Gjeografia Edlira Filipi Merita Dollma - Erik Botime
Gjeografia Edlira Filipi Merita Dollma - Erik Botime
Gjeografia Edlira Filipi Merita Dollma - Erik Botime
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Edlira</strong> <strong>Filipi</strong><br />
<strong>Merita</strong> <strong>Dollma</strong><br />
Libër Mësuesi<br />
<strong>Gjeografia</strong><br />
Bërthamë<br />
12<br />
Tiranë, 2012<br />
1
SHTEPIA BOTUESE ERIK<br />
Botues:<br />
Dëshira SHEHU<br />
Autor:<br />
<strong>Edlira</strong> FILIPI<br />
<strong>Merita</strong> DOLLMA<br />
Redaktore përgjegjëse:<br />
Anila KONOMI<br />
Arti grafik, studio grafike “ERIK” <strong>Botime</strong>:<br />
Edlir PODA<br />
Kopertina:<br />
Blerina Balla DAUTI<br />
Botimi i parë, viti 2012<br />
© ERIK BOTIME<br />
Të gjitha të drejtat janë ekskluzivisht të rezervuara.<br />
Ndalohet prodhimi, riprodhimi, shitja, rishitja, shpërndarja, kopjimi, fotokopjimi,<br />
përkthimi, përhapja me çdo lloj forme apo mjeti, pa miratimin me shkrim nga Shtëpia<br />
Botuese “ERIK”.<br />
<strong>Botime</strong>t “ERIK”<br />
Kont Urani, Nr. 25, Tiranë - Albania.<br />
Tel.: 00355 4 2467762; 00355 4 2220645;<br />
Cel.: 069 20 40 333; Cel.: 069 40 66 442<br />
E-mail: erikbotime@mail.com, web: www.erikbotime.com<br />
2
Përmbajtja<br />
Kreu 1 Hapësira gjeografike e trevave shqiptare<br />
Mësimi 1.1 Objekti i studimit të Gjeografisë .....................................................................16<br />
Mësimi 1.2 Pozita gjeografike dhe shtrirja e trevave shqiptare....................................18<br />
Mësimi 1.3 Projekt Kërkimor. “Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në Bashkimin<br />
Evropian”(ora e parë)...............................................................................................................20<br />
Kreu 2 Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të trevave shqiptare<br />
Mësimi 2.2 Ndërtimi gjeologjik dhe relievi.........................................................................23<br />
Mësimi 2.4 Klima e trevave shqiptare..................................................................................25<br />
Mësimi 2.7 Dëmtimi i Tokave...................................................................................................27<br />
Mësimi 2.11 Projekt kërkimor. “Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në Bashkimin<br />
Evropian” ....................................................................................................................................29<br />
Kreu 3 Sistemet humane<br />
Mësimi 3.3 Tiparet e popullsisë së trevave shqiptare.......................................................30<br />
Mësimi 3.4 Emigrimi dhe Migrimi i shqiptarëve..................................................................32<br />
Mësimi 3.11 Detyrë tematike. “Problemet e sotme dhe të ardhme ekonomike të trevave<br />
shqiptare në kushtet e integrimit rajonal dhe global”........................................................34<br />
Kreu 5 Rajonet gjeografike<br />
Mësimi 5.7 Popullsia,vendbanimet dhe ekonomia e Rajonit Perëndimor.................... 35<br />
Mësimi 5.17 Ekskursion mësimor. Vizitë në një qendër qytetare ose fshatare me vlera<br />
natyrore ose kulturore”...............................................................................................................37<br />
Mësimi 5.20 Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi ekonomik i Rajonit Jugor..................38<br />
Mësimi 5.22 Republika e Kosovës.........................................................................................40<br />
3
Hyrje<br />
Libri në ndihmë të mësuesit është hartuar që t`ju ofrojë mësuesve<br />
një alternativë ndihmëse për zhvillimin e orës së mësimit<br />
me metoda sa më bashkëkohore dhe me synimin që të nxisë te<br />
nxënësit të menduarit kritik. Gjithashtu ai synon t’i aftësojë për<br />
të fituar shprehi të ndryshme komunikimi, të punuarit në grup etj.<br />
Në këtë libër janë rekomanduar teknika të ndryshme<br />
mësimdhënie në përshtatje me objektivat mësimore të temave të<br />
ndryshme. Për të gjitha modelet e rekomanduara është përdorur<br />
struktura trefazëshe e mësimit (ERR). Kjo strukturë është provuar<br />
që krijon mundësi për përdorimin e teknikave të shumta.<br />
Kjo përparësi krijon për nxënësit një udhërrëfyes të shkëlqyer<br />
për të gjitha kategoritë e niveleve të mësimnxënies. Struktura<br />
ERR ka përparësi edhe në drejtim të të lexuarit dhe të nxënit të<br />
drejtuar nga mësuesi, duke krijuar hapësira të gjera në fushën e<br />
të kuptuarit, të vepruarit logjik.<br />
Modelet e paraqitura nuk janë ditarë, në kuptimin e<br />
mirëfilltë, por struktura ditarësh me teknika që e ndihmojnë<br />
mësuesin për të ndarë me racionalitet orën e mësimit. Teknikat<br />
e përdoruara janë: Teknika e Parashikimit me terma paraprake,<br />
DRTA (Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuar),<br />
Kubimi, Kllasteri, Leksioni i avancuar, Rrjeti i diskutimit, Tabela<br />
e koncepteve, Diagrami i Venit, Metoda e Kombinimit.<br />
Shpresojmë që rekomandimet tona do të jenë të vlefshme<br />
për mësuesit, që do të përdorin këtë libër.<br />
Ne jemi nisur nga qëllimi për t’ju ndihmuar në organizimin<br />
sa më të mirë e më të suksesshëm të orës së mësimit.<br />
Kombinimi i teknikave të mësipërme gjatë tre fazave të organizimit<br />
të mësimit, krijon hapësira krijuese, si për mësuesin dhe<br />
për nxënësin duke e bërë interesante, të këndshme dhe tërheqëse<br />
orën e mësimit për të gjithë.<br />
AUTORËT<br />
4
PLANI SINTETIK GJEOGRAFI 12<br />
.<br />
l<br />
Plani sintetik 34javë *2 orë - 68 orë<br />
‣ Njohuri të reja - 48 orë<br />
‣ Punë praktike - 4 orë<br />
‣ Përsëritje - 3 orë<br />
‣ Testime - 2 orë<br />
‣ Projekt - 4 orë<br />
‣ Ese - 3 orë<br />
‣ Ekskursion - 2 orë<br />
‣ Detyra tematike - 2 orë<br />
Shënim : Kolona “ Mjetet mësimore “( interneti, harta, atlase etj ) në bazë të udhëzimit, plotësohet nga mësuesi paralel me zhvillimin e<br />
orëve mësimore dhe jo në fillim të hartimit të këtij plani<br />
Nr.<br />
tota<br />
Kapitulli Nr .i<br />
orëve<br />
1 Linja I<br />
Hapësira<br />
gjeografike e<br />
trevave<br />
shqiptare<br />
3 orë<br />
2 2 orë njohuri<br />
te reja<br />
1 orë projekt<br />
kërkimor<br />
Objektivat e kapitullit Temat për çdo orë Materiali<br />
burimor<br />
1.1 1- të përshkruajnë objektin e<br />
studimit të kësaj lënde<br />
2- të përshkruajë vendin që<br />
ajo zë në studimet gjeografike<br />
3- të përshkruajë rëndësinë e<br />
studimit të saj<br />
1.2 1-të bëjë dallimin (të<br />
diferencojë) në përbërjen e<br />
trevave shqiptare (Republikën e<br />
Shqipërisë, Kosovën, trevat<br />
shqiptare në Serbi, në Maqedoni,<br />
në Greqi dhe në Mal të Zi)<br />
2-të analizojë pozitën gjeografike<br />
të trevave shqiptare në Ballkan,<br />
Mesdhe, Evropë dhe më gjerë.<br />
3-të vlerësojë rolin e kësaj pozite<br />
në veçoritë natyrore gjeografike,<br />
në popullimin e trevave dhe<br />
zhvillimin ekonomik dhe pasojat<br />
e kësaj pozite në copëtimin e<br />
trevave shqiptare .<br />
4-të analizojë ndryshimet që ka<br />
pësuar në kohë dhe në hapësirë<br />
Mjetet mësimore<br />
Objekti i studimit të Gjeografisë 12-të Teksti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Pozita gjeografike dhe shtrirja e<br />
trevave shqiptare<br />
Teksti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
5
harta politike e trevave shqiptare<br />
3 1.3 1-të realizojë një projekt<br />
4 Linja II<br />
Diversiteti i<br />
mjediseve<br />
5 dhe<br />
peizazheve të<br />
trevave<br />
shqiptare<br />
10 orë<br />
6 8 orë njohuri të<br />
reja<br />
1 orë projekt<br />
kërkimor<br />
1 orë përsëritje<br />
kërkimor me karakter<br />
krahasues mbi ndryshimet në<br />
kohë të hartës politike të<br />
trevave shqiptare<br />
2.1 1-të përshkruajë varietetin e<br />
peizazheve dhe hartën e<br />
mozaikut të tyre<br />
2.2 1- të<br />
2.3 1- të<br />
analizojë etapat e<br />
formimit të truallit të trevave<br />
shqiptare, përbërjen litologjike<br />
dhe strukturore të tij dhe rolin<br />
e tyre në pasuritë e shumta<br />
minerale<br />
1- të evidentojë faktorët e<br />
formimit të relievit, sistemet<br />
kryesore të tij:<br />
përshkruajë raportin<br />
njeri-mjedis në peizazhet e<br />
larmishme të trevave shqiptare<br />
(peizazh lumor, malor,fushor<br />
kodrinor,karstik dhe bregdetar<br />
7 2.4 1-të evidentojë tiparet e<br />
klimës së trevave shqiptare<br />
2-të vlerësojë rolin dhe<br />
ndikimin e klimës në dukuritë<br />
e tjera natyrore, në<br />
shpërndarjen e popullsisë dhe<br />
aktivitetet e saj<br />
8 2.5 1-të<br />
9 2.6<br />
10 2.7<br />
analizojë larminë dhe<br />
pasurinë e madhe hidrografike<br />
të trevave shqiptare ;<br />
2-të vlerësojë rëndësinë<br />
jetësore dhe ekonomike të<br />
pasurive hidrike të trevave<br />
shqiptare<br />
1- të analizojë kushtet dhe<br />
faktorët e formimit të tokave<br />
të larmishme të trevave<br />
shqiptare ;<br />
1-të analizojë faktorët e<br />
kushtet që kanë ndikuar në<br />
Projekt kërkimor:”Integrimi i trevave<br />
shqiptare në Bashkimin Evropian”<br />
-prezantimi i temës<br />
-prezantimi i burimeve të informacionit<br />
-Ndarja e klasës në grupe<br />
Peizazh i larmishëm dhe i<br />
shumëllojshëm<br />
Ora e<br />
parë<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Ndërtimi gjeologjik dhe relievi<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Roli i relievit në mjedis vendbanime<br />
dhe ekonomi<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Klima e trevave shqiptare<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Pasuria ujore<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Tokat në trevat shqiptare<br />
Dëmtimi i tokave<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
6
11 2.8<br />
12 Projekt<br />
kërkimor<br />
shkallën e lartë të degradimit,<br />
shkretizimit dhe përmbytjeve<br />
të tokave si pasojë e tyre;<br />
1-të analizojë faktorët dhe<br />
kushtet që kanë përcaktuar<br />
larminë dhe pasurinë e madhe<br />
bimore dhe shtazore të trevave<br />
shqiptare ;<br />
2.9 1-të vlerësojë përmes një<br />
projekti në grup larminë dhe<br />
pasurinë e madhe natyrore të<br />
trevave shqiptare (si p.sh.<br />
relievi,klimën,hidrografinë,etj<br />
Bota bimore dhe shtazore e trevave<br />
shqiptare<br />
Projekt kërkimor: “Integrimi i<br />
trevave shqiptare në Bashkimin<br />
Evropian”<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
(ora e dytë)<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
13 Përsëritje 2.10 1-përshkruaj shkurtimisht<br />
përmbajtjen e linjave të<br />
përsëritjes<br />
2-identifikojë për çdo linjë<br />
njohuritë bazë sipas temave<br />
14 Linja III<br />
Sistemet<br />
humane<br />
11 orë<br />
15 9 orë Njohuri<br />
të reja<br />
1 orë Ese<br />
16 argumentuese<br />
1 orë Detyrë<br />
tematike<br />
3.1 1- të pasqyrojë ndryshimet në<br />
organizimet administrative<br />
tokësore në Republikën e<br />
Shqipërisë, në Republikën e<br />
Kosovës dhe në trevat e tjera<br />
shqiptare,<br />
2- të analizojë organizimin e<br />
sotëm politiko-administrativ<br />
të trevave shqiptarë,<br />
3- të argumentojë ndikimin e<br />
organizimit të sotëm politiko-<br />
administrativ të trevave<br />
shqiptare në zhvillimin dhe<br />
integrimin rajonal dhe<br />
evropian të tyre,<br />
3.2 1- të analizojë kushtet dhe<br />
faktorët që kanë ndikuar në<br />
popullimin e trevave shqiptare<br />
2.3 1-të<br />
përshkruajë elementët<br />
(karakteristikat ) kryesore<br />
demografike të popullsisë,<br />
shtimi natyror, struktura e<br />
popullsisë ),<br />
17 3.4 1-të analizojë procesin e<br />
Përsëritje e linjave “Hapësira<br />
gjeografike e trevave shqiptare “dhe<br />
“Diversiteti i mjediseve dhe<br />
peizazheve të trevave shqiptare”<br />
Ndryshimet administrative në trevat<br />
shqiptare<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Popullsia shqiptare në trojet e veta<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Tiparet e popullsisë së trevave<br />
shqiptare<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Emigrimi dhe migrimi i shqiptarëve Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
migrimeve si promotorin e të<br />
7
18 Ese<br />
argumentue<br />
se<br />
19 3.6<br />
gjitha ndryshimeve<br />
demografike të popullsisë<br />
shqiptare, duke u ndalur në<br />
periudhën pas vitit 1990,<br />
2-të evidentojë territoret ku<br />
kanë emigruar shqiptarët me<br />
veçoritë dhe problemet e<br />
integrimit të tyre,<br />
3.5 1- të diskutojë mbi elementë<br />
të identitetit kombëtar të<br />
trevave shqiptare (gjuha,<br />
toleranca fetare,marrëdhëniet<br />
ndëretnike ),<br />
1- të analizojë ecurinë e<br />
zhvillimit të popullsisë dhe<br />
vendbanimeve në trevat<br />
shqiptare, përmes treguesve<br />
statistikorë, grafikë etj,<br />
20 3.7 1- të evidentojë potencialet<br />
natyrore dhe humane të<br />
trevave shqiptare dhe ndikimin<br />
e tyre në shkallën e zhvillimit<br />
ekonomik të këtyre trevave,<br />
21 3.8 1- të analizojë rolin e sektorit<br />
të ekonomisë bujqësore në<br />
zhvillimin e trevave shqiptare<br />
22 3.9 1- të analizojë rolin e sektorit<br />
të industrisë në zhvillimin e<br />
trevave shqiptare<br />
23 3.10 1- të analizojë rolin e sektorit<br />
24 Detyrë<br />
tematike<br />
25 Linja IV<br />
Ndërveprimi<br />
të tretë (transporti, tregtia,<br />
turizmi, shërbimet dhe<br />
artizanati) në zhvillimin e<br />
trevave shqiptare<br />
3.11 1-të vlerësojë përmes një<br />
detyre tematike problemet<br />
aktuale dhe të ardhmen e<br />
zhvillimit ekonomik të trevave<br />
shqiptare, duke i parë dhe<br />
trajtuar ato në kushtet e<br />
integrimit rajonal dhe<br />
evropian,<br />
4.1 1-të analizojë vlerat natyrore<br />
Ese argumentuese “Toleranca fetare<br />
dhe marrëdhëniet ndëretnike në<br />
trevat shqiptare “<br />
Ecuria e vendbanimeve në trevat<br />
shqiptare<br />
Potencialet natyrore dhe humane në<br />
ndihmë të zhvillimit ekonomik<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Ekonomia bujqësore<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Industria<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Sektori i tretë i ekonomisë<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Detyrë tematike :”Problemet e sotme<br />
dhe të ardhme ekonomike të trevave<br />
shqiptare në kushtet e integrimit<br />
rajonal dhe global”<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Vlerat natyrore dhe historiko –<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
dhe historiko-kulturore të materiale nga interneti<br />
8
njeri/mjedis trevave shqiptare , në varësi<br />
me veçoritë e specifikat e tyre<br />
2-të veçojë disa nga sitet e<br />
trashëgimisë natyrore dhe<br />
kulturore kombëtarë (<br />
përfshirë ato që janë pjesë e<br />
trashëgimisë botërore ) të<br />
trevave shqiptare<br />
26 8 orë<br />
- 5 orë Njohuri<br />
të reja<br />
1orë Projekt<br />
kërkimor<br />
1 orë<br />
përsëritje<br />
27 1 orë testim<br />
1 orë esse<br />
28<br />
Ese<br />
vlerësuese<br />
4.2 1-të vlerësojë rëndësinë e<br />
pasurisë natyrore dhe<br />
kulturore të trevave shqiptare<br />
për zhvillimin turistik të tyre,<br />
gjendjen aktuale dhe<br />
mundësitë për zhvillimin e<br />
ardhshëm të turizmit,<br />
4.3 1-të evidentojë faktorët dhe<br />
4.4 1-të<br />
pasojat e problemeve<br />
mjedisore kryesore sot ( ndotja<br />
e ajrit, ujit,tokës )<br />
parashikojë rrugë të<br />
menaxhimit efektiv të këtyre<br />
problemeve mjedisore,<br />
29 4.5 1- të vlerësojë raportin<br />
shfrytëzim /mbrojtje<br />
/mirëmenaxhim i potencialeve<br />
turistike<br />
2 -të hartojë një plan veprimi<br />
mjedisor.<br />
30 Detyrë<br />
kërkimore<br />
4.6 1- të hartojë një plan veprimi<br />
për zgjidhjen e problemeve<br />
mjedisore të një zone<br />
informale në qytetin ku banon<br />
ose në qytete të tjera të vendit<br />
me problematika të spikatura<br />
mjedisore,<br />
2- të evidentojë potencialet<br />
turistike dhe zonat më të<br />
rëndësishme për zhvillimin e<br />
turizmit,<br />
3-të realizojë një detyrë<br />
kërkimore mbi ekoturizmin<br />
dhe zhvillimin e tij në Shqipëri<br />
(koncepti,infrastruktura ,<br />
kulturore të trevave shqiptare<br />
Pasuria natyrore dhe kulturore,<br />
potencial turistik<br />
Problemet mjedisore në trevat<br />
shqiptare<br />
Ese vlerësuese “ Përgjegjësia qytetare<br />
përballë degradimit dhe shkretizimit<br />
të peizazheve<br />
Raporti shfrytëzim- mbrojtje –<br />
mirëmenaxhim i potencialeve<br />
turistike<br />
Projekt kërkimore“Integrimi i<br />
Trevave shqiptare në Bashkimin<br />
Evropian”<br />
“<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
(ora e tretë)<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
9
ndikimi mbi mjedisi ),<br />
4- të realizojë një detyrë<br />
kërkimore mbi. zonat<br />
mbrojtura natyrore, pasurinë e<br />
tyre, tërheqjen e turistëve drejt<br />
tyre, ndikimin e zhvillimit të<br />
turizmit mbi to<br />
31 Përsëritje 4.7 1-përshkruaj shkurtimisht<br />
përmbajtjen e linjave të<br />
përsëritjes<br />
2-identifikojë për çdo linjë<br />
njohuritë bazë sipas temave<br />
Përsëritje e linjës “ Sistemet humane<br />
“ dhe “Ndërveprimi njeri /mjedis “<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
32 4.8 Testim Semestri<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
33 Rajonet<br />
gjeografike 36<br />
orë<br />
34 25 orë Njohuri<br />
të reja<br />
1 orë ese<br />
1 orë<br />
përsëritje<br />
1 orë testime<br />
6 orë punë<br />
praktike<br />
35 1 orë detyrë<br />
tematike<br />
1 orë projekt<br />
kurikular<br />
36 5.4<br />
5.1 1- të analizojë tiparet<br />
specifikedemografike dhe<br />
ekonomike që dallojnë<br />
Republikën e Shqipërisë nga<br />
trevat e tjera shqiptare dhe<br />
faktorët e diferencimit të saj<br />
rajonal; rajonet gjeografikë;<br />
5.2 1 - të evidentojë<br />
karakteristikat kryesore të<br />
popullimit të këtij rajoni, me<br />
fokus të veçantë rritjen e<br />
shpejtë të popullsisë dhe<br />
ndryshimet strukturore të saj;<br />
2 - të analizojë urbanizimin e<br />
shpejtë të këtij rajoni dhe<br />
rrjedhojat e tij<br />
5.3 1- të vlerësojë akset dhe<br />
drejtimet e zhvillimit të<br />
ardhshëm të Republikës së<br />
Shqipërisë me shanset dhe<br />
mundësitë që ofron ajo për<br />
integrim rajonal dhe evropian<br />
1 - të vlerësojë trashëgiminë<br />
natyrore të Shqipërisë për<br />
qëllime turistike, etj;<br />
2- të parashikojë mundësitë<br />
e perspektivës së zhvillimit<br />
37 5.5 1 - të vlerësojë trashëgiminë<br />
kulturore të Shqipërisë për<br />
qëllime turistike, etj;<br />
Republika e Shqipërisë<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
Popullsia dhe vendbanimet e<br />
Shqipërisë<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Zhvillimi ekonomik i Shqipërisë<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Biodiversiteti dhe zonat e mbrojtura<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Trashëgimia kulturore në Shqipëri<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
10
2- të parashikojë mundësitë<br />
e perspektivës së zhvillimit<br />
38 5.6 1- të përshkruajë veçoritë<br />
kryesore natyrore të Rajonit<br />
Perëndimor dhe ofertat<br />
potenciale natyrore për<br />
zhvillim;<br />
39 Detyrë<br />
tematike<br />
40 Punë<br />
praktike<br />
5.7 1- të vlerësojë diversitetin e<br />
hapësirave të prodhimit<br />
bujqësor e industrial, sektorit<br />
terciar, rrjetin e transportit<br />
dhe rolin e tij në prirjen e<br />
organizmit të ri hapësinor të<br />
rajonit<br />
5.8 1-të krahasojë hartat<br />
ekonomike të zhvillimit të<br />
Rajonit Perëndimor në<br />
periudha të ndryshme.<br />
41 5.9 1- të diskutojë rreth<br />
trashëgimisë së pasur<br />
natyrore e kulturore të këtij<br />
rajoni dhe rëndësinë e<br />
veçantë të kësaj trashëgimie<br />
për zhvillimin e turizmit;<br />
42 5.10 1 - të përshkruajë mozaikun<br />
natyror të Rajonit Verior dhe<br />
Verilindor dhe ofertat<br />
potenciale natyrore për<br />
zhvillim<br />
43 5.11 1- të analizojë tendencën e<br />
ndryshimeve demografike të<br />
këtij rajoni me problematikat<br />
që e shoqërojnë;<br />
2 - të evidentojë tiparet<br />
kryesore të aktivitetit aktual<br />
ekonomik të kufizuar të këtij<br />
rajoni<br />
44 5.12 1- të realizojë një projekt<br />
(individual ose në grup) mbi<br />
mundësitë e zhvillimit në<br />
kushtet e reja të ndërtimit të<br />
korridorit Durrës-Prishtinë<br />
dhe të bashkëpunimit rajonal<br />
e më gjerë<br />
Rajoni Perëndimor, veçoritë natyrore<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Popullsia,vendbanimet dhe ekonomia<br />
e rajonit perëndimor<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Punë praktike :”Krahasoni hartat<br />
ekonomike të periudhave të<br />
ndryshme“<br />
Ekskursion mësimor “Vizitë në një<br />
qendër qytetare ose fshatare me vlera<br />
natyrore ose kulturore “<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Rajoni Verior dhe Verilindor veçoritë<br />
natyrore<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Popullsia,vendbanimet dhe ekonomia<br />
e rajonit verior dhe verilindor<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Detyrë tematike “ Perspektiva e rajonit<br />
me ndërtimin e rrugës Durrës –<br />
Prishtinë”<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
11
45 5.13 1- të ndërtojë hartën e<br />
resurseve natyrore të Rajonit<br />
Verior dhe Verilindor duke<br />
analizuar mundësitë e<br />
shfrytëzimit të tyre për<br />
zhvillimin social ekonomik<br />
46 Punë<br />
praktike<br />
5.14 1 - të përshkruajë veçoritë<br />
natyrore kryesore të Rajonit<br />
Juglindor;<br />
47 5.15 1-të analizojë karakteristikat<br />
kryesore demografike të këtij<br />
rajoni;<br />
2 - të evidentojë tiparet<br />
kryesore të aktivitetit<br />
ekonomik aktual të Rajonit<br />
Juglindor<br />
48 5.16 1- të diskutojë rreth<br />
trashëgimisë së pasur<br />
natyrore e kulturore të këtij<br />
rajoni dhe rëndësinë e<br />
veçantë të kësaj trashëgimie<br />
për zhvillimin e turizmit;<br />
49 5.17 1 - të ndërtojë hartën e<br />
infrastrukturës rrugore të<br />
Rajonit Juglindor duke<br />
evidentuar rolin e saj në<br />
integrimin dhe<br />
bashkëpunimin me shtetet<br />
fqinje dhe më gjerë.<br />
50 5.18 1 - të analizojë tiparet e<br />
51 Punë<br />
praktike<br />
përgjithshme natyrore që<br />
dallojnë Rajonin jugor;<br />
5.19 1 - të evidentojë tiparet e<br />
veçanta humane dhe<br />
demografike të rajonit jugor<br />
2 - të evidentojë tiparet<br />
ekonomike të këtij rajoni;<br />
52 5.20 1 - të ndërtojë hartën e<br />
zonave kryesore turistike të<br />
Rajonit Jugor duke analizuar<br />
potencialet natyrore dhe<br />
njerëzore të këtyre zonave<br />
turistike<br />
Punë praktike “ Plotësoni në hartën<br />
skicë resurset natyrore të rajonit “<br />
Materiale nga interneti<br />
Rajoni Juglindor, veçoritë natyrore<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Popullsia, vendbanimet dhe ekonomia<br />
e rajonit juglindor<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Ekskursion mësimor “Vizitë në një<br />
qendër qytetare ose fshatare me<br />
vlera natyrore ose kulturore “<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Punë praktike “ Plotësoni në hartën<br />
skicë infrastrukturën rrugore të<br />
rajonit”<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Rajoni Jugor, veçoritë natyrore<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Popullsia, vendbanimet dhe ekonomia<br />
e rajonit jugor<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Punë praktike “ Plotësoni në hartën<br />
skicë zonat turistike të rajonit”<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
12
53 5.21 1 - të përshkruajë<br />
Republikën e Kosovës si një<br />
rajon gjeografik me kufi të<br />
qartë natyror dhe politik,<br />
veçori specifike fizikogjeografike,<br />
demografike dhe<br />
ekonomike;<br />
54 5.22 1- të evidentojë diferencimin<br />
rajonal dhe tiparet<br />
gjeografike natyrore,<br />
demografike dhe ekonomike<br />
të Rajonit Perëndimor të<br />
Kosovës;<br />
55 5.23<br />
56 Punë<br />
praktike<br />
1- të evidentojë diferencimin<br />
rajonal dhe tiparet gjeografike<br />
natyrore, demografike dhe<br />
ekonomike të Rajonit Lindor<br />
të Kosovës;<br />
5.24 1 - të vlerësojë trashëgiminë<br />
natyrore të Kosovës për<br />
qëllime turistike, etj;<br />
2- të parashikojë mundësitë e<br />
perspektivës së zhvillimit<br />
57 5.25 1 - të vlerësojë trashëgiminë<br />
kulturore të Kosovës për<br />
qëllime turistike, etj;<br />
2- të parashikojë mundësitë e<br />
perspektivës së zhvillimit<br />
58 5.26 1 - të vlerësojë akset dhe<br />
drejtimet e zhvillimit të<br />
ardhshëm të Republikës së<br />
Kosovës me shanset dhe<br />
mundësitë që ofron ajo për<br />
integrim rajonal dhe evropian<br />
59 5.27 1 - të zhvillojë një ese mbi<br />
perspektivën e ardhshme të<br />
integrimit politik të Kosovës<br />
në Evropë<br />
60 5.28 1 - të prezantojë trevat<br />
shqiptare në Serbi (Preshevën,<br />
Bujanovcin dhe Medvegjën),<br />
duke vlerësuar statusin politik,<br />
veçoritë specifike natyrore,<br />
demografike dhe ekonomike<br />
Republika e Kosovës<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Rajoni Perëndimor i Kosovës<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Rajoni Lindor i Kosovës<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Biodiversiteti dhe Zonat e mbrojtura<br />
në Kosovë<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Trashëgimia kulturore e Kosovës<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi<br />
ekonomik i Kosovës<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Ese vlerësuese “ Kosova dhe<br />
pavarësia“<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Trevat shqiptare në Serbi ( Presheva,<br />
Bujanovci dhe Medvegja)<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
13
61 Ese<br />
vlerësuese<br />
të<br />
tyre.<br />
5.29 1 - të vlerësojë statusin politik<br />
të trevave shqiptare në<br />
Maqedoninë Perëndimore me<br />
tiparet e veçanta natyrore, që i<br />
dallojnë ato nga trevat e tjera<br />
shqiptare<br />
62 5.30 1 - të vlerësojë statusin politik<br />
të trevave shqiptare në<br />
Maqedoninë Perëndimore me<br />
tiparet e veçanta demografike<br />
dhe ekonomike që i dallojnë<br />
ato nga trevat e tjera<br />
shqiptare<br />
63 5.31 1 - të vlerësojë statusin politik<br />
dhe rëndësinë e pozitës<br />
gjeografike dhe gjeopolitike të<br />
trevave shqiptare në Mal të Zi,<br />
veçoritë e tyre natyrore,<br />
demografike dhe ekonomike,<br />
oferta e saj për zhvillimin e<br />
turizmit<br />
64 5.32 1 - të analizojë kushtet<br />
specifike të trevave shqiptare<br />
në Greqi me vlerat e veçanta<br />
natyrore të tyre.<br />
65 5.33 1 - të analizojë kushtet<br />
specifike të trevave shqiptare<br />
në Greqi me vlerat e veçanta<br />
demografike dhe ekonomike<br />
të tyre.<br />
66 Projekt 5.34 1- të zhvillojë një projekt mbi<br />
mundësitë e ardhshme të<br />
integrimit politik dhe<br />
ekonomik të trevave të tjera<br />
shqiptare në Evropë.<br />
67 Përsëritje 5.35 1-përshkruaj shkurtimisht<br />
përmbajtjen e linjave të<br />
përsëritjes<br />
2-identifikojë për çdo linjë<br />
njohuritë bazë sipas temave<br />
68 Testim 5.36 Testim Vjetor<br />
Trevat shqiptare në Maqedoninë<br />
Perëndimore<br />
Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi<br />
ekonomik i TSHM<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Trevat shqiptare në Mal të Zi<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Trevat shqiptare në Greqi<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi<br />
ekonomik i TSHG<br />
Projekt “Integrimi i Trevave të tjera<br />
shqiptare në Bashkimin Evropian”<br />
Përsëritje e linjës rajonet gjeografike<br />
( ora e<br />
katërt)<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
Harta, Atlase të ndryshme,<br />
materiale nga interneti<br />
14
Kreu<br />
1<br />
Hapësira gjeografike e trevave shqiptare<br />
Mësimi 1.1 Objekti i studimit të Gjeografisë<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
- të përshkruajnë objektin e studimit të kësaj lënde;<br />
- të përcaktojnë vendin që ajo zë në studimet gjeografike;<br />
- të analizojnë rëndësinë e studimit të saj.<br />
Fjalët kyçe: tendencë, konteks, aspiratë<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Parashikimi me terma paraprakë 10 minuta<br />
R DRTA 25 minuta<br />
R Diagrami i Venit 10 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: albume ose fletëpalosje të qyteteve<br />
turistike të trevave shqiptare, që promovojnë vlerat natyrore, kulturore dhe peizazhin<br />
mahnitës, si dhe filmime, apo dhe kuriozitete për zona të ndryshme.<br />
ZHVILLIMI<br />
Evokimi (Parashikimi me tema paraprakë)<br />
Jepen katër terma paraprakë: gjeografi rajonale, pozicion gjeografik, bashkëveprim<br />
njeri-mjedis, tendencë dhe aspiratë.<br />
Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të ndërtojnë një marrëdhënie të<br />
shkurtër midis tyre.<br />
Realizimi i kuptimit (DRTA, Veprimtaria e të menduarit dhe të lexuarit të<br />
drejtuar)<br />
Gjatë kësaj veprimtarie nxënësit nxiten të mendojnë gjatë kohës që lexojnë, të<br />
bëjnë lidhje të dukurive dhe të nxjerrin përfundime.<br />
Kjo veprimtari do të organizohet grafikisht në këtë mënyrë:<br />
15
Çfarë kuptoni me këto<br />
koncepte?<br />
Cilat janë detyrat e<br />
gjeografisë së trojeve në<br />
kuadër të gjeografisë në<br />
përgjithësi?<br />
Cila është ndihmesa e<br />
gjeografisë së trojeve<br />
si element i<br />
përbashkët i tyre?<br />
Për të plotësuar tabelën mësuesi rekomandohet të bëjë pyetjet e mëposhtme,<br />
të cilat e përqendrojnë vëmendjen e nxënësve në konceptet bazë: “Çfarë kuptoni<br />
me termin gjeografi e trojeve?” Cilat janë disa nga karakteristikat kryesore fizike<br />
dhe humane të trojeve shqiptare?”, “Cili është vendi që zë gjeografia e trojeve në<br />
studimet gjeografike?”, “Pse bashkëpunimi dhe integrimi rajonal është domosdoshmëri<br />
për zhvillimet e sotme?”.<br />
Nxënësit i shkruajnë në fletoret e tyre përgjigjet që ata mendojnë, por<br />
edhe ato përgjigje që do të jepen në klasë, pasi ata ta kenë lexuar tekstin pjesëpjesë<br />
sipas pyetjeve që ju orienton mësuesi. Kjo teknikë që mund të zgjasë 20-25<br />
minuta, mban gjallë kureshtjen e nxënësve deri në fund kur ata arrijnë të nxjerrin<br />
përfundimet individuale për përmbajtjen e kësaj shkencë, detyrat që ka gjeografia<br />
rajonale në kuadër të shkencës së gjeografisë në përgjithësi, rëndësinë që merr<br />
gjeografia në kushtet rajonale dhe lidhjet e ndërsjella të saj me të dy grupet e<br />
mëdha të shkencave natyrore dhe shoqërore. Nxënësit siç e shohim kryejnë disa<br />
procese gjatë përdorimit të kësaj teknike, duke u përqendruar në të kuptuarit, të<br />
dëgjuarit aktiv, marrjen e informacionit dhe arritjen e përfundimeve.<br />
Reflektimi (Diagrami i Venit)<br />
Rekomandohet Diagrami i Venit për këtë fazë pasi nxit te nxënësit aftësinë<br />
për të arritur në përfundime individuale dhe më pas në grup, pas një pune të<br />
orientuar me tekstin.<br />
Jepni disa argument për rëndësinë e gjeografisë së trojeve në kushtet e sotme<br />
në Rajonin e Ballkanit Perëndimor.<br />
<strong>Gjeografia</strong> e trojeve<br />
Rajoni i<br />
Ballkanit<br />
Perëndimor<br />
Detyrë<br />
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndryshimet e fundit në Ballkanin<br />
Perëndimor dhe rolin e shqiptarëve në këto ndryshime. Nxënësit duhet<br />
t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me fakte e foto nga mjedisi ku ata jetojnë, qyteti,<br />
fshati apo dhe krahina të cilës i përkasin.<br />
16
1<br />
Mësimi 1.2<br />
Pozita gjeografike dhe shtrirja e<br />
trevave shqiptare<br />
Në përfundim të mësimit nxënësit do të jenë të aftë:<br />
- të bëjnë dallimin (të diferencojnë) në përbërjen e trevave shqiptare (Republikën e<br />
Shqipërisë, Kosovën, trevat shqiptare në Serbi, në Maqedoni, në Greqi dhe në Mal të Zi);<br />
- të analizojnë pozitën gjeografike të trevave shqiptare në Ballkan, Mesdhe, Evropë<br />
dhe më gjerë;<br />
- të vlerësojnë rolin e kësaj pozite në veçoritë natyrore gjeografike, në popullimin e<br />
trevave dhe zhvillimin ekonomik dhe pasojat e kësaj pozite në copëtimin e trevave shqiptare;<br />
- të analizojnë ndryshimet që ka pësuar në kohë dhe në hapësirë harta politike e<br />
trevave shqiptare.<br />
Fjalët kyçe: diferencim, specifike<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Kllaster 10 minuta<br />
R INSERT 25 minuta<br />
R Shkrim i lirë 10 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë harta të ndryshme: hartën fizike<br />
dhe politike të gadishullit të Ballkanit, hartën fizike dhe politike të Shqipërisë si<br />
dhe atlase të ndryshme.<br />
ZHVILLIMI<br />
Evokimi (Kllaster)<br />
Nxënësit do të shprehin nëpërmjet kllasterit njohuritë e tyre për shtrirjen e<br />
trevave shqiptare në Ballkan dhe për rolin e pozitës gjeografike.<br />
17
Treva në Greqi<br />
Shqipëria<br />
Treva në<br />
Maqedoni<br />
Treva<br />
Shqiptare<br />
Kosova<br />
Treva në<br />
Mal të Zi<br />
1<br />
Treva në Serbinë Lindore<br />
Realizimi i kuptimit (INSERT)<br />
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë<br />
tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:<br />
(kontrollo) nëse diçka<br />
që lexoni pohon atë që<br />
dini<br />
+ (plus) nëse një pjesë<br />
e informacionit është<br />
e re për ju<br />
- (minus) nëse një<br />
ose disa<br />
informacione janë<br />
ndryshe nga ajo që<br />
dini<br />
? (pikëpyetje) nëse ka<br />
informacion që është i<br />
paqartë për ju<br />
Punën e kryer në grup, konsultohet me grupin pas dhe dalin me një përfaqësues<br />
që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin e<br />
ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.<br />
Reflektimi (Shkrim i lirë)<br />
Mësuesi u kërkon nxënësve që të japin mendime nëpërmjet shkrimit të një<br />
eseje të shkurtër, pasi të keni përdorur burime të ndryshme informimi, mbi rolin si<br />
faktor stabilizues të shqiptarëve në Ballkan. Mësuesi dëgjon mendimet e nxënësve<br />
dhe bën një përmbledhje të tyre.<br />
Detyrë<br />
Nxënësve u kërkohet që të përshkruajnë rajonin ku shtrihen trevat shqiptare<br />
dhe të tregojnë rëndësinë e pozitës gjeografike të tyre. Është e udhës që nxënësit<br />
t’i shoqërojnë kërkimet e tyre me harta, fakte e foto.<br />
18
Mësimi 1.3<br />
Projekt Kërkimor<br />
“Integrimi i Trevave të tjera shqiptare në<br />
Bashkimin Evropian”(ora e parë)<br />
Koha në dispozicion: 4 orë * 45 minuta = 180 minuta<br />
Qëllimi: Nxënësit të aftësohen për të punuar në grup pune dhe në mënyrë individuale të<br />
fitojnë aftësi të mira komunikimi.<br />
Mjetet e punës praktike: fletore shënimesh, informacione nga burime të ndryshme,<br />
interneti, libra shkencorë,revista shkencore, libra të Historisë së Shqipërisë,të dhëna<br />
statistikore etj<br />
Përfituesit:<br />
• Nxënësit e klasave të XII-ta<br />
• Shkolla ………….........................................…….<br />
Vendi i aplikimit: Shkolla<br />
Koha e aplikimit: …………….......…………<br />
Hapësira e aplikimit: ………….....…………<br />
Objektivat e projektit:<br />
1-të realizojë një projekt kërkimor me karakter krahasues mbi ndryshimet në<br />
kohë të hartës politike të trevave shqiptare;<br />
2 - të vlerësojë përmes një projekti në grup larminë dhe pasurinë e madhe<br />
natyrore të trevave shqiptare (si p.sh. relievin, klimën, hidrografinë etj.);<br />
3 - të realizojë një detyrë kërkimore mbi ekoturizmin dhe zhvillimin e tij në<br />
Shqipëri (koncepti, infrastruktura, ndikimi mbi mjedisin);<br />
4 - të realizojë një detyrë kërkimore mbi zonat e mbrojtura natyrore, pasurinë<br />
e tyre, tërheqjen e turistëve drejt tyre, ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to;<br />
5 - të realizojë në grup një projekt mbi veçoritë e urbanizimit të këtij rajoni<br />
dhe pasojat e tij;<br />
6 - të realizojë një projekt (individual ose në grup) mbi mundësitë e zhvillimit<br />
në kushtet e reja të ndërtimit të korridorit Durrës-Prishtinë dhe të bashkëpunimit<br />
rajonal e më gjerë;<br />
7 - të zhvillojë një projekt mbi mundësitë e ardhshme të integrimit politik dhe<br />
ekonomik të trevave të tjera shqiptare në Evropë.<br />
19
Përshkrimi i projektit:<br />
……………………………………………………………………………………<br />
……………………………………………………………………………………<br />
……………………………………………………………………………………<br />
……………………………………………………………………………………<br />
……………………………………………………………………………………<br />
…………………………………………………………………<br />
Ora e parë<br />
Tema: “Tipologjia, parimet dhe modelet e zhvillimeve globale”<br />
Qëllimi: Të njohë nxënësit me temën e projektit dhe me grupet e punës<br />
Koha e realizimit: 45 minuta<br />
Metodat e rekomanduara: Brainstorming, Punë në grup, Rrjeti i diskutimeve, Turi i<br />
galerisë, Diskutim i lirë etj.<br />
Objektivat e orës së parë:<br />
1 - të njihet nxënësi me temën për të cilën do të punojë;<br />
2 - të njihet me disa metoda pune që mund të ndjekë për të realizuar detyrën<br />
e ngarkuar;<br />
3 - të njihet nxënësi me burime të ndryshme informacioni që mund të përdorë;<br />
4 - të njihet nxënësi me anëtarët e grupit të punës ku ai do të bëjë pjesë;<br />
5 - të marrë detyrën që i caktohet nga lideri i grupit.<br />
Kjo orë mësimi ndjekë etapat si më poshtë:<br />
1- rekomandimi nga mësuesi i detyrave sipas aftësive dhe niveleve të nxënësve.<br />
2 - ndarja e klasës në grupe me jo më shumë se 4 nxënës;<br />
3 - sqarimi për secilin grup të temës dhe objektivave që u duhet të arrijnë në<br />
fazën finale të projektit;<br />
4 - zgjedhja e një lideri të grupit, që do të drejtojë punën dhe do të raportojë<br />
për etapat e punës së kryer nga secili anëtar i grupit.<br />
20
1<br />
Tema të sugjeruara për çdo grup pune<br />
1 – Analizoni, duke u bazuar në harta të periudhave të ndryshme, ndryshimet<br />
që ka pësuar harta politike e trevave shqiptare që nga Antikiteti deri në periudhën<br />
e sotme.<br />
2 - Grumbulloni të dhëna të ndryshme dhe vlerësoni larminë dhe pasurinë<br />
e madhe natyrore të trevave shqiptare (si p.sh. relievin, klimën, hidrografinë etj.)<br />
3 - Përgatitni një raport kërkimore mbi zonat mbrojtura natyrore, pasurinë<br />
e tyre, tërheqjen e turistëve drejt tyre, ndikimin e zhvillimit të turizmit mbi to;<br />
4 - Përshkruani dhe analizoni duke u bazuar në informacione të ndryshme mbi<br />
ekoturizmin dhe zhvillimin e tij në Shqipëri (koncepti, infrastruktura, ndikimi<br />
mbi mjedisin);<br />
5 - Listoni strategji të cilat mundësojnë zhvillimin e këtij sektori në trevat<br />
shqiptare;<br />
6 - Analizoni avantazhet dhe disavantazhet e urbanizimit në trevat shqiptare<br />
dhe pasojat e tij<br />
7 - Analizoni mundësitë e zhvillimit në kushtet e reja të ndërtimit të korridorit<br />
Durrës-Prishtinë dhe të bashkëpunimit rajonal e më gjerë;<br />
8 - Analizoni mundësitë e ardhshme të integrimit politik dhe ekonomik të<br />
trevave të tjera shqiptare në Evropë.<br />
Në fund të orës mësuesi pyet edhe një herë grupet për detyrat e dhëna dhe bën edhe<br />
ndonjë sqarim të çështjeve të paqarta.<br />
21
Kreu<br />
2<br />
Diversiteti i mjediseve dhe i peizazheve të<br />
trevave shqiptare<br />
Mësimi 2.2 Ndërtimi gjeologjik dhe relievi<br />
1<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
- të analizojnë etapat e formimit të truallit të trevave shqiptare, përbërjen<br />
litologjike dhe strukturore të tij; rolin e tyre në pasuritë e shumta minerale;<br />
- të evidentojnë faktorët e formimit të relievit, sistemet kryesore të tij.<br />
Fjalët kyçe: mazut, zonë mineralmbajtëse<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Brainstorming 10 minuta<br />
R Rrjeti i diskutimit 25 minuta<br />
R Kllaster 10 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, hartën<br />
gjeologjike të trevave shqiptare (harta gjeologjike e Shqipërisë dhe e Kosovës),<br />
atlase gjeologjike.<br />
ZHVILLIMI I MËSIMIT<br />
Evokimi (Brainstorming)<br />
Mësuesi u rekomandon nxënësve të lexojnë pjesë të tekstit dhe u kërkon që<br />
t´ju përgjigjen disa pyetjeve:<br />
- Cilat janë llojet kryesore të shkëmbinjve në trevat shqiptare?<br />
- Cilat janë minerale të djegshme?<br />
- Cilët janë mineralet metalore dhe jometalore?<br />
Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë.<br />
Realizimi i kuptimit (INSERT)<br />
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë<br />
tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:<br />
22
(kontrollo) + (plus) - (minus) ? (pikëpyetje)<br />
Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë<br />
produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që<br />
mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që<br />
dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë<br />
pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.<br />
Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas dalin me një përfaqësues<br />
që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin<br />
e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.<br />
Kjo teknikë shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit.<br />
Reflektimi (Kllaster)<br />
Në këtë fazë të fundit, mësuesi zhvillon një kllaster përmbledhës lidhur me rolin<br />
e ndërtimit gjeologjik në pasurinë litologjike, strukturore dhe minerale të trevave<br />
shqiptare, pasi kështu kontrollohet niveli i përvetësimit të njohurive:<br />
Evolucioni i gjatë<br />
dhe i ndërlikuar<br />
gjeologjik<br />
Përbërja<br />
litologjike e<br />
larmishme<br />
Përbërja<br />
strukturore e<br />
larmishme<br />
Pasuri të shumta<br />
minerale<br />
Detyrë<br />
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi llojet e mineraleve që gjenden<br />
pranë zonave të tyre të banimit. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë kërkimet<br />
e tyre me një shkrim të shkurtër.<br />
23
Mësimi 2.4<br />
Klima e trevave shqiptare<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit do të<br />
jenë të aftë:<br />
- të evidentojnë tiparet e klimës së trevave shqiptare;<br />
- të vlerësoni rolin dhe ndikimin e klimës në reliev, hidrografi,<br />
toka dhe biodiversitet;<br />
- të vlerësojnë rolin dhe ndikimin e klimës në shpërndarjen e<br />
popullsisë dhe aktivitetet e saj.<br />
Struktura e mësimit:<br />
Fjalë kyçe: drejtim vertikal, shkallë zvogëlimi<br />
E Brainstorming 10 minuta<br />
R INSERT 25 minuta<br />
R Mendo e Puno në dyshe e Shkëmbe 10 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga interneti, të dhëna<br />
nga stacionet meteorologjike etj. harta të klimës së Shqipërisë etj.<br />
ZHVILLIMI I MËSIMIT<br />
Evokimi (Brainstorming)<br />
Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë<br />
një listë me emra: Grupi i parë një listë me elementet e klimës; Grupi i dytë me<br />
rolin e klimës në elementet e gjeosistemit; grupi i tretë me rolin e klimës në jetën<br />
e njeriut. Diskutohet me nxënësit rreth pyetjes: A mund të ndryshojë klima e<br />
një rajoni vetëm nën ndikimin e faktorit human? Argumentet që sjellin nxënësit<br />
shkruhen në tabelë.<br />
Realizimi i kuptimit (INSERT)<br />
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe dyshe dhe u shpjegon të lexojnë<br />
tekstin duke vendosur shenjat në tabelën e mëposhtme:<br />
(kontrollo) +(plus) -(minus) ?(pikëpyetje)<br />
24
Nxënësit do të plotësojnë ndarjen e parë të tabelës me njohuritë që kanë<br />
produktet e globalizimit; në ndarjen e dytë do të vendosin informacionin e ri që<br />
mësuan nga teksti; në ndarjen e tretë do të vendosin shënimet për ato gjëra që<br />
dalin ndryshe në tekst nga ato që dinin dhe në ndarjen e fundit do të shkruajnë<br />
pyetje ose kërkesa për sqarim të mëtejshëm.<br />
Puna e kryer në grup, konsultohet me grupin dhe më pas dalin me një përfaqësues<br />
që lexon punën e bërë. Këtu është vendi që mësuesi të paraqesë informacionin<br />
e ri ose të sqarojë konceptet e paqarta.<br />
Kjo teknikë shmang pasivitetin dhe monotoninë e orës së mësimit.<br />
Reflektimi (Mendo në Puno në dyshe e Shkëmbe)<br />
Mësuesi jep ushtrimet e mëposhtme, të cilat nxënësit do t’i kryejnë në mënyrë<br />
individuale, do t’i diskutojnë në çift e më pas në grup:<br />
1- Listoni veprimtaritë ekonomike të njeriut që ndikojnë në ndryshimin e<br />
elementeve të klimës.<br />
2- Listoni disa tipare të karakterit të njeriut që ndikohen nga zona klimatike<br />
ku ai jeton.<br />
Diskutohen variantet më të sakta.<br />
Detyrë<br />
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi efektet pozitive dhe<br />
negative të klimës së vendit tonë. Është e udhës që nxënësit t’i shoqërojnë<br />
kërkimet e tyre me fakte e foto.<br />
25
Mësimi 2.7<br />
Dëmtimi i Tokave<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
- të analizojnë faktorët e kushtet që kanë ndikuar në shkallën e lartë të<br />
degradimit, shkretizimit dhe përmbytjeve të tokave si pasojë e tyre;<br />
Fjalë kyçe: shkretizim, erozion, betonim, përmbytje<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Brainstorming 15 minuta<br />
R Tabela e koncepteve 20 minuta<br />
R Turi I galerisë 10 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: pamje me foto nga zonat e prekura nga<br />
këto dukuri si: rrëshqitje dheu, erozion, shpyllëzime, si dhe të dhëna nga Ministria e<br />
Mjedisit e Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave etj.<br />
ZHVILLIMI I MËSIMIT<br />
Evokimi (Brainstorming)<br />
Nxënësit ndahen në grupe dhe numërohen nga 1-3. Secili grup do të shkruajë<br />
një listë me emra: Grupi i parë të bëjë një listë me problemet mjedisore të tokave;<br />
Grupi i dytë një listë me institucionet që merren me këto probleme; Grupi i tretë<br />
do të bëjë një listë me zonat e prekura nga këto dukuri në vendin tonë. Diskutohet<br />
me nxënësit rreth pyetjes: Cili është roli i njeriut në këtë proces? Argumentet që<br />
sjellin nxënësit shkruhen në tabelë.<br />
Realizimi i kuptimit (Tabela e koncepteve)<br />
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e u shpjegon nxënësve detyrën, e<br />
cila konsiston si më poshtë:<br />
26
Nxënësit sipas grupeve të formuara gjatë<br />
Brainstorming, rigrupohen në grupe nga 1-3<br />
(grupet familjare) dhe më pas rigrupohen<br />
përsëri sipas numrave të caktuar (tavolina me<br />
grupe ekspertësh).<br />
Nxënësit me numrin 1 punojnë për çështjen e<br />
parë, numrat 2 për çështjen e dytë e numrat 3<br />
për çështjen e tretë.<br />
Pasi përfundojnë diskutimet në nivel<br />
ekspertësh, nxënësit kthehen në grupet<br />
familjare dhe secili flet për çështjen e tij.<br />
Grupet familjare përgatitin tabelën e<br />
mëposhtme:<br />
Çështjet kryesore<br />
1) Përse degradimi i tokave është një problem<br />
shqetësues?<br />
2) Çfarë veprimtarish bujqësore nxisin<br />
shkretizimin e tokave?<br />
3) Cili është roli i elementeve të klimës dhe<br />
tipareve të saj në këto procese?<br />
Degradimi<br />
Shkretizimi<br />
Erozioni<br />
Shkaqet Pasojat Mendimi juaj<br />
Në përfundim, nxënësit ballafaqohen dhe krahasojnë idetë dhe vlerësimet e<br />
tyre për çështjet kryesore. Në këtë moment është koha kur mësuesi bën shpjegimin<br />
e informacionit të ri. Duhet të bëhet kujdes nga mësuesi që të sqarohen të<br />
gjitha konceptet e reja.<br />
Reflektimi (Turi i galerisë)<br />
Secili grup vendos tabelën e plotësuar në mur dhe të gjitha grupet shohin<br />
punën e bërë nga shokët e tjerë me anë të vizitës në galeri.<br />
Detyrë<br />
Shkruani një ese të shkurtër me temë: “Shoqëria dhe roli i saj në problemet<br />
mjedisore”.<br />
27
Mësimi 2.11<br />
Projekt kërkimor<br />
Vendi i zhvillimit: Klasa<br />
“Integrimi i Trevave të tjera shqiptare<br />
në Bashkimin Evropian”<br />
Qëllimi: Të nxisë veprimtarinë e pavarur dhe punën në grup të nxënësve<br />
Koha e realizimit: 45 minuta<br />
Metodat e rekomanduara: Brainstorming, Punë në grup, Rrjeti i diskutimeve, Turi i galerisë, Diskutim i lirë etj.<br />
Literatura e rekomanduar: teksti, materiale nga interneti, foto të ndryshme, literaturë shkencore etj.<br />
2<br />
Objektivat e orës së dytë:<br />
1 – të ndihmohen nxënësit për të punuar në grup;<br />
2 - të këshillohen për mënyrën se si duhet të punojnë për të grumbulluar<br />
materialet e nevojshme për projektin;<br />
3 - të këshillohen nxënësit se si të punojnë për të përzgjedhur materialin e<br />
grumbulluar;<br />
4 - të këshillohen nxënësit se si të organizojnë punët individuale në përshtatje<br />
me detyrën e ngarkuar nga lideri i grupit;<br />
5 - të këshillohen liderët e grupeve mbi metodat dhe mënyrat që duhet të<br />
punojnë për të koordinuar punën mes anëtarëve të grupeve të tyre.<br />
Kjo orë mësimi ndjekë etapat si më poshtë:<br />
1 - Secili grup pasi ka hartuar një plan pune paraprak, prezanton para mësuesit<br />
dhe grupeve të tjera materialet që ka grumbulluar për të zhvilluar detyrën e tij.<br />
2 - Grupet mund t`u sugjerojnë njëri –tjetrit burime informacioni ose mund<br />
të shkëmbejnë informacione të përbashkëta.<br />
3 - Mësuesi mund t`u sugjerojë mbi burime informimi të papërdorura nga<br />
nxënësit ose t`u rekomandojë mbi mënyrën sesi ta organizojnë informacionin që<br />
kanë grumbulluar.<br />
4 - Mësuesi mund t`i nxisë nxënësit me stimuj të ndryshëm, për t`i motivuar<br />
për të punuar më me përgjegjshmëri dhe me korrektesë.<br />
Në fund të orës, pasi ka vëzhguar angazhimin e grupeve dhe anëtarëve të<br />
veçantë në punën e grupit mësuesi, bën:<br />
1 - një përmbledhje të punës së bërë nga nxënësit;<br />
2 - sqaron nxënësit për paqartësitë që ai ka vëzhguar ose për të metat që ka<br />
vërejtur në punën e tyre.<br />
3 - ju tërheq vëmendjen nxënësve mbi mënyrat e komunikimit mes anëtarëve<br />
brenda grupit, por dhe me grupet e tjera të grupeve etj.<br />
28
Kreu<br />
3<br />
Sistemet humane<br />
Mësimi 3.3<br />
Tiparet e popullsisë së trevave<br />
shqiptare<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
- të përshkruajnë elementet (karakteristikat) kryesore demografike të<br />
popullsisë, shtimi natyror, struktura e popullsisë);<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Kubimi 30 minuta<br />
R<br />
R Tabela e koncepteve 15 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, dhe harta të<br />
popullsisë dhe përhapjes së saj.<br />
ZHVILLIMI<br />
Evokimi (Kubimi)<br />
Në fazën e evokimit nxënësit parapërgatiten për të zbatuar me lehtësi<br />
veprimet që parakupton teknika e kubimit. Edhe gjatë Evokimit nxënësit mund<br />
të përshkruajnë, të krahasojnë, të shoqërojnë, duke plotësuar 3 faqet e kubit.<br />
Klasa ndahet në grupe me 6 nxënës. Mësuesi u paraqet nxënësve disa kërkesa:<br />
Përshkruani disa nga tiparet e popullsisë shqiptare;<br />
Krahasoni midis tyre numrin dhe shpërndarjen e popullsisë në Shqipëri,<br />
Kosovë, Serbi, Maqedoni.<br />
Shoqëroni me opinionin tuaj: Cili është shkaku i shpërndarjes jo të njëjtë të<br />
popullsisë në këto treva? (Çfarë ju bën të mendoni që faktori natyror është më i<br />
rëndësishmi?)<br />
29
Realizimi i kuptimit (Kubimi)<br />
Analizoni:Tiparet e strukturës së popullsisë (Si janë ndërtuar? Raportet sipas<br />
llojit të strukturës.)<br />
Zbatoni: Tregoni strukturën fetare në trevat shqiptare (Cilët janë shkaqet e<br />
pranisë së tre besimeve fetare në trevat shqiptare?)<br />
Argumentoni: Disa tregues demografikë që tregojnë tendencë në rritje të<br />
popullsisë së moshuar në trevat shqiptare? (Merr një qëndrim pro ose kundër<br />
problemit).<br />
Nxënësit i shkruajnë mendimet e tyre në faqet e kubit dhe i shkëmbejnë<br />
përgjigjet për secilën faqe të kubit. Kjo teknikë nxit aftësinë e komunikimit midis<br />
nxënësve dhe respektimit të mendimeve të tyre.<br />
3<br />
Reflektimi (Tabela e koncepteve)<br />
Duke përdorur të dhënat e tekstit ndërtohet tabela e koncepteve si më poshtë:<br />
Shqipëri<br />
Kosovë<br />
Trevat<br />
tjera<br />
e<br />
Struktura<br />
moshore<br />
Struktura<br />
etnike<br />
Struktura<br />
fetare<br />
Struktura<br />
arsimore<br />
Detyrë<br />
Shkruani një ese të shkurtër me temë: Integrimi rajonal vlerë apo rrezik<br />
për identitetin kombëtar?<br />
30
Mësimi 3.4<br />
Emigrimi dhe Migrimi i shqiptarëve<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
- të analizoni procesin e migrimeve si promotorin e të gjitha ndryshimeve<br />
demografike të popullsisë shqiptare, duke u ndalur në periudhën pas vitit 1990;<br />
- të evidentoni territoret ku kanë emigruar shqiptarët me veçoritë dhe problemet<br />
e integrimit të tyre.<br />
Fjalë kyçe: shkretizim, erozion, betonim, përmbytje<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Brainstorming 5 minuta<br />
R Leksion i avancuar 30 minuta<br />
R Ese 10 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: materiale nga INSTAT-i, Shoqata<br />
joqeveritare, UNICEF etj.<br />
ZHVILLIMI I MËSIMIT<br />
Evokimi (Brainstorming)<br />
Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e mëposhtme:<br />
- Cilat janë shkaqet e migrimeve për periudhën nga Mesjeta deri në vitet<br />
‘90 të shek. 20?<br />
- Cilat janë rajonet që e kanë më të theksuar migrimin në këtë periudhë<br />
dhe përse ?<br />
- Cilat janë tiparet e migrimit pas `90?<br />
- Cilat janë disa nga tiparet e migrimit të popullsisë kosovare?<br />
Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe<br />
mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.<br />
Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)<br />
Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin<br />
duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në<br />
grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi<br />
gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5 minutash) mësuesi u kërkon<br />
dysheve të tregojnë punën e tyre shokëve.<br />
31
Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen<br />
mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit<br />
të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.<br />
Bëhen pyetjet:<br />
- Kur filloi fenomeni i migrimit të popullsisë?<br />
- Cilat ishin motivet që e nxitën?<br />
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.<br />
Pjesa e dytë e leksionit lidhet me migrimin modern shqiptar. Nxënësve u<br />
kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:<br />
- Përse u rishfaq ky fenomen pas `90-ës?<br />
- Cilat ishin motivet që e nxitën?<br />
- Në cilat mënyra u zhvillua ky fenomen?<br />
- Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.<br />
Pjesa e tretë e leksionit lidhet me migrimin e popullsisë kosovare. Nxënësve u<br />
kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:<br />
- Cilat janë tiparet e migrimit në Kosovë?<br />
- Cilat ishin motivet që e nxitën?<br />
- Përmendni disa faza të migrimit dhe pasojat e tij.<br />
- Përse është e vështirë të saktësohet një numër për diasporën shqiptare nëpër<br />
botë?<br />
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.<br />
Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga<br />
informacionet paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe<br />
bën shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion<br />
të ri.<br />
Reflektimi (Ese)<br />
Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese me temë:<br />
“Cila është perspektiva e migrimit në kushtet kur Ballkani Perëndimor aspiron<br />
për në BE?”<br />
Detyrë<br />
Nxënësve u kërkohet që të bëjnë kërkime mbi ndihmën e dhënë nga UNICEF<br />
në vendin tonë pas vitit 1990 e deri sot, foto të veprimtarive, pjesëmarrës të<br />
tyre, grupe shoqërore që kanë përfituar nga këto veprimtari.<br />
32
Mësimi 3.11<br />
Vendi i zhvillimit: Klasa<br />
Koha në dispozicion: 45 minuta<br />
Detyrë tematike<br />
“Problemet e sotme dhe të ardhme ekonomike të trevave<br />
shqiptare në kushtet e integrimit rajonal dhe global”<br />
Metodat e punës praktike: informacione nga burime të ndryshme (enciklopedi, internet, material të tjera<br />
burimore etj.)<br />
Objektivat:<br />
1-të vlerësojë përmes një detyre tematike problemet aktuale dhe të ardhmen e zhvillimit<br />
ekonomik të trevave shqiptare, duke i parë dhe trajtuar ato në kushtet e integrimit rajonal dhe<br />
evropian;<br />
2 - të nxjerrin përfundime në përputhje me shkallën e njohurive të fituara;<br />
3 - të përdorin një gjuhë të pastër të termave gjeografike.<br />
Metodika e zhvillimit: Koha e diskutimit ndahet në dy pjesë kryesore:<br />
Njohja me kërkesat e punës dhe puna konkrete<br />
Njohja me kërkesat e punës: Mësuesi harton një pyetje binare (pyetje që pranon përgjigje<br />
pozitive dhe negative) që prek thelbin e temës së diskutimit.<br />
Puna konkrete zë pjesën më të madhe të kohës dhe ndahet në disa faza:<br />
1-Mësuesi u kërkon nxënësve që të argumentojnë pse janë pro ose kundër çështjes duke i<br />
shënuar argumentet në një organizues grafik;<br />
2-Nxënësit do t`i shkëmbejnë mendimet në grupe dyshe dhe katërshe.<br />
3- Klasa do të pozicionohet në dy grupe, ku nxënësit do të përcaktojnë pozicionin e tyre.<br />
4-Bëhet një raportim para klasës për arsyet që janë pozicionuar pro ose kundër çështjes<br />
1- Për çdo mendim caktohet një kufi kohor prej një minute dhe vendoset bashkërisht<br />
numri i paraqitjeve që do të pranohen për dy pozicionet;<br />
2- Në fund mësuesi jep mendimin e tij për grupin që dha arsyet më bindëse;<br />
3- Vendosja e materialeve të punuara në portofolin e nxënësit ku ruhen punimet vjetore<br />
të tyre.<br />
Vlerësimi i punës mund të bëhet në grupe të vogla nxënësish duke pasur parasysh disa<br />
kritere :<br />
1-saktësinë në argumentet e përdorur dhe analizën e informacioneve<br />
2-prezantimin e arsyetimeve duke përdorur një gjuhë të pastër, të qartë, me terma gjeografike<br />
33
Kreu<br />
5<br />
Rajonet gjeografike<br />
Mësimi 5.7<br />
Popullsia,vendbanimet dhe ekonomia<br />
e Rajonit Perëndimor<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
- të evidentojnë karakteristikat kryesore të popullimit të këtij rajoni, me fokus<br />
të veçantë rritjen e shpejtë të popullsisë dhe ndryshimet strukturore të saj;<br />
- të analizojnë urbanizimin e shpejtë të këtij rajoni dhe rrjedhojat e tij;<br />
- të vlerësojnë diversitetin e hapësirave të prodhimit bujqësor e industrial,<br />
sektorit terciar, rrjetin e transportit dhe rolin e tij në prirjen e organizmit<br />
të ri hapësinor të rajonit.<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Kllaster 5 minuta<br />
R Ditari dypjesësh 30 minuta<br />
R Kllaster 10 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: Hartën ekonomike të Shqipërisë<br />
dhe hartën e pasurive minerale të Shqipërisë etj<br />
ZHVILLIMI<br />
Evokimi (Kllaster)<br />
Në këtë fazë të mësimit zhvillohet një kllaster në lidhje me çështjet e<br />
mëposhtme:<br />
- Cilat janë karakteristikat e popullimit të këtij rajoni që nga lashtësia deri sot?<br />
- Cilat janë tiparet e migrimit të popullsisë?<br />
- Cilat janë tiparet e vendbanimeve të këtij rajoni?<br />
- Cilët janë faktorët natyrorë dhe shoqërorë që kanë favorizuar zhvillimin<br />
ekonomik të Rajonit Perëndimor?<br />
- Cilët është struktura e ekonomisë së rajonit?<br />
Nëpërmjet këtyre pyetjeve i jepet përgjigjeve për ekonominë e Rajonit<br />
Perëndimor.<br />
34
Realizimi i kuptimit (Ditari Dypjesësh)<br />
Në vijim mësuesi e ndan klasën në grupe e<br />
u shpjegon nxënësve detyrën e cila konsiston<br />
si më poshtë:<br />
Brenda grupit nxënësit ndahen në çifte<br />
(1,2)(3,4) (5,6) (7,8). Kjo ndarje korrespondon<br />
me ndarjen e pjesëve në tekst. Secili nga çiftet<br />
lexon e i thotë shokut idetë. Të gjithë së<br />
bashku diskutojnë idetë e tyre në grup. Një<br />
anëtar i grupit paraqet idetë e detyrën e<br />
realizuar përpara klasës. Këtu është vendi që<br />
mësuesi të ndërhyjë për të shpjeguar idetë e<br />
konceptet e paqarta.<br />
Çështjet kryesore<br />
- Analiza e tipareve të popullsisë.<br />
- Cilat janë tiparet e vendbanimeve?<br />
-Cilat janë tiparet e migrimit?<br />
- Përse bujqësia është dega bazë e ekonomisë?<br />
- Cili është roli i sektorit të tretë në rajon. Po<br />
perspektiva e tij cila është?<br />
Reflektimi (Kllaster)<br />
Në fazën përmbyllëse të orës së mësimit, mësuesi u thotë nxënësve që idetë<br />
e tyre për strukturën e ekonomisë së Rajonit Perëndimor t’i hedhin në kllaster.<br />
Struktura ekonomike e<br />
Rajonit Perëndimor<br />
Ekonomia<br />
bujqësore<br />
Degët<br />
Industria<br />
Degët<br />
Sektori i tretë<br />
Degët<br />
Detyrë<br />
Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë të Rajonit Perëndimor<br />
degët e ekonomisë së zhvilluar.<br />
35
Mësimi 5.17<br />
Ekskursion mësimor<br />
Vizitë në një qendër qytetare ose fshatare me vlera<br />
natyrore ose kulturore”<br />
5<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
1- të diskutojnë rreth trashëgimisë së pasur natyrore e kulturore të këtij<br />
rajoni dhe rëndësinë e veçantë të kësaj trashëgimie për zhvillimin e<br />
turizmit;<br />
2 -të nxjerrin përfundime në përputhje me shkallën e njohurive të<br />
fituara;<br />
3-të përdorin një gjuhë të pastër të termave gjeografike.<br />
Qëllimi: të njihen me trashëgiminë natyrore ose kulturore të Rajonit Juglindor.<br />
Përshkrimi:<br />
Mënyra më e mirë për t’u njohur me karakteristikat urbane/rurale të<br />
një qyteti/fshati është t’i shikoni vetë ato. Për këtë organizoni një ekskursion në<br />
një qytet/fshat që është i ndryshëm nga ai ku jetoni ju. Përpara se të niseni në<br />
ekskursion mundohuni të gjeni material të shkruar nëpër libra ose në internet rreth<br />
vendbanimit ku do të shkoni. Lexoni për historinë e formimit të atij vendbanimi,<br />
planet urbanistike, infrastrukturën, pasuritë natyrore, popullimin, zhvillimin<br />
ekonomik etj.<br />
Gjatë ekskursionit shikoni me vëmendje shtrirjen e qytet/fshatit,<br />
arkitekturën, peizazhin e qytetit, pjesët e vjetra dhe të reja të qytet/fshatit, objektet<br />
industriale/bujqësore, ndotjen ose shkatërrimin e tokës, kaosin ose rregullin urban,<br />
etj dhe bëni komente.<br />
Dalloni mjedisin natyror nga mjedisi artificial dhe komentoni ndikimin e<br />
njeriut në ndryshimin e mjedisit natyror. Shikoni me vëmendje ndërtimet e reja<br />
urbane ose ato fshatare dhe dalloni nëse janë bërë me plan urbanistik apo jo.<br />
Shikoni me vëmendje gjendjen e infrastrukturës rrugore të<br />
atij vendbanimi dhe mundohuni të kuptoni nivelin e urbanizimit të atij<br />
vendbanimi. Shikoni me vëmendje ndotjet e mjedisit (ajrit, ujit dhe tokës) dhe<br />
mundohuni të gjeni burimet e ndotjes së tyre. Mundohuni të jini të vëmendshëm<br />
dhe ta shikoni qytet/fshatin me syrin e një kritiku. Mbani shënime për gjërat më<br />
interesante, që do të zbuloni gjatë këtij ekskursioni.<br />
Udhë të mbarë!<br />
36
Mësimi 5.20<br />
Popullsia, vendbanimet dhe zhvillimi<br />
ekonomik i Rajonit Jugor<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
- të evidentojnë tiparet e veçanta humane dhe demografike të Rajonit Jugor;<br />
- të evidentojnë tiparet ekonomike të këtij rajoni.<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Brainstorming 5 minuta<br />
R Leksion i avancuar 30 minuta<br />
R Esse 10 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: të dhëna nga INSTAT-i, OJF etj.<br />
ZHVILLIMI I MËSIMIT<br />
Evokimi (Brainstorming)<br />
Mësuesi me një brainstorming individual merr ide për problemet e mëposhtme:<br />
- Renditni disa tipare të popullsisë së Rajonit Jugor?<br />
- Cilat ishin motivet e migrimit të hershëm të popullsisë së rajonit?<br />
- Cilat janë degët e ekonomisë së këtij rajoni?<br />
Pasi dëgjohen përgjigjet e nxënësve, disa prej tyre shkruhen në tabelë dhe<br />
mësuesi përzgjedh ato që kanë lidhje me temën e re.<br />
Realizimi i kuptimit (Leksion i avancuar)<br />
Pjesa e parë e leksionit. Në fillim mësuesi i përgatit nxënësit për aktivitetin<br />
duke u treguar temën e leksionit dhe objektivat e tij. Mësuesi e ndan klasën në<br />
grupe me numër çift. U shpjegon detyrën, pra ata duhet të hartojnë një listë mbi<br />
gjithçka dinë rreth kësaj teme. Pas një kohe prej (4-5minutash) mësuesi u kërkon<br />
dysheve tua tregojnë punën e tyre shokëve.<br />
Mësuesi shkruan në tabelë idetë e dhëna nga nxënësit dhe u tërheq vëmendjen<br />
mbi problemet që trajton, që ata vetë i kanë listuar më parë. Mësuesi i nxit nxënësit<br />
të flasin lirisht rreth temave të prezantuara dhe u bën shpjegimet përkatëse.<br />
Bëhen pyetjet:<br />
- Përse themi që ky rajon dallohet për popullim të hershëm?<br />
- Përse rajoni dallohet për vazhdimësi të popullimit?<br />
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.<br />
37
Pjesa e dytë e leksionit lidhet me strukturën e popullsisë dhe të vendbanimeve<br />
të rajonit Jugor. Nxënësve u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:<br />
- Si paraqitet shpërndarja e popullsisë së rajonit?<br />
- Cila është struktura e vendbanimeve të këtij rajoni?<br />
- Përse themi që ky rajon dallohet për ndjenja të fuqishme kombëtare?<br />
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.<br />
Pjesa e tretë e leksionit lidhet me problemet e ekonomisë të rajonit. Nxënësve<br />
u kërkohen 2-3 ide në lidhje me këto probleme:<br />
- Cilat janë degët e ekonomisë më të zhvilluara në këtë rajon?<br />
- Cilat janë perspektivat ekonomike të këtij rajoni?<br />
Diskutohen 2-3 minuta në grup. Paraqiten idetë e grupit para klasës.<br />
Më pas mësuesi bën krahasimin e ideve që kanë dhënë nxënësit nga informacionet<br />
paraprake që ata kishin me idetë që trajtohen në temën e re, si dhe bën<br />
shpjegimin e problemeve të paqarta, duke plotësuar edhe ndonjë informacion të ri.<br />
Reflektimi (Ese)<br />
Në fund të orës mësuesi u kërkon nxënësve të shkruajnë një ese 10 minuta me<br />
temë: “Si e parashikoni perspektivën ekonomike të Rajonit Jugor?”<br />
Detyrë<br />
Nxënësve u kërkohet që të plotësojnë në hartën-skicë qendrat më të rëndësishme<br />
ekonomike të Rajonit Jugor.<br />
38
1<br />
Mësimi 5.22<br />
Në përfundim të<br />
mësimit nxënësit<br />
do të jenë të aftë:<br />
Republika e Kosovës<br />
- të përshkruajnë Republikën e Kosovës si një rajon gjeografik me<br />
kufi të qartë natyror dhe politik, veçori specifike fiziko-gjeografike,<br />
demografike dhe ekonomike.<br />
Struktura e mësimit:<br />
E Brainstorming 5 minuta<br />
R Terma paraprake 25 minuta<br />
R Rrjeti I diskutimit 15 minuta<br />
Burimet (Mjetet)<br />
Për këtë temë mësuesi mund të shfrytëzojë: hartën fizike dhe politike të Kosovës,<br />
hartën fizike dhe politike të Ballkanit, atlas gjeografikë etj.<br />
ZHVILLIMI<br />
Evokimi (Brainstorming)<br />
Me anën e Brainstorning nxënësit do të listojnë faktorët që e bëjnë të<br />
rëndësishme pozitën gjeografike të Kosovës.<br />
Roli i pozitës<br />
gjeografike të<br />
Kosovës<br />
Realizimi i kuptimit (Terma paraprakë)<br />
Jepen pesë terma paraprakë: Pozicion gjeografik, Rrafshi i Dukagjinit, Rrafshi<br />
i Kosovës, gjenocid dhe minierë.<br />
Duke u nisur nga këto terma nxënësit do të formulojnë individualisht nga një<br />
fjali për çdo term, por që të kenë lidhje mes tyre. Shkruhen disa variante të fjalive<br />
në tabelë.<br />
P.sh.<br />
- Kosova ka pozitë qendrore në Ballkan.<br />
- Rrafshi i Dukagjinit, njësi fizike perëndimore.<br />
- Rrafshi i Kosovës, njësi fizike lindore.<br />
39
- Gjenocidi serb ka fuqizuar ndjenjat kombëtare.<br />
- Kosova miniera e “artë” e ish-Jugosllavisë.<br />
Para leximit të tekstit nxënësit njihen me objektivat që duhet të arrijnë gjatë<br />
leximit të tij: Krahasimi i pjesës së nxënësit, me pjesën e librit. Kjo do të realizohet<br />
me lexim individual nga ana e nxënësve.<br />
Më pas ata diskutojnë rreth pyetjes së mësuesit:<br />
- Çfarë është e re në pjesën e librit, të cilën ju nuk e keni përmendur në krijimin<br />
tuaj?<br />
Reflektimi (rrjeti i diskutimit)<br />
Në këtë fazë përdoret teknika e rrjetit të diskutimit:<br />
Argumente pro A ka Kosova rol kyç Argumente kundër<br />
në politikën<br />
mbarëshqiptare<br />
Nxënësit punojnë individualisht në fletoret e tyre për të dhënë argumente pro<br />
ose kundër pyetjes së drejtuar. Më pas grupohen sipas argumenteve dhe u kërkohet<br />
që të ballafaqojnë argumentet e përdorura në favor të idesë së tyre.<br />
Detyrë<br />
Sipas njohurive që fituan nxënësve u kërkohet që të bëjnë një shkrim të<br />
shkurtër ku të shpjegojnë shkaqet që çuan në fitoren e Pavarësisë së Kosovës,<br />
pas vitit 1990.<br />
40