Intervistë me gastronomin e suksesshëm nga fshati Binçë Jozef Sebaj

Nga Kosova e jonë e dashur, nga populli ynë, nga vendi, famullia dhe fshati ynë kemi
njerëz të zotët, njerëz puntorë dhe të sukseshëm, prandaj duhet mos ti harrojmë ata
sepse në heshtje e qetësi kontribuan dhe kontribuojnë shumë në jetën e tyre në
përgjithësi për shoqërinë tonë. Ndihmuan shumë në kohë e rrethana të ndryshme.
Kështu që vetëm duke mos harruar mirësinë, afërsinë dhe sukseset e tyre të cilat na
gëzojnë gjithë ne, në një mënyrë arrijmë tiu falenderojmë. Një ndër të suksesshmit
që me punën e vet e të familjës së tij arriti shumë, është edhe bashkëbiseduesi i
radhës.
Intervistë me gastronomin e suksesshëm nga fshati Binçë
i cili tash e dy dekata, së bashku me familje, jeton e punën në
Gjermani, në një vend të bukur të quajtur Bargteheide afër
Hamburgut.
JOZEF SEBAJ-SOPI
Luigj Sopi; z. Jozef ju lutem të na tregoni diç rreth biografisë suaj?
Jozef Sebaj-Sopi; Unë jam i lindur me; 14. mars 1965 në Shkup nga prindërit Ndue dhe Gjylë
Sebaj, lind, Gjergji. Pse, i lindur në Shkup do pyeste ndokush, shih Maqedonia me kryeqytetin e
saj Shkupin aso kohe ishte republikë e ish federatës Jugosllave, në të cilën federatë bënte pjesë
edhe Kosova, dhe meqë prindërit e mi para meje kishin tre fëmijë të cilët nuk kishin mbijetuar e
në frikë se mos të ndodh më e keqja edhe kësaj radhe, prindërit e mi kishin vendosur që unë të
lindem nën mbikqyrje më të madhe mjekësore në Shkup /Maqedoni/ pasi që Shkupi ishte qytet
me një mjekësi më të zhvilluar dhe pasi ishte qytet afër vendlindjes sime Binçës diku afër 50 km,
atëherë prindërit kishin vendosur dhe ato ditë gjindeshin aty ku edhe u linda unë, por të ceki se
atëkohë edhe baba im punonte në Shkup. Kështuqë, vendlindja ime është Shkupi por mos të
harrojmë se në histori ky qytet edhe ishte qytet shqiptar, kështuqë asgjë nuk ka të bëjë me
rastësi.
Luigj Sopi; Çka mund të veçoni nga fëmijëria e juaj? A kishit atëherë fëmijëri të lumtur?
Jozef Sebaj-Sopi; Lirisht mund të them se neve si fëmijë patëm një jetë shumë të lumtur, unë
përsonalisht isha fëmija i parë dhe doemos prindërit më kqyrnin, kujdeseshin dhe më donin
pamasë. Thuajse të gjithë në fshatin tonë Binçë kishim në përgjithësi një fëmijëri të mirë e të
lumtur pasi që gjithë moshatarve të mi iu punojshin prindërit kush në shtetin e atëhershëm
Jugosllav e kush në perëndim dhe ishin ato ditë të lumtura për gjithë ne, ishin ditë që nuk
harrohen e që me mall i kujtoj. Politika ishte larg popullit të rëndomtë. Kujtoj shumë shok të
jetës fëmijërore dhe çka është më interesante se të gjithë ne, edhe pse ishim mjaftë fëmijë në
fshat, ishim të edukuar mirë dhe kalonim sikur të ishim të një familjeje. Ne në familje kishim një
standart të mirë mesatar jetësor meqë baba im që nga lindja ime e disa vite më vonë ishte me
punë të përkohëshme në perëndim si Gjermani, Francë e më vonë edhe në Austri, kështuqë
gjithçka që na nevoitej për një jetë të mirë dhe normale atë edhe kishim. Lirisht mund të them
se gati të gjitha dëshirat gjithnjë mu plotësonin edhe pse nënën pak e kishim të rrept por shumë
të drejtë, prapë atë edhe pse tani gjindet në jetë të pasusur unë nga zemra e faljenderoj që na
edukoi mirë, që na mësoi të nderojmë dhe respektojmë të moshuarin, me një fjalë i jam
mirënjohës edhe për dhënien e shprehisë së punës, sepse nga unë e më vonë fëmijtë tjerë
gjithmonë kërkonte shumë. Si gjithë fëmijët tjerët të fshatit që nga vogëlia /fëmijëria e hershme/
neve ruanim nga një apo dy lopë sa kishim, dhe ajo ishte kënaqësia e jonë fëmijërore kur më të
rriturit e më të moshuarit na merrnin me vete për ruajtje të bagëtisë. Sa kënqësi ishte të dalësh

në ato fusha e male mbi fshatin tonë të bukur, e verave të nxehtë siç dinë të bëhen tek ne, të
laheshim të gjithë së bashku në lumin tonë që kishim afër e kalon nëpër fshat. Gëzim i madh
ishte e shtuna dhe diella kur gjithë së bashku u bënim dhe ruanim bagëtin të tërë ditën, e ku
loznim e shetiteshim nëpër male e fusha të tërë ditën thuajse, me mallëngjim e kujtoj atë kohë.
Meqë isha fëmija i parë unë hetoja se edhe të afërmit dhe farë e fisi si dhe fqinjët më përkrahnin
pandërpre e më donin shumë.
Luigj Sopi; Shkollën e fillore e vijuat në fshat?
Jozef Sebaj; Po, unë shkollën fillore katër vjeçare e ndjeka në fshatin tim. Ajo ishte një shkollë
e vjetër e ndërtuar në rrënjët e Kalasë Binçës, në dalje të fshatit rrugës për Tanushë, Debellde e
Buzevik, pra drejtim kah kufiri Kosovë-Maqedoni, ishte shkollë e ndërtuar me gur të gdhendur,
dhe e rrethuar me një murë nga guri. Sa kënaqësi kur dilnim e loznim të gjithë së bashku djem e
vajëza, ne nxënës e mësues/e. Në Shkollë ishim të gjithë fëmijtë e Binçës dhe lagjës Shushk me
të cilët ishim sikur vëllezër të një familje. Në mesin tonë nuk kishte farë dallimi kush se çka
është, apo ndasi fetare asesi, apo kush është më i pasur apo i varfër, jo këtë nuk e hetonim e as
që na bënte përshtypje, ndiheshim të gjithë njejt dhe të barabartë. Ne gjithë jetonim jetë të
lumtur e gazëmore. Por, unë e pranoj se nuk e desha edhe aq shumë mësimin, gjithnjë e më
tepër më tërhiqte ndonjë punë e vogël, ndonjë mjeshtri… Po, vizatimin e doja që nga fëmijëria
dhe për këtë më donte mësuesja e cila dha kontribout të madh në arsimimin dhe edukimin tonë,
më kujtohet ajo quhej mësuesja Huma nga Kabashi, një mësuese shumë e dashur dhe afërt, një
zonjë në kuptimin e plotë të fjalës, e më vonë edhe arsimtarët donin dhe adhuronin talentim tim
për vizatim. Pas përfundimit të shkollës fillore katër vjeçare unë ndjeka edhe katër vjetë të
shkollës fillore në Viti pasi që në Binçë ishin vetëm klasët nga e para deri në të katërtën kurse
katër të tjerat dhe gjimanazi ishin në Viti, jo edhe fortë larg fshatit tonë, dmth diku një kilometer
e gjysmë larg. Kështu unë dhe bashkëmoshatarët e mi siç ishin; Kristë Sopi/tani jeton në Kroaci/,
Nue Gjergjie /jeton në Slloveni/, Gjon Zefiqi, Vera Pjetri, Dile Simani e shumë të tjerë nga
Shushkët dhe Kabashi, vazhduam edhe katër vite të shkollës fillore në Viti. Dhe ato i mbarova në
vitin 1978. Më kujtohet fare mirë se sa të lumtur ishim kur nga fshati për çdo ditë niseshim të
gjithë së bashku për në shkollë, çdo mëngjes kishim zakon të thirrnim njëri tjetrin e kështu
thuajse të gjithë që nga Binça, pastaj Kabashi e deri në Viti u bënim thuajse më se 20 fëmijë të
cilët shkonim e u kthenim së bashku nga shkolla ku gjatë rrugës thuajse përditë sa humorin e
momente komike bënim. Ishin ato ditë të lumtura ku me gëzim pritnim ditën e nesërme për të
shkuar në shkollë. Në rregull, unë jo që e doja fortë mësimin, por e doja shoqërinë aq sa edhe
shumë nga arsimtarët e mi edhe pse nga mosha kuptohet ata shumë më të vjetër, më të
moshuar se unë, prapë në një mënyrë me ta kisha më tepër miqësi se sa ai raporti arsimtarnxënës…
Pranë, mësimit gjithnjë ishim të angazhuar në punë të shtëpisë, në ndihmë prindërve.
Kuptohet meqë isha edhe më i madhi në familje edhe përgjegjësia dhe punët më takonin mua si
fëmijë më i madhi. Gjithnjë dëshiroja ti dilja në ndihmë babës i cili shkonte në fusha, në mal e ku
i isha gjithnjë në shoqërim. Gjersa më kujtohet se nëna gjithnjë iu thoshte grave tjera, sa më
ndihmon Zefi në punë shtëpiake vetëm ka mbetur edhe të më bëjë bukë e pite… /këtë që e bëra
dhe mësova më vonë si zanat/.
Luigj Sopi; Pas shkollës fillore vazhduat gjimnazin?
Jozef Sebaj-Sopi; Jo, unë mezi prita të përfundoj shkollën filllore të cilën e mbraova diku pak
pa i mbushur të katërmbëdhjetat. Tashmë baba kishte një kohë që ishte larguar nga perëndimi
dhe ishte punësuar në Viti në ndërmbarrjen komunale “Univerzal”. Ai kishte lënë punën e
përkohëshme në perëndim me inzistimin e nënës sime dhe nën preteks se nuk dëshiron ti tretë
fëmijtë në perëndim. Kështu tanim edhe ishim familje shumëantarshe sepse prindërit e mi pos
meje Zoti i kishte begatuar, pasuruar dhe iu kishte dhuruar edhe gjashtë fëmijë tjerë. Unë siq
thash isha fëmija më i madhi nga gjashtë vëllezër dhe një motër. Prandaj, jo se nuk pata kushte
për vazhdimin e shkollimit por disi nuk pata dëshirë të vijoj më tutje shkollimin dhe disi atë kohë
ishte edhe si në modë të shkohej në Shkup ku punohej në furra dhe fitohej. Mirëpo, pasi gjithnjë
mu duke se kishte gjithnjë e më shumë nevoj ti dilja një krah e ndihmë babës tim, unë qysh në
moshë të re, mos të them fëmijërore vendosa të shkoj në Shkup kështuqë sikur shumë

ashkëfshatar e të rinjë tanë të mësoj zanat e të punoj në furrë ku edhe pagohej kogjo mirë në
atë kohë. Dhe në marrëveshje me prindër unë shkova, apo më mirë të them, mua më mori burri
i tezës sime Franë Pjetri i cili kishte kohë që jetonte me familje në Shkup. Kështu unë qysh në
moshë ende pa i mbushur katërmbëdhjet vjet fillova të punojë në furrë më saktësisht të mësoj
zanatin e bukëpjekësit, e në veçanti dhe saktësisht përgaditjen dhe hapjen e burekut si dhe
përgaditjen e gjërave tjera ushqimore.
Luigj Sopi; Juve shumë i ri u larguat nga vendlindja? A patët vështirë që thuajse ende fëmijë të
jetoni e punoni larg familjes në një qytet të madh siç ishte dhe është Shkupi?
Jozef Sebaj-Sopi; Jo, sepse isha në vendlindjen time, pak shaka. Shih unë në Shkup punoja
me burrin e tezës dhe tek ai banoja, kështu atyre edhe sot iu jam mirënjohës që më pranuan
dhe u kujdesën për mua sikur të isha bir i tyre. Dhe e dyta thuajse çdo vikend apo çdo të dytën
javë isha dhe qëndroja dy-tre ditë në familje, kështuqë edhe nuk e kisha aq rënd e sidomos kur e
mendojsha marrjen e pages në atë moshë shumë të njomë. Por, pasi e mora zanatin shumë
shpejt, unë nuk qëndrova më tepër /gjashtë apo shtatë muaj/ në Shkup, por me migjën tim
Nikollën /vëllaun e babës që atë kohë punonte në Zarë të Kroacisë ku paguheshin puntorët më
shumë /dhe disa kusherinjë tjerë vendosa pas disa muaj qëndrimi në Shkup tani të shkoj në Zarë
të Kroacisë për të punuar/. Ja, pra nga Shkupi shqiptar edhe në Zarë arbreshe dmth bashkë me
shqiptar, sepse e dimë se në këtë qytet jetojnë shumë bashkëkombas tanë, pra arbreshët e
Zarës të shpërngulur qysh moti në këtë vend. Por, kishte edhe mjaftë shqiptar tjerë këtu me
dyqanet e tyre, në veçanti Hasjan nga Zymi si bukëpjekës të dëshmuar, e siç kishte edhe anë e
mbarë ish jugosllavisë. Kështu, unë qysh kah fillimi i vitit 1979 isha në Zarë në këtë qytet të
bukur bregdetar. Në fillim dy apo tre muaj punova në një furrë si bukëpjekës e më pas gjeta një
punë në embëltorën “Pionir” ku punova si burekgji te një shqiptar yni nga Tetova me emër
Murat. Dhe vërtet aty punova një vit e disa muaj dhe u ndjeva sikur të isha pranë familjiarve të
mi dhe këtu përvetësova dhe përsosa edhe më tepër zanatin tim meqë tetovarët njihen si
mjeshtër të mirë të burekut dhe embëlsirave tjera. Kalova shumë mirë, ai paguante mirë dhe
ishte njeri shumë puntorë, njeri familjiar dhe i drejtë.
Luigj Sopi; Pasi cekët më parë se hetuat nevojën që ti dilni në ndihmë familjes, më thuani se a
arritët këtë ta bëni sa punuat në Shkup e tanimë në Zarë?
Jozef Sebaj-Sopi; Shih të gjithë ne /së paku ata që i njihësha unë/ punonim për familjet tona.
Të gjitha parat kuptohet i dërgonim për çdo muaj në shtëpi, sepse neve edhe nuk kishim nevoj
të harxhonim pasiqë të tëra shpenzimet na i hiqte shefi, pronari i dyqanit, dmth banesën,
ushqimin e gjërat tjera. Pastaj më duket se në atë kohë sikur të ishte traditë apo edhe të bënim
garë /garonim/ neve të rinjët mes veti /e ishim mjaft aty/ se kush po dërgon më tepër para në
shtëpi. Në një mënyrë ndienim kënaqësi, pasi kishim mundësi, kur dërgonim pagën mujore apo
edhe pritnim e bënim dy muaj /kinse më shumë/ dhe pastaj të gjithat i dërgonim në shtëpi
familjes. Ishte kënaqësi të punosh e fitosh në atë moshë por në anën tjetër edhe dëmë i madh
në anën tjetër pasi gjenerata ime nuk i dha shumë rëndësi shkollimit, nuk e di pse ndodhi kjo
kështu, por shumica e të rinjëve tanë, bashkëmoshatarve të mi më tepër mori rrugën e gyrbetit
dhe të fitim të “parakohshëm” kurse në masë e anashkaloi arsimimin e pa të cilin e hetoja
gjithnjë e më shumë se ishte vështirë të depërtohet e të jesh siq themi dukushi.
Tanim në fillim të viteve të tetëdhjeta pas një vit e gjysmë pune në Zarë, disa familjiar të mi
/Ndue dhe Zef Marku/ duke parë se me zanat të tillë ka përfitime, vendosën që edhe ata /në
Kosovë punonin zdruktar/ të hapin një dyqan bureku në Zagreb, kështu që më lutën dhe kupohet
unë pranova të punoj me ta. Tani thuajse bëja një qark anë a mbarë jugosllavisë. Në Zagreb me
bashkëfshatëarët e mi isha kuptohet si në familje, punonim e jetonim bashkë. Punët shkonin
mirë dhe fitimi ishte i mirë. Në ndërkohë unë sa punoja në Zagreb, ku tashmë isha edhe më afër
familjes, sepse gjithnjë dikush shkonte e vinte nga Kosova meqë Zagrebi atë kohë ishte qendër e
madhe dhe qarkullonin shumë bashkëkombas tanë /kështu që kishim komunikim më të mirë me
familje/, dmth gjatë qëndrimit tim në Zagreb në ndërkohë punoja dhe regjistrova shkollën e
mesme profesionale ushqimore dhe atë me suksesë mbarova e më pas dhash edhe lejën për
ndjekje të automjetit për të cilat isha shumë i lumtur. Ishin këto vite kur hetohej jo edhe

disponim i mirë ndaj shqiptarve të kosovës, meqë me vdekjën e Titos filluan edhe demostratat e
vitit 1981 dhe kërkesat e tona për liri dhe barazi në ish jugosllavi. Atë kohë dmth ishin vitet e
tetëdhjeta e unë me mish e shpirt kontribuoja dhe ndihmoja familjen në Binçë kur tash edhe
motra e vëllezërit ishin më të rritur por dhe nevojat më të mëdha sepse punonte vetëm baba im
dhe unë. Ndihmoja tani aq sa kisha mundësi edhe vëllaun tim i cili atë kohë ishte në shkollën e
mesme klasike në Suboticë.
Luigj Sopi; Është kënaqësi të shpalosim një jetë aq të bujshme tuajën! Na thuani a qëndruat
gjatë në Zagreb?
Jozef Sebaj-Sopi; Unë në Shkup isha disa muaj, në Zarë gati një vit e gjysmë, dhe tani në
Zagreb prej vitit 1980 dhe këtu qëndrova deri kah fundi i vitit 1985. Pasi që në ndërkohë e tani
isha i fejuar, dhe vitin 1985 u martova me bashkëshorten time Marinë, kështu që punova edhe
pak në Zagreb e me ndërprerje deri më 1986, kur ndërkohë baba im me lidhjet e veta kishte
siguruar një vend në Viti për hapje të një dyqani për mua. Unë pasi u martova vendosa pas disa
muaj me ndërprerje që punova në Zagreb, të kthehem në Viti, ku kisha tashmë së fundi një vend
dhe pas një rrugëtimi të gjatë disa vjeçar nëpër botë siç thuhet atëherë, ja tani edhe ta kam
lokalin tim në oborrin e shkollës fillore me këtë të realizohet ëndërra ime e kahmotshme. Deri sa
nuk rregullova dyqanin punova në ndërmarrjen e babës tim për disa muaj apo thuajse një vit si
vozist /vozitja në traktor për grumbullimin e mbeturinave nëpër qytet/. Kjo ishte punë deri mos
të hapi dyqanin. Dhe gëzimi im i madh ishte viti 1986 kur së fundi arritëm me shumë mund të
realizoj ëndërrën time shumëvjeqare e të hapi dyqanin tim, pra biznesin tim personal e familjiar.
Kuptohet ishte gëzim edhe i babës tim i cili sa isha jashtë Kosovës gjithnjë e më tepër brengosej
për mua dhe fatin tim sepse që nga vitet e 80-ta gjithë e dimë se filloi me të madhe të keqësohej
gjendja politike tek ne, kështu ai dëshironte të më ketë sa më afër familjes tanimë edhe si i
martuar, ku vitin 1985 Zoti më dhuroi edhe vajzën time, fëmiun e parë timin, Prenën. Kështuqë
në një mënyrë hapja e dyqanit ishte gëzim për mua, gëzim për babën tim e gëzim për mbarë
familjen, në një mënyrë gëzim e tanimë edhe nevoj meqë vëllezërit ishin duke u rritur dhe
kuptohet në të ardhmën edhe të pa punë, kështuqë në dyqan shihnim perspektivën dhe të
ardhëm e familjes. Deshti Zoti dhe vitin 1986 hapa dyqanin tim, ëmbëltore, të cilin e emërova
poashtu me emërin “Pionir” meqë lokali edhe ishte në oborrin e shkollës por edhe për të
përkujtuar ditët e mira në Zarë e pash të udhës që ta quaj ashtu. Këtu punova në fillim me
motrën time, më pas mu bashkangjitë edhe vëllau Kola e pasi punët shkonin mirë dhe kishim
fitim të mirë e punë të mjaftueshme /sepse ushqimin e bartësha edhe në disa punkte e shkolla
tjera/ unë në dyqan angazhova edhe puntorë tjerë nga fshati im. Kaluam kohë të mira por me
rreziqe të cilat dita ditës shpeshtoheshin, sepse gjendja gjithë shkonte e keqësohej dhe sipas
okupatorit tonë shumëshekullor ata pikërisht rrezikun më të madh e shinin nga shkollat dhe
objektet tjera për rreth tyre. Dyqani im ishte vendi më i preferuar për takimet e arsimtarve dhe
antarve tjerët të partisë në atë kohë më të madhe LDK, pra u bë qerdhe për mbeldhje të
arsimtarve për çka i përket organizimeve të ndryshme në mbrojtje të qenies dhe kulturës sonë
shqiptare. Këtu mbaheshin mbledhjet pasi në shkollë ishte kjo e pamundur. Nga kjo edhe dyqani
im ishte cak dhe sipas serbëve vend takim i “seperatistëve” dhe armiqëve të shtetit të
atëhershëm jugosllav. Iu rash në sy për shumë arsye, një pse lejoj të mbaheshin takime të
ndryshme politike, pastaj edhe më tepër ishte në shënjestër të pushtetarëve serb dyqani im
atëherë kur ndodhi helmimi masiv i fëmijve shqiptar nga ana e tyre. Ata filluan të akuzojnë
arsimtar shqiptar dhe me ta edhe mua si pronar dhe vëllaun tim Kolën, si kinse ne së bashku me
arsimtar helmonin apo shantazhonin helmimin e fëmijëve /propagandë/ dhe të cilët edhe i bartim
vet për shërim e mjekim në ambulancën e fshatit tonë të cilën e mbanin motrat e nderit në
Kishën e shën Antonit në Binçë. Ishin këto ditë e vite të vështira për gjithë ne. Vite ku çdo
shqiptar akuzohej, maltretohej, rrahej e vritej për asgjë tjetër pos asaj që ishte shqiptar dhe që
dëshironte lirinë dhe barazinë e më vonë mëvetësinë. Kështu që duke parë këtë situatë e
gjendjen unë vendosa që më parë të largohem nga Kosova /një kohë pritja në Kosovë marrjen e
lejës së punës nga gjermania pasi kisha qenë atje dhe rregulluar disa letra të nevojshme/ e në
vend tim punën e vazhdoi vëllau im që tanim ishte bërë mjeshtër i mirë në punë.
Jeta është sfidë të cilën duhet sfiduar…

Luigj Sopi; Dhe këtë kohë ju vendosët ta braktisni Kosovën e të shkoni në kërkim të fatit të ri?
Jozef Sebaj-Sopi; Unë pas të gjithave pash se perspektivë dhe të ardhme njëherë për njëherë
nuk ka në Kosovë. Dhe vendosa të dal jashtë Kosovës meqë atë kohë ende kishim mundësinë e
levizjes pa viza. Me konsultimin e vëllaut tim e të familjes u drejtova për Gjermani. Dhe kuptohet
se nuk ishte lehtë edhe tani ta lë Kosovën /sidomos në situatë të tensiunuar gjithë e më tepër
dita ditës/, ta lë familjen time, të lë bashkëshortën time me fëmijë e të lë prindërit dhe vëlllezërit
të cilët ende kishin nevoj për mua atje. Por, pak disa vite më parë u sfidova edhe me një
problem tjetër. Vëllau ynë Marjani pati një fatkeqësi të rënd komunikacioni me pasoja për tërë
jetën, dhe e them se kjo fatkeqësi komunikacioni jo vetëm mua por mbarë familjen e fshatin e
bëri të jetë i pikëlluar, në një mënyrë rasti në fjalë na pikëlloi të gjithve pamasë. Kjo nuk ishte e
tëra që sjell jeta. Nuk shkoi as një vit nga kjo kur vëllaun tonë Augustini e mbyti rrufeja, e ai
ishte atëherë 12 vjeçar, ishte kjo tragjedi mbi tragjedi, por Zoti deshi e gjitha të jetë kështu. Jeta
është sfidë të cilën duhet sfiduar dhe duhet jetuar me lutje. Familja pas këtij rasti duke
falenderuar në rend të parë Zotin, më pas familjen e ngusht e të gjerë si dhe gjithë
bashkëfshatarët tanë që ishin pranë nesh disi arriti të tejkaloj këto ditë e momente të rënda.
Falë edhe vëllaut tonë i cili edhe pse i lidhur për karroce invalidore, moralisht ishte i fortë e atë
forcë, fuqi dhe energji e përqonte edhe në ne, nuk u dorëzua askurr por gjithnjë ishte motivim
dhe inspirim për gjithë ne, neve vazhduam të punojmë. Siç ceka, unë pikërisht vitin 1989 erdha
në Gjermani sakëtësisht në Hamburg, vend i panjohur për mua, ku nuk dija gjuhë por një e dija
dhe kisha njeriun e duhur ku isha plotësisht i bindur se nuk do mbasë në rrugë, dhe falë
bashkëfshatarit tonë të dashur dhe fortë të nderuar, gastronmit të parë nga fshati dhe rrethina e
jonë, gastronomit shumë të sukseshëm, një humanisti e bëmirësi të madh z. Gjon Tuniqit i cili
shumë të tjerë e në këtë rast edhe mua më priti e pranoj edhe sikur të isha i familjes tij, ku edhe
unë fillova të punoj ngapak tek ai. Aty mësova edhe më tepër punën e gastronomisë, mësova
nga jeta dhe përvoja e tij shumë. Z. Gjoni nuk mbante asfarë mshehtësie ndaj nesh,
komunikonte me ne, na mësonte mbi jetën dhe punë në gyrbet. Përvojat e tija jetësore,
komunikimi dhe afërsia e tij më ndihmonin mua dhe shumë të rinjë tjerë që punon tek ai. Ishte
aq i dashur dhe afërt saqë ishte kënaqësi të punohej tek ai. U krijua mundësi me ndihmën e
z.Gjonit që të punoj siç thoshim atëherë me letra tek një bashkëkombas i yni me emërin z. Halim
Bunjaku cili po këtë kohë hapte restaurantin e meqë atij i nevojitej një njeri me diplomë në këtë
lëmi, me ndërmjetësimin e z. Gjonit mua mu mundësua të jam puntorë i tij dhe organet
gjermane kuptohet se me diplomë adekuate edhe ma mundësuan punësimin te ai. Kështu pas
disa muajve u stabilizova në punë. Këtu shfrytëzoj rastin ti falenderohem edhe bashkëfshatarit
tonë, moshatarit tim z. Gjon Zefit i cili mu gjindë shumë në fillimin e punës dhe jetës sime këtu
në Gjermani /sepse ishte një kohë më të gjatë në gjermani dhe punë gastronomie/. Shihni sa i
përket punës unë e kisha ndoshta më lehtë se të tjerët pasi që thuajse punën e ngjajshme edhe
e kisha punuar më herët. Kështu që këtu falë z.Gjon Tuniqit dhe puntorëve tjerë vetëm sa
përsosa punën në gastronomi.
Vetëm ata që nuk dorëzohen do të ngadhnjejnë!
Luigj Sopi; Ju arritët nga një puntorë i thjesht /apo shef i vogël në Kosovë/ i cili në gjermani
erdhi shumë i ri, pa „lekë“, por që tani e thuajse gati dy dekada të jeni një gastronom i
sukseshëm, të keni restaurantin e juaj familjiar „Europa“ ku punoni me shumë suksese me
vëllezër e familjiar tuaj? Ku është fshehtësia e suksesit tuaj?
Jozef Sebaj-Sopi; Këtu nuk ka fshehëtsi, por punë, shumë punë natë e ditë për të patur
sadopak. Nga z. Gjoni dhe jeta ime e mëparme kam mësuar dhe kuptuar se pa punë dhe flijime
e sakrifica të mëdha nuk ka asgjë. Punova disa vite dhe më vonë mora edhe vet një restauarnt
me një bashkëvendas /bashkëpronar/ timin z. Milazim Qazimi, punuam pak së bashku por pasi
pamë se nuk shkonin punët ashtu siç menduam, vendosëm dhe u ndamë, kuptohet atij i takoi
restauranti meqë kisht financuar më shumë. Pas kësaj punova përafërsisht edhe dy vite te një
shqiptar i yni nga fshati Gusk, rrethina e Gjakovës, te z. Gjon Marku ku ndërkohë kisha marrë
edhe vëllaun Kolën në gjermani pranë vetit /pasi në Kosovë tanim punohej vetëm sa për të
mbijetuar në kushte pa kushte/, punuam së bashku. Punuam për veti e për familje të cilën e

kishim në Kosovë. Dhe kështu pas një kohe dmth afër katër viteve punë dhe nga ardhja ime,
arrita që edhe këtu të kam një restuarant të vogël me të cilin isha i lumtur dhe punova shumë.
Këtu tanim mendoja të krijoj ardhmërinë time dhe të familjes sime, pasi kushtet për jetë e punë
në Kosovë nuk kishte. Por, interesant se sa isha tani këtu, fletë arrestet për mua nuk kishin të
ndalur në Kosovë, ky ndoshta ishte edhe qëllimi i frikësimit tim apo edhe i të tjerëve që të
braktisim vendlindjen. Dalngadal me vëllaun tim punonim dhe fitonim, me kohë familja e jonë
pakësohej për ka numëri në Kosovë e rritej këtu. Erdhi edhe gruaja ime dhe më vonë edhe vëllau
im Pjetri e Leonardi, tanimë edhe këtu punonim të gjithë sbashku në harmoni e dashuri, dhe
punë kishte mjaftë, gjithnjë kam patur vetbesim në vete, gjithmonë e kam dijtë se krah i kam
vëllezërit /dhe disa miq/ dhe për këtë as që frikësohesha të hapja restaurant, kuptohet një dozë
frike egëzistonte dhe egziston në çdo njeri para ndonjë ndërmarje të hapit siç ishte ky i imi. Kur
pas të gjithave të ndodhi në Kosovë neve tani të gjithë familja ishim të stabilizuar në jetë dhe
punë në Gjermani. Unë ponoja me katër vëllezër të mi, ku edhe gjermanët na kishin lakmi si një
familje e madhe dhe puntore. Pash nevojën dhe pas kësaj hapa një restauarnt tjetër shumë më
të madh po në të njejtin vend në Bargteheide, tani kisha krijuaj besim e miqësi dhe kisha
musafirët e shumtë dhe të rregulltë.
Në ambientin e bukur të restaurantit „Europa“ musafir të shpeshtë janë edhe
klubi fudbolistik „St Pauli“ që garon në bundestliga /liga e parë gjermane
Luigj Sopi: Të ndalemi edhe pak në fillimet e ardhjës suaj në këtë qytet të vogël afër
Hamburgut? Si ju pranuan juve vendasit, gjermanët? A kishte atëherë dmth mendohet në vitet e
90 e këndej mjaftë bashkombas tanë në këtë rrethinë?
Jozef Sebaj-Sopi; Gjithë ne na pranuan mirë Gjermanët /por siç them unë këta nuk na pritën
me shampanjë, por puna e mundimshme e jona bëri që të jemi në sy të mirë të tyre/, mirëpo
duhet cekur se atëherë shumë pak gjerman dinin se në shtetin jugosllav ka shqiptar, ata nuk
dallonin shqiptar, kroat, malaziaz, maqedonas etj. por për ta gjithë ishin jugosllav. Kurse për
shqiptar dinin vetëm për shqiptar nga shteti Shqipëri. I pranuan mirë që nga kohërat e më
hershme /vitet e 60-ta e këndej/ sipas tyre jugosllavët /dmth shqiptarë, serbë, kroatët etj/ meqë
këta u treguan me kohë puntorë të mirë, njerëz të sjellshëm etj. Vetëm me senzibilizimin e
opinjonit të gjerë rreth problemeve në ish jugosllavi, që nga fillimi i luftërave në Slloveni, pastaj
Kroaci e Bosnjë e më vonë edhe disa vite para luftës në Kosovë që do të thot mesi i viteve të 90-
ta gjermanët kuptuan se kush çka është në shtetin Jugosllav dhe me këtë edhe kush janë
Shqiptarët nga Kosova. Me këtë kuptuan se ka Kosovë në të cilën jetojnë shumica dërmuese
shqiptar edhe atë të nënshtruar presionit, shtypjes dhe diktaturës serbo-sllave. U njohtuan me

shqiptar meqë me të madhe filloi edhe ikja apo spastrimi gradual i të rinjëve dhe strehimi i tyre, i
të rinjëve shqiptar në këtë shtet në të cilin kërkonin strehim e mbrojtje. Më vonë edhe politika e
bërë të vetën. Unë kur erdha në Bargteheide kamë qenë i katërti shqiptar që isha në këtë qytet e
rrethinë të saj. Kështuqë shumë shpejt e me keqësimin e gjendjes në Kosovë këtu erdhën me
qindra shqiptar, kështu që sot në Bergteheide ka me dhjetëra familje cilat janë shumë të mira
dhe të gjithë ne jetojmë e bashkëpunojmë një një harmoni dhe ambient vërtetë vëllazërorë,
gjithë janë familjiar dhe puntorë të mëdhenj. Një numër i madh i tyre ka blerë shtëpi e është
stabilizuar këtu. Se sa janë puntorë tregon edhe vet fakti sepse erdhën si azilkërkues e si gjithë
ne pa cent në xhep dhe shumë shpejt arritën të kenë dhe krijojnë pasuri dhe një mirëqenie
shumë të mirë.
Luigj Sopi; Ju si pronar i restaurantit mesiguri se keni patur puntorë shqiptar e ju keni ndihmuar
atyre?
Jozef Sebaj-Sopi; Unë në hoka them se në atë kohë, qela një hajm /vend strehim i
azilkërkuesve-shtëpi strehuese/ të vogël. Pata gjithnjë puntorë, djemt të ri e të mirë që punuan
te unë e të cilët i konsideroja sikur të familjes sime, po ashtu edhe silleshin ata vet. Por, gjithnjë
më tepër kam patur puntorë nga shqipëria pasi që konsideroja se ata kanë më tepër nevoj për
ndihmë. Se vërtetë shqipëria pas hapjes ishte vend i mjerushëm me skamje të madhe, kështuqë
nuk kam kthy kërkues pune nga shqipëria e pa e punësuar bile për një kohë të caktuar, dhe e
them se kam qenë shumë i kënaqur me punën e tyre, edhe pse nga fillimi u treguan jo edhe
puntorë si djemtë tanë nga Kosova.
Luigj Sopi; Ju personalisht por edhe si një grup i mirë shqiptarësh që ishit dhe jeni në Hamburg
e rrethinë kontribuat shumë e në mënyra të llojllojshme për Kosovën dhe shumë familje të
varfëra?
Jozef Sebaj-Sopi; Këtë pyetje duhet t’ia shtroni bajraktarit tonë Gjon Tuniqit, për këto qështje
e kemi lënë dhe kemi zgjedh një njeri të madh, një bëmirës të dëshmuar me kohë, një puntorë
dhe aktivist të shquar të çështjes kombëtare. Pa te asnjë nga ne nuk do ishim këtu dhe këta që
jemi sot. Neve kemi patur obligim vetëm të sillemi e të ndihmojmë atë çka ka kërkuar ai. Gjonin
e kemi patur në çdo takim, në çdo lloj tubimi e demostrate, në çdo lloj delegacioni dhe saherë që
ka kërkuar ai që të ndihmojmë ndonjë aksion, apo ndonjë gjë tjetër, neve me kënaqësi iu kemi
përgjigj ftesës, kuptohet me aq sa kemi patur mundësi. Kishim dhe ndienim obligim të
ndihmojmë vendlindjen tonë, njerëzit tanë. Me këtë rast falenderoj shumë e nga zemra Gjon
Tuniqi-n i cili nuk na la kurrë që të koritemi, ai jo vetëm se u kujdes për përparimin tonë, për
jetën dhe punën tonë, por ai u kujdes që ne të jemi gjithënjë sikur familje, të bashkuar e në
harmoni e dashuri mes veti, por na shtini në gjak edhe bëmirësinë dhe humanitetin. Ai na ka
zbardhur gjithnjë fytyrën ne kudo. Kudo u paraqit u prit dhe pritet me dashamirësi dhe është
prezent dhe i mirëpritur gjithnjë në çdo shoqëri. Ai u mundua shumë, sakrifikoi shumë, punoi
shumë, flijoi shumë dhe ndihmoi shumë e me këtë edhe ne besoj se iu gjindëm pasi në te pamë
dëshirën, vullnetin e kënaqësinë për të ndihmuar ata që më së shumti kanë nevoj. Neve ai na
lehtësoi shumë jetën dhe punën, nuk brengoseshim shumë, sepse e jona ishte vetëm mos ta
refuzojmë atë, por të japim atë që na kushton zemra e që na mundësojnë kushtet e për gjitha
tjerat kishim Gjonin që unë shpesh në hoka e quaj edhe kryetar të Hamburgut. Vërtetë ai është
njeri i madh dhe dashamirë e patriot, atëdhedashës i përbetuar. Jemi krenar e mburremi që në
mesin tonë kemi një njeri si Gjoni. Një njeri i papërtesës për të ndihmuar secilin që ka nevoj.
Luigj Sopi; Si e shini në perspektiv të ardhmen e familjeve tona në këtë rreth ku jetoni dmth
Hamburg e rrethinë dhe sa janë të gatshëm rinia që të kontribuoj për Kosovë?
Jozef Sebaj-Sopi; Edhe pse shumica nga ne jemi stabilizuar këtu, kemi punën dhe shtëpit tona
këtu, kemi arritur një standart dhe ekonomi të lëvërdishme familjiare, dhe e them se shumë
shpejt jemi integruar edhe ne edhe fëmijtë tanë shumë mirë në shtetin e shoqërinë gjermane.
Një më gëzon shumë se rinia e këtë e shoh edhe nga fëmijtë e mi /që kam tre, një vajzë Prena
Sebaj-Koliqi si dhe djemtë Gracian Sebaj, kimist e që punon sukseshëm në një ndërmarrje të

madhe dhe suksesshme dhe Kristian Sebaj /e fëmijtë e vëllezërve të mi, janë shumë të dhën pas
Kosovës, apo për shumicën e të rinjëve këtu për vendlindjen e prindërve e gjyshërve dhe
stërgjyshërve të tyre. A do të kthehen në Kosovë në këtë vështirë mund të jam i sigurt. Vështirë
sepse ata këtu shkollohen, këtu punësohen ku kanë shoqërinë etj. Mirëpo, nëse bëhen martesat
e tyre mes shqiptarve atëherë kuptohet se edhe asimilimi i tyre dhe fëmijve të tyre është më i
ngadalshëm edhe pse unë kam frikë se me kohë gjithë do asimilohen. Një përparësi ne si
diasporë kemi këtu në krahasim me shqiptarët në vendet tjera perëndimore, këtu jemi gjithë
familjiarisht, dmth jetojmë pranë njeri tjetrit me familjen e ngusht dhe të gjerë dhe punojmë
gjithë së bashku, kjo na ndihmon shumë në ruajtje të gjuhës, kulturës dhe qenies sonë
shqiptare. Rinia e jonë këtu është shumë e mirë, puntorë, të dashur mes veti dhe kompakt e të
sjellshëm. Kohën e fundit gjithë e më tepër edhe shkollohen e nuk ndjekin punën tonë që besa
edhe nuk është e lehtë.
Luigj Sopi; A shinni ju dhe të tjerët interesim për të financuar në ndonjë bizenes në Kosovë.
Jozef Sebaj-Sopi; Deri më tani nuk ka patur kushte e oferta të mira nga Kosova, por as siguri
të mjaftueshme. Neve kemi punuar e punojmë këtu, kemi arrit të bëjmë sadopak një kapital por
shpresoj se me kohë do ipet mundësia më e mirë që të shtrijmë veprimtaritë tonë biznisore, që
kapitalin e arritur këtu me shumë mund e ndjerës një ditë ta fusim edhe në vendlindje. Unë psh.
me shumë mund, ndjerës e punë dhe sakrifica të mëdha e shumëvjeçare familjiare kam arritun
të kem restaurantin ku punojmë mirë dhe ndihemi të kënaqur me te, pastaj vëllezërit kanë ble
shtëpi këtu, kam ble shtëpi në Trogir /Tre-gur, në Dalmaci/ dhe truall në Kosovë ku kemi edhe
shtëpinë poashtu. Them të vërtetën më i madh është interesimi i fëmijve tanë për Kosovë se i
joni vet e kjo më gëzon mua e bashkëmoshatarët dhe të vjetrit tanë. Së pari lusim Zotin të jemi
shëndosh e rahat, shteti i jonë të shkoj përpara meqë ka ende probleme të thekësuara e më pas
të shohim.
Por mos ti harrojmë njerëzit tanë këtu, sepse kemi shumë të aftë, puntorë dhe njerëz biznismen
të aftë, të mirë e suksesshëm. Vetëm nga fshati im jemi diku shtatë /Unë me vëllaun Kolën,
pastaj Gjon Tuniqi, Marjan Tuniqi, Zef Tuniqi, David Tuniqi, Gjon Zefiqi, Marjan Gegiqi, Domenik
Gegiqi, Palë Sopi, Gergj Nikolla…/ apo më tepër të cilët kemi restaurantet tona e që gjithë
punojnë familjiarisht dhe suksesshëm. Gjithë punojnë thuajse natë e ditë, pa pushuar fare. Gjithë
punojnë ndershëm dhe mirë ku edhe gjermanët na kanë ndoshta po e dhem me qëllim të mirë
zili. Dhe prapë po e thekësoj se gjithë suksesi ynë, dhe për të gjitha arritjet tona më meritori
është Gjon Tuniqi e kuptohet më pas edhe vullneti ynë për të punuar dhe arritur diçka në jetë.
Në përgjithësi mendoj se ia kemi arritur qëllimit, edhe pse kemi ardhur këtu të rinjë e duke lënë
qysh herët vendlindjen tonë. Thuhet se bashkimi bënë fuqin, këtë të parën e kemi e shpresoj që
në të ardhmën të jemi bashkarisht edhe më të fortë dhe dobishëm.
Luigj Sopi; Cila do ishte porosia e juaj për lexuesit tanë, për shqiptarët e në veçanti rinin tonë?
Jozef Sebaj-Sopi; Po të gjithëve në rend të parë iu uroj të keni shëndet të mirë. Pastaj, ju
them se populli shqiptar është një popull human dhe puntorë. Nganjëherë mos ngurroni të
rrezikoni se pa rrezikuar nuk ka suksese, nuk mund të bëhen punët e mëdha pa bërë punë të
vogëla. Thuhet gurë mbi gurë e bëhet mur dhe më vonë kështjell. Kështuqë, punoni e duanu
mes veti, ndihmoni njeri tjetërit për të patur vet e të tjerët. Kosova ka rini të mirë, ka potencial
për punë, vetëm duhet gjetur mënyrat se si ti kyqim ata dhe të formojmë boshtin i cili do lëvizë
çdo gjë për të mirën tonë dhe të vendit tonë në të ardhme. Me një rast për një varrim isha në
Kosovë dhe më besoni se kam mbetur i habitur dhe mahnitur me sjelljet e rinisë sonë, me
organizimin dhe disciplinën e tyre në krye me Vilson/Zef/Markun. Sa të përkushtuar janë, sa të
gjindshem e të gatshëm për njeri tjetrin. Janë kompakt dhe unik vetëm duhet stimuluar dhe tani
priti mrekullit nga ta. Edhe rinisë sonë i dëshiroj një të ardhme të shndëritshme e të lume, sepse
këtë ata e meritojnë, për t’iu siguruar atyre një jetë më të dinjitetshme u derdhë shumë mund,
ndjerëz e gjak me shekuj. Prandaj gjithve shëndet e të mira. Kurse ju z. Luigj ju faleminderit
shumë për interesimin që keni për diasporën dhe njerëzit tanë në mërgim. Faleminderit që më
dhatë mundësin të tregoj diç nga jeta dhe puna ime dhe e familjes sime. Shpresoj se ndokush do

mësoj edhe nga jeta dhe përvoja ime se; vetëm ata që nuk dorëzohen do të ngadhnjejnë!
Faleminderit e përshëndetje për vendlindjen tonë të dashur.
Luigj Sopi; z. Jozef Sebaj-Sopi edhe ne patëm kënaqësi të dëgjojmë gjithë këtë rrëfim të qiltër
tuajin. Jeta e juaj është një shkollë për gjeneratat e reja. Shëndet e suksese të mëtutjeshme ju
dhe familjes suaj. Dhe ju faleminderit për kohën që na kushtuat.
Intervistoi;
Luigj Sopi - Luzi
Prill’ 2011
Familja Sebaj-Sopi në Bargteheide/Hamburg/ nga e majta ulur baba Ndue, me djemtë në këmbë Jozefi,
Kola, Pjetri, Leonardi me bashkëshortet e tyre /ulur/ dhe Marjan Sebaj-Sopi /ulur me nipin e vogël
Augustinin në duar/-2011