Gjeografia - Erik Botime

Edlira Filipi
Gjeografia
Libër Mësuesi
9
Tiranë, 2012
1

SHTEPIA BOTUESE ERIK
Botues:
Dëshira SHEHU
Autor:
Edlira FILIPI
Redaktore përgjegjëse:
Anila KONOMI
Arti grafik, studio grafike “ERIK” Botime:
Edlir PODA
Kopertina:
Edlir PODA
Botimi i parë, viti 2012
Të gjitha të drejtat janë ekskluzivisht të rezervuara.
Ndalohet prodhimi, riprodhimi, shitja, rishitja, shpërndarja, kopjimi, fotokopjimi,
përkthimi, përhapja me çdo lloj forme apo mjeti, pa miratimin me shkrim nga Shtëpia
Botuese “ERIK”.
Botimet “ERIK”
Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania.
Tel.: 00355 4 2467762; 00355 4 2220645;
Cel.: 069 20 40 333; Cel.: 069 40 66 442
E-mail: erikbotime@mail.com, web: www.erikbotime.com
2

Përmbajtja
Kreu 1
Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare
1.1 Pozita gjeografike e trevave shqiptare dhe rëndësia e tyre...................................21
1.2 Harta politike dhe ndryshimet e saj....................................................................23
1.3 Projekt kërkimor Ndryshimi i hartës politike.......................................................24
Kreu 2
Natyra e trevave shqiptare
2.1 Përbërja gjeologjike dhe pasuritë minerale në trevat shqiptare..........................25
2.3 Klima dhe hidrografia në trevat shqiptare..........................................................27
2.4 Punë praktikë. Ndërtimi dhe interpretimi i grafikëve të elementeve klimatike.
Hidhni në hartën skicë...........................................................................................29
2.5 Tokat, bota bimore e shtazore në trevat shqiptare...............................................30
Kreu 3
Popullimi i trevave shqiptare
3.2 Historia e popullimit në trevat shqiptare............................................................32
3.3 Punë praktikë. Grafikët e strukturës së popullsisë.
Harta skicë e shpërndarjes së popullsisë sipas trevave shqiptare..............33
3.4 Migrimet dhe vendbanimet në trevat shqiptare..................................................35
Kreu 4
Ekonomia e trevave shqiptare
4.4 Sektori terciar (Shërbimet).................................................................................37
4.5 Punë praktikë. Grafikët e strukturës së ekonomisë dhe hartat e shpërndarjes së
rajoneve kryesore ekonomike..................................................................................39
Kreu 5
Problemet mjedisore të trevave shqiptare
5.1 Pasuritë natyrore dhe roli i tyre në trevat shqiptare............................................41
5.4 Punë praktikë. Trashëgimia natyrore dhe kulturore. Rrugët e mbrojtjes së saj. ................43
3

KREU 6
Pozita gjeografike dhe harta politike e trevave shqiptare
6.16 Rajoni Jugor. Popullsia....................................................................44
6.18 Punë praktikë. Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së
aktiviteteve prodhuese në rajonin Jugor.............................................46
6.21 Ekonomia e Rajonit Perëndimor....................................................47
6.22 Punë praktikë Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së
aktiviteteve prodhuese në rajonin Perëndimor..........................................49
Kreu 7
Trevat shqiptare përtej kufirit të Republikës së Shqipërisë
7.1 Republika e Kosovës.........................................................................50
7.11 Punë praktikë. Harta e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirja e
qendrave të banuara...........................................................................51
4

Hyrje
Libri në ndihmë të mësuesit është hartuar me qëllim që
t’ju ofrojë mësuesve një alternativë ndihmëse për zhvillimin
e orës së mësimit me metoda sa më bashkëkohore dhe
me synimin që të nxisë te nxënësit të menduarit kritik.
Gjithashtu, ai synon t’i aftësojë për të fituar shprehi të
ndryshme komunikimi, të punuarit në grup etj.
Në këtë libër janë rekomanduar teknika të ndryshme
mësimdhënie në përshtatje me objektivat mësimore të
temave të ndryshme. Për të gjitha modelet e rekomanduara
është përdorur struktura trefazëshe e mësimit (PNP). Kjo
strukturë është provuar që krijon mundësi për përdorimin
e teknikave të shumta. Kjo përparësi krijon për nxënësit një
udhërrëfyes të shkëlqyer për të gjitha kategoritë e niveleve
të mësimnxënies. Struktura PNP ka përparësi edhe në
drejtim të të lexuarit dhe të të nxënit të drejtuar nga mësuesi,
duke krijuar hapësira të gjera në fushën e të kuptuarit, të
vepruarit logjik.
Modelet e paraqitura nuk janë ditare, në kuptimin e
mirëfilltë, por struktura ditarësh me teknika që e ndihmojnë
mësuesin për të ndarë me racionalitet orën e mësimit.
Teknikat e përdoruara janë: Teknika e Parashikimit me
terma paraprake, DRTA (Veprimtaria e të menduarit dhe të
lexuarit të drejtuar), Kubimi, Kllasteri, Leksioni i avancuar,
Rrjeti i diskutimit, Tabela e koncepteve, Diagrami i Venit,
Metoda e Kombinimit.
Shpresojmë që rekomandimet tona do të jenë të
vlefshme për mësuesit, që do të përdorin këtë libër.
Ne jemi nisur nga qëllimi për t’ju ndihmuar në
organizimin sa më të mirë e më të suksesshëm të orës së
mësimit. Kombinimi i teknikave të mësipërme gjatë tre
fazave të organizimit të mësimit krijon hapësira krijuese, si
për mësuesin dhe për nxënësin, duke e bërë interesante, të
këndshme dhe tërheqëse orën e mësimit për të gjithë.
5
Tiranë, 2012
AUTORËT

PLANI SINTETIK GJEOGRAFI 9
Plani sintetik 35 javë *2 orë - 70 orë
10% e lëndës është në dispozicion të mësuesit
Njohuri të reja - 45 orë
Punë praktike - 9 orë
Përsëritje - 6 orë
Shënim : Kolona “ Mjetet mësimore “(interneti, harta, atlase etj.) në bazë të udhëzimit, plotësohet nga mësuesi paralel me zhvillimin e
orëve mësimore dhe jo në fillim të hartimit të këtij plani.
.
Nr.
tota
l
1 Linja I
Pozita
gjeografike
dhe harta
politike e
trevave
shqiptare
3 orë
2 orë Njohuri
të reja
1 orë punë
praktike
Linjat Nr .i
orëve
Objektivat Temat për çdo orë Materiali
burimor
1.1 Në përfundim të mësimit nxënësit do të jeni të
aftë:
• të përshkruajnë pozitën gjeografike të trevave
shqiptare në Ballkan, në Evropë dhe në
Mesdhe;
• të interpretojnë rolin e kësaj pozite në dukuritë
natyrore, popullimin dhe zhvillimin
social-ekonomik të tyre;
• të përshkruajnë përbërjen e trevave shqiptare,
vendosjen e tyre sipas shteteve, t’i dalloni ato në
hartën politike të Evropës Juglindore.
Pozita gjeografike e
trevave shqiptare.
Rëndësia
Mjetet
mësimore
teksti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
1
6

2 1.2
• të tregojnë proceset historike, politike dhe
gjeografike që përcaktuan ndryshimet dhe
formimin e hartës politike të trevave shqiptare;
• të interpretojnë proceset historike, politike dhe
gjeografike që përcaktuan ndryshimet dhe
formimin e hartës politike të trevave shqiptare;
• të analizojnë dhe shpjegojnë shkaqet e copëtimit
të tyre në disa shtete ballkanike, statusi i sotëm
politik dhe e ardhmja e tyre në familjen e madhe
evropiane.
3 1.3 - të tregojnë përbërjen e trevave shqiptare,
vendosjen e tyre sipas shteteve,
- t’i dallojnë ato në hartën politike të Evropës
Juglindore.
4 Linja II
Natyra e
trevave
shqiptare
6 orë
4 orë njohuri
të reja
1orë punë
praktike
1orë përsëritje
2.1 • të vlerësoni rolin e pozitës gjeologjike, të
formimit dhe të përbërjes së truallit të
trevave shqiptare;
• të analizojnë dhe interpretojnë larminë e
shumëllojshmërinë e pasurive minerale të
tyre;
• të përshkruajnë mundësitë që ofrojnë këto pasuri
në zhvillimin e tyre.
5 2.2 • të shpjegojnë veçoritë kryesore dhe larminë e
formave të relievit të trevave shqiptare;
• të përcaktojnë shtrirjen e elementeve kryesore të
këtij relievit;
• të interpretojnë rolin e tyre në dukuritë natyrore,
në popullimin dhe në zhvillimin ekomomik;
• të shohin hartën fizike të trevave shqiptare,
vendosjen e elementeve kryesore të relievit të tyre
dhe të evidentojnë shpërndarjen e qendrave të
banuara në format kryesore të tij.
Harta politike dhe
ndryshimet e saj
Punë praktike:
“Ndryshimi i hartës
politike”
Përbërja gjeologjike
dhe pasuritë minerale
në trevat shqiptare
Tiparet e relievit të
trevave shqiptare
teksti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Teksti
mësuesi
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
teksti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
teksti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
2
7

6 2.3
• të shpjegojnë veprimin e faktorëve të formimit
të klimës, veçoritë kryesore dhe larminë e saj
në trevat shqiptare, tiparet e elementeve kryesore
klimatike;
• të vlerësojnë pasuritë klimatike dhe mënyrën e
shfrytëzimit të tyre për qëllime ekonomike dhe
turistike;
• të interpretojnë rolin e faktorëve dhe kushteve të
formimit të hidrografisë së trevave shqiptare,
të përbërjes së saj me larmi objektesh
hidrografike, të regjimit të rrjedhjes, të
veçorive kryesore të këtyre objekteve;
• të vlerësojnë pasuritë ujore dhe potencialet
turistike të brigjeve detare dhe liqenore, mënyrën e
shfrytëzimit të tyre për qëllime ekonomike dhe
turistike.
7 2.4 • të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët e
regjimit të elementeve kryesore klimatike;
• të ndërtojnë e interpretojnë grafikët e regjimit të
rrjedhjes dhe të njihni hartën e rrjetit hidrografik të
trevave shqiptare.
8 2.5 • të shpjegojnë konceptin toka pjellore dhe të
varfra;
• të njihni faktorët dhe shkaqet e dëmtimit,
degradimit dhe ndotjes së tokave, rrugët e
mbrojtjes së tyre;
• të shpjegojnë shkaqet e larmisë së bimësisë dhe
të botës shtazore të trevave shqiptare, përbërjen e
saj sipas kateve bimore, llojet e kafshëve të egra;
• të shpjegojnë pasurinë floristike dhe faunistike,
shkallën e dëmtimit dhe të degradimit të mbulesës
bimore; rrugët e mbrojtjes dhe ripërtëritjes së saj.
9 2.6 - të përshkruajmë shkurtimisht përmbajtjen e
linjave të përsëritjes
- identifikojë për çdo linjë njohuritë bazë sipas
Klima dhe hidrografia
në trevat shqiptare
Punë praktike:
“Ndërtoni dhe
interpretoni grafikët e
elementeve klimatike.
Hidhni në hartën
skicë”
Tokat dhe bota bimore
e shtazore
në trevat shqiptare
Përsëritje e linjave:
“Pozita gjeografike
dhe harta politike e
teksti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Teksti,
mësuesi
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
teksti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
3
8

10 Linja III
Popullimi i
trevave
shqiptare
5 orë
3 orë njohuri
të reja
1 orë punë
praktike
1 orë
përsëritje
3.1 •
temave trevave shqiptare” dhe
“Natyra e trevave
shqiptare”
të përcaktojnë konceptin e organizimit
administrativ të territorit të trevave shqiptare,
faktorët dhe ndryshimet gjatë historisë së skemës
së organizimit të territorit të trevave shqiptare;
• të interpretojnë skemat aktuale administrative të
tyre;
• të shpjegojnë rolin e organizimit shtetëror dhe
administrativ në rregullimin dhe administrimin
e territorit.
11 3.2 • të shpjegojnë faktorët dhe kushtet e popullimit
të hershëm të trevave shqiptare, të popullimit të
vazhdueshëm të tyre;
• të shpjegojnë faktorët dhe treguesit e rritjes së
numrit të popullsisë, të shpërndarjes gjeografike
dhe ndryshimeve të treguesve të shtimit natyror
dhe të dendësisë së popullsisë;
• të shpjegojnë strukturën moshore dhe gjinore,
kombëtare dhe fetare të popullsisë.
12 3.3 • të ndërtojnë dhe të analizojnë grafikët e
strukturës së popullsisë;
• të hedhin në hartën skicë shpërndarjen
gjeografike të popullsisë.
13 3.4 • të shpjegojnë faktorët dhe pasojat e migrimeve
të popullsisë shqiptare sipas trevave;
• të shpjegojnë dukuritë e vendbanimeve rurale
dhe urbane;
• të analizojnë shkaqet e ndryshimeve të
strukturës dhe të arkitekturës së ndërtesave; si dhe
problemet e tyre mjedisore.
Organizimi
administrativ
i trevave
shqiptare
Historia e popullimit
në trevat shqiptare
Punë praktike:
“Grafikët e strukturës
së popullsisë. Harta
skicë e shpërndarjes së
popullsisë sipas
trevave shqiptare”
Migrimet dhe
vendbanimet në trevat
shqiptare
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
14 3.5 - të përshkruajnë shkurtimisht përmbajtjen e Përsëritje e linjave:
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
4
9

15 Linja IV
Resurset
natyrore
dhe
zhvillimi
ekonomik i
trevave
shqiptare
16 6 orë
4 orë njohuri
të reja
1 orë punë
praktike
1 orë
përsëritje
linjave të përsëritjes;
- të identifikojnë për çdo linjë njohuritë bazë
sipas temave.
4.1 • të shpjegojnë premisat dhe resurset natyrore e
njerëzore për zhvillimin ekonomik të trevave
shqiptare;
• të shpjegojnë rolin e faktorëve historikë dhe
politikë në zhvillimin e tyre ekonomik;
• të argumentojnë se si mund të jetë e ardhmja e
këtij zhvillimi.
4.2 • të interpretojnë strukturën ekonomike të trevave
shqiptare;
• të shpjegojnë bazat natyrore dhe traditat e
zhvillimit të bujqësisë, strukturën e degëve të saj
dhe ndryshimet në kohë dhe në hapësirë të nivelit
dhe të strukturës së prodhimit bujqësor;
• të tregojnë dhe të shpjegojnë destinimin e këtij
prodhimi si dhe shkallën e plotësimit të kërkesave
të tregut me produkte vendase bujqësore, rajonet
kryesore bujqësore dhe të ardhmen e prodhimit
bujqësor.
17 4.3 • të evidentojnë burimet natyrore si bazë për
zhvillimin e industrisë dhe shkallën e zhvillimit
të saj, të shpjegoni faktorët që kanë
kushtëzuar këtë shkallë zhvillimi;
• të shpjegojnë strukturën e industrisë, ndryshimin
e saj në etapat kryesore të zhvillimit dhe
sipas trevave shqiptare;
• të shpjegojnë situatën e sotme dhe perspektivën e
prodhimit industrial.
18 4.4 • të interpretojnë strukturën e sektorit terciar të
ekonomisë, gjendjen e transportit, shkaqet dhe
shkallën e zhvillimit;
• të interpretojnë gjendjen e tregtisë, artizanatit
dhe të shërbimeve, strukturën e tyre dhe shkaqet e
“Popullimi i trevave
shqiptare”
nga interneti
Resurset natyrore.
Zhvillimi ekonomik i
trevave shqiptare
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Ekonomia bujqësore
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Industria
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Sektori terciar
(shërbimet)
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
5
10

ndryshimeve në kohë dhe në hapësirë;
• të evidentojnë dhe të shpjegojnë potencialet
natyrore, njerëzore dhe ekonomike për zhvillimin
e turizmit, përparësitë, shkallën e zhvillimit dhe
perspektivën e tij.
19 4.5 - të ndërtojnë dhe të analizojnë grafikët e
strukturës së ekonomisë dhe të degëve të saj;
• të analizojnë hartat e shpërndarjes gjeografike të
rajoneve kryesore bujqësore dhe industriale të
trevave shqiptare.
20 4.6
21 Linja V
Problemet
mjedisore të
trevave
shqiptare
22 5 orë
3 orë njohuri
të reja
1 orë punë
praktike
1 orë
përsëritje
23 5.3 •
- të përshkruajnë shkurtimisht përmbajtjen e
linjave të përsëritjes
-të identifikojnë për çdo linjë njohuritë bazë sipas
temave
5.1 • të evidentojnë dhe vlerësojnë pasuritë e mjedisit
të trevave shqiptare, të diferencuara në të
përsëritshme
dhe të papërsëritshme, në të
përgjithshme dhe të veçanta, unikale;
• të vlerësojnë rolin dhe vendin e pasurive
mjedisore në shkallën e zhvillimit të trevave
shqiptare.
5.2 • të evidentojnë dhe të vlerësojnë shkaqet e
problemeve të sotme mjedisore, si ndotja e ajrit,
ujit dhe tokës;
• të evidentojnë dhe vlerësojnë shkaqet e
dëmtimit të biodiversitetit, të sipërfaqeve të
gjelbra dhe të faunës;
• të evidentojnë dhe të vlerësojnë shkaqet e
degradimit dhe të shkretizimit të tokës e të
peizazheve nga erozioni dhe rrugët e mbrojtjes së
mjedisit e të zgjidhjes së problemeve të sotme
tepër të mprehta mjedisore etj.
të vlerësojnë trashëgiminë natyrore dhe
kulturore si burim për studime shkencore;
• të analizojnë zhvillimin e turizmit dhe edukimit
Punë praktike:
“Grafikët e strukturës
së ekonomisë dhe
hartat e shpërndarjes
së rajoneve kryesore
ekonomike.”
Përsëritje e
linjës“Ekonomia e
trevave shqiptare “
Pasuritë natyrore dhe
roli i tyre në trevat
shqiptare
Problemet mjedisore
në trevat shqiptare
Trashëgimia natyrore
dhe kulturorore
në trevat shqiptare
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
6
11

atdhetar e ekologjik;
• të përcaktojnë kategoritë e zonave të mbrojtura
dhe të trashëgimisë kulturore.
24 5.4 të marrin pjesë aktivisht në vlerësimin dhe
mbrojtjen e mjedisit dhe të trashëgimisë natyrore e
kulturore të trevës suaj;
- të shmangin potencialet turistike dhe zonat më
të rëndësishme për zhvillimin e turizmit;
• të realizojnë një detyrë kërkimore mbi zonat e
mbrojtura natyrore, pasurinë e tyre, tërheqjen e
turistëve drejt tyre, ndikimin e zhvillimit të
turizmit mbi to.
25 5.5 - të përshkruajnë shkurtimisht përmbajtjen e
linjave të përsëritjes
-të identifikojnë për çdo linjë njohuritë bazë sipas
temave
26 Linja VI
Përbërja e
trevave
shqiptare,
rajonet
27 gjeografike
dhe
veçoritë e
tyre
28 23 orë
18 orë
njohuri të
reja
4 orë punë
praktike
1 orë
përsëritje
6.1 • të përcaktojnë në hartë të gjitha trevat shqiptare;
• të përshkruajnë përbërjen, shtrirjen, kufijtë,
pozitën gjeografike të tyre në raport me polet
urbane dhe akset kryesore të transportit.
6.2 • të vlerësojnë pozitën gjeografike të Shqipërisë në
dukuritë fiziko-gjeografike, në popullimin dhe
zhvillimin social - ekonomik;
• të përshkruajnë vlerat e veçanta të pozitës tranzit
të vendit tonë midis Lindjes dhe Perëndimit.
• të shpjegojnë tiparet e përgjithshme të natyrës.
6.3 • të shpjegojnë tiparet e përgjithshme të
popullsisë së Shqipërisë, si dhe faktorët e
zhvillimit;
• të përshkruajnë tiparet e përgjithshme të
ekonomisë së Shqipërisë, si dhe faktorët e
zhvillimit;
• të analizojnë shkaqet e gjendjes aktuale,
ndryshimet gjatë etapave të ndryshme, problemet
aktuale, perspektivat e zhvillimit në të ardhmen në
Punë praktike:
“Trashëgimia natyrore
dhe
kulturore. Rrugët e
mbrojtjes së saj.”
Përsëritje e linjës:
“Problemet mjedisore
të trevave shqiptare”
Trevat shqiptare,
përbërja, shtrirja,
kufinjtë dhe pozita
gjeografike
Republika e
Shqipërisë - pozita
gjeografike dhe kufijtë
Popullsia dhe
ekonomia në
Republikën e
Shqipërisë
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
7
12

kuadrin kombëtar, rajonal dhe më gjerë.
29 6.4 • të shpjegojnë shkaqet dhe faktorët e diferencimit
rajonal të hapësirës gjeografike të Shqipërisë
dhe tiparet kryesore të rajoneve të saj gjeografikë;
• të shpjegojnë rolin e pozitës gjeografike në
veçoritë natyrore dhe social-ekonomike të Rajonit
Verior dhe Verilindor të Shqipërisë; shkaqet e
diferencimit të tij në nënrajone.
30 6.5 • të shpjegojnë shkaqet e larmisë së theksuar të
natyrës së Alpeve shqiptare;
• të përshkruajnë ofertat dhe resurset natyrore të
tyre për popullim.
31 6.6 • të evidentojnë gjurmët e popullimit të hershëm
të Alpeve shqiptare, veçoritë e këtij popullimi,
ndikimin e fuqishëm të faktorëve natyrorë në
popullimin e pakët të tyre;
• të përshkruajnë shkaqet e izolimit dhe të
traditave të pasura materialo-shpirtërore;
problemet e kohëve të fundit të lidhura me
migrimin e popullsisë së tyre drejt rajoneve
fushore të vendit;
• të vlerësojnë kushtet e vështira për zhvillim e
bujqësisë në Alpe, strukturën ekonomike si
nënrajon blegtoral dhe bujqësor; potencialet e
mëdha për zhvillimin e disa llojeve të turizmit, të
pylltarisë dhe të blegtorisë.
32 6.7 • të tregojnë përparësitë e pozitës gjeografike të
nënrajonit verilindor;
• të përshkruajnë shkaqet e larmisë natyrore,
dukuritë fiziko gjeografike dhe pasuritë e shumta e
të larmishme natyrore të këtij nënrajoni;
• të evidentojnë diferencimin e tij në nënnjësi
përbërëse.
33 6.8 • të evidentojnë gjurmët e popullimit të hershëm
të nënrajonit verilindor, veçoritë e këtij popullimi,
ndikimin e faktorëve natyrorë në popullimin dhe
Rajoni Verior dhe
Verilindor
Nënrajoni Verior.
Kushtet natyrore
Nënrajoni Verior -
Popullsia dhe
ekonomia
Nënrajoni Verilindor.
Veçoritë natyrore
Nënrajoni Verilindor.
Popullsia
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
8
13

në ecurinë e treguesve të popullimit dhe të
strukturës demografike;
• të shpjegojnë veçoritë e vendbanimeve;
vendosjen e tyre në forma të ndryshme të relievit
dhe shpërndarjen në drejtimin vertikal, nivelet e
urbanizimit; ndryshimet midis nënnjësive
përbërëse të tyre; trashëgiminë e pasur materialoshpirtërore;
problemet e kohëve të fundit të
lidhura me migrimin e popullsisë së tyre drejt
rajoneve fushore të vendit.
34 6.9 • të shpjegojnë kushtet e zhvillimit ekonomik të
nënrajonit verilindor dhe të nënnjësive përbërëse;
• të shpjegojnë ndikimin e faktorëve natyrorë,
socialë e politikë në këtë zhvillim, nivelet e
zhvillimit;
• të shpjegojnë strukturën e degëve të ekonomisë,
zhvillimin e industrisë minerare, metalurgjisë me
ngjyra dhe të hidroenergjisë dhe problemet e
sotme të tyre;
• të shpjegojnë mundësitë e zhvillimit të
aktiviteteve të ndryshme ekonomike, të turizmit
etj.
35 6.10 • të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe
hartat e popullsisë; të shpërndarjes gjeografike të
aktiviteteve ekonomike në rajone të ndryshme të
vendit.
36 6.11 • të shpjegoni kushtet natyrore të rajonit
Juglindor;
• të shpjegojnë veçoritë e pozitës gjeografike dhe
të përparësive të saj, të relievit dhe të
ofertave të tij për popullimin dhe zhvillimin e
bujqësisë; të dukurive klimatike, hidrografike, të
tokave dhe botës së gjallë;
Nënrajoni Verilindor.
Ekonomia
Punë praktike:
“Grafikët dhe hartat e
popullsisë.
Shpërndarja e
aktiviteteve prodhuese
në rajonin verior -
verilindor.”
Rajoni Juglindor.
Veçoritë natyrore
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
9
14

• të shpjegojnë problemet mjedisore, të
trashëgimisë natyrore dhe të pasurive në tërësi të
rajonit.
37 6.12 • të evidentojnë gjurmët e popullimit të hershëm
të Rajonit Juglindor, kushtet natyrore që ndikuan
në këtë popullim dhe në shtimin e vazhdueshëm të
dendësisë së popullimit; ecurinë e tij në shekullin
e XX dhe shkaqet e shtimit të pakët;
• të evidentojnë problemin e migrimeve të
popullsisë; strukturën e popullsisë dhe ndryshimet
e saj në kohë dhe sipas nënnjësive përbërëse;
problemet e kohëve të fundit të lidhura me
migrimin e popullsisë.
• të shpjegojnë veçoritë e vendbanimeve;
vendosjen e tyre në forma të ndryshme të relievit
dhe shpërndarjen në drejtim vertikal, nivelet e
urbanizimit;
• të evidentojnë tiparet e veçanta të qendrave
urbane dhe rurale; trashëgiminë e pasur materialoshpirtërore;
38 6.13 • të shpjegojnë kushtet e zhvillimit ekonomik të
rajonit Juglindor dhe të nënnjësive përbërëse;
• të përshkruajnë ndikimin e faktorëve natyrorë,
socialë e politikë në këtë zhvillim;
• të shpjegojnë strukturën e degëve të ekonomisë,
zhvillimin e industrisë minerare dhe problemet e
sotme të tyre;
• të renditin mundësitë e zhvillimit të aktiviteteve
të ndryshme ekonomike, të turizmit etj.
39 6.14 • të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe
hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike
të aktiviteteve ekonomike në rajoneve të ndryshme
të vendit.
Rajoni Juglindor.
Popullsia
Rajoni Juglindor.
Ekonomia
Punë praktike:
“Grafikët dhe hartat e
popullsisë dhe të
shpërndarjes së
aktiviteteve prodhuese
në rajonin Juglindor.”
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
10
15

40 6.15 • të shpjegojnë kushtet natyrore të rajonit Jugor;
veçoritë dhe përparësitë e pozitës gjeografike;
veçoritë mesdhetare të kushteve natyrore: relievit,
klimës, hidrografisë, tokave dhe botës së gjallë,
pasurive natyrore;
• të shpjegojnë problemet mjedisore dhe të
trashëgimisë natyrore..
41 6.16 • të evidentojnë gjurmët e popullimit të hershëm
të rajonit Jugor, kushtet natyrore që ndikuan në
këtë popullim dhe në shtimin e vazhdueshëm të
dendësisë së popullimit; shkaqet e shtimit të pakët
në shekullin e fundit;
• të evidentojnë problemin e migrimeve të
popullsisë; strukturën e popullsisë dhe ndryshimet
e saj në kohë dhe sipas nënnjësive përbërëse;
• të renditin problemet e kohëve të fundit të
lidhura me migrimin e popullsisë;
• të shpjegojnë veçoritë e vendbanimeve;
vendosjen e tyre në forma të ndryshme të relievit
dhe shpërndarjen në drejtim vertikal, nivelet e
urbanizimit;
• të evidentojnë tiparet e veçanta të qendrave
urbane dhe rurale; trashëgiminë e pasur materialoshpirtërore.
42 6.17 • të shpjegojnë kushtet dhe veçoritë e zhvillimit
ekonomik të rajonit dhe të aktiviteteve ekonomike;
• të shpjegojnë rajonet bujqësore dhe strukturën e
prodhimit bujqësor, tendencat e zhvillimit
ekonomik në të ardhmen; mundësitë e zhvillimit të
turizmit.
43 6.18 • të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe
hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike
të aktiviteteve ekonomike në rajoneve të ndryshme
të vendit.
Rajoni Jugor. Veçoritë
natyrore
Rajoni Jugor.
Popullsia
Rajoni Jugor.
Ekonomia
Punë praktike:
“Grafikët dhe hartat e
popullsisë dhe të
shpërndarjes së
aktiviteteve prodhuese
në rajonin Jugor.”
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
11
16

44 6.19 • të shpjegojnë kushtet natyrore të rajonit
Perëndimor; prioritet e pozitës gjeografike, të
relievit, klimës, hidrografisë, tokave për popullim
dhe zhvillim social ekonomik;
• të shpjegojnë problemet mjedisore dhe
trashëgiminë natyrore e tij.
45 6.20 • të evidentojnë gjurmët e popullimit të hershëm
të rajonit perëndimor; rolin e kushteve natyrore në
këtë popullim, shkaqet e shtimit të shpejtë të
popullsisë pas bonifikimeve dhe pas vitit ’90; të
përqendrimit të madh të popullsisë dhe
vendbanimeve qytetare dhe rurale;
• të shpjegojnë pasojat e imigrimit të popullsisë
në këtë rajon nga rajonet e tjera të vendit dhe
pasojat në treguesit demografikë, si: dendësi e
përqindje e lartë e popullsisë qytetare, ndryshime
në strukturën e popullsisë etj.;
• të shpjegojnë veçoritë e qendrave të banuara,
shkaqet e urbanizimit të shpejtë të rajonit, tiparet e
qytetet më të mëdhenj të vendit dhe të funksioneve
të shumta të tyre; veçoritë strukturore të qendrave
të banuara rurale; problemet e krijuara në vitet e
fundit nga lëvizja e popullsisë etj., e tij.
46 6.21 • të shpjegojnë shkaqet dhe kushtet e zhvillimit të
47 6.22
ekonomisë së rajonit në
etapa të ndryshme, tendencat e zhvillimit të tij në
kohën e sotme;
• të shpjegojnë strukturën e aktiviteteve
ekonomike të bujqësisë, industrisë, shërbimeve,
transportit, turizmit dhe shkaqet e zhvillimeve të
shpejta të tyre pas vitit ’90.
• të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe
hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike
të aktiviteteve ekonomike në rajoneve të ndryshme
të vendit.
ajoni Perëndimor.
Veçoritë natyrore
Rajoni Perëndimor.
Popullsia
Rajoni Perëndimor.
Ekonomia
Punë praktike:
“Grafikët dhe hartat e
popullsisë dhe të
shpërndarjes së
aktiviteteve prodhuese
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Materiale nga
interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
12
17

48 6.23 të përshkruajnë shkurtimisht përmbajtjen e
linjave të përsëritjes
2-identifikojnë për çdo linjë njohuritë bazë sipas
temave
49 Linja VII
Trevat
shqiptare
përtej
kufirit të
7.1 • të tregojnë pozitën gjeografike të Kosovës;
• të përshkruajnë përparësitë e saj, kushtet
natyrore dhe pasuritë e saj natyrore
në rajonin
Perëndimor.”
Përsëritje e linjës:
“Përbërja e trevave
shqiptare, rajonet
gjeografike dhe
veçoritë e tyre.”
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Republika e Kosovës
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
50 Republikës
së
Shqipërisë
12 orë
51 11orë
njohuri të
reja
1 orë
përsëritje
7.2 • të tregojnë pozitën gjeografike të Kosovës;
• të përshkruajnë përparësitë e saj, kushtet
natyrore dhe pasuritë e saj natyrore;
• të analizojnë trashëgiminë natyrore dhe
problemet e saj.
7.3 • të shpjegojnë popullimin e lashtë të Kosovës nga
ilirët te shqiptarët, kohën e ardhjes së sllavëve,
përbërjen etnike dhe përpjekjet për ndryshimin e
saj;
• të tregojnë statusin politik të Kosovës në
periudha të ndryshme, problemet e të drejtave të
popullsisë shqiptare në periudha të ndryshme;
• të renditin dhe analizojnë shkaqet e luftës në
Kosovë, ecurinë e problemeve dhe zgjidhjen
përfundimtare të statusit të Kosovës;
52 7.4 • të shpjegojnë tiparet e popullsisë së Kosovës;
• të shpjegojnë veçoritë e qendrave të banuara,
shpërndarjen gjeografike, vendosjen e tyre në
raport me format e relievit dhe burimet natyrore,
tiparet e qendrave rurale dhe urbane; shkallën e
urbanizimit dhe tendencën e saj;
Republika e Kosovës-
Kushtet natyrore
(vazhdim)
Republika e Kosovës -
Migrimet
Republika e Kosovës -
Popullsia
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
53 7.5 • të shpjegojnë veçoritë e zhvillimit ekonomik të Republika e Kosovës -
Harta ,Atlase të
13
18

Kosovës në periudha të ndryshme;
• të shpjegojnë strukturën dhe shkaqet e
zhvillimit të ngadalshëm; gjendjen në kohën e
sotme dhe perspektivat e zhvillimi
54 7.6 • të përshkruajnë rajonet gjeografike të Kosovës;
• të përshkruajnë shtrirjen dhe veçoritë e kushteve
natyrore, të popullimit dhe zhvillimit ekonomik.
55 7.7 • të përshkruajnë shtrirjen dhe veçoritë e kushteve
natyrore;
• të analizojnë veçoritë e popullimit dhe zhvillimit
ekonomik.
56 7.8 • të përshkruajnë shtrirjen e trevave shqiptare në
Serbi, Preshevë, Bujanovci dhe Medvegjë, si dhe
statusin politik të tyre;
• të tregojnë dhe përshkruajnë veçoritë natyrore;
• të vlerësojnë popullsinë e trevave shqiptare në
Serbinë Lindore dhe të përshkruani zhvillimin e
ekonomisë.
57 7.9 • të tregojnë shtrirjen e trevave shqiptare në
Maqedoninë Perëndimore;
• të përshkruajnë veçoritë dhe përparësitë e
pozitës gjeografike, të shtrirjes gjeografike,
të tipareve fiziko-gjeografike dhe pasuritë
natyrore;
• të evidentojnë statusin politik, të popullimit dhe
të ecurisë, të përbërjes etnike, të ecurisë së
strukturës së popullsisë, të tipareve të qendrave të
banuara urbane dhe rurale;
• të analizojnë veçoritë e zhvillimit ekonomik të
këtyre trevave.
58 7.10 • të tregojnë shtrirjen dhe pozitën gjeografike të
trevave shqiptare në Mal të Zi, statusin politik të
tyre;
• të përshkruajnë tiparet fiziko-gjeografike dhe
pasuritë natyrore;
• të analizoni tiparet e popullimit dhe autoktonisë
Ekonomia
ndryshme, materiale
nga interneti
Republika e Kosovës -
Rajoni perëndimor
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Republika e Kosovës -
Rajoni lindor
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Trevat shqiptare në
Serbinë Lindore
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Trevat shqiptare në
Maqedoninë
Perëndimore
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Trevat shqiptare në
Malin e Zi
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
14
19

së popullsisë shqiptare si dhe veçoritë e zhvillimit
të ekonomisë.
59 7.11 • të tregojnë shtrirjen dhe pozitën gjeografike të
trevave shqiptare në Greqi, si dhe përbërjen e
tyre (Çamëria, Grebenea, Kosturi, Follorina etj.);
• të përvijojnë veçoritë fiziko-gjeografike dhe
pasuritë natyrore;
• të analizoni veçoritë e popullimin dhe
autoktoninë e popullsisë shqiptare; statusin politik
të shqiptarëve në Greqi; qendrave të
urbane e rurale dhe të përbërjes etnike të tyre;
• të përshkruajnë veçoritë e zhvillimit të
ekonomisë.
60 7.12 të përshkruajnë shkurtimisht përmbajtjen e
linjave të përsëritjes
të identifikojnë për çdo linjë njohuritë bazë sipas
temave
Trevat shqiptare në
Greqi
Përsëritje e linjës:
“Trevat shqiptare
përtej kufirit të
Republikës së
Shqipërisë.”
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
Harta ,Atlase të
ndryshme, materiale
nga interneti
15
20

Kreu
1
Pozita gjeografike dhe harta politike e
trevave shqiptare
Mësimi 1.1
Pozita gjeografike e trevave
shqiptare dhe rëndësia e tyre
Në përfundim të
mësimit nxënësit
do të jenë të aftë:
- të përshkruajnë pozitën gjeografike të trevave shqiptare në Ballkan,
në Evropë dhe në Mesdhe;
- të interpretojnë rolin e kësaj pozite në dukuritë natyrore, popullimin
dhe zhvillimin social-ekonomik të tyre;
- të përshkruajnë përbërjen e trevave shqiptare, vendosjen e tyre sipas
shteteve, t’i dalloni ato në hartën politike të Evropës Juglindore.
Fjalët kyçe: migrim, identitet, kulturë
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve turistike
të trevave shqiptare, që promovojnë vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin mahnitës,
si dhe filmime apo kuriozitete për zona të ndryshme.
Struktura e mësimit:
E Kllaster 10 minuta
R INSERT 25 minuta
R Shkrim i lirë 10 minuta
Zhvillimi i mësimit
Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë)
Jepen katër terma paraprakë: gjeografi rajonale, pozicion gjeografik,
bashkëveprim njeri-mjedis, identitet dhe kulturë.
Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të
shkurtër midis tyre.
Realizimi i kuptimit
(DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar)
Gjatë kësaj veprimtarie, nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë,
të bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.
21

Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:
Çfarë kuptoni me këto koncepte Cila është rëndësia e pozitës
gjeografike të këtyre
trevave?
Cila është shtrirja e
trojeve shqiptare në
Ballkan?
Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme, të
cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë kuptoni me
termin gjeografi e trojeve?” Cilat janë disa nga karakteristikat kryesore fizike dhe
humane të trojeve shqiptare?”, “Cila është rëndësia e studimit të pozitës gjeografike
të trevave shqiptare?, “Përse bashkëpunimi rajonal është domosdoshmëri për
shqiptarët në Ballkan?”.
Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato
përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas
pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban
gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet
individuale për përmbajtjen e kësaj shkence, detyrat që ka gjeografia rajonale në
kuadër të shkencës së gjeografisë në përgjithësi, rëndësinë që merr gjeografia në
kushtet rajonale dhe lidhjet e ndërsjella të saj me të dy grupet e mëdha të shkencave
natyrore dhe shoqërore. Nxënësit kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj
teknike, përqendrohen në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit
dhe arritjen e përfundimeve.
1
Reflektimi (Shkrim i lirë)
Mësuesi u kërkon nxënësve që të japin mendime nëpërmjet shkrimit të një
eseje të shkurtër, pasi të kenë përdorur burime të ndryshme informimi, mbi rolin si
faktor stabilizues të shqiptarëve në Ballkan. Mësuesi dëgjon mendimet e nxënësve
dhe bën një përmbledhje të tyre. Më pas jep detyrën e shtëpisë.
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi rolin e shqiptarëve në
ndryshimet që po ndodhin në Ballkan. Është e udhës që nxënësit t’i
shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë: qyteti,
fshati apo krahina të cilës i përkasin.
22

Mësimi 1.2 Harta politike dhe ndryshimet e saj
1
Në përfundim të
mësimit nxënësit
do të jenë të aftë:
- të përshkruajnë proceset historike, politike dhe gjeografike që përcaktuan
ndryshimet dhe formimin e hartës politike të trevave shqiptare;
- të interpretojnë proceset historike, politike dhe gjeografike që përcaktuan
ndryshimet dhe formimin e hartës politike të trevave shqiptare;
- të analizojnë dhe shpjegojnë shkaqet e copëtimit të tyre në disa shtete
ballkanike, statusi i sotëm politik dhe e ardhmja e tyre në familjen e
madhe evropiane.
Shqipëria
Treva në
Maqedoni
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: harta të ndryshme: hartën fizike
dhe politike të gadishullit të Ballkanit, hartën fizike dhe politike të Shqipërisë si
dhe atlase të ndryshme.
Struktura e mësimit:
Treva në Greqi
Treva
Shqiptare
Treva në Serbinë lindore
E Kllaster 10 minuta
R INSERT 25 minuta
R Shkrim i lirë 10 minuta
Kosova
Treva në
Mal të Zi
(kontrollo) nëse diçka
që lexoni pohon atë që
dini
Zhvillimi i mësimit
Evokimi (Kllaster)
Nxënësit do të shprehin nëpërmjet kllasterit njohuritë e tyre për
shtrirjen e trevave shqiptare në Ballkan.
Realizimi i kuptimit (INSERT)
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon
të lexojnë tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
+ (plus) nëse një
pjesë e informacionit
është e re për ju
- (minus) nëse një ose
disa informacione
është ndryshe nga ajo
që dini
? (pikëpyetje) nëse
ka informacion që
është i paqartë për ju
Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas grupet dalin me
një përfaqësues që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë
informacionin e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të përshkruar ndryshimet hap pas hapi që ka pësuar
harta politike, duke u përqendruar te roli i faktorit ndërkombëtar. Është e udhës
që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me harta, fakte e foto të periudhave të
ndryshme të qëndresës së shqiptarëve për të ruajtur tërësinë territoriale të tyre.
23

Mësimi 1.3 Projekt kërkimor “Ndryshimi i hartës politike”
Në përfundim të punës
praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
- të përshkruajnë përbërjen e trevave shqiptare, vendosjen e
tyre sipas shteteve;
- t’i përcaktojnë ato në hartën politike të Evropës Juglindore.
1
Vendi i zhvillimit: Klasa
Koha në dispozicion: 45 minuta
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të
ndryshme: interneti, libra të Historisë së Shqipërisë, revista shkencore etj.
Metodika e zhvillimit: koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me
kërkesat e punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat
që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1. Ndarja e klasës në grupe të vogla;
2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime
ku mund të kërkojnë për objektivin e dytë):
a) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit shtrirjen e trevave shqiptare
në periudhën ilire;
b) të hedhin në hartën skicë të Evropës Juglindore shtrirjen e trevave shqiptare
gjatë periudhës së pushtimit romak e bizantin me ngjyra të ndryshme;
c) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit shtrirjen e trevave shqiptare
gjatë periudhës së pushtimit osman;
d) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit ndryshimet e bëra në
hapësirën e trevave shqiptare në periudhën e vitit 1913 pas Konferencës së Ambasadorëve;
e) të hedhin në hartën skicë të gadishullit të Ballkanit ndryshimet e bëra në hapësirën
e trevave shqiptare në fillimshekullin XXI.
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve;
diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa
elemente:
- saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë;
- hedhjen me saktësi të trevave shqiptare në kufijtë e tyre sipas periudhave
24

Kreu
2
Natyra e trevave shqiptare
Mësimi 2.1
Përbërja gjeologjike dhe pasuritë
minerale në trevat shqiptare
Në përfundim të
mësimit nxënësit
do të jenë të aftë:
- të vlerësojnë rolin e pozitës gjeologjike, të formimit dhe të përbërjes së
truallit të trevave shqiptare;
- të analizojnë dhe interpretojnë larminë e shumëllojshmërinë e pasurive
minerale të tyre;
- të përshkruajnë mundësitë që ofrojnë këto pasuri në zhvillimin e tyre.
Fjalët kyçe: mazut, zonë mineralmbajtëse
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, hartën
gjeologjike të trevave shqiptare, atlas gjeologjik.
Struktura e mësimit:
E Brainstorming 10 minuta
R Rrjeti i diskutimit 25 minuta
R Kllaster 10 minuta
ZHVILLIMI
Evokimi (Brainstorming)
Mësuesi u rekomandon nxënësve të lexojnë pjesë të teksti dhe u kërkon që t’ju
përgjigjen disa pyetjeve:
- Cilët janë llojet kryesore të shkëmbinjve në trevat shqiptare?
- Cilat janë minerale të djegshme?
- Cilat janë mineralet metalore dhe jometalore?
Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.
25

Realizimi i kuptimit (INSERT)
Në vijim, mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë
tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje)
Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë
produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që
mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që
trajtohen ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë
pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.
Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues
që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e
ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.
2
Reflektimi (Kllaster)
Në këtë fazë të fundit, mësuesi zhvillon një kllaster përmbledhës lidhur
me konceptin e globalizimit, pasi kështu kontrollohet niveli i përvetësimit të
njohurive:
Evolucioni i gjatë dhe i
ndërlikuar gjeologjik
Përbërja litologjike
e larmishme
Përbërja
strukturore e
larmishme
Pasuri të shumta
minerale
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi llojet e mineraleve që gjenden
pranë zonave të tyre të banimit. Është e udhës që nxënësit t’i pasqyrojnë
kërkimet e tyre në një shkrim të shkurtër.
26

2
Mësimi 2.3 Klima dhe hidrografia në trevat shqiptare
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
- të shpjegojnë veprimin e faktorëve të formimit të klimës, veçoritë kryesore dhe larminë
e saj në trevat shqiptare, tiparet e elementeve kryesore klimatike;
- të vlerësojnë pasuritë klimatike dhe mënyrën e shfrytëzimit të tyre për qëllime
ekonomike dhe turistike;
- të interpretojnë rolin e faktorëve dhe kushteve të formimit të hidrografisë së trevave
shqiptare, të përbërjes së saj me larmi objektesh hidrografike, të regjimit të rrjedhjes, të
veçorive kryesore të këtyre objekteve;
- të vlerësojnë pasuritë ujore dhe potencialet turistike të brigjeve detare dhe liqenore,
mënyrën e shfrytëzimit të tyre për qëllime ekonomike dhe turistike.
Struktura e mësimit:
E Brainstorming 10 minuta
R INSERT 25 minuta
R Mendo, Puno në dyshe e Shkëmbe 10 minuta
Burimet ( Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, të dhëna
nga stacionet meteorologjike etj., harta të klimës së Shqipërisë etj.
Zhvillimi i mësimit
Evokimi (Brainstorming)
Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë
një listë me emra: Grupi i parë një listë me elementet e klimës dhe të hidrografisë;
Grupi i dytë me rolin e klimës në elementet e gjeosistemit; grupi i tretë me
rolin e klimës në jetën e njeriut. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: A mund të
ndryshojë klima e një rajoni vetëm nën ndikimin e faktorit human? Argumentet
që sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.
Realizimi i kuptimit (INSERT)
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë
tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:
(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje)
27

Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë për
rolin e elementeve të klimës dhe hidrografisë në gjeosistem; në ndarjen e dytë do
të vendosin informacionin e ri që mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin
shënimet për ato gjëra që trajtohen ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe
në ndarjen e fundit do të shkruajnë pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.
Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues
që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e
ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.
2
Reflektimi (Mendo e Puno në dyshe, Shkëmbe)
Mësuesi jep ushtrimet e mëposhtme, të cilat nxënësit do t’i kryejnë në mënyrë
individuale, do t’i diskutojnë në çift e më pas në grup:
- Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikojnë në ndryshimin e
elementeve të klimës;
- Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikohen nga format e hidrografisë.
Diskutohen variantet më të sakta.
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi efektet pozitive dhe negative
të klimës së vendit tonë. Është e udhës që nxënësit të shoqërojnë kërkimet e
tyre me të dhëna e foto.
28

2
Mësimi 2.4
Punë praktikë
Ndërtimi dhe interpretimi i grafikëve të elementeve klimatike.
Hidhni në hartën skicë
Vendi i zhvillimit: Klasa
Koha në dispozicion: 45 minuta
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, tabela me vlera të elementëve të
klimës, harta skicë e trevave shqiptare, gomë, lapsa me ngjyra etj.
Në përfundim të punës
praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët e regjimit të elementeve
kryesore klimatike;
- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët e regjimit të rrjedhjes
dhe të njohin hartën e rrjetit hidrografik të trevave shqiptare
Metodika e zhvillimit:
Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
- Ndarja e klasës në grupe të vogla;
- Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime
ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):
a) të hedhin në hartën skicë të Shqipërisë lumenjtë kryesorë;
b) të hedhin në hartën skicë të Kosovës lumenjtë kryesorë;
c) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e temperaturës për stacionin Çukë
(Sarandë).
Tabelë e sugjeruar
Temperatura mesatare mujore (ºC) (1961-1990) Stacioni meteorologjik Çukë (Sarandë)
Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor
8.10 8.70 10.50 13.10 17.10 20.40 22.40 22.60 20.50 17.20 12.50 9.40
d) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e reshjeve për stacionin Çukë (Sarandë)
29

Reshjet mesatare mujore ( mm) (1961 -1990) Stacioni meteorologjik Çukë (Sarandë)
Janar Shkurt Mars Prill Maj Qershor Korrik Gusht Shtator Tetor Nëntor Dhjetor
131.30 131.10 109.30 77.70 51.10 21.40 8.80 21.90 93.60 145.00 195.90 171.00
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve
dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
2
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh
disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë;
2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës, reshjeve dhe të rrjetit lumor;
3. për interpretimin me logjikë, me gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.
Mësimi 2.5
Tokat, bota bimore e shtazore në trevat shqiptare
Në përfundim të
mësimit nxënësit
do të jenë të aftë:
- të shpjegojnë konceptin toka pjellore dhe të varfra;
- të tregojnë faktorët dhe shkaqet e dëmtimit, degradimit dhe
ndotjes së tokave, rrugët e mbrojtjes së tyre;
- të shpjegojnë shkaqet e larmisë së bimësisë dhe të botës shtazore
të trevave shqiptare, përbërjen e saj sipas kateve bimore, llojet e
kafshëve të egra;
- të shpjegojnë pasurinë floristike dhe faunistike, shkallën e
dëmtimit dhe të degradimit të mbulesës bimore; rrugët e mbrojtjes
dhe ripërtëritjes së saj.
Struktura e mësimit:
Fjalët kyçe: shkretizim
E Brainstorming 15 minuta
R Tabela e koncepteve 20 minuta
R Turi i galerisë 10 minuta
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: pamje me foto nga zonat e prekura
nga këto dukuri, si: rrëshqitje dheu, erozion shpyllëzime, si dhe të dhëna nga
Ministria e Mjedisit Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave etj.
30

ZHVILLIMI
2
Evokimi (Brainstorming)
Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë
një listë me emra: Grupi i parë do të bëjë një listë me problemet mjedisore të tokave;
Grupi i dytë bën një listë me institucionet që merren me këto probleme; Grupi
i tretë një listë me zonat e prekura nga këto dukuri në vendin tonë. Diskutohet
me nxënësit rreth pyetjes: Cili është roli i njeriut në këtë proces? Argumentet që
sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.
Realizimi i kuptimit (Tabela e koncepteve)
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën, e cila
ndjek hapat e mëposhtme:
Nxënësit sipas grupeve të formuara gjatë
Brainstorming, rigrupohen në grupe nga 1-3
(grupet familjare) dhe më pas rigrupohen
përsëri sipas numrave të caktuar (tavolina me
grupe ekspertësh).
Nxënësit me numrin 1 punojnë për
çështjen e parë, numrat 2 për çështjen e dytë
e numrat 3 për çështjen e tretë.
Pasi përfundojnë diskutimet në nivel
ekspertësh, nxënësit kthehen në grupet
familjare dhe secili flet për çështjen e tij. Grupet
familjare përgatitin tabelën e mëposhtme:
Çështjet kryesore
1. Përse degradimi i tokave sjell
pasoja negative për jetën në tokë?
2. Çfarë veprimtarish bujqësore
nxisin shkretizimin e tokave?
3. Cilat janë tiparet e kateve
bimore sipas lartësisë?
Degradimi
Shkretizimi
Erozioni
Përmbyjtjet
Shkaqet Pasojat Mendimi juaj
Në përfundim, nxënësit ballafaqohen dhe krahasojnë idetë dhe vlerësimet e tyre
për çështjet kryesore. Në këtë moment është koha kur mësuesi bën shpjegimin e
informacionit të ri. Duhet të bëhet kujdes nga mësuesi që të sqarohen të gjitha
konceptet e reja.
Reflektimi (Turi i galerisë)
Secili grup vendos tabelën e plotësuar në mur dhe të gjitha grupet shohin punën
e bërë nga shokët e tjerë me anë të vizitës në galeri.
Detyrë
Shkruani një ese të shkurtër me temë:
Shoqëria dhe roli i saj në problemet mjedisore.
31

Kreu
3
Popullimi i trevave shqiptare
Mësimi 3.2 Historia e popullimit në trevat shqiptare
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të jenë të aftë:
- të përcaktojnë faktorët dhe kushtet e popullimit të hershëm të trevave shqiptare, të
popullimit të vazhdueshëm të tyre;
- të përshkruajnë faktorët dhe treguesit e rritjes së numrit të popullsisë, të shpërndarjes
gjeografike dhe ndryshimeve të treguesve të shtimit natyror dhe të dendësisë së
popullsisë;
- të shpjegojnë strukturën moshore dhe gjinore, kombëtare dhe fetare të popullsisë.
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i; harta të
popullsisë dhe përhapjes së saj.
Struktura e mësimit:
E Kubimi 30 minuta
R
R Tabela e koncepteve 15 minuta
Zhvillimi i mësimit
Evokimi (Kubimi)
Në fazën e evokimit nxënësit parapërgatiten për të zbatuar me lehtësi veprimet që
parakupton teknika e kubimit. Edhe gjatë evokimit nxënësit mund të përshkruajnë,
të krahasojnë, të shoqërojnë, duke plotësuar tre faqet e kubit.
Klasa ndahet në grupe me 6 nxënës. Mësuesi u paraqet nxënësve disa kërkesa:
Përshkruani disa nga tiparet e popullsisë shqiptare;
Krahasoni midis tyre numrin dhe shpërndarjen e popullsisë në Shqipëri,
Kosovë, Serbi e Maqedoni.
Shoqëroni me opinionin tuaj: Cili është shkaku i shpërndarjes jo të njëjtë të
popullsisë në këto treva? (Çfarë ju bën të mendoni që faktori shoqëror ka ndikim
të rëndësishëm në shpërndarjen e popullsisë?)
32

3
Realizimi i kuptimit (Kubimi)
Analizoni: Tiparet e strukturës së popullsisë. Raportet sipas llojit të
strukturës.
Zbatoni: Tregoni strukturën fetare në trevat shqiptare (Cilat janë shkaqet e
pranisë së tre besimeve fetare në trevat shqiptare?)
Argumentoni: Disa tregues demografikë që tregojnë tendencën në rritje të
popullsisë së moshuar në trevat shqiptare. (Merrni një qëndrim pro ose kundër
problemit).
Nxënësit i shkruajnë mendimet e tyre në faqet e kubit dhe i shkëmbejnë
përgjigjet për secilën faqe të kubit. Kjo teknikë nxit aftësinë e komunikimit midis
nxënësve dhe respektin e mendimeve.
Reflektimi (Tabela e koncepteve)
Duke përdorur të dhënat e tekstit ndërtohet tabela e koncepteve si më
poshtë:
Shqipëri
Kosovë
Trevat e tjera
Struktura
moshore
Struktura
etnike
Struktura
fetare
Struktura
arsimore
Detyrë
Shkruani një ese të shkurtër me temë:
“Integrimi rajonal vlerë apo rrezik për identitetin kombëtar”.
Mësimi 3.3
Punë praktikë
Grafikët e strukturës së popullsisë. Harta skicë e shpërndarjes së
popullsisë sipas trevave shqiptare
Vendi i zhvillimit: Klasa
Koha në dispozicion: 45 minuta
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, tabela me të dhëna të popullsisë, harta
skicë e trevave shqiptare, gomë, lapsa me ngjyra etj.
Në përfundim të punës
praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
- të ndërtojnë dhe të analizojnë grafikët e strukturës së
popullsisë;
- të hedhin në hartën skicë shpërndarjen gjeografike të
popullsisë.
33

Metodika e zhvillimit:
Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: Njohja me kërkesat
e punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
- Ndarja e klasës në grupe të vogla;
- Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa
drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):
a) të hedhin në hartën skicë të Shqipërisë shpërndarjen e popullsisë sipas
dendësisë;
b) të hedhin në hartën skicë të Kosovës shpërndarjen e popullsisë sipas
dendësisë;
c) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e shpërndarjes së popullsisë
fshat –qytet në Republikën e Shqipërisë.
3
Tabelë e sugjeruar
Popullsia e
përgjithshme
Popullsi
qytetare
Popullsi
fshatare
1945 1950 1960 1970 1980 1990 2000
1122900 1215200 1607300 2135600 2670500 3255900 3446998
127500 249000 474300 479700 897300 1177400 1647665
676400 966200 1133000 1455900 1773200 208500 1799333
d) të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikun e shpërndarjes së popullsisë
fshat –qytet në Kosovë
Popullsia e
përgjithshme
Popullsi
qytetare
Popullsi
fshatare
1948 1953 1961 1971 1981
733034 815908 963988 1243393 1588400
71349 126139 187560 335019 514755
661685 629769 776428 908374 1073645
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve
dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh
disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë.
2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës,reshjeve dhe të rrjetit lumor.
3. për interpretimin me logjikë,më gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.
34

Mësimi 3.4
Migrimet dhe vendbanimet në trevat shqiptare
3
Në përfundim të
mësimit nxënësit
do të jenë të aftë:
- të shpjegojnë faktorët dhe pasojat e migrimeve të popullsisë
shqiptare sipas trevave;
- të shpjegojnë dukuritë e vendbanimeve rurale dhe urbane;
-të analizojnë shkaqet e ndryshimeve të strukturës dhe të arkitekturës
së ndërtesave; si dhe problemet e tyre mjedisore.
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, Shoqata
joqeveritare, UNICEF etj.
Struktura e mësimit:
E Brainstorming 5 minuta
R Leksion i avancuar 30 minuta
R Esse 10 minuta
Zhvillimi i mësimit
Evokimi (Brainstorming)
Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e mëposhtme:
- Cilat janë shkaqet e migrimeve për periudhën nga Mesjeta deri në vitet ’90
të shek. XX?
- Cilat janë rajonet që e kanë më të theksuar migrimin në këtë periudhë dhe
përse?
- Cilat janë tiparet e migrimit pas ’90?
- Cilat janë disa tipare të migrimit të popullsisë kosovare?
Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe
mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.
Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)
Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin
duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në
grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi
gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5minutash) mësuesi u kërkon
dysheve t’ua tregojnë punën e tyre shokëve.
Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen
mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit
të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.
35

Bëhen pyetjet:
- Kur filloi fenomeni i migrimit të popullsisë?
- Cilat ishin motivet që e nxitën?
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Pjesa e dytë e leksionit lidhet me migrimin modern shqiptar. Nxënësve u kërkohen
2-3 ide në lidhje me këto probleme:
- Përse u rishfaq ky fenomen pas ’90-ës?
- Cilat ishin motivet që e nxitën?
- Në cilat mënyra u zhvillua ky fenomen?
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Pjesa e tretë e leksionit lidhet me migrimin e popullsisë kosovare. Nxënësve u
kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:
- Cili janë tiparet e migrimit në Kosovë?
- Cilat ishin motivet që i nxitën?
- Përmendni disa faza të migrimit dhe pasojat e tij.
- Përse është e vështirë të saktësohet një numër për diasporën shqiptare nëpër
botë?
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionet
paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën shpjegimin
e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.
3
Reflektimi (Ese)
Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me
temë: “Vendbanimet e lashta, dokument i së kaluarës”.
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndihmën e dhënë nga
UNICEF-i në vendin tonë pas vitit 1990 e deri sot, foto të veprimtarive,
pjesëmarrës të tyre, grupe shoqërore që kanë përfituar nga këto veprimtari.
36

Kreu
4
Ekonomia e trevave shqiptare
Mësimi 4.4
Sektori terciar (Shërbimet)
Në përfundim të
mësimit nxënësit
do të jenë të aftë:
- të interpretojnë strukturën e sektorit terciar të ekonomisë, gjendjen e
transportit, shkaqet dhe shkallën e zhvillimit;
- të interpretojnë gjendjen e tregtisë, artizanatit dhe të shërbimeve,
strukturën e tyre dhe shkaqet e ndryshimeve në kohë dhe në hapësirë;
- të evidentojnë dhe të shpjegojnë potencialet natyrore, njerëzore dhe
ekonomike për zhvillimin e turizmit, përparësitë, shkallën e zhvillimit
dhe perspektivën e tij.
Burimet ( Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve
turistike të vendit tonë (Vlorës, Durrësit, Prizrenit, Shkupit etj.) që paraqesin vlerat
natyrore, kulturore, peizazhin mahnitës dhe kuriozitete për vlerat e tyre kulturore.
Struktura e mësimit:
E Parashikimi me terma paraprakë 10 minuta
R DRTA 25 minuta
R Diagrami i Venit 10 minuta
ZHVILLIMI
Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë )
Jepen pesë terma paraprakë: transport, turizëm, tregti, artizanat dhe shërbime.
Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të
shkurtër midis tyre.
Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të
drejtuar)
Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të
bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.
Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:
37

Çfarë kuptoni me këto
koncepte?
Cilat janë tiparet e pesë
degëve të sektorit terciar?
Cilat veçoritë e zhvillimit të
këtij sektori sipas rajoneve
Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme,të
cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë roli kanë
këto degë të sektorit terciar të ekonomisë?”, “Cilat janë degët e këtij sektori të
zhvilluar në qytetin/fshatin apo rrethin tuaj?”, “Cilat janë disa pasuri natyrore që
ofron qyteti/fshati juaj për zhvillimin e turizmit?”, “Përse është e domosdoshme
lëvizja e njerëzve dhe e mallrave?”, “Përse është e rëndësishme njohja e relievit në
zhvillimin e transportit?”
Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato
përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas
pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban
gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund, kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet
individuale për rëndësinë e degëve të sektorit terciar në kushtet e ekonomisë së
tregut për zhvillimin e qytetit/fshatit apo dhe me gjerë rrethit, qarkut ku ata banojnë.
Nxënësit, siç e shohim kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike,
duke u përqendruar në të kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit
dhe arritjen e përfundimeve.
Reflektimi (Diagrami i Venit)
Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë, pasi nxit te nxënësit aftësinë
për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të
orientuar me tekstin.
Cilat janë pasuritë natyrore, kulturore dhe shoqërore që favorizojnë zhvillimin
e sektorit terciar të ekonomisë?
Pasuritë fizike
Pasuritë kulturore
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi rolin e mjedisit të zonës ku
banojnë për zhvillimin e sektorit terciar. Është mirë që nxënësit të shoqërojnë
kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti, fshati apo
dhe krahina të cilës i përkasin.
38

4
Mësimi 4.5
Punë praktikë
Grafikët e strukturës së ekonomisë dhe hartat e shpërndarjes së
rajoneve kryesore ekonomike
Vendi i zhvillimit: Klasa
Koha në dispozicion: 45 minuta
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme,
interneti, të dhëna nga INSTA-ti, revista shkencore etj.
Në përfundim të punës
praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
- të ndërtojnë dhe të analizojnë grafikët e strukturës së ekonomisë
dhe të degëve të saj;
- të analizojnë hartat e shpërndarjes gjeografike të rajoneve
kryesore bujqësore dhe industriale të trevave shqiptare.
Metodika e zhvillimit:
Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1. Ndarja e klasës në grupe të vogla;
2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa
drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):
a) të ndërtojnë grafikun e ecurisë së degëve të ekonomisë në Shqipëri sipas
peshës në vite.
Tabelë e sugjeruar
1990 1996 2000 2002 2003 2004 2005 2006
Bujqësi 40 % 53% 25.5 26.3 23.5 22.3 20.6 19.5
Industri 37% 13% 7.6 10.8 8.7 10.0 10.6 11.0
Ndërtim 7% 11% 8.1 7.9 13.7 13.9 13.8 14.2
Transport 3% 3% 11.2 10.7 9.0 9.4 9.2
Të tjera 13% 20% 58.8 25.6 23.3 23.2 24.1 25.4
39

) të ndërtojnë grafikun e peshës që zënë degët e ekonomisë në Kosovë (të
dhëna të vitit 2005).
Aktiviteti ekonomik Pesha që zënë në %
Minierat 0.4
Industria 10.7
Ndërtimtaria 5.2
Tregtia 55.4
Hotelet & Restorantet 8.8
Transporti, posta, telekomunikacioni 10.0
4
c) të interpretojnë grafikun e ecurisë së degëve të ekonomisë në Shqipëri sipas
peshës në vite.
d) të interpretojnë grafikun e peshës që zënë degët e ekonomisë në Kosovë.
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve.
Diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa
elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë;
2. ndërtimin e saktë të grafikëve të temperaturës, reshjeve dhe të rrjetit lumor;
3. për interpretimin me logjikë, më gjuhë të zgjedhur të grafikëve të ndërtuar.
40

Kreu
5
Problemet mjedisore të trevave shqiptare
Mësimi 5.1
Pasuritë natyrore dhe roli i tyre në
trevat shqiptare
Në përfundim të
mësimit nxënësit
do të jenë të aftë:
- të evidentojnë dhe vlerësojnë pasuritë e mjedisit të trevave shqiptare,
të diferencuara në të përsëritshme dhe të papërsëritshme, në
të përgjithshme dhe të veçanta, unikale;
- të vlerësojnë rolin dhe vendin e pasurive mjedisore në shkallën e
zhvillimit të trevave shqiptare.
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve
turistike të vendit tonë (liqenit të Ohrit, qytetit të Ohrit, parkut të Butrinti, Gjirokastrës
dhe Beratit) që paraqesin vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin mahnitës
dhe kuriozitete për vlerat kulturore të tyre.
Struktura e mësimit:
E Parashikimi me terma paraprakë 10 minuta
R DRTA 25 minuta
R Diagrami i Venit 10 minuta
Zhvillimi i mësimit
Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë )
Jepen pesë terma paraprakë: liqeni i Ohrit, qyteti i Ohrit, parku i Butrintit,
qyteti i Gjirokastrës dhe i Beratit.
Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të
shkurtër midis tyre.
Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të
drejtuar)
Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të
bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.
Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:
41

Çfarë tregojnë këto qytete,
liqene dhe parqe arkeologjike?
Cilat janë tipare e
përbashkëta që i lidhin mes
tyre këto zona?
Cilat janë tiparet për
të cilat ato janë pjesë e
Listës së Trashëgimisë
Botërore?
Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme,
të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Cilat janë ato
vlera të veçanta që i kanë dhënë liqenit të Ohrit statusin e trashëgimisë natyrore
Botërore?”, “Cilat janë karakteristikat kulturore që i kanë dhënë statusin e sitit të
trashëgimisë kulturore botërore qytetit të Ohrit?”, “Po parku arkeologjik i Butrintit
për çfarë vlerash e ka marrë statusin e sitit të trashëgimisë kulturore Botërore?”,
“Cilat janë ato vlera arkitektonike të Gjirokastrës që i dhanë asaj statusin e sitit së
Listës së Trashëgimisë kulturore Botërore?”, “Po Beratin çfarë e dallon nga Gjirokastra
që u bë pjesë e kësaj liste Kulturor Botëror?”. Nxënësit i shkruajnë në fletoret
e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë,
pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesë-pjesë sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi.
Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25 minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve
deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin përfundimet individuale për vlerat unikale
të këtyre zonave që u dhanë atyre këtë status të veçantë. Nxënësit siç e shohim
kryejnë disa procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të
kuptuarit, të dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.
Reflektimi (Diagrami i Venit)
Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë pasi nxit te nxënësit aftësinë
për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të orientuar
me tekstin. Cilat janë disa nga pasuritë natyrore dhe kulturore të zonës ku
ju banoni që mund të propozohen për të fituar statusin e Trashëgimisë Botërore
dhe për cilat vlera mendoni se janë të tilla?
Pasuritë natyrore
Pasuritë kulturore
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime në zonën e tyre të banimit dhe të
ofrojnë pasuri natyrore apo kulturore që ata mendojnë se kanë vlera unikale për
të fituar një status të veçantë. Është mirë që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet e
tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti, fshati apo dhe krahina të
cilës i përkasin.
42

5
Mësimi 5.4
Punë praktikë
Trashëgimia natyrore dhe kulturore. Rrugët e mbrojtjes së saj
Vendi i zhvillimit: Klasa
Koha në dispozicion: 45 minuta
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme,
interneti, të dhëna nga MMPAU dhe INSTAT, revista shkencore mjedisore etj.
Në përfundim të punës praktike nxënësit do të jenë të aftë:
- të aftësohen për të marrë pjesë aktivisht në vlerësimin dhe mbrojtjen e mjedisit
dhe të trashëgimisë natyrore dhe kulturore të trevës së tyre;
- të evidentojnë potencialet turistike dhe zonat më të rëndësishme për zhvillimin
e turizmit;
- të realizojnë një detyrë kërkimore mbi zonat mbrojtura natyrore, pasurinë e tyre,
tërheqjen e turistëve drejt tyre,ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to.
Metodika e zhvillimit
Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për detyrat që do të zgjidhin
në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1. Ndarja e klasës në grupe të vogla
2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime ku mund të
kërkoni për objektivin e dytë ):
a) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike kulturore në hapësirën rreth qytetit/fshatit
ku banojnë;
b) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike malore në hapësirën rreth qytetit/fshatit
ku banojnë;
c) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike urbane në hapësirën rreth qytetit/fshatit
ku banojnë;
d) të evidentojnë dhe të vlerësojnë potencialet turistike ujore në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku
banojnë;
e) të evidentojnë potencialet turistike të zonave të mbrojtura natyrore dhe të vlerësojnë pasurinë e
tyre në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku banojnë;
f) të prezantojnë rrugët për tërheqjen e turistëve drejt zonave të mbrojtura dhe të vlerësojnë ndikimin
e zhvillimit të turizmit mbi to në hapësirën rreth qytetit/fshatit ku banojnë.
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve. Diskutime rreth tyre
nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë.
2. prezantimin e punës duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me terma gjeografike dhe me
logjikë argumenti.
3. origjinalitetin në përpunimin materialit të përdorur
43

Kreu
6
Pozita gjeografike dhe harta politike e
trevave shqiptare
Mësimi 6.16
Rajoni Jugor. Popullsia
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:
- të evidentojnë gjurmët e popullimit të hershëm të rajonit Jugor, kushtet natyrore
që ndikuan në këtë popullim dhe në shtimin e vazhdueshëm të dendësisë së popullimit;
shkaqet e shtimit të pakët në shekullin e fundit;
- të evidentojnë problemin e migrimeve të popullsisë; strukturën e popullsisë dhe
ndryshimet e saj në kohë dhe sipas nënnjësive përbërëse;
- të renditin problemet e kohëve të fundit të lidhura me migrimin e popullsisë;
- të shpjegojnë veçoritë e vendbanimeve; vendosjen e tyre në forma të ndryshme të
relievit dhe shpërndarjen në drejtim vertikal, nivelet e urbanizimit;
- të evidentojnë tiparet e veçanta të qendrave urbane dhe rurale; trashëgiminë e pasur
materialo-shpirtërore.
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: të dhëna nga INSTAT, OJF etj.
Struktura e mësimit:
E Brainstorming 5 minuta
R Leksion i avancuar 30 minuta
R Esse 10 minuta
Zhvillimi i mësimit
Evokimi (Brainstorming )
Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e
mëposhtme:
• Renditni disa tipare të popullsisë së Rajonit Jugor.
• Cilat ishin motivet e migrimit të hershëm të popullsisë së këtij rajoni?
Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe
mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.
44

Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)
Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin
duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në
grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi
gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5 minutash) mësuesi u kërkon
dysheve t’u tregojnë punën e tyre shokëve.
Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen
mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit
të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.
6
Bëhen pyetjet:
- Përse themi që ky rajon dallohet për popullim të hershëm?
- Përse rajoni dallohet për vazhdimësi të popullimit?
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Pjesa e dytë e leksionit lidhet me strukturën e popullsisë së rajonit Jugor.
Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:
- Cila është ecuria e shtimit të popullsisë së rajonit në periudha të
ndryshme?
- Si paraqitet shpërndarja e popullsisë së rajonit?
- Përse themi që ky rajon dallohet për vlera kulturore?
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Pjesa e tretë e leksionit lidhet me problemet demografike të rajonit. Nxënësve
u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:
- Cilat janë arsyet e largimit të popullsisë nga ky rajon?
- Cilat janë arsyet e plakjes demografike të rajonit?
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.
Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga
informacionet paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe
bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion
të ri.
Reflektimi ( Esse)
Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me
temë: “Si parashikoni perspektivën demografike të rajonit Jugor?”.
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të rajonit Jugor qendrat
më të rëndësishme të banuara.
45

6
Mësimi 6.18
Punë praktikë
Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së
aktiviteteve prodhuese në rajonin Jugor
Vendi i zhvillimit: Klasa
Koha në dispozicion: 45 minuta
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme,
interneti, teksti, të dhëna të INSTAT-it, revista shkencore etj.
Në përfundim të punës
praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe hartat e
popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike të aktiviteteve
ekonomike në rajoneve të ndryshme të vendit.
Metodika e zhvillimit:
Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1. Ndarja e klasës në grupe të vogla
2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime
ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):
a) të hedhin në hartën skicë njësitë fizike të rajonit jugor.
b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të rajonit jugor.
c) të hedhin në hartën skicë lumenjtë kryesorë të rajonit jugor.
d) të hedhin në hartën skicë të dhënat e dendësisë mesatare të popullsisë sipas
njësive fizike të rajonit jugor.
e) të hedhin në hartën skicë të dhënat e degëve të ekonomisë së rajonit jugor.
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve
dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh
disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë;
2. hedhjen me saktësi të elementeve të kushteve natyrore.
46

Mësimi 6.21
Në përfundim të punës
praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
Ekonomia e Rajonit Perëndimor
- të përshkruajnë shkaqet dhe kushtet e zhvillimit të ekonomisë
së rajonit në etapa të ndryshme, tendencat e zhvillimit të tij
në kohën e sotme;
- të shpjegojnë strukturën e aktiviteteve ekonomike të bujqësisë,
industrisë, shërbimeve, transportit, turizmit dhe shkaqet
e zhvillimeve të shpejta të tyre pas vitit ’90.
6
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën ekonomike të Shqipërisë
dhe hartën e pasurive minerale të Shqipërisë etj.
Struktura e mësimit:
E Kllaster 5 minuta
R Ditari dypjesësh 30 minuta
R Kllaster 10 minuta
ZHVILLIMI
Evokimi (Kllaster)
Në këtë fazë të mësimit zhvillohet një kllaster në lidhje me çështjet e
mëposhtme:
• Cilët janë faktorët natyrorë që kanë favorizuar zhvillimin ekonomik të
Rajonit Perëndimor?
• Cilat janë faktorët shoqërorë që kanë favorizuar zhvillimin ekonomik të
Rajonit Perëndimor?
• Cilët është struktura e ekonomisë së rajonit?
Nëpërmjet këtyre pyetjeve u jepet përgjigjeve tipareve të ekonomisë së Rajonit
Perëndimor.
Realizimi i kuptimit (Ditari Dypjesësh )
Në vijim mësuesi e ndan klasën në
grupe e u shpjegon nxënësve detyrën e
cila konsiston si më poshtë:
Brenda grupit nxënësit ndahen në
çifte (1,2) (3,4) (5,6) (7,8). Kjo ndarje
korrespondon me ndarjen e pjesëve në
tekst. Secili nga çiftet lexon e i thotë
Çështjet kryesore
- Analiza e nëndegëve të
bujqësisë.
- Cilat janë degët e industrisë të
zhvilluara në rajon dhe përhapja?
- Përse bujqësia është dega
bazë?
47

6
shokut idetë. Të gjithë së bashku
diskutojnë idetë e tyre në grup. Një
anëtar i grupit paraqet idetë e detyrën
e realizuar përpara klasës.
Këtu është vendi që mësuesi të
ndërhyjë për të shpjeguar idetë e
konceptet e paqarta.
- Cili është roli i sektorit të tretë
në rajon, po perspektiva e tij?
Reflektimi (Kllaster)
Në fazën përmbyllëse të orës së mësimit, mësuesi u thotë nxënësve që idetë
e tyre për strukturën e ekonomisë së Rajonit Perëndimor t’i hedhin në kllaster.
Struktura ekonomike
e rajonit perëndimor
Ekonomia bujqësore
Degët
Industria
Degët
Sektori i tretë
Degët
Detyrë
Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të Rajonit Perëndimor
degët e ekonomisë së zhvilluar.
48

Mësimi 6.22
Punë praktikë
Grafikët dhe hartat e popullsisë dhe të shpërndarjes së
aktiviteteve prodhuese në Rajonin Perëndimor
Vendi i zhvillimit: Klasa
Koha në dispozicion: 45 minuta
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme,
interneti, teksti, të dhëna të INSTAT-it, revista shkencore etj.
6
Në përfundim të punës
praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
- të ndërtojnë dhe të interpretojnë grafikët dhe hartat e
popullsisë dhe të shpërndarjes gjeografike të aktiviteteve
ekonomike në rajone të ndryshme të vendit.
Metodika e zhvillimit:
Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1. Ndarja e klasës në grupe të vogla;
2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa
drejtime ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):
a) të hedhin në hartën skicë njësitë fizike të Rajonit Perëndimor;
b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të Rajonit Perëndimor;
c) të hedhin në hartën skicë lumenjtë kryesorë të Rajonit Perëndimor;
d) të hedhin në hartën skicë të dhënat e dendësisë mesatare të popullsisë
sipas njësive fizike të Rajonit Perëndimor;
e) të hedhin në hartën skicë të dhënat e degëve të ekonomisë së Rajonit
Perëndimor.
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve
dhe diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh
disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë;
2. hedhjen me saktësi të elementëve të kushteve natyrore.
49

Kreu
7
Trevat shqiptare përtej kufirit të Republikës
së Shqipërisë
Mësimi 7.1
Republika e Kosovës
Në përfundim të
mësimit nxënësit
do të jenë të aftë:
- të tregojnë pozitën gjeografike të Kosovës;
- të përshkruajnë përparësitë e saj, kushtet natyrore dhe pasuritë e
saj natyrore;
Burimet (Mjetet)
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: Hartën fizike dhe politike të
Kosovës, hartën fizike dhe politike të Ballkanit, atlase gjeografike etj.
Struktura e mësimit:
E Brainstorming 5 minuta
R Terma paraprake 25 minuta
R Rrjeti I diskutimit 15 minuta
ZHVILLIMI
Evokimi (Brainstorming )
Me anën e Brainstorning nxënësit do të listojnë faktorët që e bëjnë të
rëndësishme pozitën gjeografike të Kosovës:
Roli i pozitës
gjeografike të Kosovës
50

Realizimi i kuptimit (Terma paraprakë )
Jepen pesë terma paraprakë: Pozicion gjeografik, Rrafshi i Dukagjinit, Rrafshi
i Kosovës, gjenocid dhe minierë.
Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të formulojnë individualisht nga një
fjali për çdo term, por që të kenë lidhje mes tyre. Shkruhen disa variante të fjalive
në tabelë.
P.sh.
- Kosova ka pozitë qendrore në Ballkan.
- Rrafshi i Dukagjinit njësia fizike perëndimore.
- Rrafshi i Kosovës njësia fizike lindore.
- Gjenocidi serb ka fuqizuar ndjenjat kombëtare.
- Kosova miniera e “artë” e ish-Jugosllavisë.
Para leximit të tekstit nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë
leximit të tij: Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet
me lexim individual nga ana e nxënësve.
Më pas ata diskutojnë rreth pyetjes së mësuesit:
Çfarë është e re në pjesën e librit, të cilën ju nuk e keni përmendur në krijimin
tuaj?
7
Reflektimi (rrjeti i diskutimit)
Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit
Argumente pro
A ka Kosova rol
kyç në politikën
mbarëshqiptare
Argumente kundër
Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre për të dhënë argumente pro
ose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohet
që të ballafaqojnë argumentet e përdorura në favor të idesë së tyre.
Detyrë
Sipas njohurive që fituan nxënësve u kërkohet që të bëjnë një shkrim të
shkurtër ku të shpjegojnë shkaqet që çuan në fitoren e Pavarësisë së Kosovës,
pas vitit 1990.
51

7
Mësimi 7.11
Punë praktikë
Harta e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirja e qendrave të banuara
Vendi i zhvillimit: Klasa
Koha në dispozicion: 45 minuta
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme,
interneti, teksti, të dhëna statistikore, revista shkencore etj.
Në përfundim të punës
praktike nxënësit do të
jenë të aftë:
- të njohin hartën e trevave shqiptare përtej kufirit, shtrirjen e objekteve
kryesorë fiziko-gjeografikë, të qendrave kryesore të banuara, industriale
dhe bujqësore
Metodika e zhvillimit:
Koha e detyrës tematike ndahet në dy pjesë kryesore: njohja me kërkesat e
punës dhe puna konkrete.
Njohja me kërkesat e punës bëhet nga mësuesi, i cili i orienton nxënësit për
detyrat që do të zgjidhin në varësi të nëntemave që ai ka planifikuar.
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:
1. Ndarja e klasës në grupe të vogla
2. Puna për ndarjen e detyrave sipas objektivave: (po ju sugjerojmë disa drejtime
ku mund të kërkoni për objektivin e dytë):
a) të hedhin në hartën skicë trevat shqiptare përtej kufirit në Kosovë, Malin e
Zi, Greqi, në Serbinë Lindore dhe në ish-RJ të Maqedonisë.
b) të hedhin në hartën skicë malet kryesore të trevave shqiptare përtej kufirit;
c) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore të banuara në trevat shqiptare
përtej kufirit;
d) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore industriale në trevat shqiptare
përtej kufirit;
e) të hedhin në hartën skicë qendrat kryesore bujqësore në trevat shqiptare përtej
kufirit.
3. Paraqitja e punës së secilit grup, krahasimi i punimeve dhe i fletëpalosjeve.
Diskutime rreth tyre nga mësuesi për të plotësuar paqartësitë.
Vlerësimi i punës bëhet për të gjithë klasën në kolonë, duke pasur parasysh
disa elemente:
1. saktësinë në zbatimin e detyrës sipas kërkesës së dhënë.
2. hedhjen me saktësi të elementeve të kushteve natyrore.
52