KISHA KATOLIKE E SHIPKOVICES.pdf - Famulliabinqes.com

KISHA KATOLIKE E SHIPKOVICËS
Shipkovica është një fshat i ngarkuar me një histori magjike që të bën kureshtar për të shkuarën
e saj. Duke e hulumtuar botën konfesionale të të parëve tanë, konstatojmë se shqiptarët e kishin
përqafuar krishtërimin që nga koha e Shën Palit. E shtrirë në pllajet e bukura të Sharrit që
ndërlidhen me Kosovën dhe Shqipërinë, e banuar me rreth pesëmijë banorë në rreth 500 shtëpi,
Shipkovica ka qenë përherë vatra e patriotizmit shqiptar, e konsideruar nga disa, madje, si
Shqipëri e Vogël. Duke patur rrënjë të shëndetshme historike, që nga periudha trako-ilire,
Shipkovica figuron përherë të parë në dokumentet osmane, në vitin 1453, kur banorët e saj ishin
të përkatësisë konfesionale kristiane. Gjurmët e këtij krishterimi (sipas disave, të ritit katolik,
sipas të tjerëve të atij ortodoks), kanë mbetur prezente edhe sot e kësaj dite përmes toponimeve
"Te kisha", "Përroi kishës", "Marko livadhet", "Rasa e Markit" (...). Toponime të këtilla që ta
përkujtojnë kishën, kemi edhe në fshatrat tjera shqiptare, si në Sellcë, Lisec, Gajre, Siniçan etj.
Thonë se guri (i përmendur edhe nga hebrenjtë), është fjala më e vjetër shqipe, prezent edhe në
disa toponime të kësaj zone: Gjuri Gjat, Gjuri me Dushk, Gjuri Alimalës, Gjuri Radences, etj.
Për Arën e Vakafit, pleqtë e këtij fshati thonin se ka qenë kishë katolike, ndërsa emrat e
disa arave në Shipkovicë, supozohet poashtu se kemi të bëjmë me banorët e dikurshëm të këtij
katundi, përkatësia konfesionale e të cilëve ka qenë besimi katolik. Disa nga pleqtë e fshatit,
shqiptarët katolikë i llogarisninin si “latinë”, duke shtuar se para 100 vitesh nuset paloheshin te
Rasha, pa përdorimin e peçes apo të "havales", dhe pa u fshehur nga burrat siç filluan të fshihen
pas përqafimit të fesë islame, fe e cila ka vlerat e saj, si çdo fe tjetër. Në fshatin Vejcë, përdoret
poashtu toponimi "Mbas kishe", por thonë se atje hoxha i fshatit ua paska ndaluar shqiptarëve
festimin e Ditës se Shëngjergjit. Edhe në Lisec të Tetovës përmendet toponimi "Te kisha", ndërsa
te kroi i fshatit në Shipkovicë, dikurë burrat dhe gratë kanë bërë së bashku shugurime. Asokohe,
rrëfejnë pleqtë e këtij katundi, morali ishte më i lartë, ngase nuk martoheshin mes veti në fshat,
dhe nuk e kishin shqiptarët e atëhershëm djallëzinë që kanë sot (!).
Thoma Kacori, Rexhep Zllatku e shkrimtarë tjerë shqiptarë shkruajnë mbi rrënjet e lashta
të shqiptarisë, duke shtuar se si Tahiri ka qenë i biri i i Sotirit, Demiri i biri i Dhimitrit, e kështu
me radhë. Shita i Hamitit nga Liseci tregonte se baba plak i tij (Bardhi), ka ruajtur derra në
"ograde". Ai fliste për dy shkolla fetare te kisha (Livadhi i Madh dhe Ara e Lilës). Disa emërtime
ta përkujtojnë ekzistencën e elementin sllav në këto troje: Stani i Kërstes në Lisec, Varri i Stojanit
në Gajre, Draga Voda në Shipkovicë, Popa Shapka në bjeshkë. Janë fjalë sllave me prejardhje
vllahe, përkatësisht emra vllehësh të sllavizuar, ngase Popa Shapka nuk ishte sllav por
pjesmarrës në Revolucionin rumun të vitit 1848, i cili i la eshtrat në bjeshkët shqiptare të Sharrit
kur ishte nisur rrugës për në Çamëri. Sot e kësaj dite jetojnë në Tetovë dhjetra familje “sllave”
me prejardhje arumune nga Krusheva, të parët e të cilëve para 200 vitesh nuk e dinin asnjë fjalë
sllavisht.
Thonë se disa nga banorët e lashtë të Shipkovicës kanë qenë Kola, Frani, Gjoka, Bardhi,
Dhimitri etj. Sipas disa pleqve, Shipkovica e lashtë ka qenë në Kuqurica (!), sipas tjerëve në
Mure. Halim Fanda, sipas tyre, ishte i biri i Nezir Fandës, që jetoi 114 vjet. Një plak theksonte se
maqedonasit bënë gërmime dhe gjetën hyrjen e kishës dhe varreza iliro/ shqiptare përeth përroit
të Hallës, të mbuluara me pllaka të gurit. Disa prej tyre i pat marrë vërshima, të tjerat u zhdukën
nga dora e njerëzve të pavetëdijshëm. Sipas Koha Ditore (24 nëntor 2007), emri shqiptar na del
për herë të parë i botuar në materialet e Kuvendit të Arbënit (1703), nën drejtimin e
kryepeshkopit të Tivarit, Visk Zmajeviç, të botuara më 1706 në Romë. Banorët e Shipkovicës
kishën shqiptare (me kumbonare nga Roma) e kanë patur përreth përroit të fshatit (Prroj Hallës
apo Prroj Kishës). Sipas Abdylazis Islamit, banorët e këtij fshati kanë qenë ortodoksë që flisnin
edhe shqip, edhe bullgarisht, njësoj siç flasin sot shqiptarët e Rekës. Vokallarët, Gjurajt dhe
1

Fandet, janë emra që ndërlidhen me fenë e të parëve tanë. Thonë se Matjanët (Macet) vijnë nga
Mati, Çadelet nga Opoja, ndërsa Mnjakët nga Kosova, përkatësisht Shqipëria. Prej atje vijnë edhe
Oruçet (nga Kruja), ndërsa Hadret vijnë nga Gjakova, por kjo nuk don të thotë se nuk ka edhe
banorë autoktonë. Një plak 96 vjeçar nga Veshalla, duke bërë fjalë për dy vëllezër shqiptarë në
Bozofcë, theksonte se njëri prej tyre mbante emër kristian, ndërsa tjetri emër mysliman. Thonë
se Sellca ka patur dy kisha, njëra katolike kurse tjetra ortodokse, kurse për sllavët që ishin në
Llavcë, thonë se kanë qenë vllehë të sllavizuar, të mbrojtur nga lufëtarët e lirisë (2001).
Vllehët, së bashku me shqiptarët, kanë ndërtuar kalanë e Tetovës. Ata kanë qenë
muratorë të mirë, të ardhur nga Krusheva, dhe mbas ndërtimit të kalasë kanë mbetur në Tetovë,
ku janë martuar me femra bullgare dhe ortodokse shqiptare, duke krijuar kështu popullatën e
sotme "sllavomaqedonase" të kësaj komune. Në kohën e Abdurahman Pashës, Shën Gjergji,
Shën Muri, Kërshëndjellat apo Kërstofi, të gjitha këto ishin festa kristiane të kësaj zone. Duke
shkruar për Shipkovicën na përkujtohet e shkuara jonë e pashkruar. Si i luteshin Zotit plakat e
Shipkovicës në atë kohë, me rastin e festave të shenjta të Pashkëve apo Krishtlindjeve! Ja se si:
Ati ynë që je në qiell, u shenjtëroftë emri Yt, ardhtë mbretëria jote, u bëftë dëshira
jote, si në qiell Ashtu edhe mbi dhe! Bukën tonë të përditshme, jepna neve sot, dhe
fali fajet tona, siç edhe ne ua falim fajtorëve tanë, dhe mos na shtjerr në ngasje, por
na shpëto nga i ligu! Në emrin e Atit, të Birit dhe të Shpirtit të Shenjtë. Amin!
Sipas historisë, dihet se në shekullin XVII-të është bërë presion i madh që shqiptarët ta
pranojnë fenë islame. Megjithatë, gjurmët e lashta të shqiptarisë, kisha katolike e Shipkovicës,
kishat e fshatrave të tjera, ajo e Shën Gjergjit në Rasadishtë, madje edhe kisha shqiptare e
Tetovës (Shumbria dikurë, Sveta Bogorodica sot), për të cilën Kërste Samarxhia thoshte se ka
qenë "Albanska crkva" (Kishë shqiptare), dëshmojnë se shqiptarët e përqafojnë fenë e Shën Palit
para dymijë vitesh, pra një mijë vjet para se të përqafojnë sllavët këtë fe.
Ish/objekti dhe një dorëshkrim i Lulzim Danit ku përmendet kisha katolike e Shipkovicës
Baki Ymeri
2