uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Mpho B12

Hadithi ya Mpho
Kurudi Nyumbani 1
A13

Kurudi Nyumbani 1
Unatembea kurudi nyumbani, vigumu kujizuia machozi yasitoke. Hujui nini cha kufanya au nani wa
kulala kabla wazazi wako hawajarudi. Unashindwa kulala vizuri kwa mawazo na unaamka asubuhi
Unamwambia mama yako kuwa hujisikii vizuri na hutakwenda shuleni. Haonyeshi kujali sana
na anakwambia upumzike upate nafuu. Baada ya kukaa siku kadhaa nyumbani mama yako
na kushinda umelala siku zote za mapumziko ya mwisho wa wiki. Alim amekuwa akikupigia simu
lakini hujisikii kupokea. Unahisi hasira sana kwa Alim kukuambukiza VVU lakini unatamani faraja
ilivyokuwa usiku wa kwanza kutembea naye bila kuwa na hofu yoyote.
Siku moja baada ya kutoka shuleni, Pamela anakutaka umwambie nini kinachoendelea. Unaanza kulia
yeyote. Anakushauri kama huwezi kumwambia yeye, ni vema umwambie mtu mwingine kwa sababu
umeanza kuonekana kama mgonjwa.
Ikiwa unataka kuongea na Bi Okello kuhusu mambo yako, nenda kwenye Elimu na uchukue kadi
namba 2.
Ikiwa unataka kumuona Alim, nenda kwenye Fursa na uchukue kadi namba 1.
Hadithi ya Mpho B13

Hadithi ya Mpho
Fursa 1
A14

Fursa 1
unamwambia hukuwa unajisikia vizuri. Anasema atakuchukua jioni ya siku inayofuata kwa ajili ya
chakula cha jioni.
Siku nzima inayofuata unahisi kichefuchefu unapowaza kuhusu kuonana na Alim. Hujui unakwenda
unaamua kwamba ni lazima umwambie ukweli. Japokuwa Pamela angekucheka, lakini unahisi Alim
anakupenda na una uhakika atajisikia vibaya sana kwa kukuambukiza ugonjwa na kutaka kukusaidia.
Unapoingia kwenye gari lake anakwambia kwamba unaonekana kama unaumwa na umekonda.
nilienda hospitali na nimegundulika nina VVU.” Mwanzoni Alim hakuamini, lakini baadaye sura yake
inageuka kutoka kwenye mshtuko kwenda kwenye hasira. “Siwezi kukuamini, wewe mtoto kahaba.
Umeoa? Alim, tumekuwa pamoja kwa miezi sasa.”
“Wewe malaya mshenzi,” anapigapiga mikono kwenye usukani na kisha anavusha mkono paja lako
na kuufungua mlango kwenye upande wako. Anakusukumizia nje na kukuacha mtaani akisema
hataki tena kukuona wala kusikia lolote toka kwako.
Anatokomea kwa kasi na gari lake na wewe unabaki umekaa kando ya barabara karibu na kona ya
nyumbani kwenu umeshindwa hata kulia. Unashangaa huku ukiangalia angani, ukijua sasa umebaki
peke yako kuliko hata ulivyokuwa hapo awali.
MWISHO
Huu ndio mwisho wa hadithi ya Mpho. Tumia dakika chache kukaa kimya na utafakari tajiriba yake
Mpho. Unapokuwa tayari, muombe mwezeshaji akupe hadithi ya mwanamke mwingine.
Hadithi ya Mpho B14

Hadithi ya Mpho
Shirika Lisilo la
Kiserikali 1
A15

Shirika Lisilo la Kiserikali 1
Siku inayofuata baada ya kutoka shuleni, Bi Okello anakupeleka kwenye shirika lisilo la kiserikali na
Bi Okello anaongea na mwanamke aliyepo kwenye mapokezi na mnasubiri hapo mpaka unaitwa
kuingia kuonana na mshauri. Bi Okello anataka akusindikize, lakini unamwambia ungependa uende
peke yako.
Unaruka kutoongelea maisha ya utotoni na yale ya wazazi wako kukuacha peke yako, badala yake
unakwenda moja kwa moja kuhusu uhusiano wako na Alim. Anakunja uso unapomwambia kuhusu
kutokuvaa kondomu na anakutazama kwa mshangao. Unahisi moyo kudidimia, lakini anabadili
mada na anaanza kuongea kuhusu kwenda hospitali ambayo kinga zako (CD4) zinaweza kupimwa
unavyoweza kubaki kawaida, kijana mwenye afya nzuri kwa muda mrefu. Kidogo unajisikia nafuu
Anakualika kuhudhuria vikao vya kutoa huduma ya kila wiki vya kikundi cha kusaidia vijana wanaoishi
kujaribu kuhudhuria kipindi kimoja. Unashangaa jinsi unavyosikia raha kwenye kikundi cha huduma
hizo, na hata umeweza kucheka baada ya kutocheka kwa majuma kadhaa yaliyopita. Muda si mrefu
na kwamba siku moja lazima uwaambie wazazi wako kuhusu hali yako. Mambo ya usoni hayatakuwa
rahisi, lakini kila siku unajisikia angalau mwenye nguvu zaidi.
MWISHO
Huu ndio mwisho wa hadithi ya Mpho. Tumia dakika chache kukaa kimya na utafakari tajiriba yake
Mpho. Unapokuwa tayari, muombe mwezeshaji akupe hadithi ya mwanamke mwingine.
Hadithi ya Mpho B15