SHKENCA 12 - Albas

Libër mësuesi për tekstin “Shkenca 12”, linja “Kimia” 

ODETA BYLYKU 

Libër mësuesi për tekstin 

Shkenca 12 

LINJA i - KImia 

Shtëpia botuese Albas 

1


2


3


4


5


6


7


 

 

 

 

 

Tema 1. Uji në natyrë dhe rëndësia e tij 

Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi: 

- të përshkruajë ujin në të tria gjendjet agregate të tij; 

- të shpjegojë si qarkullon uji në natyrë; 

- të analizojë rëndësinë ujit në organizmin e njeriut, kafshëve dhe bimëve. 

Konceptet kryesore: molekulë polare, lidhje hidrogjenore, hidrosferë, cikli i ujit, ujë nëntokësor 

Materiale dhe mjete: videokaseta me rolin e ujit në organizmin tonë, si dhe qarkullimin e ujit në natyrë 

Struktura mësimore: PNP 

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve 

Parashikimi 

Pyetjet paraprake / 

Pema e mendjes 

Diskutim mbështetur në njohuritë e 

mëparshme 

Punë në klasë 

Ndërtimi i njohurive Paraqitja e materialit të ri Të mësuarit ndërveprues Punë klasë 

Përforcimi Punë në grupe Diskutim i situatave problemore Punë në klasë 

Zhvillimi i mësimit 

Parashikimi. Pyetjet paraprake / Pema e mendjes 

Mësuesi/ja u drejton disa pyetje nxënësve, të tilla si: 

- Ku gjendet uji në natyrë? Në sa lloje? Në sa gjendje? 

- Cilat janë karakteristikat fi zike e kimike të ujit? 

- Cila është formula e ujit? 

- Thoni disa veti kimike dhe fi zike të ujit. 

Me përgjigjet e tyre plotëson skemën në tabelë. 

njerëzit 

kafshët 

bimët 

pa erë 

pa shije 

përcjellës i 

energjisë 

lëng 

veti 

elektrokimike 

i rëndësishëm 

për jetën 

pa ngjyrë 

Uji 

i ngurtë 

3 gjendje 

Formula 

i lëngët 

H 2 

O 

i gaztë 

molekulë polare 

tretës 

8 

i ëmbël 

i kripur 

gjendet në natyrë 

ujëra sipërfaqësorë 

ujëra nëntokësorë 

akullnaja 

oqeane e dete


Ndërtimi i njohurive. Paraqitja e materialit të ri 

Për të shpjeguar materialin e ri, mësuesi ndalet në disa çështje kryesore: 

1. Karakteristikat e përgjithshme të ujit 

a. vetitë fizike: pa erë, pa ngjyrë, pa shije; 

b. gjendet në tri gjendje agregate: lëng, akull, avull; 

c. kalimi nga një gjendje në një tjetër shoqërohet me shkëmbim nxehtësie. Kjo ka rëndësi për 

shpërndarjen e nxehtësisë në atmosferën e tokës. 

2. Struktura molekulare. Molekula e ujit përbëhet nga dy atome hidrogjeni të lidhura me një atom oksigjen. 

Në anën e atomeve të hidrogjenit krijohet një ngarkesë e pjesshme (+), ndërsa nga ana e oksigjenit një 

ngarkesë e pjesshme (-). Kjo bën që molekula e ujit të jetë polare. Mësuesi/ja bën në tabelë një paraqitjen 

grafi ke të molekulës së ujit dhe të lidhjeve hidrogjenore ose i udhëzon nxënësit të shohin fi gurën e paraqitur 

në faqen 7 të tekstit. 

Më pas mësuesi/ja shpjegon se polariteti krijon një tension sipërfaqësor që shpjegon lidhjet hidrogjenore që 

formohen midis molekulave të ujit kur ato afrohen. Lidhjet hidrogjenore i japi ujit veti të veçanta. 

Mësuesi/ja cakton nga një nxënës të lexojë pjesët “Uji në natyrë” dhe “Rëndësia e ujit për jetën” dhe, pasi 

ta përfundojnë leximin, nxënësit diskutojnë së bashku. 

Përforcimi. Punë në grupe 

Test. Mësuesi/ja e ndan klasën në tre grupe dhe i përcakton secilit grup nga një kërkesë. 

Grupi I – Çfarë shkakton kalimi i ujit nga njëra gjendje në tjetrën? 

Grupi II – Shpjegoni shkurt qarkullimin e ujit në natyrë. 

Grupi III – Cilat janë gjendjet agregate të ujit? Përshkruani një kristal. 

 

 

Tema 2-3. Punë praktike. 

Burimet ujore në komunitet. Mënyrat e përdorimit të tyre 


- të njohë vendburimet ujore të zonës ku jeton; 

- të njohë teknologjinë e trajtimit të ujërave; 

- të informohet për mënyrën e furnizimit me ujë; 

- të njohë kushtet teknike të shpërndarjes së ujit tek konsumatorët. 

Zhvillimi i punës praktike 

Realizimi: 2 orë. 

Ora I. Klasa ndahet në katër grupe dhe secilit grup i përcaktohet detyra. 

Ora II. Nxënësit paraqesin materialin dhe vlerësohen për punën e bërë. 

Grupi I. Kontaktoni specialistë të drejtorisë së shpërndarjes e të përpunimit të ujrave të zonës dhe merrni 

informacione për këto çështje: 

a) Sa është vëllimi i ujit për banorë në 24 orë? 

b) Cilët janë basenet ujëmbledhëse që fyrnizojnë zonën tonë? 

c) I ç’cilësie paraqitet uji në depozita? 

Grupi II. Kontaktoni me specialistë të DSHP-së dhe merrni informacione për këto çështje: 

a) Si janë parametrat e ujit që vjen në shtëpitë tona? 

9


b) Cilat janë infeksionet që mund të kenë shkaktarë ujin e ndotur? Ç’simptoma kanë? 

c) Cili është legjslacioni në lidhje me cilësinë e ujit të përdorshëm? 

Grupi III. Kontaktoni specialistë të drejtorisë së shpërndarjes e të përpunimit të ujërave të zonës dhe merrni 

informacione për këto çështje: 

a) Sa humbje në vëllim uji ka nga keqmenaxhimi në 24 orë në zonën tonë? 

b) Ç’parashikon ligji për ndërhyrjet e paautorizuara në rrjet? 

c) Sa është volumi i restaurimeve dhe çfarë siguron kjo gatishmëri pune për të gjithë popullatën? 

Grupi IV. Përgatitni postera, fl etëpalosje, CD për sensibilizimin për një menaxhim të mirë të ujit,mosndërhyrje 

të papërgjegjshme në rrjet dhe ndëshkimet që përmban ligji për këto probleme. Për këtë shfrytëzoni materialet 

fotografi ke të punës së shokëve të grupeve të tjera. 

Vlerësimi. Nxënësit vlerësohen për: 

1. realizimin e objektivave; 

2. nivelin shkencor; 

3. gjuhën e përdorur; 

4. mënyrën e paraqitjes së punimit. 

 

 

 

 

Tema 4. Vetitë fizike dhe kimike të ujit. Diagrami i gjendjes 


- të përshkruajë molekulën e ujit sipas karakteristikave kimike; 

- të njohë dhe interpretojë llojin e lidhjes kimike dhe ndikimin e saj në sjelljen e molekulës së ujit; 

- të njohë veprimin dhe amfoterin e ujit; 

- të njohë e të interpretojë diagramin e gjendjes për molekulën e ujit. 

Konceptet kryesore: dipol, molekulë polare, lidhje hidrogjenore, amfoteri e ujit, diagram i gjendjes. 

Materiale dhe mjete: tabela mësimore 

Struktura e mësimit: PNP 


Parashikimi 

Njohuritë paraprake 

Diskutim mbështetur në 

njohuritë e mëparshme 


Ndërtimi i njohurive Paraqitja e materialit të ri Bashkëpunim me nxënësit Punë në klasë 

Përforcimi Ushtrime në grupe Test Punë në grupe 

Parashikimi. Njohuritë paraprake 

Mësuesi/ja shtron pyetjet për diskutim: 

1. Cilat janë vetitë që i japin ujit lidhjet hidrogjenore? 

2. Me çfarë shoqërohet kalimi i ujit nga njëra gjendje në tjetrën? 

3. Ç’rëndësi ka kjo për jetën në planetin tonë? 

4. Cilat janë disa nga karakteristikat e ujit? 

10


Më pas mësuesi/ja ndërton skemën në tabelë: 

H 2 

O 

masa molekulare 

18,015 g/mol 

densiteti 

gjendje e lëngët 

1 g/ml 

gjendje e ngurtë 

0,917 g/ml 


Për të shpjeguar materialin e ri, mësuesi ndalet në disa çështje kryesore: 

1. Vetitë fizike të ujit 

- H 2 

O ka nxehtësi specifike të lartë; 

- H 2 

O është tretës universal; 

- Në gjendje të pastër uji ka pH = 7. Ky ndryshon si rezultat i kationeve e anioneve që treten në të, 

siç ndodh me ujin e shiut, burimet termale tek të cilat pH-i ndryshon si rezultat i pranisë të kationeve 

e anioneve të tretura në ujë. 

- H 2 

O ka vlera të larta të tensionit sipërfaqësor. Kjo i siguron ujit: 

a) kohezion të lartë 

b) molekulat e H 2 

O ngjiten në faqet e strukturave vertikale pamvarësisht nga forca e 

rëndesës bëjnë të mundur ngjitjen e limfës të papërpunuar tek bimët (nga rrënjët tek gjethet 

e pjesët e tjera). 

Vetitë fizike të ujit 

ka nxehtësi specifike të lartë 

është tretës universal 

ka pH të pastër 

ka vlera të larta të 

tensionit sipërfaqësor 

kjo veti ka 

ndikim të 

madh në 

klimën e 

tokës, 

kjo veti ndihmon 

organizmat 

e gjallë, për 

rregullimin e 

temperaturës 

së trupit, 

mbartës dhe transportues 

i lëndëve ushqyese nëe 

organizmat e gjallë 

pH = 7 

shkakton 

kohezion 

të lartë 

bën të mundur 

ngjitjen e limfës 

së papërpunuar te 

bimët (nga rrënjët 

te gjethet e pjesët 

e tjera). 

2. Vetitë kimike të ujit 

a. H 2 

O është amfoter pra, sillet si bazë dhe si acid. 

HCl (acid) 

+ H 2 

O (bazë) 

g H 3 

O + + Cl - 

NH 3(bazë) 

+ H 2 

O acid) 

g NH 4 

+ 

+ OH - 

Kur një kripë e një acidi të dobët ose e një baze të dobët tretet në ujë, uji e hidrolizon kripën në bazë 

dhe acidin korrespondues. 

Na 2 

CO 3 

+ H 2 

O g NaOH + NaHCO 3 

11


b.Veprimi me metalet (Me) 

2Na + 2H 2 

O g NaOH + H 2 

Ca + 2H 2 

O gCa(OH) 2 

+ H 2 

3Fe + 4H 2 

O g Fe 3 

O 4 

+ 4H 2 

Cu dhe metalet e tjera që vijnë pas tij në radhën e aktivitetit nuk veprojnë me ujin. 

c. Veprimi me oksidet 

oksid acid + ujë = acid 

SO 2 

+ H 2 

O = H 2 

SO 3 

oksid bazik + ujë = bazë 

CaO + H 2 

O = Ca(OH) 2 

3. Diagrami fazor i ujit 

Mësuesi/ja paraqet në tabelë diagramin fazor të ujit ose i udhëzon nxënësit ta ndjekin atë në tekst, duke e 

shpjeguar atë. 

a. lakorja OC = lakorja e trysnisë të avullit të ujit; 

b. lakorja OA = lakorja e avullit të trupit të ngurtë (akullit); 

c. lakorja OB = lakorja e pikës së shkrirjes. 

Në diagramin fazor dallojmë tri zona n, g, l, në çdo pikë të të cilave ekziston vetëm një fazë: akull, ujë, avull 

uji. 

Përforcimi. Test 

Pasi nxënësit u japin përgjigje pyetjeve të tekstit, mësuesi./ja e ndan klasën në tre grupe, duke i përcaktuar 

edhe detyrën. 

Grupi I - Listoni vetitë fi zike të ujit. 

Grupi II - Shpjegoni amfoterinë e ujit. 

Grupi III - Paraqitni katër reaksione të bashkëveprimit të ujit me metalet dhe oksidet. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 10, faqe 13. 

12 

 

 

 

Tema 5. Procesi i tretjes. Faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e substancave 


- të përkufi zojë tretësirat e ngopura të pangopura, të përqendruara, tretshmërinë; 

- të shpjegojë rolin e faktorëve që ndikojnë në tretshmërinë e një substance; 

- të ndërtojë e shpjegojë lakoret e tretshmërisë. 

Konceptet kryesore: tretshmëri, faktor tretshmërie, natyrë kimike e tretësit, lakore tretshmërie, 

tretësirë e ngopur, e pangopur, e përqendruar; solvatim, 

Materiale dhe mjete: CD, tabela.

Struktura e mësimit: ERR 



Evokimi 

Pyetje-përgjigje 

Realizimi i kuptimit 

Organizues grafik 

Reflektimi Diskutim i lirë / Punë në grupe Punë në grupe 

 


Evokimi. Pyetje-përgjigje 

Mësuesi/ja shtron pyetjet për diskutim, përgjigjet e të cilave nxënësit i dinë nga njohuritë e mëparshme: 

- Ç’quajmë tretësirë? Cilët janë përbërësit e tretësirës? 

- Sa substanca mund të marrin pjesë në një tretësirë? 

- Gjatë procesit të tretjes kemi të bëjmë me reaksion kimik apo me dukuri fizike? 

Realizimi i kuptimit. Organizues grafik 

Mësuesi/ja shpjegon lëndën e re: 

1. Paraqet figurën gjeometrike e molekulës së ujit. 

2. Shpjegon formimin e dipolit. 

3. Shpjegon lidhjet hidrogjenore, si dhe rolin e tyre në strukturat kristalore. 

a. Tretshmëria g aftësia e një substance për t’u tretur në një tretës. 

b. Tretësirë e pangopur g kur në një temperaturë të caktuar mund të tretim ende tretës. 

c. Tretësirë e ngopur g tretësira me sasinë më të madhe të substancës të tretur në tretësirë. Karakterizohet 

nga ekuilibri dinamik midis substancës së tretur në njësinë e kohës dhe asaj të veçuar nga tretësira. 

ç. Tretësirë e mbingopur g kur sasia e substancës së tretur është më e madhe se në kushte normale. 

Hapat e procesit të tretjes 

1 

këputen lidhjet e grimcave të 

substancës së tretur 

kërkohet energji 

2 

molekulat e tretësit rrethojnë 

grimcat e substancës së tretur 

• formojnë lidhje ndërmolekulare ose jonike 

• çlirohet energji 

• ndodh solvatimi ose 

hidratimi (kur tretësi është ujë) 

Faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e substancave në ujë. 

a. natyra e tretësit; 

b. temperatura; 

c. trysnia nuk ndikon në tretshmërinë e substancave të ngurta dhe të lëngëta, por vetëm të atyre 

të gazta dhe është në përpjesëtim të drejtë me trysninë pjesore të gazit në tretësirë; 

ç. shkalla e grimcimit të substancës së tretur; 

d. lakoret e tretshmërisë. 

3 

molekulat e tretësit dhe 

grimcat e substancës së 

tretur formojnë përzierje 

thithet ose çlirohet energji 

13


Dallimi mes solvatimit, tretjes dhe tretshmërisë 

• proces kinetik 

• karakterizohet nga 

shpejtësia e tretjes 

• mol/sek 

tretja 

tretshmëria 

• karakterizohet nga 

ekuilibri dinamik 

• mol/l 

• tërheqje reciproke mes 

substancës së tretur dhe tretësit 

Tretësit dhe tërheqja ndërmolekulare 

solvatimi 

• (mund të jetë) ndryshim i kthyeshëm 

Llojet e tërheqjes ndërmolekulare 

lidhjet hidrogjenore tërheqja jon-dipol tërheqja dipol-dipol forcat e Van der Valsit 

Faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e substancave. 

Gjendja e lëndës Temperatura Trysnia 

E ngurtë Me rritjen e temperaturës rritet tretshmëria Nuk ndikon 

E lëngët Me rritjen e temperaturës rritet tretshmëria Nuk ndikon 

E gaztë Me rritjen e temperaturës ulet tretshmëria Me rritjen e trysnisë së gazit, rritet tretshmëria 

Reflektimi. Diskutim i lirë / Punë në grupe 

Mësuesi/ja bën përmbledhjen e njohurive të reja, duke drejtuar çështjet për diskutim: 

1. Ç’kuptoni me tretshmëri? 

2. Listoni faktorët që ndikojnë në tretshmërinë e një substance në ujë. 

3. Si ndikon trysnia në varësi të gjendjes agregate të substancës së tretur? 

Më pas, të ndarë në grupe të vogla, nxënësit punojnë me pyetjet e tekstit, duke i ilustruar me shembuj kur 

është e mundur. 

Detyrë shtëpie. Ndërtoni një lakore tretshmërie, duke i përcaktuar vetë të dhënat. Interpretojeni atë. 

14 

 

 

Tema 6. Përqendrimi i tretësirave 

Objektivat. Në fund të orës së mësimit nxënësi: 

- të përkufi zojë saktë tipat e përqendrimeve të tretësirave; 

- të kryejë njehsime me përqendrimet; 

- të realizojë kalimet nga një përqendrim, tek një tjetër. 

Konceptet kryesore: përqendrim me përqindje, përqendrim molar, përqendrim normal, 

masë njëvlerëse, përqendrim molal.


Materiale dhe mjete mësimore: teksti “Shkenca 12”, libra ushtrimesh, gota kimike, ujë, substanca të 

ndryshme për eksperimente. 



Parashikimi 

Pyetjet paraprake 



Punë ne klasë 

Ndërtimi i njohurive Paraqitja e materialit të ri Të mësuarit ndërveprues Punë në klasë 

Përforcimi Punë në grupe Zgjidhje ushtrimesh Punë me grupe 

 


Parashikimi. Pyetjet paraprake 

Mësuesi/ja bën një rikujtim të njohurive të mëparshme, për të bërë lidhjen me temën e mësimit të ditës, 

duke drejtuar pyetjet: 

1. Ç’quajmë tretësirë? 

2. Jepni shembuj tretësirash, duke evidentuar gjendjen agregate të tretësit dhe substancës së tretur. 

3. Listoni faktorët që ndikojnë në tretshmëri. 

4. Në dy gota të mbushura me ujë shtojmë te njëra NaCl dhe tek tjetra CuSO 4 

. Vërejmë se gota e parë 

ftohet, ndërsa e dyta ngrohet. Shpjegoni pse ndodh ky fenomen. 

Ndërtimi i njohurive. Organizuesi grafik / Punë në grupe 

Fillimisht mësuesi/ja shkruan në tabelë përkufizimin e termit “përqendrim”. 

Përqendrimi i tretësirave = sasia e substancës së tretur në njësi tretësi. 

Më pas bën përmbledhjen e mënyrave të shprehjes së përqendrimeve. 

përqendrimi në përqindje 

sasia në gramë e substancës 

së tretur në 100 g tretësirë 

masë e substancës 

së tretur 

C% 

= ⋅100 

masë e tretësirës 

Mënyrat e shprehjes së përqendrimeve 

përqendrimi molar 

numri i moleve të substancës 

së tretur në një litër tretës 

përqendrimi normal 

nr. i masave njëvlerëse (E) të 

tretura në një litër tretësirë (V) 

përqendrimi molal 

numri i moleve të substancës 

së tretur në një kg tretës 

C M = 

C = 

N 

n(numri i moleve të substancës së tretur) 

V (vëllimi i tretësirës në litra) 

nr. i masave njëvlerëse (E) 

Vëllimi i tretësirës (l) 

masë molare 

E S( acid) 

= 

nr. i atomeve H 

masë molare 

E S( bazë) 

= 

nr. i grupeve OH 

masë molare 

ES( kripë) = nr. e kationeve ⋅ valencë kationi 

n subs cës 

Cm = (nr. i moleve të tan së tretur) 

m (masë e tretësit në kg) 

⇒ 

ms 

⋅1000 

C M = M ⋅ V (ml) 

C = m s ⋅ 1000 

m 

M⋅m (g) 

t 

thyesa molare 

raporti i numrit të moleve të 

substancës së tretur me numrin 

e përgjithshëm të moleve 

X 

A 

nA 

(nr. i moleve të substancës 

së tretur) 

= 

n A +n B (nr. i moleve të tretësit) 

⇒ 

X A + X B = 1 

15


Mësuesi/ja zgjidh nga një shembull për çdo rast, duke angazhuar dhe nxënës. Për shembull: 

Ushtrimi 1. Gjeni përqendrimi normal të tretësirës H 2 

SO 4 

, e cila përmban 9,8 g acid të tretur në 500 ml tretësirë. 

Zgjidhje 

a) Formula për gjetjen e përqendrimit normal është: 

b) Llogaritim: E = M (acidit) 

nr. H = 98 (acidit) 

2 = 49 

9,8 

c) C N= 

49 ⋅ 0,5l 

= 0, 

4 

E 

C N= 

V 

Për zgjidhjen e ushtrimeve mësuesi mund të pyesë ndajë në grupe klasën, duke i dhënë secilit grup nga 

një ushtrim e pastaj ngre ta zgjidhin në tabelë nga një nxënës për secilin grup. 


(acidit) 

Ushtrime në grupe. Klasa ndahet në tre grupe, ku secili grup zgjidh një tip ushtrimi. Në fund të orës, nga 

një nxënës për çdo grup e zgjidh ushtrimin në tabelë, duke u vlerësuar me notë. 

Grupi I. Sa g NaOH ka të tretur në 250 g tretësirë 10% e NaOH? 

Zgjidhje 

C% = M M 

NaOH 

tr 

⋅100 

C% = 10 %, M = 250g, M = ? 

M 

10% 

= 

250 NaOH 

tr 

NaOH 

10 

⋅100 = 250 ⋅ ⇒ 25g 

100 

Grupi II. Sa molare është tretësira që përmban 25 g NaCl të tretur në 150 ml ujë? 

Zgjidhje 

C = n M 

v 

m 

n = = 25 

M 58 = 0,4 

NaOH 

C = m ⋅ 1000 25 ⋅1000 

M 

= = 2,8 

M⋅ 

V 58 ⋅150 

Grupi III. Sa molale është tretësira në të cilën është tretur 6,3g HNO 3 

në 100g ujë? 

Zgjidhje 

C = m s ⋅ 1000 

M m = 6,3g⋅1000 

m 

⋅ 63g/mol ⋅100 = 1 

tg 

16 

Detyrë shtëpie. Ushtrimet 11 dhe13, në faqen 19 të tekstit.


 

 

 

 

Tema 7. Ushtrime për përqendrimin e tretësirave 


- të përcaktojë saktë të dhënat, rrugën dhe etapat e zgjidhjes së të panjohurës në formulë; 

- të kalojë nga një përqendrim në tjetrin në zgjidhjen e ushtrimeve; 

- të vendosë saktë sistemin e njësive në çdo përqendrim. 

Materiale dhe mjete: teksti “Shkenca 12”, tekste ushtrimesh. 

Metoda: problemore. 


Në fi llim mësuesja rikujton së bashku me nxënësit formulat për përqendrimin e tretësirave, duke i shkruar 

ato anash në tabelë, ose duke i shkruar me lapustila të trasha në kartonë me ngjyra. 

Më pas, sipas nivelit të nxënësve ndan ushtrimet që ata do të zhvillojnë individualisht. Ushtrimet që do të 

punohen do të grupohen në: 

1. Ushtrime të llogaritjeve të thjeshta (të drejtpërdrejta), p.sh.: 

Shembull: Tretësira që përmban 10 g NaCl të tretur në 40 g ujë e ka përqendrimin: 

a) 10% b) 2M c) 1,5 M ç) 20% 

Zgjidhje: 

ms 

C%= 

m + m 100 = 10g 

⋅ 

⋅100 = 20% 

10g + 40g 

s 

tr 

Përgjigje: Alternativa (ç) është alternativa e saktë. 

2. Ushtrime me normalitet. Ushtrimet 2 dhe 3, në faqen 20 të tekstit. 

3. Ushtrime të ndërthurura (komplekse). Ushtrimet 4, 5 dhe 6, në faqen 21 të tekstit. 

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit se duhet të bëjnë kujdes në zbatimin e etapave, p.sh.: në ushtrimin 5 duhet 

të ndjekim këto hapa: 

a) kthejmë në litra vëllimin e tretësirës; 

b) llogaritim numrin e moleve të acidit; 

c) llogaritim vëllimin në litra të tretësirës së holluar; 

ç) llogaritim vëllimin e ujit që nevojitet. 

Vlerësimi. Vlerësohen nxënësit duke u mbështetur te: 

- arsyetimi; 

- korrektësia në ndjekjen e hapave të zgjidhjes; 

- saktësia matematikore dhe ajo e vendosjes së njësive. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 8 dhe 9 në faqen 22 të tekstit. 

17


 

 

 

 

Tema 8. Tretësirat e elektroliteve dhe rëndësia e tyre në organizëm 


- të përkufi zojë dhe dallojë tretësirat e elektroliteve të forta dhe të dobëta, si dhe të joelektroliteve; 

- të njohë elektrolitet e nevojshme për jetën e njeriut; 

- të njohë funksionet e elektroliteve në organizëm. 

Konceptet kryesore: 

elektrolit i fortë, elektrolit i dobët, joelektrolit, hiponatremi, hipokalemi, 

hipernatremi, hiperkalemi. 

Materiale dhe mjete: gota kimike, bateri, elektroda, llambushkë, përcjellës, CD. 



Evokimi 

Njohuritë paraprake 

Realizimi i kuptimit Organizuesi grafi k / Pema e mendimit 

Refl ektimi 

Pyetje-përgjigje 

 


Evokimi. Njohuritë paraprake 

Mësuesi/ja, së bashku me nxënësit përsëritin konceptet e mëposhtme, të cilat nevojiten për të shpjeguar 

temën e ditës: 

• tretësirë = përzierje homogjene e tretësit me substancën e tretur, ku asnjeri prej tyre nuk pëson 

ndryshime kimike. 

• elektrolite = lëndë që në gjendje të tretur ose të shkrirë shpërbashkohet në jone. 

• kripë = komponim që rrjedh nga zëvendësimi i pjesshëm ose i plotë i hidrogjeneve të një acidi me jone 

metali. 

Realizimi i kuptimit. Organizuesi grafi k / Pema e mendimit 

Mësuesi/ja cakton një nxënës të lexojë pjesën “Tretësirat e elektroliteve” në faqen 23 të tekstit. Ndërkaq 

bën përmbledhjen më skemë në njërën anë të tabelës e në tjetrën shënon formulat e reaksioneve kimike, 

duke e ilustruar shpjegimin e secilit rast mes shembuj. 

në tretësira ujore • 

shpërbashkohen pjesërisht 

e përcjellin keq rrymën• 

elektrike 

vendosin një ekuilibër dinamik• 

mes joneve që kalojnë në 

tretësirë dhe molekulave të tyre 

të pashpërbashkuara 

Elektrolitet 

e dobëta 

Elektrolitet 

Elektrolitet 

e forta 

• në tretësira ujore 

shpërbashkohen plotësisht në 

jonet përbërëse 

• e përcjellin mirë rrymën 

elektrike, e cila realizohet 

përmes joneve që gjenden në 

tretësirë 

18


Mësuesi/ja më pas kalon në shpjegimin e rëndësisë së elektroliteve për organizmit tonë, duke e përmbledhur 

në skemën Pema e mendimit. 

rregullojnë funksionet jetësore 

transmetojnë mesazhet elektrike në qelizë 

rregullojnë nivelin e ujit 

mbikëqyrin se ku e si janë 

shpërndarë lëngjet në organizëm 

Rëndësia i elektroliteve 

për organizmin tonë 

transportojnë lëndët ushqyese brenda 

qelizës dhe mbetjet i nxjerrin jashtë 

përcaktojnë aciditetin ose pH-in e disa lëndëve 

Mësuesi/ja cakton një nxënës të lexojë pjesën: “Ndikimi i elektrolitëve në funksionet e organizmit” në faqen 

24 të tekstit, ndërkohë plotëson në tabelë skemën dhe jep shembuj konkretë me gojë. 

Prishja e ekuilibrit 

të elektroliteve 

hiponatremia - mungesë e Na (shkaktohet nga konsumi i tepërt i kripës, 

kur ka mungesë uji, ose nga djersitja e madhe) 

hipernatremia - natrium i lartë (shkaktohet nga humbja e lëngjeve) 

hipokalemia - sasi e kaliumit nën normë (shaktohet nga marrja e diuretikëve, 

diarreja, djersitja, kequshqyerja) 

hiperkalemia - sasi e kaliumit mbi normë (shkaktohet nga dobësimi i veshkave) 

Reflektimi. Diskutim 

Për të bërë përmbledhjen e mësimit, si dhe për të testuar nëse nxënësit e kanë kuptuar mësimin, 

mësuesi/ja u drejton atyre pyetje të ngjashme: 

- Tretësira e NaC-së, çfarë elektroliti është? 

- Cili është roli i elektroliteve në organizmin tonë? 

- Nga se shkaktohet hipernatremia dhe hipokalemia? etj. 

Më pas mësuesja pyet nxënësit nëse kanë gjëra të paqarta dhe pastaj ata diskutojnë rreth pyetjeve të tekstit. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 5 dhe 9 në faqen 24 të tekstit. 

 

Tema 9. Tryezë e rrumbullakët 

Përdorimi i tretësirave fiziologjike intravenoze 


- të njohë përqindjet normale të elektroliteve dhe joelektroliteve në lëngjet e trupit, 

- të njohë përdorimin e tretësirave fi ziologjike intravenoze në gjendjet hipertonike, hipotonike 

dhe izotonike; 

- të shpjegojë rëndësinë e tretësirave fi ziologjike për një gjendje normale të organizmit; 

- të nxjerrë përfundime mbi domosdoshmërinë e marrjes së lëngjeve në ditët e nxehta të verës. 

Koha: 1 orë (45 min) 

Organizimi i tryezës së rrumbullakët 

Etapat e zhvillimit 

1. Grumbullimi i informacionit nga interneti, tekstet e biologjisë, revista shkencore, CD në videoteka etj. 

2. Përgatitja e fl etëpalosjeve me këshilla për përdorimin e ujit si domosdoshmëri për mbajtjen e nivelit 

të elektroliteve; listimi i elektroliteve; shkaqet që çojnë në gjendjet hipotonike apo hipertonike; shenjat që 

shfaqin individët në këto gjendje. 

3. Organizimi i takimeve me mjekë për të folur rreth rëndësisë që kanë tretësirat fi ziologjike intravenoze 

dhe si e ndihmon mjekësinë shkenca e kimisë. 

4. Shkëmbim përvoje për raste të mundshme të këtyre gjendjeve, si dhe paraqitja e një materiali fi lmik 

të punuar nga vetë nxënësit. 

19


 

 

 

 

Tema 10. Vetitë koligative të tretësirave. Koeficienti i Van’t Hofit 

Objektiva: Në fund të orës së mësimit nxënësi: 

- të përkufi zojë saktë vetitë koligative të tretësirave; 

- të njohë dhe interpretojë pikën e vlimit dhe ngrirjes të tretësirave; 

- të zgjidhë ushtrime me zbatimin e koefi cientit të Van’t Hofi t. 

Konceptet kryesore: veti koligative, ulje e pikës së ngrirjes, rritje e pikës së vlimit, koeficienti i Van’t Hofit. 

Materialet dhe mjetet mësimore: Teksti “Shkenca 12”, 



Parashikimi Diskutimi i njohurive paraprake 





Përforcimi 

 

Diskutim 


Diskutim për çështjet kryesore 

Zgjidhje ushtrimesh 

Parashikimi. Diskutim i njohurive paraprake 

Mësuesi ngre për diskutim pyetje, si: 

1. Shpjegoni ndryshimin midis tretësit të pastër dhe tretësirës. 

2. Ç’quajmë pikë vlimi të një tretësire? 

4. Ç’quajmë pikë ngrirjeje të një tretësire? 

Punë me klasën 

Punë në grupe 


Mësuesi shpjegon dhe e shoqëron shpjegimin duke shkruar përmbledhtazi në tabelë konceptet kryesore 

ose duke i sistemuar në skema. 

Veti koligative = vetitë e tretësirave varen nga sasia e substancës së tretur, si p.sh. pika e vlimit, pika 

e ngrirjes, trysnia osmotike, trysnia e avullit. 

varen nga sasia e 

substancës së tretur 

Vetitë koligative 

të tretësirave 

pika e ngrirjes 

pika e vlimit 

trysnia e avullit 

trysnia osmotike 

Vetitë koligative të tretësirave janë të ndryshme nga ato të tretësve të pastër. Le të shpjegojmë ndryshimin 

e trysnisë të avullit, praninë e molekulave të substancës së tretur që ndodhen në sipërfaqen e tretësirës. 

20 

1. Trysnia e avullit. Molekulat e substancës së tretur që ndodhen në sipërfaqen e tretësirës i pengojnë 

molekulat e tretësit që të avullojnë, duke ulur kështu V (shpejtësinë) e avullimit. D.m.th. trysnia e avullit të 

tretësirës është më e vogël se trysnia e tretësit të pastër. Ky pohim, te tretësirat e elektroliteve është më i 

theksuar, pasi kjo është në varësi të numrit të joneve që vijnë nga shpërbashkimi. 

2. Rritja e pikës së vlimit. Dimë që lëngjet vlojnë kur trysnia e avujve të tyre barazohet me trysninë 

atmosferike, d.m.th.: trysnia më e vogël e avujve - temperaturë më të lartë vlimi.


Përfundim. Një tretësirë ka temperaturë vlimi më të lartë se temperatura e vlimit të tretësit në gjendje të 

pastër. Kjo quhet rritja e pikës së vlimit. 

∆t = C 

⋅k 

vl m vl 

C 

M 

vl 

→ përqendrimi molal i tretë 

k → konstante e pikës së vlimit për një lëng të dhënë 

3. Ulja e pikës së ngrirjes llogaritet në të njëjtën mënyrë. 

4. Koeficienti Van’t Hofit merr në konsideratë edhe numrin e grimcave që vijnë nga shpërbashkimi i 

elektroliteve në tretësira ujore. 

- ulja e pikës së ngrirjes shprehet me: Δt ng 

= i · C m 

· k ng 

; 

- ngritja e pikës së vlimit shprehet me: Δt vl 

= i · C m 

· k vl 

. 

Përforcimi. Diskutim 

Mësuesi/ja bën përforcimin e lëndës së re me anë të pyetjeve, si: 

1. Ç’kuptoni me ulje të pikës së ngrirjes? 

2. Ç’kuptoni me rritje të vlimit? 

3. Ç’shpreh koefi cienti i Van’t Hofi t? 

Më pas, nxënësit u përgjigjen pyetjeve të tekstit dhe, nëse kanë kohë, zgjidhin ushtrimet 9, 10, 11. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 12, në faqen 27 të tekstit. 

 

 

 

 

 

Tema 11. Osmoza dhe rëndësia e saj në organizmat e gjallë 


- të përkufi zojë osmozën dhe trysninë osmotike; 

- të shpjegojë procesin osmotik në organizmat e gjallë; 

- të realizojë njehsime me trysninë osmotike. 

Konceptet kryesore: osmozë, trysni osmotike, izotonik, hipotonijk, hipertonik. 

Materialet dhe mjetet mësimore: teksti “Shkenca 12”. 



Parashikimi 

Diskutim i njohurive 

paraprake 





Përforcimi Diskutim Zgjidhje ushtrimesh Punë me grupe 


Parashikimi. Pyetjet paraprake 

Mësuesi: Në Biologjinë 10 keni mësuar për transportin pasiv të membranës qelizore. 

1. Si quhet procesi. Mund ta shpjegoni? 

21


Nxënësi: Procesi quhet osmozë dhe është lëvizja e molekulave të ujit përmes membranës qelizore nga 

mjedisi me përqendrim më të ulët në atë me përqendrim më të lartë pa konsum energjie. 

2. Listoni funksionet e membranës për qelizën. 


Mësuesi/ja përsërit përkufizimin për osmozën, duke theksuar faktin se “aktorët” kryesorë në këtë proces 

janë molekulat e ujit dhe më pas vazhdon sipas kësaj linje: 

1. Paraqet skematikisht në tabelën e zezë procesin e osmozës dhe më pas e shpjegon: 

“Nga figura shohim se dy enët me përqendrime të ndryshme (sheqeri) ndahen nga njëra-tjetra me anë të 

një cipe gjysmë të përshkueshme (membranë qelizore, cipa celofani etj.). Në fillim shohim se niveli i enës me 

përqendrim më të madh rritet. Kjo shpjegohet me lëvizjen e molekulave të ujit drejt tretësirës me përqendrim 

më të madh. Kjo rritje vazhdon për një interval kohe, derisa përqendrimi në të dy enët të bëhet i tillë, që numri 

i molekulave të ujit që lëvizin nga e majta në të djathtë të barazohet me të anasjellën. 

2. Trysnia osmotike është presioni që pengon osmozën, d.m.th. trysnia që duhet ushtruar mbi tretësirën 

me përqendrim më të madh të substancës së tretur ose më të ulët të tretësit, në mënyrë që të pengohet hyrja 

e molekulave të ujit drejt saj, pra që të mos ndodhë osmoza. Trysnia osmotike është veti koligative, pra varet 

nga përqendrimi molar substancës të tretur, por jo nga dendësia e saj. 

Rëndësia e osmozës. Osmoza është mjeti kryesor që mundëson kalimin e ujit brenda dhe jashtë qelizës. 

Trysnia osmotike nga brenda jashtë qelizës (turgori) mbrohet nga osmoza përmes membranës, midis 

brendësisë të qelizës. 

3. Parimi i osmozës te qeliza bimore dhe shtazore. Osmoza ndodh në qeliza nëpërmjet membranës 

të përshkueshme, si membrane qelizore. Qeliza është e rrethuar nga uji, ku molekulat e ujit kalojnë përmes 

membranës qelizore nga një mjedis me përqendrim të tretësirës më të vogël (jashtë qelizës) në një tretësirë 

me përqendrim më të madh (brenda qelizës). Trysnia osmotike është ajo që vendos dhe mban ekuilibrat në 

të dyja anët e membranës. 

Shembull. Le të analizojmë një qelizë të vendosur në një tretësirë kripe. 

1. Mjedis hipotonik: 

% e kripës në mjedisin e jashtëm < se % e kripës në qelizë 

Rezultati: qeliza do të marrë H 2 

O nga mjedisi përmes osmozës. 

2. Mjedisi hipertonik (shpjegimin do ta bëjnë nxënësit) 

(Shënim: në këtë rast ndodh e kundërta.) 

3. Mjedisi izotonik: përqendrimi i ujit është i njëjtë si jashtë dhe brenda qelizës, për rrjedhojë nuk ka lëvizje të H 2 

O. 

p = C M 

× R · T g formula që përcakton trusninë osmotike, ku: 

p = trysnia osmotike 

C M 

= përqendrimi molar 

R = Kostantja e gazeve 

T= temperatura e shprehur në gradë 

Përforcimi. Diskutim 

Mësuesi hedh pyetje për diskutim: 

1. Në cilat nga gjendjet e mëposhtme zhvillohet osmoza? Shpjegoheni atë. 

a) hiotonike b) hipertonike c) izotonike 

2. Kur qeliza bëhet e qëndrueshme në lidhje me trysninë osmotike? 

22 

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 9, në faqen 30.


 

 

 

 

Tema 12. Ushtrime për vetitë koligative 


- të zgjidhë ushtrime për trysninë osmotike; 

- të njehsojë masën molare të substancave përmes trysnisë osmotike. 

Materiale :Teksti “Shkenca 12”, tekste ushtrimesh 

Metoda: Problemore 


Mësuesi/ja e fi llon me ushtrime të thjeshta, duke synuar të përsëriten konceptet bazë që janë të 

domosdoshme për zgjidhjen e ushtrimeve më komplekse. Mësuesi/ja mund të zgjidhë në tabelë një tip 

ushtrimi që konstaton se paraqet vështirësi për nxënësit, ndërsa ushtrimet e tjera kërkon të zgjidhen nga 

nxënësit nën vëzhgimin e tij/saj. 

Ushtrim 1. Të gjendet masa molekulare e substancës së tretur në një tretësirë, e cila ka të tretur 15 g 

substancë në 250 ml ujë dhe që ushtron mbi ujin e pastër përmes një membrane gjysmë të përshkueshme 

një trysni osmotike prej 2,75 atmosferë, në temperaturën 30 0 C. 

Zgjidhje 

Molaliteti g Molet e substancës 

së tretësirës së tretur 

g Masa molare e substancës 

së tretur 

Zëvendësojmë të dhënat në formulën që llogarit trysninë: 

π 

2,75 atm 

π = C M·R·T ⇒ C M= = R T 

0,0821 l atm 

= 0,11 mol 

⋅ 

⋅ 

⋅ (30 + 273 373)K 

K ⋅mol 

Nga formula e përqendrimit molar kemi: 

C = m s ⋅ 1000 

M 

, nga ku nxjerrim: 

M ⋅ V 

M = 

S 

tretësirës 

m ⋅ 1000 

s 

C ⋅ V 

M 

tretësirës 

15 g ⋅ 1000 

= 

0,11M ⋅ 250 ml ujë = 545,45 g/mol është masa molare e substancës së tretur. 

Nxënësit mund të punojnë ushtrimin 7, në faqen 31, i cili është i ngjashëm me ushtrimin 2 të ushtrimeve 

të zgjidhura në tekst. 

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 10, në faqen 33 të tekstit. 

23


 

 

Tema 13. Punë laboratori. 

Uji që përdorim. Karakteristikat e tij kryesore 


- (pjesa e parë) të analizojë vetitë e mostrave të ujit të marra nga burime të ndryshme; 

- të dallojë ndryshimet midis mostrave të ndryshme të ujit; 

- (pjesa e dytë) të shpjegojë ndryshimin midis temperaturës së vlimit për tretësin e pastër dhe tretësirën. 

Zhvillimi i punës praktike 

Klasa ndahet në grupe pune me nga katër anëtarë. Çdo nxënës duhet të jetë i pajisur me veshjen e 

laboratorit dhe para se të fi llojë puna laboratorike mësuesi/ja dhe nxënësit duhet të rikujtojnë rregullat e 

sigurimit teknik në laborator. 

Etapa I. Njohuritë teorike (pjesa e parë) 

Karakteristikat kryesore që përcaktojnë pastërtinë e ujit. 

1. Uji i pastër nuk e përcjell rrymën elektrike. Përcjellshmëria elektrike përcakton sasinë totale të joneve të 

tretura në ujë, jo llojin e përbërjeve të tretura në të. 

2. pH. Uji i pastër duhet ta ketë pH = 7. Kur pH < 7 uji ka mjedis acid dhe pH > 7 uji ka mjedis bazik. 

3. Karbonatet. Ujërat nëntokësorë, kur kalojnë në formacionet gëlqerore, tretin karbonate (CO 3 

) 2 , që 

zakonisht janë karbonate Ca. Këto ujëra shfaqin vlera të larta pH-i. Për hetimin e karbonateve përdoret tretësira 

e ngopur e nitratit të Pb. Karbonatet do të fundërrojnë në formë substance të bardhë. 

4. Fortësia e përgjithshme. Uji quhet i fortë, kur përmban të tretura shumë minerale, ku hyjnë Ca, kloruret, 

sulfatet. Ky ujë nuk shkumon dhe lë një shenjë si unazë në provëz. 

Materialet e ngurta të tretura, në total përcaktohen duke matur sasinë e mbetjes të thatë që mbetet pas 

avullimit të një vëllimi të matur uji. 

Etapa 2. Ndryshimi midis temperaturës së vlimit për tretësit e pastër dhe tretësirat. 

Mjetet dhe reaktantët: provëza, letër lakmusi, aparat për matjen e përcjellshmërisë elektrike, llambë gazi, 

stativ me unazë, xham sahati, gotë kimike, tapa, mbajtëse provëzash, tretësirë sapuni, nitrat Pb, mostra të 

ndryshme uji. 

Zhvillohen eksperimentet sipas përshkrimit të tekstit. 

(Pjesa e dytë) 

Substancat e pastra kanë pikë vlimi e shkrirjeje të ndryshme nga tretësirat. 

Mjetet dhe reaktantët: llambë, rrjetë hekuri, stativ me unazë, gotë kimike, termometër, kronometër, ujë i 

distiluar dhe alkool. 

Zhvillohen eksperimentet sipas përshkrimit të tekstit. 

Përfundimet do të paraqiten në tabelën 1. Puna do të paraqitet në fl etoren e punës së laboratorit, të cilat 

mësuesi/ja i mbledh për t’i kontrolluar. 

24 

Vlerësimi mund të bëhet me grupe pune ose individual, sipas aktivizimit, korrektësisë së veprimit apo 

rezultatit përfundimtar.


 

 

 

Tema 14. Ndotja e ujërave 

Objektivat: Në fund të orës nxënësi duhet të 

- të njohë dhe të dallojë cilësitë e ujërave të ndotura; 

- të njohë shkaqet dhe pasojat e ndotjes së ujit; 

- të sensibilizojë komunitetin, pjesë e të cilit është, për mbrojtjen e ujit. 

Koncepte kryesore: cilësi e ujit, fosfate, mbetje organike, mbetje toksike, ndotje termike. 

Mjetet: materiale nga interneti (i rekomandohet nxënësit paraprakisht), CD, teksti mësimor. 

Metoda: ballafaqim mendimesh, shpjegim, krahasim, opinione. 


Mësuesja paraqit në dërrasën e zezë tabelën e mëposhtme, të cilën e plotëson së bashku me nxënësit, 

gjatë paraqitjes së materialit të ri. 

Emërtimi i 

ndotjes 

Fosfate 

Lëndë të tjera 

ushqyese 

NH 3 

, 

KNO 3 

, 

Ca(NO 3 

) 2 

Ujërat e zeza, 

mbetjet 

organike, 

E-coli 

Mbetjet 

toksike 

Shirat acide 

Ndotja 

termike 

Nga formohen 

- mbetjet industriale 

- plehrat kimike (fosfate) 

që përdoren në bujqësi 

- fosfatet që sjellin 

përrenjtë malorë 

- mbetjet urbane, 

- plehrat kimike që 

përdoren në bujqësi, 

- jashtëqitjet e kafshëve 

- derdhja e ujërave të 

zeza në lumenj 

- përdorimi për vaditje 

Pesticidet burim i 

substancave helmuese 

si fotoksina, dieldrina. 

Nga veprimi i 

mikroorganizmave mbi 

mbetjet industriale që 

përmbajnë Hg, formohet 

metal Mërkuri.Kadmiumi 

Bien në zonat e mëdha 

industriale, duke pasur si 

përbërës kryesor H 2 

SO 4 

, 

nitrate, kripëra amoni. 

Rritja e temperaturës 

së ujit shkaktohet nga 

veprimi i stacioneve 

energjetike që ndodhen 

në zonë. 

Pasojat 

Duke qenë lëndë ushqyese për algat, 

bakteret e bimësinë ujore shtimi i 

tyre, e për më tepër zëvendësimi i 

baktereve anaerobe me aerobe, i bën 

lumenjtë, liqenet të papërdorshëm. 

Edhe këto, duke qenë se janë baza 

ushqimore e baktereve, veprojnë si 

më lart. 

Shtimi i mikroorganizmave patogjenë, 

përmendim 

E-colin, parazitin e zorrëve, i cili 

shkakton diarre 

Grumbullohen tek kafshët e egra, 

peshqit, duke arritur deri në zhdukjen 

e tyre. Disa prej këtyre lëndëve 

janë helmuese: sialdrina, DDT-ja, 

fotoksina. 

Me rënien me intensitet të shirave 

në liqene krijohet mjedis acid dhe 

molusqet, apo artropodet mund 

të ngordhnin. Varfërojnë nga toka 

elementët ushqyes, si K, Ca, Mg. 

Rritja e temperaturës së ujit disa 

gradë rrit ndotjen termike, pasi ulet 

sasia e O 2 

të tretur në ujë deri nën 

nivel, sa bën të pamundur jetesën e 

disa gjallesave ujore. 

Masat që duhen marrë 

për mbrojtjen e ujërave 

- të mbahet në kontroll niveli i 

ndotjes, 

sidomos mbetjet urbane 

- ligjshmëria, gjobat 

- sensibilizimi i komunitetit 

- disinfektimi, 

- kontrollet për monitorimin e 

situatave 

- sensibilizimi i popullatës, si 

dhe i ndërmarrjeve industriale 

- ligjshmëria 

- analiza periodike e ujërave që 

furnizojnë qytetet apo industrinë, 

sidomos atë ushqimore 

- klorifi kimi i ujit të pijshëm 

- fi ltrimi me karbon aktiv 

- legjislacioni 

- masa te rrepta ndaj shkelësve 

të ligjeve përkatëse 

- kontroll i vazhdueshëm në 

aktivitetet industriale pranë 

lumenjve e liqeneve etj. 

Shirat acide mund të 

pakësohen nëse përdoren 

lëndë djegëse me përmbajtje të 

ulët squfuri. 

- Të monitorohet ndërtimi e 

funksionimi i TEC-eve. 

Pjesëmarrja e nxënësve do të jetë e ndjeshme, sidomos në rubrikën e tretë të tabelës (masat që duhen 

marre për mbrojtjen e ujërave). 

Detyrë shtëpie. Paraqitni një tablo të gjendjes të ujërave në zonën ku jetoni. Mund ta ilustroni punimin tuaj 

edhe me materiale fi lmike ose fotografi ke, të dhëna statistikore, organizues grafi kë (skema) etj. 

25


 

 

 

 

 

Tema 15. Pastrimi dhe trajtimi i ujit për konsum 


- të dallojë llojet e trajtimit të ujërave dhe funksionimin e tyre; 

- të shpjegojë procesin e pastrimit, si dhe domosdoshmërinë e këtij procesi. 

Konceptet kryesore: trajtim i ujërave, fortësi e ujit, zbutje e ujit, jonokëmbim, koagulim. 

Materialet dhe mjetet mësimore: CD, tabela ilustruese, teksti “Shkenca 12”. 



Parashikimi 

Marrëdhënia pyetje-përgjigje 

Diskutim i mbështetur në 


Punë me klasën 

Ndërtimi i njohurive Shpjegim / Organizues grafi k Të mësuarit ndërveprues Punë me klasën 

Përforcimi Punë me grupe Test kontrolli 10 min Punë me klasën 


Parashikimi. Marrëdhënia pyetje-përgjigje 

Mësuesi: Ç’kuptoni me ujë të ndotur? 

Nxënësi: Uji i ndotur është kur nga analiza rezulton me nivel mbi normat e lejuara te anioneve, kationeve, 

mikroorganizmave. 

Mësuesi: Listoni disa nga ndotësit kryesorë të ujërave. 

Nxënësi: Disa nga ndotësit kryesorë janë: fosfatet, algat, bakteret, mbetjet toksike, shirat acide, mbetjet e 

ndryshme organike. 

Mësuesi: 

- Përshkruani një nga burimet kryesore ujore të rrethit apo qytetit tuaj, duke evidentuar ndotjet e mundshme. 

- Ç’mendim keni ju për rruajtjen e pastërtisë të këtyre ujërave? 

Ndërtimi i njohurive. Shpjegim / Organizues grafi k 

Mësuesi/ja shpjegon hapat nëpër të cilat kalon uji i përdorimit masiv, duke e organizuar informacionin që 

shpjegon edhe me skemë në tabelë. 

Uji që furnizon popullatën trajtohet duke kaluar në këto faza: 

1. Grumbullohet në rezervuarë të mëdhenj, ku nëpërmjet sendimentimit i largohen balta, argjila, llumrat. 

2. Filtrohet përmes shtresave të rërës dhe zhavorrit. Për fi ltrim përdoret gëlqerja dhe sulfati i aluminit, i cili 

ka aftësinë që, duke vepruar me ujin, të japë Al(OH) 3 

, precipitat xhelatinoz ky, që gjatë precipitimit merr me 

vete pezulli të tjera, si dhe bakteret. 

3. Klorifikimi është faza ku bakteret që mbeten nga fi ltrimi mbyten. 

Al +3 (aq) + SO2- 4(aq) + Ca2+ (aq) + 3HCO- 3(aq) g Al(OH) 3(s) + Ca(SO) 4(s) + 3CO 2(g) 

4. Trajtimi me pluhur të karbonit aktiv largon mbetjet organike. 

26


Trajtimi i ujit të përdorimit masiv 

grumbullimi në rezervuarë dhe sedimentimi 

(largimi i baltës, argjilës, llumit, etj.) 

filtrimi përmes shtresave të rërës 

dhe zhavorit. 

klorifikimi 

(mbytja e baktereve) 

largimi i mbetjeve 

organike (trajtimi me 

pluhur të karbonit 

aktiv) 

Në etapën e dytë të trajtimit të materialit të ri mësuesi/ja paraqet skemën e një impianti të pastrimit të ujit. 

Kjo mund të jetë tabelë e gatshme, e përgatitur paraprakisht ose paralelisht me shpjegimin nga mësuesi/ja. 

Nxënësit mund ta shohin atë edhe në tekst. 

II. Fortësia e ujit dhe problemet që sjell 

Uji quhet i fortë kur përmban të tretura kripëra të Mg, Ca, Fe, jone negative klorire, sulfate, hidrogjen karbonate. 

Kujdes! 

1. Uji i fortë nuk përdoret për larje, pasi formon stearat Ca apo Mg, që nuk ka aftësi pastruese. 

2. Nuk përdoret për kaldaja pasi formon çmërs, i cili jo vetëm që nuk e përcjell rrymën elektrike, por rrezikon 

deri në shpërthimin e kaldajës. 

Zbutja e ujërave është procesi paraprak, të cilit duhet t’i nënshtrohet uji i fortë para se të përdoret për larje 

apo në kaldaja. Ku proces mund të bëhet me anë të këtyre metodave: 

a) nëpërmjet zierjes, sipas reaksionit kimik: 

Ca 2+ + 2HCO 3 

- 

g CaCO 3(ng) 

+ CO 2 

+ 2H 2 

O 

b) duke shtuar një bazë NaOH sipas reaksionit: 

Ca 2+ + 2HCO 3 

- 

+ Ca 2- + 2OH g CaCO 3(ng) 

+ 2H 2 

O 

c) me metodën jonokëmbyese, përmes një shtrese zeoliti (aluminoksinat kaliumi), sipas reaksionit: 

2NaAlSi 2 

O 6 

+ Ca 2+ g Ca(AlSi 2 

O 6 

) 2 

+ 2 Na + 

ç) përmes rezinave jonokëmbyese, sipas reaksionit kimik: 

2RCO 2 

H + Ca 2+ + SO 4 

2- 

+ 2H 2 

O g (RCO 2 

) 2 

Ca + 2H 3 

O + + SO 4 

2- 


Mësuesi/ja e ndan klasën në tre grupe dhe i përcakton secilit grup detyrën. 

Grupi I. Listoni etapat e trajtimit të ujërave për konsum. 

Grupi II. Përkufizoni konceptin “ujë i fortë”. 

Grupi III. Cilat janë metodat e zbutjes së ujit? 

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 10, në faqen 40 të tekstit. 

Kërkim informacioni. Sillnin të dhëna statistikore mbi nivelin e ndotjes së ujërave në vendin tonë, si 

dhe kodin ligjor mbi mbrojtjen e ujërave. Burime të mundshme informacioni janë: Drejtoria e Menaxhimit të 

27


 

 

 

 

 

Tema 16. Baza ligjore për mbrojtjen e cilësisë së ujërave 


- të njohë aktet ligjore që mbrojnë ujin nga ndotjet; 

- të arrijë në ide e opinione mbi zbatimin e ligjshmërisë dhe masat për shkelësit e këtij legjislacioni. 

Konceptet kryesore: administrim i burimeve, rrezik nga ndotjet, mbrojtje e cilësisë së ujërave, 

strategji për mirëmenaxhim, legjislacion, trajtim i ujërave të ndotura. 

Mjete dhe materiale: teksti “Shkenca 12”, CD, materiale të botuara për këtë problem. 

Struktura mësimore: ERR 


Evokimi 

Diskutim 




Realizimi i kuptimit Shpjegim Të mësuarit ndërveprues Punë në klasë 

Refl ektimi Diskutim Diskutim Punë me grupe 


Evokimi. Diskutim 

Mësuesi/ja në detyrën e shtëpisë dhënë orën paraardhëse, u ka kërkuar nxënësve që, duke u mbështetur 

në burime të ndryshme informacioni, si Drejtoria e Menaxhimit të Ujërave, Ministria e Mbrojtjes së Mjedisit, 

REK-u etj., të sjellin të dhëna statistikore mbi nivelin e ndotjes të ujërave në vendin tonë, si dhe kodin ligjor 

mbi mbrojtjen e ujërave. 

Realizimi i kuptimit. Shpjegim 

Në fi llim mësuesja bën një përmbledhje të rezervave ujore të Shqipërisë. Pastaj i njeh nxënësit me 

konventat, protokollet, ku vendi ynë është pjesëtar. Ndalet më hollësisht në hartimin e strategjisë kombëtare 

të menaxhimit të burimeve ujore me mbështetjen e BE-së: 

a) - forcimi i kuadrit institucional për menaxhimin gjithëpërfshirës të burimeve ujore, 

- hartimin e akteve nënligjore për kufi jtë gjeografi kë të baseneve ujore, 

- kadastrat elektronike të burimeve ujore, 

- studimin mbi tarifat e ujit, ndërgjegjësimin për përdorimin e tij; 

b) - përgatitja për planmenaxhimet e baseneve ujëmbledhëse, 

- marrja e masave për mbrojtjen e cilësisë të ujërave; 

c) - mbrojtjen e cilësisë të ujërave nëpërmjet investimeve të reja për trajtimin e ujërave të zeza në të gjithë 

vendin e me përparësi në zonat bregdetare, 

- trajtimi i ujërave urbane, të aktiviteteve tregtare e industriale, si burim i ndotjes të ujërave sipërfaqësore. 

Ndotësit organikë janë të pranishëm në lumenjtë që kalojnë pranë fushave naftëmajtëse. 

- Zona bregdetare është objekt i studimeve të vazhdueshme për nivelin e ndotjes së ujit - që sjell me vehte 

humbje fi nanciare (turizmi e shërbimet shëndetësore). 

28 

Reflektimi. Paraqitje e punimeve 

Nxënësit paraqesin materialet e tyre dhe diskutojnë rreth tyre. 

Në fund nxjerrin përfundimet: 

Çdonjëri nga ne mund dhe duhet të bëhet pjesë e një pune ndërgjegjësuese në komunitetin ku jeton, 

pasi një menaxhim i mirë i ujit, si dhe një kujdes për mbrojtjen e cilësisë të tij, do të thotë një shëndet 

më i mirë i popullatës.

Tema 17. Veprimtari praktike 

Masat për mbrojtjen e burimeve ujore 


Objektivat. Në fund të veprimtarisë nxënësi: 

- të identifi kojë zonat e lumenjve, liqeneve dhe vijave bregdetare me ndotje natyrore; 

- të evidentojë llojet e ndotjeve; 

- të hartojë fl etëpalosje informuese për rrezikun nga ndotjet; 

- të organizojë një demonstrim qytetar për eliminimin e ndotjeve në një zonë afër vendbanimit. 

Njohuritë kryesore të lëndës që do të përvetësojë nxënësi: 

1. Ç’përfaqëson niveli i ndotjes? 

2. Në ç’forma paraqitet ndotja e burimeve ujore? 

3. Cilat janë mënyrat që sensibilizojnë më shumë komunitetin, në mënyrë që të minimizohet ndotja e 

burimeve ujore? 

Roli i mësuesit: 

1. të orientojë nxënësit për gjetjen e burimeve të informacionit; 

2. të ndihmojë nxënësit të grumbullojnë informacionet, t’i seleksionojnë dhe t’i organizojnë ato sipas 

çështjeve të kërkuara, si dhe si t’i faktojë veprimtaritë vëzhguese apo eksperimentale me pamje 

fi lmike ose fotografi ke; 

3. të ndjekë hap pas hapi veprimtarinë. 

Përshkrimi i veprimtarisë kryesore me afatet e përgjegjësitë. 

Veprimtaria Afati Përgjegjësitë 

Përcaktohet tema e përzgjedhur dhe jepen 

udhëzimet për punën që do të kryejnë nxënësit 

në grup apo në mënyrë të pavarur. 

Kontrollohet materiali i përgatitur me shkrim, 

në mënyrë virtual duke evidentuar të veçantat 

pozitive apo negative 

Prezantimi i punimeve të nxënësve dhe 

vlerësimi i tyre. 

Ora paraardhëse. Shfrytëzohet minutazhi 

i përforcimit (është vazhdimësi 

informacioni i temës 16) 

Ora e mësimit 

(10 minuta) 

Ora e mësimit 

(35 minuta) 

Mësuesi dhe nxënësit 

Mësuesi 

Mësuesi dhe nxënësit 

Burimet e informacionit: 

- adresa interneti; 

- biseda me specialistë të ndërmarrjes së ujësjellësit; 

- biseda me specialistë të ISHP-së. 

Rezultatet e pritshme. Nxënësit: 

1. të plotësojnë njohuritë mbi ndotjet e mundshme të burimeve ujore; 

2. të analizojnë të dhëna statistikore mbi ndotjen e burimeve ujore të zonës ku banojnë; 

3. të përpilojnë postera e fl etëpalosje për sensibilizimin e komunitetit ku jetojnë. 

Vlerësimi. Nxënësit do të vlerësohen për: 

1. paraqitjen e materialit; 

2. përmbajtjen e materialit lidhur me temën dhe përmbushjen e objektivave; 


4. larminë e informacioneve dhe idetë origjinale të nxënësit; 

5. mënyrën e referimit apo prezantimit. 

29


 

 

 

 

Tema 18. Veprimtari praktike 

Ndotjet nga ndërtimet dhe industria në zonat turistike 


- të evidentojë ndotjet nga ndërtimet dhe industria ne zonat turistike; 

- të vlerësojë shkatërrimet e ekosistemeve në zonat turistike qe vijnë nga ndotjet e dërtimeve 

dhe industrisë; 

- të ndërgjegjsojë opinionin për shkatërrimet, duke formuluar fl etëpalosje e postera. 

Njohuritë kryesore të lëndës që do të përvetësohen nga nxënësit: 

1. klasifi kimi i zonave turistike më të rrezikuara nga kjo dukuri; 

2. roli shkatërrues i mbetjeve industriale për fl orën e faunën e zonave turistike; 

3. si përpunohen të dhënat statistikore për të krijuar tablonë reale të nivelit të ndotjes. 

Roli i mësuesit 

1. të orientojë nxënësit për burimet e informacionit, 


çështjeve të kërkuara, si dhe t’i faktojnë veprimtaritë vëzhguese apo eksperimentale me pamje 



Përshkrimi i veprimtarisë kryesore me afatet e përgjegjësitë. 

Veprimtaria Afati Përgjegjësit 

Përcaktohet tema e përzgjedhur dhe jepen 

udhëzimet për punën që do të kryejnë nxënësit 10 minutat e para Mësuesi dhe nxënësit 

në grup apo në mënyrë te pavarur. 

Prezantimi i punëve të nxënësve. 35 minuta Mësuesi dhe nxënësit 

Burimet e informacionit 

- Materiale nga botime të FSHN-së, Ministrisë së Mjedisit, REK-ut, etj. 

- Biseda për mjedisin me specialistë të bashkisë, Ministrisë së Mjedisit, REK-ut, ISHP-së, FSHN-së, 

Ministrisë së Turizmit. 


1. të plotësojnë njohuritë mbi veprimtarinë shkatërruese të ndotjeve industriale e nga ndërtimet, 

dëmet ekonomike për turizmin e vendit tonë; 

2. të hartojnë harta ku të pasqyrohen territoret më të rrezikuara; 

3. Nxënësit të hartojnë fl etëpalosje e të ndërmarrin nisma konkrete për ndërgjegjësimin e popullatës 

së vendit ku jetojnë; 

4. të marrin nisma me moton: “Të ruajmë e mbrojmë mjedisin ku jetojmë nga ndotjet”; 

5. të krijojnë binjakëzime me grupe rinore për këtë problem. 

6. të pastrojnë e të ngjitin postera ndërgjegjsuese për këtë problem në parqe, mjediset turistike 

(malore ose plazh) që kanë në zonën ku jetojnë; 

30 






5. mënyrën e referimit apo prezantimit.

Tema 19-20. Projekt kurikular 

Ndotja nga nafta dhe nga ndotjet urbane 


Shënim. Dy orët e projektit kurrikular të sugjeruar i kemi trajtuar edhe në një variant tjetër të mëposhtëm. 

Mësuesi/ja është i lirë të zgjedhë cilin do të trajtojë. 


- të evidentojë ndotjet nga nafta dhe nga mbetjet urbane; 

- të vlerësojë shkatërrimet e ekosistemeve që vijnë nga ndotjet urbane dhe nafta; 

- të ndërgjegjësojë opinionin për shkatërrimet, duke formuluar fl etëpalosje e postera. 

Njohuritë kryesore të lëndës që do të përvetësojë nxënësi: 

1. klasifi kimi i ndotjeve urbane 

2. roli shkatërrues i naftës për fl orën e faunën e lagunave, e sidomos, në lagunën e Karavastasë; 

3. si përpunohen të dhënat statistikore për të krijuar tablonë reale të nivelit të ndotjes. 

Roli i mësuesit: 

1. të orientojë nxënësit për gjetjen e burimeve të informacionit; 


çështjeve të kërkuara, si dhe si t’i faktojë veprimtaritë vëzhguese apo eksperimentale me pamje 



Veprimtaria Afati Përgjegjësit 

Përcaktohet tema e përzgjedhur dhe jepen udhëzimet për punën 

që do të kryejnë nxënësit në grup apo në mënyrë të pavarur 

Prezantimi i punëve të nxënësve 

Ora I 

Ora II 

Mësuesi dhe 

nxënësit 

Mësuesi dhe 

nxënësit 


- Materiale nga botime të FSHN-së, Ministrisë së Mjedisit, REK-ut, etj. 

- Biseda për mjedisin me specialistë të bashkisë, Ministrisë së Mjedisit, REK-ut, ISHP-së, FSHN-së. 


1. të plotësojnë njohuritë mbi veprimtarinë shkatërruese të ndotjeve urbane e të hidrokarbureve, 

dëmet ekonomike që rrjedhin prej tyre; 

2. Nxënësit të hartojnë fl etëpalosje e të ndërmarrin nisma konkrete për ndërgjegjësimin e popullatës 

së vendit ku jetojnë; 

3. të marrin nisma me moton: “Të ruajmë e mbrojmë mjedisin ku jetojmë nga ndotjet”; 

4. të krijojnë binjakëzime me grupe rinore për këtë problem. 

5. të pastrojnë e të ngjitin postera ndërgjegjsuese për këtë problem në parqe, vende publike, dhe, në 

vendnxjerrjet e naftës (nëse banojnë pranë një zonë të tillë). 







31


 

 

Projekt kurrikular. Uji në natyrë demonstron forcë dhe energji (2 orë) 


- të përkufi zojë ujin si përbërje kimike, biologjike, 

- të tregojë strukturën molekulare dhe vetitë e ujit; 

- të analizojë rolin e kationeve e anioneve që përmban uji në organizmin tonë; 

- të japë mendime si mund të rriten vlerat e ujit e si mund të pastrohet ai. 

Njohuritë kryesore të lëndës që do të përvetësohet nga nxënësi: 

1. Struktura molekulare e ujit. 

2. Lidhjet hidrogjenore. Gjendjet agregate. 

3. pH-i i ujit. Osmoza dhe roli i saj në organizmin e njeriut. 

4. Tretësirat e elektroliteve dhe rëndësia e tyre për organizmat e gjallë. 

Roli i mësuesit 

1. Të orientojë nxënësit për burimet e informacionit. 

2. Të ndihmojë nxënësit të grumbullojnë informacionet, t’i seleksionojnë dhe t’i organizojnë ato sipas 

çështjeve të kërkuara, si dhe si t’i faktojnë veprimtaritë vëzhguese apo eksperimentale me fi lmime. 

3. Të ndjekë hap pas hapi veprimtarinë. 

Përshkrimi i veprimtarisë kryesore me afatet dhe përgjegjësitë. 

Veprimtaria Afati Përgjegjësitë 

Përcaktohet tema e përzgjedhur dhe jepen udhëzimet për punën 

që do të kryejnë nxënësit në grup apo në mënyrë të pavarur. 

Ora e parë Mësuesi dhe nxënësit 

Kontrollohet materiali i përgatitur me shkrim, në mënyrë virtual 

duke evidentuar të veçantat pozitive apo negative 

Ora e dytë Mësuesi 

Prezantimi i punimeve të nxënësve Ora e tretë Nxënësi 

Prezantimi i punimeve të nxënësve dhe vlerësimi i tyre Ora e katërt Mësuesi dhe nxënësit 


- Adresa interneti. 

- Biseda me specialistë të ISHP-së. 

- Vizitë në një kombinati uji (p.sh. te kombinati i ujit “Kristal”), pamje fi lmike të proceseve të punës aty 

apo të dhëna statistikore. 

- Vizitë në drejtorinë e ujësjellësit, ku mund të merret informacion për nivelin e pastërtisë së ujit të pijshëm, 

të nivelit të pranueshëm bakteriologjik, rolit dhe vlerave të lejuara të klorinimit për organizmin. 


1. të plotësojnë njohuritë mbi ujin si përbërje kimike e biologjike; 

2. të analizojnë të dhënat statistikore dhe të nxjerrin përfundime prej tyre; 

3. të ndihmojnë përmes informacionit në sensibilizim për rruajtjen e ujërave e për përdorimin 

sa më ekonomik të tyre. 



2. përmbajtjen materialit lidhur me temën dhe përmbushjen e objektivave; 




32


 

 

 

 

Tema 21. Ne mësuam… Përsëritje 


- të shpjegojë konceptet e paraqitura më poshtë; 

- të krahasojë proceset e ndryshme kimike e fi zike që ndodhin në natyrë me pjesëmarrjen e ujit 

- të interpretojë e nxjerrë përfundime për proceset që kanë të bëjnë me ndotjen e burimeve ujore, 

e zonave turistike. 

Konceptet kryesore: veti koligative, trysni osmotike, tretësirë, përqendrim i tretësirës, përqendrim 

molar, molal, në përqindje, normal, ujë i fortë. 

Mjetet: teksti “Shkencë12” 

Struktura mësimore: ERR 


Evokimi 

Ditari dypjesësh 




Realizimi i kuptimit Pyetje-përgjigje Të mësuarit ndërveprues Punë në klasë 

Refl ektimi Punë në grupe Diskutim Punë me grupe 


Evokimi. Ditari dypjesësh 

Mësuesi e ndan klasën në tre grupe dhe çdo grup plotëson përkufi zimet për fjalët kyçe (konceptet kryesore), 

duke nxjerrë për ta shtjelluar nga një përfaqësues. 

Grupi I 

Grupi II 

Grupi III 

Koncepti 

Veti koligative 

Ujë i fortë 

Përqendrim në përqindje 

Përqendrim i tretësirës 

Ndotja e ujit 

Trysni osmotike 

Përqendrimi normal 

Pastrim e trajtim i ujërave 

Zbutja e ujërave 

Përqendrimi molar 

Zbutja e ujit 

Shpjegoni 

Realizimi i kuptimit. Pyetje - përgjigje 

Mësuesi/ja hedh për diskutim këto çështje: 

- Ç’tip ndotjeje rrezikon më shumë vendin tonë? 

- Cili është roli i ujit për jetën? 

- A ka Shqipëria rezerva hidrike të konsiderueshme? 

- Ç’duhet bërë për ta ruajtur këtë rezervë? 

- Cilat janë metodat më efi kase të pastrimit të ujit? 

- Cilat janë kushtet e BE-së që lidhen me mjedisin e veçanërisht me ujërat? 

- Ligjshmëria jonë a është e mjaftueshme për problemet e mëposhtme apo mendoni se ka hapësira ligjore? 

Reflektimi. Diskutim 

Mësuesi/ja, së bashku me nxënësit bën përmbledhjen e çështjeve që u diskutuan. 

Përfundime: - Uji është faktori themelor për jetën. 

- Burimet ujore ndodhen të kërcënuara nga veprimtaria e papërgjegjshme njerëzore. 

- Sensibilizimi i popullatës është një faktor i rëndësishëm për mbrojtjen e burimeve ujore. 

Detyrë shtëpie. Përgatitni postera apo fl etëpalosje për ndërgjegjësimin për mbrojtjen e burimeve ujore. 

33


 

Tema 22. Testim i njohurive 


- të përkufi zojë saktë shkencërisht konceptet bazë të trajtuara në linjë: tipat e lidhjes dhe të 

molekulës së ujit, trysni osmotike, uji i fortë, ndotjet e burimeve ujore etj.; 

- të krahasojë saktë tipat e ndotjeve, përqendrimet e tretësirave etj.; 

- të njehsojë trysninë osmotike, përqendrimin e tretësirave, temperaturën e vlimit. 

Emër__________________________ 

Mbiemër_______________________ 

Klasa _________________________ 

Rrethoni përgjigjen e saktë. 

1. Uji konsiderohet molekulë polare sepse: 

a. molekula ka vetëm një ngarkesë polare; 

b. molekula ka vetëm një ngarkesë negative; 

c. molekula nuk ka ngarkesë; 

ç. molekula ka një ngarkesë pozitive dhe një negative të vendosur në skajet e saj. 

2. Listoni llojet e ndotjeve që mund të pësojnë ujërat e burimeve natyrore. 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

3. Çfarë shpreh koefi cienti i Van’t Hofi t? 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

4. A mund të përdorim për larje ujin e detit? Pse? 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

5. dimë se: dy lëngje treten midis tyre kur kanë natyrë të ngjashme; uji është një tretës polar. A mund të 

përzihet uji me CCl 4 

? Po me C 2 

H 5 

OH? Argumentoni përgjigjen. 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

34


6. Tretësira që përmban 10 g NaCl të tretur në 40 g ujë ka përqendrimin: 

a. 10% b. 40% c. 30% ç. 20% 

7. Sa gramë NaOH nevojitet për të përgatitur 1 litër tretësirë 10% të saj me densitet 1,109 g/ml? Po për 

të gatitur 200 g tretësirë 20%? 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

8. Me sa gradë do të ndryshojë temperaturën e vlimit të një tretësire ujore 9,8% të acidit sulfurik, kur dimë 

që k vl ujit 

= 0,52 o C/molal? 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

9. Nga vijnë nitratet në ujërat sipërfaqësore? 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

10. Pse përdoren koagulantet, si Al(OH) 3 

për pastrimin e ujit? 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

_______________________________________________________________________________ 

Nota 10 9 8 7 6 5 4 

Pikët 100 - 90 90 - 78 77 - 65 64 - 52 51 - 39 38 - 25 

35


Data:______/______/2012 

Lënda:____________________________ 

Klasa:____________________________ 


Niveli I_________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Niveli II________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Niveli III________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Konceptet kryesore:____________________________________________________________________ 

Materialet e mjetet:____________________________________________________________________ 

Struktura e mësimit: PNP 

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Koha 

Parashikimi 

Ndërtimi i njohurive 

Përforcimi 

ZHVILLIMI I MËSIMIT 

Parashikimi (përgatitja për të nxënit) ________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________ 

Ndërtimi i njohurive (përpunim i përmbajtjes)_________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Përforcimi (konsolidimi i të nxënit)_________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Detyra_________________________________________________________________________________ 

Vlerësimi______________________________________________________________________________ 

___________________________________________________________________________________ 

36

Libër mësuesi për tekstin “Shkenca 12”, linja “Fizika” 

Data: ______/______/2012 

Lënda: _________________ 

Klasa:___________________ 


Niveli I________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Niveli II________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Niveli III________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Konceptet kryesore:_____________________________________________________________________ 

Materialet e mjetet:______________________________________________________________________ 


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve Koha 

Evokimi 

Realizimi i kuptimit 

Reflektimi 

ZHVILLIMI I MËSIMIT 

Evokimi (përgatitja për të nxënit) ___________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Realizimi i kuptimit (përpunim i përmbajtjes)_________________________ 

_____________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Reflektimi (konsolidimi i të nxënit)___________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

Detyra_________________________________________________________________________________ 

Vlerësimi______________________________________________________________________________ 

______________________________________________________________________________________ 

37

SHKENCA 12 - Albas

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?