Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Trymowanie katamarana na wodzie<br />
<strong>TORNADO</strong><br />
(CZĘŚĆ DRUGA)<br />
Dostrojenie katamarana<br />
w czasie żeglugi wymaga<br />
uwzględnienia siły wiatru<br />
oraz kursu, którym<br />
żeglujemy. Do dyspozycji<br />
mamy regulacje:<br />
cunningham (lik przedni),<br />
lik dolny, wózki,<br />
wypłaszczacz grota<br />
i obciągacz bomu.<br />
Również praca załogi<br />
ciałem ma wpływ na<br />
szybkość katamarana.<br />
Robert Janecki<br />
KURSY OSTRE<br />
Słaby wiatr:<br />
Przy słabym wietrze grot wymaga<br />
bardzo delikatnego regulowania.<br />
Większość załóg żegluje z przebranym<br />
grotem, co powoduje zerwanie<br />
strug wiatru na żaglu. Wskaźniki „tel-<br />
Itales" nad trzecią listwą powinny powiewać<br />
w kierunku rufy. Obserwując<br />
tylny lik możemy szybko nauczyć się<br />
odpowiednio dobierać grota.<br />
Używając znaków na szotach<br />
grota można szybciej wrócić do ich<br />
prawidłowego ustawienia, szczególnie<br />
w takich momentach, jak start<br />
czy okrążanie znaków. Lik przedni<br />
grota jest zebrany na tyle, by utrzymać<br />
profil żagla (nie otworzyć go
Balastujący na trapezie powinien mieć stopy utożone prostopadle do siebie<br />
zbytnio na górze). Wózek umieszczony<br />
jest pośrodku, a lik dolny<br />
lekko otwarty (2 do 5 cm, licząc od<br />
środka bomu).<br />
Gdy tylko załogant będzie mógł<br />
użyć trapezu, powinien zaknagować<br />
foka i przejąć kontrolę nad grotem.<br />
Przy wietrze porywistym i falach doświadczeni<br />
zatoganci powinni w taki<br />
sposób pracować szotem, aby<br />
pływak byt minimalnie w powietrzu.<br />
Do ustawienia foka przy żegludze<br />
na wiatr korzystam z dwóch pomiarów.<br />
Pierwszy to odległość od<br />
tylnej krawędzi przedniej belki do osi<br />
obrotu bloczka (A), a drugi to odległość<br />
od wewnętrznej krawędzi pływaka<br />
do osi obrotu bloczka (B).<br />
W słabym wietrze najczęściej spotykanym<br />
ustawieniem foka jest: A =<br />
130-1359, B =40 cm.<br />
Przepływ laminarny strugi w przedniej<br />
części grota, w dalszej jego części<br />
przechodzi w przepływ turbulentny.<br />
Jest to optymalne ustawienie żagla.<br />
Aby je uzyskać, maszt musi mieć odpowiednią<br />
„rotację" - kąt natarcia.<br />
W słabym wietrze rotacja masztu wynosi<br />
około 80-90 stopni (jest to kąt zawarty<br />
między diametralną łodzi a diametralną<br />
masztu), a maszt skierowany<br />
jest likszparą miedzy wantę zawietrzną<br />
a belkę. Gdy tylko załogant użyje trapezu,<br />
natychmiast rotacja masztu musi<br />
być lekko puszczona do środka.<br />
W słabym wietrze załoga znajduje<br />
się na nawietrznym pływaku na<br />
wysokości przedniej belki (załogant<br />
przed belką, sternik za belką (jak najbliżej<br />
załoganta). Uniesienie ruf pływaków<br />
spowoduje, że będą one<br />
„ciągnęły" za sobą mniej wody.<br />
Skróci się linia wodna pływaków,<br />
a co za tym idzie, zmniejszą się ich<br />
opory w wodzie. Gdy wiatr zaczyna<br />
wzrastać, a nawietrzny pływak momentami<br />
zaczyna wychodzić z wody,<br />
cała załoga przenosi się do tyłu.<br />
Gdy załogant zaczyna wychodzić na<br />
trapez, sternik siada bezpośrednio<br />
za wantą i zaczyna balastować.<br />
Średni i silny wiatr:<br />
W sytuacji, gdy zawietrzny pływak<br />
zaczyna wchodzić pod wodę,<br />
a katamaran gwałtownie wyhamowuje,<br />
załogant powinien odpowiednio<br />
wyluzować szot grota, aby<br />
chronić katamaran przed wywrotką<br />
przez dziób. Kiedy katamaran znowu<br />
przyspieszy, zatogant musi bardzo<br />
szybko dobrać grota - to jedyny<br />
sposób, aby utrzymać optymalną<br />
prędkość w żegludze na wiatr.<br />
Cunningham liku przedniego może<br />
pozostawać luźny tak długo, jak<br />
dtugo sternik nie musi mocno balastować.<br />
Wraz ze wzrostem siły wiatru<br />
należy dobrać lik przedni, aby utrzymać<br />
nawietrzny pływak nisko nad<br />
wodą i optymalnie szybką żeglugę na<br />
wiatr. Gdy wiatr słabnie, lik przedni należy<br />
odpowiednio poluzować. W bardzo<br />
silnym wietrze, cunningham wybieramy<br />
maksymalnie, czasami<br />
niezbędna jest tu pomoc zatoganta.<br />
W żegludze na wiatr jest to płynna regulacja,<br />
która powinna być na bieżąco<br />
kontrolowana przez sternika.<br />
Wózek grota przy silnym wietrze<br />
na halsówce pozostaje zawsze na<br />
środku tylnej belki, ale szot grota na-
leży luzować, momentami bardzo<br />
mocno. Jedynym odstępstwem od<br />
tej reguły jest sytuacja, gdy musimy<br />
nagle ominąć inną łódkę. Należy wtedy,<br />
podczas odpadania, odpuścić nieznacznie<br />
wózek na zewnątrz (10-15<br />
cm), gdyż samo wyluzowanie szota<br />
może nie wystarczyć. Przy silniejszym<br />
wietrze, najczęściej spotyka-<br />
Prowadzenie nawietrznego pływaka<br />
minimalnie nad powierzchnią wody przy<br />
optymalnej prędkości wymaga<br />
synchronizacji pracy sterem i szotem grota<br />
nym ustawieniem foka jest: 145-150<br />
cm (A) i 15-20 cm (B).<br />
W średnim wietrze „rotacja" masztu<br />
powinna wynosić około 45<br />
stopni. Przy bardzo silnym wietrze<br />
należy uważać, aby nie skręcić masztu<br />
za bardzo do środka. Zawietrzny<br />
saling nie powinien wysunąć<br />
się poza lik tylny foka.<br />
Przy porywistym wietrze, linka<br />
trapezowa musi być maksymalnie<br />
skrócona. Gdy sita wiatru wzrośnie<br />
i ustali się, załogant maksymalnie<br />
opuszcza się na trapezie. Stopy powinien<br />
mieć ułożone pod kątem<br />
prostym do siebie. Takie ustawienie<br />
stóp zapewni mu utrzymanie równowagi,<br />
gdy pływak zderzy się<br />
z falą, a katamaran gwałtownie wyhamuje.<br />
Stopy oparte są całkowicie<br />
o burtę, mogą jednak czubkami pal-<br />
Prawidłowe rozmieszczenie ciężaru załogi na nawietrznym<br />
pływaku przy kursie na wiatr<br />
ców zahaczać o górną krawędź pokładu.<br />
Załogant stoi na trapezie<br />
przed wantą. Sternik balastuje, trzymając<br />
się jedną ręką wanty.<br />
KURSY PEŁNE<br />
Na kursach pełnych ważną rolę<br />
odgrywają takie regulacje jak: barber<br />
hauler, rotacja masztu, praca szotami<br />
foka oraz praca ciałem, która jest<br />
równie ważna jak na kursie ostrym.<br />
W kursie z wiatrem wózek szotów<br />
grota zostaje puszczony na zewnątrz<br />
(znajduje się około 10 cm od wewnętrznej<br />
krawędzi zawietrznego ptywaka).<br />
Lik dolny grota zostaje zupełnie<br />
poluzowany, a odległość grota od bomu<br />
w jego środkowej części wynosi<br />
około 15-20 cm. Cunningham jest zupełnie<br />
poluzowany. Góra grota powinna<br />
zdecydowanie otwierać się przy<br />
podmuchach wiatru.<br />
Na kursie z wiatrem w prawidłowym<br />
ustawieniu szotów grota pomocna<br />
może okazać się piąta listwa,<br />
która posłuży nam jako wskaźnik.<br />
Powinna ona dotykać zawietrznej<br />
wanty (natomiast czwarta już nie).<br />
Trym katamaranu w żegludze<br />
z wiatrem jest podobny, niezależnie od<br />
siły wiatru. Wymaga tylko nieznacznej<br />
korekty, głównie w rozmieszczeniu załogi<br />
na łodzi. Przy krótkiej, stromej fali<br />
lepiej jest przesunąć wózek do środka<br />
o kilka centymetrów. Ustawienie foka<br />
nie jest trudne, ponieważ salingi zrotowanego<br />
masztu są dobrym optycznym<br />
punktem odniesienia, względem<br />
którego można ustawić foka.<br />
W słabym wietrze odległość foka<br />
od salingu powinna wynosić około<br />
5-6 cm. Przy średnim wietrze odległość<br />
ta powinna zmniejszyć się do<br />
2-3 cm. Przy zmiennej sile wiatru, załogant<br />
powinien być skoncentrowany<br />
na luzowaniu i dobieraniu szotów<br />
foka, w zależności od siły wiatru.<br />
Większą prędkość uzyskamy odciągając<br />
szot foka maksymalnie na zewnątrz,<br />
używając barber haulera.<br />
Wskaźniki „telltales" na tylnym liku<br />
foka powinny odwiewać w około<br />
50%. Jeżeli odwiewają zupełnie, to<br />
fok jest za bardzo otwarty, jeżeli<br />
w ogóle nie odwiewają, żagiel jest za<br />
bardzo zamknięty. Równie wielu informacji<br />
mogą nam dostarczyć wskaźniki<br />
„telltales", naklejone w przedniej<br />
części foka. Są one naklejone w tych<br />
samych miejscach, po obu stronach<br />
foka. Zasada jest prosta. Jeżeli nawietrzny<br />
wskaźnik nie odwiewa, należy<br />
dobrać foka, a jeżeli zawietrzny nie odwiewa<br />
- należy go poluzować.<br />
Po osiągnięciu górnego znaku, odpadnięciu<br />
do kursu z wiatrem i poluzowaniu<br />
liku dolnego grota, maszt rotuje<br />
się samoczynnie. Przy słabym<br />
wietrze należy go jednak zablokować,<br />
wpinając w knagę linkę rotacyjną. Przy<br />
silniejszym wietrze odradzałbym knagowanie<br />
tej linki z dwóch powodów.<br />
Po pierwsze, jest to dodatkowa czynność<br />
wykonywana w wyścigu, pomimo<br />
tego, że maszt i tak prawie przez<br />
cały czas jest maksymalnie zrotowany.<br />
Po drugie, jeżeli zapomnimy przy<br />
Właściwe pozycje sternika i załoganta przy<br />
balastowaniu<br />
manewrze zwrotu z wiatrem o wypięciu<br />
tej linki, w najlepszym wypadku<br />
możemy doprowadzić do jej zerwania,<br />
ale może to się również skończyć<br />
złamaniem masztu. W kursie z wiatrem<br />
rotacja masztu oscyluje w przedziale<br />
90-100 stopni.<br />
ŻEGLUGA<br />
PÓŁWIATREM<br />
Trymowanie katamaranu na półwietrze<br />
jest prawie identyczne jak na<br />
kursie na wiatr. Niewielkie różnice występują<br />
tylko przy silniejszym wietrze<br />
- sternik powinien przesunąć wózek<br />
minimalnie na zewnątrz (10-15 cm).<br />
Kąt padania wiatru rzeczywistego na<br />
żagiel zmieni się tylko w niewielkim<br />
stopniu, żegluga stanie się płynna<br />
i zdecydowanie bardziej bezpieczna.<br />
Załogant powinien na balaście<br />
przesunąć się za sternika lub znajdować<br />
się bardzo blisko niego, zabezpieczając<br />
się kontrafałem prowadzonym<br />
z tylnej belki, aby gdy łódka<br />
„zaryje" w wodę, załogant nie wylądował<br />
na sztagu. Nadal „prowadzi" on
szot grota. Wskazane jest natomiast,<br />
szczególnie przy porywistym wietrze,<br />
aby sternik „prowadził" foka. Zawietrzny<br />
pływak nie powinien być prowadzony<br />
za głęboko w wodzie, uchroni<br />
to załogę przed wywrotką przez dziób.<br />
WILD THING<br />
Jest to technika „prowadzenia"<br />
katamaranu na kursie baksztagowym,<br />
zwana też Fly. Polega na żeglowaniu<br />
z podniesionym nawietrznym<br />
pływakiem. Wild Thing został<br />
wynaleziony, gdy jeszcze pływano<br />
po trasie w kształcie trójkąta.<br />
Ten sposób prowadzenia łodzi<br />
okazał się bardzo korzystny na drugim<br />
ostrym baksztagu trójkąta, szczególnie<br />
w tych sytuacjach, kiedy manewr<br />
zwrotu z wiatrem był zbędny do<br />
osiągnięcia dolnego znaku. Również<br />
po zmianie tras na trapezoidalne lub<br />
tak jak dla Tornado (typu góra-dót),<br />
prowadzenie jednego pływaka w powietrzu<br />
okazało się bardzo korzystne.<br />
Nowa technika okazała się skuteczna<br />
w utrzymaniu optymalnej<br />
prędkości jachtu, odpowiednio<br />
zmniejszyła tarcie poszycia kadłubów<br />
o wodę i dała możliwość łodzi, przy<br />
sterowaniu pod tym samym kątem<br />
do linii wiatru, na jeszcze szybszą<br />
żeglugę w porównaniu z tradycyjną<br />
metodą prowadzenia łodzi. Jeżeli załogant<br />
w kursie na wiatr jest na „pełnym"<br />
trapezie, to z całą pewnością<br />
wykorzystanie nowej techniki okaże<br />
się korzystne na kursie pełnym. Przy<br />
zafalowanym morzu potrzeba siły<br />
wiatru około 10 węzłów, aby jazda<br />
na kursie z wiatrem techniką Wild<br />
Thing dała korzyści, choć nawietrzny<br />
pływak można podnieść już przy sile<br />
wiatru 7-8 węzłów.<br />
Sternik powinien siedzieć na końcu<br />
trampoliny lub przy bardzo silnym<br />
wietrze na nawietrznym pływaku,<br />
a załogant na zawietrznym pływaku<br />
(przy słabszym wietrze bardziej z przodu,<br />
przy silniejszym bardziej z tyłu).<br />
Załogant bardzo często jest zalewany<br />
wodą i ma kłopot z odpowiednim<br />
ustawieniem foka, dlatego<br />
sternik powinien cały czas informować<br />
załoganta, aby ten wiedział, co<br />
robić z fokiem. Dla sterującego łodzią<br />
najważniejszą sprawą jest znalezienie<br />
optymalnego kursu, który<br />
pozwoli nawietrznemu pływakowi<br />
pozostać jak najdłużej w górze, zaś<br />
załogant uwagę swoją powinien<br />
skupić na odnalezieniu dolnego znaku<br />
i poinformowaniu o tym sternika.<br />
Barber hauler powinien być wypuszczony<br />
na około 30 cm (odległość<br />
bloczka, przez który prowadzony<br />
jest szot foka, do wewnętrznej<br />
krawędzi kadłuba w miejscu jego<br />
zetknięcia się z przednią belką), natomiast<br />
sam szot foka powinien być<br />
zebrany bardzo mocno.<br />
Wózek szotów grota powinien<br />
znajdować się około 35~cm od wewnętrznej<br />
krawędzi kadłuba. Zawietrzny<br />
miecz powinien być trochę opuszczony<br />
(maksymalnie do połowy),<br />
aby pomóc łodzi żeglować w przechyle.<br />
Rotacja masztu - 90° (kąt zawarty<br />
między diametralną katamaranu,<br />
a diametralną masztu) lub nieco<br />
więcej. Lik dolny grota powinien być<br />
na tyle poluzowany, aby w swojej<br />
środkowej części odległość grota od<br />
bomu wynosiła około 10 cm, natomiast<br />
lik przedni grota powinien być<br />
poluzowany na tyle, aby „otworzyła"<br />
się górna część żagla. Wszystkie te<br />
czynności pomogą łodzi żeglować<br />
pełniej, lecz ciągle z podniesionym<br />
pływakiem.<br />
Z początku sternik powinien żeglować<br />
ostrzej do wiatru, oba żagle<br />
winny być mocno wybrane szotami.<br />
Na kursie z wiatrem FRA 249 po lewej ma<br />
bardziej otwartą górę żagla. Taki "twist" grota<br />
sprawia, że wiatr nie ktadzie katamarana,<br />
lecz pcha go do przodu<br />
aby podnieść pływak. Kiedy to się<br />
stanie, odpadamy do chwili, gdy poczujemy,<br />
że łódka wytraca szybkość.<br />
Zadaniem sternika jest utrzymanie<br />
optymalnego kursu, który zapewni<br />
szybką i pełną jazdę.<br />
Jeśli nawietrzny pływak jest za<br />
wysoko, wtedy należy wypuścić<br />
więcej szotów grota i odsunąć wózek<br />
na zewnątrz. Nie należy ostrzyć.<br />
Dobrze jest mieć pod ręką linkę<br />
wózka szotów grota, aby w odpowiednim<br />
momencie wypiąć ją<br />
z knagi.<br />
Mitch Boot - prekursor nowej techniki jazdy<br />
na baksztagu, nazwanej Wild Thing<br />
Sternik powinien sterować bardzo<br />
delikatnie. Jeśli będzie żeglował<br />
zbyt pełno, pływak opadnie<br />
i prędkość zmaleje. W momencie,<br />
gdy to nastąpi, należy poluzować<br />
szoty, a potem wyostrzyć, aby znowu<br />
odzyskać prędkość. Ważna jest<br />
praca szotem grota.<br />
Fot. z arch. Roberta Janeckiego<br />
Autor artykułu jest członkiem Race Team 2000.<br />
absolwentem Szkoty Mistrzostwa Sportowego<br />
w Mrągowie i Akademii Wychowania Fizycznego<br />
w Gdańsku. Od wielu lat żegluje regatowo,<br />
byt członkiem kadry narodowej w<br />
klasach 470 i Tornado. Wraz z.Karolem Jabłońskim<br />
brat udział w programie MK Cafe Sailing<br />
Team.
Change language