Budownictwo Bezpiecznie od startu - Państwowa Inspekcja Pracy

Urszula Gawrysiak
Budownictwo
Bezpiecznie od startu
Warszawa 2009

Wydawca dziękuje firmie Warbud za udostępnienie zdjęć ilustrujących publikację.
Opracowanie redakcyjne
Izabella Skrzecz
Opracowanie typograficzne i łamanie
Jan Klimczak
Zdjęcie na okładce
Dariusz Korczak
Copyright © Główny Inspektorat Pracy 2009
Wydanie 1
PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY
GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY
WARSZAWA 2009
www.pip.gov.pl

SPIS TREŚCI
1. Kto jest kim na budowie? ......................................................................................
2. Plac bu do wy i oto cze nie ........................................................................................
3. Planowanie procesu budowlanego ...................................................................
4. Plan BIOZ .....................................................................................................................
5. Zagrożenia wynikające z jednoczesnego wykonywania różnych prac
6. Zasady ochrony przed zagrożeniami ................................................................
7. Warunki socjalne i higiena osobista pracowników ......................................
8. Pierwszy dzień na budowie ..................................................................................
9. Prąd elektryczny .......................................................................................................
10. Na rzę dzia i elek tro na rzę dzia ................................................................................
11. Znaki bezpieczeństwa ............................................................................................
12. Substancje i preparaty niebezpieczne ..............................................................
13. Pra ce ziem ne ..............................................................................................................
14. Ma szy ny do prac ziem nych ...................................................................................
15. Pra ce na wy so ko ści ..................................................................................................
16. Środ ki za ła dun ku i trans por tu ..............................................................................
17. Pi lar ki tar czo we sto ło we ........................................................................................
18. Rusztowania ...............................................................................................................
19. Wy pad ki i cho ro by za wo do we ............................................................................
20. Organizacja pierwszej pomocy ...........................................................................
5
6
8
9
10
12
14
15
16
17
18
20
22
23
24
26
28
29
30
32
3

KTO JEST KIM NA BU DO WIE?
1
Kto jest kim na bu do wie?
Osobą odpowiedzialną za organizację i przebieg budowy jest kierownik budowy. Jego zadaniem
jest organizacja placu budowy, kontrolowanie i monitorowanie postępów prac oraz kosztów,
prowadzenie dokumentacji budowy, zapewnienie zgodnego ze sztuką budowlaną wykonania
robót, współpraca z inwestorem oraz państwowymi organami nadzoru i kontroli. W zależności
od wielkości i złożoności budowy kierownik budowy sam organizuje i nadzoruje roboty wykonywane
przez pracowników lub współpracuje, w tym zakresie z kierownikami robót.
Osoby zatrudnione na stanowisku kierownika budowy i kierownika robót pełnią tzw. samodzielne
funkcje techniczne. Wymaga się od nich fachowej wiedzy i doświadczenia niezbędnego do samodzielnego
rozwiązywania problemów technicznych i organizacyjnych. Ponadto muszą posiadać
uprawnienia budowlane. By je uzyskać musieli zdać egzamin ze znajomości procesu budowlanego
oraz umiejętności praktycznego stosowania wiedzy technicznej. Kierownik budowy oraz kierownicy
robót odpowiedzialni są za organizację i wykonanie robót w sposób bezpieczny zarówno
dla pracowników, jak i innych osób, które mogą być narażone na niebezpieczeństwo.
Kolejnymi osobami uczestniczącymi w zapewnieniu bezpiecznego wykonania prac na budowie
są inżynierowie budowy, majstrowie i brygadziści. Pracują oni pod kierownictwem kierownika robót
lub kierownika budowy. Ich zadaniem jest organizacja pracy i zapewnienie niezbędnych środków
pracy i materiałów na poszczególnych stanowiskach pracy. Dzięki temu zapewniona jest ciągłość
prac i wykonanie ich zgodnie z wytycznymi i zaleceniami określonymi przez kierownika
budowy i kierownika robót.
Największą grupę pracowników stanowią robotnicy budowlani. Są to osoby zatrudniane przez
generalnego wykonawcę oraz podwykonawców.
Z uwagi na dużą różnorodność prac wykonywanych jednocześnie na terenie budowy niezbędne
jest koordynowanie realizacji poszczególnych zadań. Celem koordynacji jest zapobieganie zagrożeniom
bezpieczeństwa. Za koordynację odpowiedzialny jest kierownik budowy. Może on powołać
do działań koordynacyjnych jednego ze swoich pracowników. Jednak nie zwalnia go to z odpo
wie dzial no ści. Dla te go oso ba, któ rej po wie rzy za da nia ko or dy na to ra bhp, mu si po sia dać
doświadczenie i wiedzę w zakresie realizacji procesu budowlanego oraz doskonałą znajomość zagadnień
bezpieczeństwa pracy.
Kierownik robót
Kierownik budowy
Koordynator
ds. bhp
Inżynier budowy/majster
Inżynier budowy/majster
Kierownik robót
Pracownik
Pracownik
Pracownik
Inżynier budowy/majster
Przykład schematu organizacyjnego budowy.
5

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
2
Plac budowy i otoczenie
Budowa wymaga szczegółowego zaplanowania każdego elementu, często z kilkumiesięcznym
wy prze dze niem. Wa żne jest miej sce, w któ rym ma po wstać no wy obiekt oraz prze strzeń, ja ką
budowa ma do dyspozycji. Są to elementy często decydujące o technologii oraz środkach niezbędnych
do zapewnienia bezpiecznej pracy.
Jednym z najistotniejszych działań realizowanych przed rozpoczęciem robót, jest przygotowanie
pla nu za go spo da ro wa nia te re nu bu do wy. Kie row nic two po dej mu je de cy zje o spo so bie wy -
ko rzy sta nia prze strze ni, ja ką bu do wa ma do dys po zy cji. W tym mo men cie de cy du je się o usy -
tu owa niu ma szyn i urzą dzeń tech nicz nych, skła do wisk ma te ria łów, roz miesz cze niu dróg dla
ruchu samochodowego i pieszego, przebiegu instalacji ważnych dla funkcjonowania budowy
(np. elektrycznej, wodnej), szatni pracowniczych, stołówki, biura budowy i innych miejsc niezbędnych
do prawidłowego funkcjonowania budowy.
Przy planowaniu poszczególnych elementów placu budowy kierownictwo bierze pod uwagę
istot ne ele men ty wy stę pu ją ce w po bli żu bu do wy, ta kie jak to ry ko le jo we, li nie ener ge tycz ne,
pod ziem ne in sta la cje ga zo we, wod ne i in ne. Ko niecz ne jest ta kie usy tu owa nie po szcze gól nych
elementów by nie stwarzały zagrożenia np. by nie doszło do zaczepienia żurawiem lub przenoszo
nym cię ża rem o li nie ener ge tycz ne.
Na rysunku przedstawiono graficzną formę planu zagospodarowania placu budowy z uwzględnieniem
informacji w zakresie bezpieczeństwa pracy. Plan zmienia się wraz z postępującym
procesem budowy. Ważne jest, by był na bieżąco aktualizowany. Dobrą praktyką jest wywieszenie
planu w miejscu ogólnodostępnym dla pracowników oraz osób przybywających z zewnątrz,
w tym służb ratowniczych. Dzięki temu w sytuacji awaryjnej łatwo ustalić miejsca
istotne dla prowadzonej akcji ratowniczej oraz sposób poruszania się po budowie.
Re ali za cja bu do wy wią że się ze zmia na mi w ży ciu miesz ka ją cych w po bli żu lu dzi oraz funk cjo -
nowaniu instytucji. Plac budowy jest specyficznym miejscem, nieustannie ulegającym zmianom.
Wy ko nu je się tam wie le prac, w wy ni ku któ rych po wsta ją ucią żli wo ści ta kie jak: ha łas, py -
Budowa Centrum Naukowego
im. Kopernika
w Warszawie.
6

PLAC BU DO WY I OTO CZE NIE
Plan zagospodarowania placu budowy z uwzględnieniem informacji w zakresie bezpieczeństwa pracy.
ły, wzmożony ruch ciężkich samochodów, zamknięcie lub ograniczenie swobody poruszania
się po przyległych do terenu budowy jezdniach, zamknięcie lub ograniczenie możliwości ruchu
pie sze go.
Ma jąc na uwa dze wszel kie skład ni ki oto cze nia kie row nik bu do wy po dej mu je środ ki za po bie -
gawcze. Przygotowując plac budowy zwraca szczególną uwagę na następujące elementy:
■ Zabezpieczenie terenu budowy przed wejściem osób nieupoważnionych. Jest to szczególnie
wa żne gdy w po bli żu bu do wy znaj du ją się miej sca uży tecz no ści pu blicz nej, ta kie jak np.
szko ła, plac za baw, park.
■ Zadaszenia i balustrady w miejscach zagrożonych upadkiem przedmiotów z wysokości, gdzie
mogą znaleźć się pracownicy lub osoby spoza budowy, np. chodniki i przejścia dla pieszych.
■ Przykrycie, oznakowanie i wygrodzenie wykopów, jeśli znajdują się w miejscach dostępnych
dla osób trzecich i pracowników.
■ Zabezpieczenie maszyn i urządzeń przed dostępem osób nieupoważnionych oraz przed przypad
ko wym uru cho mie niem.
■ Zabezpieczenie wszelkich materiałów i substancji niebezpiecznych oraz opakowań po nich.
W rę kach osób nie zna ją cych ich wła ści wo ści i szko dli we go dzia ła nia mo gą stać się po wa żnym
za gro że niem.
■ Wyznaczenie stref niebezpiecznych oraz sposób ich oznakowania i zabezpieczenia.
■ Zapewnienie bezpiecznego ruchu maszyn budowlanych i pracowników w miejscach wspólnych
z ru chem lo kal nym.
Miejsca budów stwarzają zagrożenie zarówno dla pracowników, jak i osób niezwiązanych z budową.
Dlatego pracując na budowie trzeba być świadomym zagrożeń i dbać o bezpieczeństwo
własne, współpracowników oraz osób, które przypadkowo mogą znaleźć się w pobliżu.
7

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
3
Planowanie procesu budowlanego
Kierownik budowy organizuje proces budowlany. W praktyce oznacza to wiele powiązanych ze
sobą zadań i czynności występujących na placu budowy lub jego zapleczu. Planowanie procesu
bu do wy po le ga na usta le niu na stę pu ją cych ele men tów:
■ Tech no lo gii wy ko na nia po szcze gól nych eta pów bu do wy, w tym umiej sco wie nia po szcze -
gól nych ro bót i za dań w pro ce sie tech no lo gicz nym, tj. okre śle nie kto, kie dy i co ro bi.
■ Metod pracy wraz z rozwiązaniami bhp, tj. określenia sposobów wykonania poszczególnych
ro bót oraz za dań.
■ Wyposażenia w materiały oraz maszyny i urządzenia techniczne odpowiednie dla przyjętej
tech no lo gii.
■ Doboru środków ochrony zapobiegających wypadkom i chorobom zawodowym, odpowiednich
do zagrożeń związanych z zaplanowanymi pracami i zadaniami.
■ Określeniu zapotrzebowania na pracowników z uwzględnieniem wymaganych kwalifikacji
i uprawnień.
■ Zaplanowaniu zaplecza higieniczno-sanitarnego z uwzględnieniem liczby pracowników oraz
rodzaju prac jakie będą wykonywali.
■ Określeniu obszarów wspólnych dla różnych procesów pracy, czynności i wykonawców.
■ Wyznaczeniu terminów realizacji poszczególnych zadań.
Plac bu do wy uznać na le ży za jed no z naj bar dziej nie bez piecz nych miejsc pra cy. Pra ca wy -
konywana jest w zmiennych warunkach pogodowych, często w wymuszonym tempie i pod presją
cza su. Zda rza się, że na pla cu bu do wy ro bo ty wy ko nu je jed no cze śnie kil ka firm, a ka żda
z nich zmienia pracowników. Są to czynniki, które przy braku właściwego planowania i koordynacji
prac w sposób negatywny mogą wpłynąć na bezpieczeństwo pracy. Dlatego ważne jest,
by prze strze gać usta lo ne go po rząd ku i har mo no gra mu prac. W ka żdym przy pad ku gdy ko -
niecz na jest zmia na, na le ży uzy skać zgo dę kie row nic twa bu do wy.
Te ren bu do wy oczysz czal ni ście ków „Czaj ka” w War sza wie. Re ali za cja pro jek tu za kłada uło że -
nie 45 km ru ro cią gów i 7 km dróg, wbu do wa nie 14 983 t sta li oraz 153 141 m 3 be to nu. Ko or dy -
nowanie prac i zapewnienie sprawnego przebiegu procesu produkcyjnego wymaga od kadry
budowy ogromnych umiejętności organizacyjnych i współpracy wszystkich uczestników. Jednak
nie za le żnie od wiel ko ści bu do wy, po szcze gól ne eta py or ga ni za cji i re ali za cji bu do wy są ta -
kie sa me. Ró żni ca tkwi w ska li za dań i ilo ści ele men tów, ja kie na le ży sko or dy no wać.
Teren budowy oczyszczalni ścieków.
8

PLA NO WA NIE PRO CE SU BU DOW LA NE GO, PLAN BIOZ
4
Plan BIOZ
Plan Bez pie czeń stwa i Ochro ny Zdro wia (plan BIOZ) za wie ra in for ma cje istot ne dla bez -
pieczeństwa pracy podczas realizacji budowy oraz wytyczne i zasady postępowania określo
ne dla osób pra cu ją cych na bu do wie.
Kie row nik bu do wy przed roz po czę ciem bu do wy przy go to wu je plan BIOZ. Zda rza się, że zle ca
jego przygotowanie osobie kompetentnej, jednak dopiero, gdy złoży na nim swój podpis, BIOZ
sta nie się obo wią zu ją cym do ku men tem.
Każda osoba wykonująca pracę na budowie powinna zapoznać się z zapisami zawartymi w planie
BIOZ. Dzięki temu wszyscy pracownicy będą mieli wiedzę w zakresie:
■ Planowanych robót oraz kolejności ich wykonania.
■ Elementów, które mogą stwarzać zagrożenie, np. sieci gazowe, elektryczne itp.
■ Zagrożeń związanych z uwzględnieniem ich skali oraz miejsca i czasu występowania.
■ Miejsc, w któ rych mo że dojść do wy pad ku, np. upad ku przed mio tu na pra cow ni ka, uszko -
dze nia słu chu ze wzglę du na wy so kie na tę że nie ha ła su itp.
■ Szkoleń i instruktaży, jakie powinni przejść pracownicy przed przystąpieniem do pracy.
■ Zasad magazynowania i transportowania materiałów i substancji niebezpiecznych.
■ Spo so bów za po bie ga nia nie bez pie czeń stwom na bu do wie.
■ Za cho wa nia na wy pa dek wy stą pie nia awa rii lub za gro że nia dla zdro wia i ży cia np. od kry cia
pod czas prac ziem nych nie wy bu chu, wy pad ku przy pra cy skut ku ją ce go ura za mi cia ła.
BIOZ po za tre ścią za wie ra rów nież część ry sun ko wą. Na ko pii pro jek tu za go spo da ro wa nia dział -
ki lub te re nu za zna cza się usy tu owa nie ele men tów istot nych dla bez pie czeń stwa, w tym:
■ Oznaczenie czynników mogących stwarzać zagrożenie, np. zasięgu żurawia budowlanego
stwarzającego zagrożenie upadkiem z wysokości przenoszonych przedmiotów, stref pracy maszyn
budowlanych zagrażających uderzeniem lub potrąceniem pracownika.
■ Roz miesz cze nie urzą dzeń prze ciw po ża ro wych i dróg ewa ku acyj nych.
■ Ozna ko wa nie miejsc ma ga zy no wa nia ma te ria łów, w tym ma te ria łów nie bez piecz nych.
■ Oznakowanie dróg komunikacyjnych oraz przebiegu ogrodzenia budowy.
■ Lo ka li za cję po miesz czeń sa ni tar nych i punk tu pierw szej po mo cy itp.
Ta bli ca za wie ra ją ca in for ma cje z dzie dzi ny bhp
umieszczana na budowie. Na tablicy znajdują się informacje
pochodzące z planu BIOZ.
9

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
5
Zagrożenia wynikające z jednoczesnego
wykonywania różnych prac
Głów ny mi przy czy na mi wy pad ków są sy tu acje wy ni ka ją ce z bra ku wła ści we go sko or dy -
no wa nia prac. Czę sto pra ce wy ko ny wa ne są jed no cze śnie na ma łej prze strze ni i na kil ku po -
ziomach. Dlatego konieczne jest staranne zaplanowanie kolejnych etapów robót, by pracownicy
wykonując swoją pracę nie stwarzali sytuacji niebezpiecznych dla siebie nawzajem.
Zdjęcie przedstawia miejsce współpracy kilkudziesięciu osób.
10

ZA GRO ŻE NIA WY NI KA JĄ CE Z JED NO CZE SNE GO WY KO NY WA NIA RÓ ŻNYCH PRAC
W tabeli przedstawiono przykłady prac i zagrożeń dla osób znajdujących się w pobliżu ich wykonywania.
Przykładowa sytuacja
niebezpieczna
Zagrożenie
Prawdopodobne
obrażenia
Otwo ry tech no lo gicz ne
w stro pie
Or ga ni za cja ru chu pie -
sze go i ko ło we go
Pra cow nik przy krył otwór
w sto pie przez po ło że nie
na nim sklej ki. Nie za mo -
co wał jej trwa le nad otwo -
rem i nie ozna ko wał. In ny
pra cow nik, prze no sząc
cię żki ła du nek, prze cho -
dził dro gą, na któ rej znaj -
du je się pro wi zo rycz nie
za bez pie czo ny otwór.
Na pla cu bu do wy nie wy -
dzie lo no ru chu pie sze go
i sa mo cho do we go. Pra -
cow ni cy po ru sza ją się ty -
mi sa my mi dro ga mi, któ -
ry mi je żdżą sa mo cho dy
i ma szy ny bu dow la ne.
Prze su nię cie się przy kry -
cia i od sło nię cie otwo ru
lub za ła ma nie przy kry cia
otwo ru. Prze wró ce nie się,
upa dek z wy so ko ści pra -
cow ni ka i/lub ła dun ku.
Ope ra tor ma szy ny/kie -
row ca sa mo cho du nie za -
uważa pieszego lub grupy
pie szych po ru sza ją cych
się po tej sa mej dro dze.
Upa dek z wy so ko ści mo -
że spo wo do wać bar dzo
po wa żne ob ra że nia, ze
śmier cią włącz nie.
Potrącenie czy przejechanie
przez ma szy nę bu -
dow la ną lub sa mo chód
mo że być przy czy ną cię -
żkich lub śmier tel nych
urazów.
Wykopy Nie usta lo no i nie za bez -
pieczono strefy klina odłamu
wy ko pu są sia du ją ce -
go z dro gą, w któ rym
prowadzone są prace.
Trans port bli ski przy po -
mo cy żu ra wia bu dow la -
ne go
Sub stan cje che micz ne
nie bez piecz ne
Operator żurawia przenosi
sta lo wą kon struk cję
nad sta no wi ska mi gdzie
wykonują pracę inni pracow
ni cy.
Pracownicy firmy A nakładają
natryskowo powłokę
izolującą na posadzkę betonową
w pomieszczeniu
garażu. Pracownicy są wyposażeni
w ochrony chronią
ce układ od de cho wy.
W tym sa mym po miesz -
czeniu inni pracownicy wykonują
prace montażowe.
Hałas Pra cow nik fir my A wy ko -
nuje wykop. W bezpośrednim
są siedz twie pra cow -
nik fir my B pra cu je
młotem pneumatycznym.
Kie row ca sa mo cho du cię -
ża ro we go zbli żył się
do kra wę dzi wy ko pu. Zie -
mia wraz z samochodem
zsu wa ją się do wy ko pu,
przy gnia ta jąc pra cow ni -
ków wykonujących prace
w je go wnę trzu.
Jeden z elementów odpada
od kon struk cji i spa da
na pracownika wykonującego
pracę poniżej.
Pracownicy montujący elemen
ty kli ma ty za cji wdy -
chali rozproszone cząsteczki
sub stan cji che micz nej,
w wyniku tego ulegli zatruciu.
Pra cow nik wy ko nu ją cy
prace w wykopie narażony
jest na ha łas o du żym
na tę że niu.
Za sy pa nie, zmia żdże nie,
po trą ce nie pra cow ni ków
mo że spo wo do wać po -
wsta nie cię żkich lub
śmiertelnych urazów.
Ude rze nie spa da ją cym
z wysokości przedmiotem
mo że spo wo do wać po -
wstanie urazów w postaci
ran, zła mań, stłu czeń.
Ostre zatrucie, podrażnienie
błon ślu zo wych no sa,
pod ra żnie nie oczu, re ak -
cja aler gicz na.
Trwa łe po gor sze nie sły -
szenia, rozdrażnienie, bóle
gło wy, po gor sze nie sa -
mo po czu cia.
11

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
6
Zasady ochrony przed zagrożeniami
Jednym z istotnych elementów, które brane są pod uwagę przy planowaniu robót budowlanych
jest za po bie ga nie wy pad kom. Ozna cza to ana li zę nie bez pie czeństw ja kie mo gą się zda -
rzyć oraz wybór sposobu ich eliminacji. W takiej sytuacji możemy stosować środki ochrony, które
dzie lą się na zbio ro we i in dy wi du al ne. Zbio ro we to te, któ re za bez pie cza ją wszyst kich
pra cow ni ków jed no cze śnie, np. ba rier ki chro nią ce przed upad kiem z wy so ko ści, za da sze nia,
osłony. Środki ochrony indywidualnej stanowią osobiste wyposażenie pracownika, np. maska
prze ciw py ło wa, oku la ry, hełm.
Przy pla no wa niu i re ali za cji dzia łań zmie rza ją cych do ele mi na cji sy tu acji nie bez piecz nych obo -
wia zu ją na stę pu ją ce za sa dy:
Zabezpieczenie prętów
zbrojeniowych.
Balustrada chroniąca
przed upadkiem z wysokości.
Systemowe zabezpieczenie
przed upadkiem z wysokości.
Wydzielenie strefy niebezpiecznej.
12

ZA SA DY OCHRO NY PRZED ZA GRO ŻE NIA MI
Środki ochrony indywidualnej z widocznym znakiem CE.
■ Wybieramy proces, technologię o najmniejszej szkodliwości dla człowieka i środowiska. Jest
to eli mi na cja za gro że nia u tzw. źró dła. Przy kła dem jest za mia na sub stan cji che micz nych sto so -
wanych w pracy z toksycznych np. rakotówrczych na obojętne w działaniu zamienniki.
■ Obo wią zu je pierw szeń stwo środ ków ochro ny zbio ro wej przed in dy wi du al ny mi.
Wa żne jest, by wszyst kie oso by wy ko nu ją ce pra cę na bu do wie dba ły o spraw ność środ ków
ochrony zbiorowej. Nieprawidłowości i braki powinny być usuwane na bieżąco.
Zdarza się, że nie ma możliwości skutecznego zastosowania środków ochony zbiorowej.
Ko niecz ne jest w tej sy tu acji wy po sa że nie pra cow ni ka w środ ki ochro ny in dy wi du al nej.
Ich stosowanie wymaga przestrzegania następujących zasad:
■ Właściwego doboru środków z uwzględnieniem czynników niebezpiecznych występujących
na sta no wi sku pra cy oraz ich ska li. Na przykład inne rękawice chronią przed substancjami
chemicznymi a inne przed ostrymi krawędziami.
■ Na le ży te go do pa so wa nia środ ków ochro ny in dy wi du al nej do użyt kow ni ka. Przykładem jest
dobór obuwia ochronnego zgodnie z numeracją noszoną przez pracownika.
■ Utrzymania środków ochrony indywidualnej w czystości i odpowiednim stanie technicznym.
■ Przeszkolenia pracownika w zakresie użytkowania przydzielonych środków oraz ich konserwacji.
Zdarza się, że środki niewłaściwie konserwowane tracą swe walory ochronne, np. odzież
chroniąca przed substancjami żrącymi o niewielkim stężeniu, po praniu w nieodpowiedni sposób
traci swe zdolności ochronne i pracownik narażony jest na poparzenie jak w zwykłym ubraniu
ro bo czym.
Środki ochrony indywidualnej powinny być oznakowane znakiem CE. Oznacza to, że spełniają
wy ma ga nia okre ślo ne w prze pi sach.
13

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
7
Warunki socjalne i higiena osobista pracowników
Pracownicy na terenie budowy często narażeni są na różnego
ro dza ju czyn ni ki po wo du ją ce za bru dze nie odzie ży i cia ła.
W zwiaz ku z tym ko niecz ne jest za pew nie nie od po wied nich
urządzeń higieniczno-sanitarnych oraz pomieszczeń, które pozwo
lą na za pew nie nie hi gie ny i od po czyn ku pod czas pra cy
i po jej za koń cze niu.
W warunkach budowy pomieszczenia te organizuje się w przeno
śnych kon te ne rach. Umo żli wia ją one two rze nie ró żnych
kom bi na cji w za kre sie do stęp nej prze strze ni i po wierzch ni.
Na ka żdej bu do wie nie za le żnie od wiel ko ści za pew nia się:
■ Szatnie. Ka żde mu pra cow ni ko wi przy dzie la się in dy wi -
dualną dwuczęściową szafkę, w której przechowuje on prywatne
ubranie oraz rzeczy osobiste. Szaf ka po win na mieć
możliwość zamykania. W szatniach mocuje się ławki lub wyposaża
je w krzesła by można było wygodnie zmienić ubranie
oraz przy go to wać się do pra cy lub wyj ścia do do mu.
■ Umywalnie i przysznice. Znajdują się one najczęściej w sąsiedztwie
szatni lub są z nią połączone. Pracownikom zapewnia
się zim ną i cie płą bie żą cą wo dę. Często zda rza się, że prze -
no śne umy wal ki roz miesz czo ne są rów nież w są siedz twie
stanowisk pracy.
■ Ustępy. Pomieszczenia z ustępami i pisuarami również znajdują
się w sąsiedztwie szatni. Jednak na rozległych budowach,
w pobliżu stanowisk pracy ustawia się przenośne ustępy tak,
by znaj do wa ły się nie da lej niż 75 m od nich.
■ Pomieszczenia do suszenia przemoczonej odzieży roboczej.
Są to pomieszczenia ogrzewane i dobrze wentylowane umożli
wia ją ce su sze nie.
■ Pomieszczenia do ogrzewania się pracowników.
Przenośna umywalka.
Przenośne toalety.
Zaplecze budowy zbudowane z kontenerów.
14

WA RUN KI SO CJAL NE I HI GIE NA OSO BI STA PRA COW NI KÓW, PIERWSZY DZIEŃ NA BUDOWIE
8
Pierwszy dzień na budowie
Pierwszy dzień pracy jest bardzo ważny dla pracownika i przyszłego funkcjonowania na budowie.
Każdy nowy pracownik powinien być odpowiednio przyjęty przez kierownictwo budowy
oraz bezpośredniego przełożonego i współpracowników.
Podczas pierwszego dnia pracy pracownik powinien zostać zaznajomiony z zagadnieniami istotnymi
dla bezpieczeństwa, w tym z:
■ Planem BIOZ lub jego częścią istotną dla bezpieczeństwa pracownika.
■ Za gro że nia mi wy stę pu ją cy mi na bu do wie. Do ty czy to za gro żeń ogól nych wy ni ka ją cych
z funk cjo no wa nia bu do wy, np. za gro żeń zwią za nych z po ru sza niem się po bu do wie, ha ła sem,
stre fa mi nie bez piecz ny mi po ża ro wo, stre fa mi za gro żo ny mi upad kiem przed mio tów z wy so ko -
ści i in ny mi gdzie wy stę pu je za gro że nie dla lu dzi.
■ Za sa da mi bez piecz ne go po ru sza nia się po bu do wie. Pra cow nik do wia du je się o za sa dach
or ga ni za cji ru chu pie sze go i ko ło we go, o miej scach nie bez piecz nych dla ru chu jak rów nież
o bezpiecznym przemieszczaniu się na i ze stanowiska pracy itp.
■ Instrukcją bezpiecznego wykonywania powierzonych prac. Jest to instruktaż prowadzony
na stanowisku pracy przez przełożonego, a następnie praca pod jego nadzorem. Dodatkowo
pracownik powinien otrzymać odpowiednie instrukcje na piśmie.
■ Ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaniem powierzonych prac oraz związaną z nimi
profilaktyką. Jest to bardzo ważny element w przygotowaniu pracownika do bezpiecznej
pracy. Otrzymuje on szczegółowe informacje o zagrożeniach, jakie może spotkać podczas wyko
ny wa nia obo wiąz ków oraz o spo so bach za po bie ga nia, np. pra cow nik wy ko nu ją cy pra cę
przy po mo cy urzą dze nia emi tu ją ce go ha łas o du żym na tę że niu otrzy ma in for ma cje o skut kach
zdro wot nych, ja kie mo że wy wo łać ha łas. Do wie się rów nież jak te mu prze ciw dzia łać, np. sto su -
jąc przy dzie lo ne ochron ni ki słu chu.
■ Obo wiąz kiem sto so wa nia środ ków ochro ny oso bi stej przy pra cach wy ma ga ją cych ta kich
za bez pie czeń. Pra cow nik, któ re go pra ca jest zwią za na z obo wiąz kiem sto so wa nia środ ków
ochro ny in dy wi du al nej do wia du je się o tym jak bez piecz nie sto so wać da ny śro dek, jak do ko ny -
wać konserwacji i kiedy traci on swe właściwości ochronne.
■ Obowiązkiem informowania kierownictwa budowy o wypadkach i zdarzeniach potencjalnie
wy pad ko wych ma ją cych miej sce na te re nie bu do wy.
■ Obowiązkiem informowania kierownictwa budowy o zauważonych na terenie budowy zagro
że niach dla zdro wia i ży cia.
■ Lokalizacją ważnych miejsc, takich jak: punkt udzielania pierwszej pomocy, ustępy, szatnie
i umywalnie stołówka itp.
■ Procedurą udzielania pierwszej pomocy.
■ Instrukcją bezpieczeństwa pożarowego na budowie.
Pra cow nik po prze szko le niu go to wy jest do roz po czę cia sa mo dziel nej pra cy na bu do wie.
Jed nak war to po wie rzyć opie kę nad ta ką oso bą do świad czo ne mu pra cow ni ko wi, któ ry
pod czas co dzien nej pra cy, prze ka że mu do bre prak ty ki oraz za sa dy bez piecz nej pra cy.
15

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
9
Prąd elektryczny
Sieć elektryczna na placu budowy jest niezbędna do pracy dla wszystkich podwykonawców
i pra cow ni ków. Do in sta la cji elek trycz nej wli cza się ka ble i prze wo dy elek trycz ne oraz urzą dze -
nia elektryczne, takie jak elektryczne rozdzielnice budowlane, stacje transformatorowe.
Eksploatacja i utrzymanie sprawności technicznej sieci elektrycznej, jest jedną z prac na budowie,
które wymagają posiadania przez pracownika specjalistycznych kwalifikacji. Oznacza to, że
bez odpowiedniego przeszkolenia zakończonego egzaminem, pracownik może wykonywać jedynie
czynności związane z użytkowaniem sieci elektrycznej, w tym:
■ Pod łą cze nie i odłą cze nie wty ków prze wo dów elek trycz nych z gniaz da.
■ Ob słu ga urzą dzeń o na pę dzie elek trycz nym.
■ Czysz cze nie urzą dzeń elek trycz nych nie bę dą cych pod na pię ciem i za bez pie czo nych
przed przy pad ko wym uru cho mie niem.
■ Sprawdzanie, przed każdym użyciem czy urządzenia i przewody zasilające, nie posiadają widocz
nych go łym okiem uszko dzeń.
Aby zachować bezpieczeństwo pracownik zobowiązany jest przestrzegać następujących zasad:
■ Nie zwłocz nie zgła szać kie row nic twu bu do wy wszel kie za gro że nia zwią za ne z wy po sa że -
niem elektrycznym oraz przewodami.
■ Każdorazowo przed przystąpieniem do pracy sprawdzać, czy wyposażenie elektryczne (urządze
nia i prze wo dy za si la ją ce) nie no szą śla dów znisz cze nia, uszko dze nia lub czy nie zo sta ły na -
prawione w sposób prowizoryczny.
■ Przed przy stą pie niem do pra cy, spraw dzić czy prze no śny sprzęt elek trycz ny po sia da nie -
zbędne zabezpieczenie przed porażeniem (jest uziemiony lub odpowiednio izolowany).
■ Przestrzegać zasad doboru urządzeń elektrycznych do pracy w warunkach szczególnie niebez
piecz nych (po miesz cze niach mo krych, za wil go co nych, w są siedz twie du żych mas ła two
prze wo dzą cych itp.).
Za bez pie cza nia przed uszko dze niem prze wo dów elek trycz nych do pro wa dza ją cych ener gię
elek trycz na z roz dziel ni bu dow la nych
do sta no wisk pra cy . Do uszko dze nia
mo że dojść zwłasz cza gdy uło żo ne zo -
sta ły w po bli żu dróg lub pod czas pro -
wadzenia różnego rodzaju prac.
Wszyst kie oso by wy ko nu ją ce pra cę
na bu do wie po win ny zwra cać uwa -
gę na bez pie czeń stwo eks plo ata cji
sie ci elek trycz nej oraz re ago wać
w ka żdym przy pad ku za gro że nia.
Zabezpieczenia przewodów elektrycznych
ułożonych wzdłuż drogi.
16

PRĄD ELEKTRYCZNY, NA RZĘ DZIA I ELEK TRO NA RZĘ DZIA
10
Narzędzia i elektronarzędzia
Ob słu ga niektórych narzędzi wy ma ga po sia da nia przez pra cow ni ka do dat ko wych kwa li -
fi ka cji po twier dzo nych od po wied nim za świad cze niem. Są to m. in: świa dec twa kwa li fi ka -
cyjne uprawniające do obsługi danego urządzenia. Inne urządzenia mogą obsługiwać pracowni
cy prze szko le ni w ra mach in struk ta rzu sta no wi sko we go. W ka żdym przy pad ku wa run kiem
bez piecz nej pra cy z na rzę dzia mi i elek tro na rzę dzia mi jest prze strze ga nie na stę pu ją cych za sad:
■ Użytkowanie elektronarzędzi i urządzeń oznakowanych znakiem CE.
■ Używanie narzędzi i urządzeń sprawnych technicznie. Często zdarza się, że uszkodzenie elektronarzędzia
nie powoduje zatrzymania jego funkcji np.: pęknięcie lub zdjęcie osłony napędu,
pęknięcie obudowy, wyrwanie wyłącznika bezpieczeństwa, uszkodzenie izolacji. Jednak uniemożliwia
jego bezpieczną eksploatację i może być przyczyną tragicznego w skutkach wypadku.
■ Wy mia nę na rzę dzi gdy zo sta ły zu ży te w stop niu unie mo żli wia ją cym bez piecz ną pra cę,
np.: uszko dzo ne trzon ki młot ków, zbi te i roz płasz czo ne głów ki prze ci na ków i dłut, wy ro bio ne
klu cze itp.
■ Stosowanie środków ochrony indywidualnej w tym: ochrony oczu i twarzy przed odpryskami.
■ Za pew nie nie by na rzę dzia do cię cia za wsze by ły na ostrzo ne tak, by nie po wo do wa ły za ci na -
nia, szar pa nia czy śli zga nia się po ma te ria le.
■ Za pew nie nie by urzą dze nia elek trycz ne po sia da ły za bez pie cze nie przed sa mo czyn nym uru -
cho mie niem się po za ni ku na pię cia.
■ Używanie osłon elementów roboczych zgodnie z ich przeznaczeniem. Przykładem złej praktyki
jest użytkowanie stołowej pilarki tarczowej z podniesioną osłoną tarczy.
■ Stosowanie urządzeń i narzędzi tylko zgodnie z przeznaczeniem.
■ Przed przy stą pie niem do pra cy spraw dza nie, czy wy stę pu ją uszko dze nia wę ży pneu ma tycz -
nych i hydraulicznych.
■ Stosowanie się do zaleceń producenta w zakresie bezpiecznej eksploatacji narzędzia czy elektronarzędzia,
w tym właściwy dobór parametrów pracy np. prędkości obrotowej tarcz tnących.
■ Odzież pod czas pra cy z elek tro na rzę dzia mi po win na być po za pi na na, bez tro ków i pa sków.
Elektronarzędzie. W powiększeniu tabliczka znamionowa ze znakiem CE. Podwójny kwadrat oznacza, że urządzenie
jest w II klasie ochronności, tj. posiada podwójną izolację przed dotykiem pośrednim i bezpośrednim.
17

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
11
Znaki bezpieczeństwa
Zna ki bez pie czeń stwa dzie li się na: za ka zy, na ka zy oraz in for ma cyj ne. Stosuje się na stanowiskach
pracy oraz na placu budowy, w miejscach gdzie istnieje zagrożenie dla osób wykonujących
pracę lub konieczne jest przekazanie informacji o stanie bezpieczeństwa w danym
ob sza rze lub stre fie. Czę sto zna ki bez pie czeń stwa umiesz cza ne są przez pro du cen ta na ma szy -
nach i urzą dze niach tech nicz nych.
Zdjęcia przedstawiają znaki zamieszczone przez producenta na obudowie stołowej piły tarczowej. Pracownik zobowiazany
jest stosować środki ochrony słuchu, okulary przeciw odpryskom oraz znać instrukcję bezpiecznej obsługi.
Dodatkowo zamieszczono zakaz zbliżania dłoni do strefy pracy tarczy tnącej.
Graficzne znaki na bazie koła, trójkąta lub prostokąta mogą występować w kombinacji z informacją na piśmie.
Znak informacyjny o usytu
owa niu punk tu zbiór ki
pra cow ni ków w sy tu acji
ogłoszenia alarmu i ewakuacji
z placu budowy.
Barwy bezpieczeństwa to kombinacje czerwono-biała lub czarno-
-żółta. Stosowane są do znakowania stref zagrożenia czynnikami
niebezpiecznymi lub miejsc niebezpiecznych, takich jak np. niskie
nadproża. Wydzielenie i oznakowanie strefy zagrożenia spadającymi
z wysokości przedmiotami. Zastosowano taśmę w barwach
bez pie czeń stwa. Do dat ko wo umiesz czo no ta bli ce ostrze gaw cze
i informujące o rodzaju zagrożenia.
18

ZNAKI BEZPIECZEŃSTWA
Przykłady znaków bezpieczeństwa stosowanych na placu budowy
Znak Opis Usytuowanie
Znak umiesz cza się w miej scu usy -
tu owa nia ap tecz ki lub punk tu
udzie la nia pierw szej po mo cy
Znaki informacyjne
Znaki nakazu
Nakaz stosowania ochrony
głowy
Nakaz stosowania ochron oczu
Umiesz cza ny jest na gra ni cy stre fy za gro żo nej upad -
kiem przed mio tów z wy so ko ści lub w miej scach gdzie
ist nie je ry zy ko ude rze nia w gło wę pod czas prze miesz -
cza nia się.
Umiesz cza ny jest naj czę ściej na sta no wi skach pra cy
z ma szy na mi i urzą dze nia mi tech nicz ny mi gdzie ist nie -
je ry zy ko za pró sze nia oczu lub ude rze nia od pry skiem
ma te ria łu.
Znaki ostrzegawcze
Znak ostrzegawczy – materiały
łatwopalne
Umiesz cza ny w miej scach skła do wa nia ma te ria łów ła -
two pal nych. Czę sto wy stę pu je w kom bi na cji ze zna -
kiem zakazu używania otwartego ognia i palenia.
Znak ostrze gaw czy ogól ny. In for -
mu je o za gro że niu. Mo że wy stę -
pować w kombinacji z tablicami
in for ma cyj ny mi.
Znaki nakazu
Zakaz przejścia
Znak umieszczany jest w pobliżu miejsca, w którym poru
sza nie się jest za bro nio ne. Mo że być w wer sji z opi -
sem.
Zakaz włączania urządzenia
Umiesz cza się go na ma szy nie lub w bez po śred nim jej
sąsiedztwie celem zapobiegnięcia przypadkowemu włącze
niu.
Znaki PPOŻ
Znak wskazujący na miejsce
przechowywania gaśnicy
Znak umiesz cza ny jest do kład nie w miej scu prze cho -
wywania gaśnicy.
19

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
12
Substancje i preparaty niebezpieczne
Substancje i preparaty niebezpieczne spotyka się na każdej budowie. Pracownicy mogą mieć
z nimi styczność na stanowiskach pracy lub przez znalezienie się w ich pobliżu.
Gdy do or ga ni zmu ludz kie go wchło nię ta zo sta nie nie bez piecz na sub stan cja che micz na, mo że
na stą pić za tru cie. Za tru cia mo gą mieć ró żny prze bieg; od ostrych, gdy na tych miast od czu wa ne
są do le gli wo ści, po prze wle kłe cha rak te ry zu ją ce się dłu go trwa łym pro ce sem cho ro bo wym.
Sub stan cje i pre pa ra ty che micz ne mo gą do stać się do or ga ni zmu przez skó rę, dro gi od -
de cho we lub prze wód po kar mo wy. Dlatego ważne jest by przed przystąpieniem do pracy
z sub stan cją che micz ną znać spo so by ochro ny.
In fro ma cje te prze ka zy wa ne są pra cow ni kom pod czas in struk ta żu sta no wi sko we go oraz za -
warte są w instrukcji bezpiecznej pracy z substancją. Program szkolenia oraz instrukcję przygotowuje
się na podstawie „Karty charakterystyki substancji niebezpiecznej”. Jest to dokument,
w którym producent lub dystrybutor zamieszcza informacje o substancji, w tym istotne dla bezpieczeństwa
pracowników oraz organizacji pracy, dotyczące m.in.:
■ Iden ty fi ka cji za gro żeń, tj. naj wa żniej szych za gro żeń dla zdro wia czło wie ka i śro do wi ska
z uwzględnieniem objawów oraz skutków oddziaływania na organizm.
■ Pierw szej po mo cy w na głych wy pad kach.
■ Po stę po wa nia w przy pad ku po ża ru.
■ Po stę po wa nia w przy pad ku wy cie ku sub stan cji do śro do wi ska na tu ral ne go.
■ Magazynowania i transportowania substancji.
■ Zaleceń dotyczących wymaganych środków ochrony zdrowia pracowników.
Karta charakterystyki wraz z instrukcją bezpiecznej pracy powinna zostać udostępniona na stanowisku
pracy. Wiedza o substancji chemicznej, z którą mamy do czynienia umożliwi podjęcie
sku tecz nej ochro ny przed jej dzia ła niem oraz w przy pad ku za tru cia po zwo li na szyb kie roz po -
znanie objawów i udzielenie pomocy poszkodowanemu
Ra żą cy błąd w or ga ni za cji pra cy
i brak tro ski o wła sne zdro wie. Pra -
cow nik w bia łym kom bi ne zo nie na -
no si na be to no wą po wierzch nię nie -
bez piecz ną sub stan cję che micz ną.
Sub stan cja jest roz py lo na w po wie -
trzu. Oso ba w żół tej ka mi zel ce wraz
z po wie trzem wdy cha czą stecz ki
sub stan cji. Na ra ża się na za tru cie
dro gą od de cho wą oraz na pod ra -
żnie nie nie osło nię tej skó ry i oczu.
20

SUB STAN CJE I PRE PA RA TY NIE BEZ PIECZ NE
Znaki na pomarańczowym tle informują o zagrożeniach,
jakie niosą substancje.
Dodatkowym żródłem informacji o substancji chemicznej są etykiety i znaki umieszczone na opakowaniu.
Etykieta zawiera następujące informacje:
■ Nazwę substancji lub nazwę handlową preparatu, przeznaczenie preparatu. Bardzo ważne
jest by pra cow nik znał na zwę pre pa ra tu, z któ rym ma do czy nie nia. Jest to szcze gól nie istot ne
w sy tu acji za tru cia. In for ma cja ta jest istot na dla le ka rza pro wa dzą ce go le cze nie.
■ Dane kontaktowe producenta lub dystrybutora. W razie wątpliwości co do zasad stosowania
preparatu lub niezbędnych środków ochronnych, użytkownik może zwrócić się z pytaniem. Ważne
jest by, przed przy stą pie niem do pra cy, mieć peł ną wie dzę na te mat da nej sub stan cji.
■ Znak lub znaki ostrzegawcze. Znaki umieszczone na pomarańczowym tle informują, jakiego
rodzaju zagrożenia związane są ze stosowaniem substancji zarówno dla pracownika, jak i środowiska
naturalnego np:
Przy pracy z substancjami chemicznymi należy przestrzegać następujących zasad:
■ Zaw sze sto so wać wska za ne środ ki ochron ne. Pa mię tać na le ży, że nie któ re sub stan cje
są bar dzo tok sycz ne, na wet kil ka wde chów opa ru, py łu lub kil ka kro pel na skó rze, mo że
spo wo do wać bar dzo po wa żne skut ki zdro wot ne.
■ Nie zmie niać sa mo dziel nie środ ków ochron nych na in ne. Pa mię tać na le ży, że do bór środ -
ków ochrony indywidualnej przeprowadza się po wnikliwej analizie zagrożeń.
■ Zawsze wykonywać pracę zgodnie z wytycznymi i instrukcją.
■ Nie przechowywać substancji chemicznych w opakowaniach po atrykułach spożywczych.
Ostrożnie postępować z pustymi opakowaniami. Mogą stanowić bardzo poważne zagrożenie.
Substancja
szkodliwa
Substancja
toksyczna dla
środowiska
Substancja
łatwopalna
Substancja żrąca
Substancja
toksyczna
21

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
13
Prace ziemne
Ro bo ty ziem ne są jed nym z pierw szych eta pów re ali za cji bu do wy. Po win ny być pro wa dzo ne
na podstawie projektu uwzględniającego instalacje i urządzenia podziemne oraz pod nadzorem
oso by o od po wied nich kwa li fi ka cjach i du żym do świad cze niu za wo do wym.
By bezpiecznie wykonywać prace ziemne należy stosować zasady i dobre praktyki, w tym:
■ Wszyst kie miej sca nie bez piecz ne na le ży ogro dzić oraz umie ścić na pi sy ostrze gaw cze.
■ W sy tu acji gdy ist nie je ry zy ko wy stę po wa nia pod ziem nych in sta la cji, któ rych nie ma na ma -
pach i planach, prace należy wykonywać ręcznie.
■ W sytuacji gdy wykop wykonywany jest w miejscu dostępnym dla osób niezatrudnionych
przy tych robotach oraz osób spoza budowy, należy zabezpieczyć wykop balustradą lub przez
szczelne przykrycie i zamontowanie świateł ostrzegawczych.
■ Je śli te ren na któ rym wy ko ny wa ny jest wy kop nie mo że być ogro dzo ny na le ży za pew nić sta -
ły je go do zór.
■ Wykopy o ścianach pionowych zawsze powinny być zabezpieczone przed osuwaniem się
gruntu, wyjątek stanowią wykopy o głębokości do 1 metra pod warunkiem, że:
a. wykonywane są w gruntach zwartych,
b. te ren przy wy ko pie nie jest ob cią żo ny w pa sie o sze ro ko ści rów nej głę bo ko ści wy ko pu.
■ Wy ko py bez umoc nień, o głe bo ko ści więk szej niż 1 m, lecz nie więk szej niż 2 m mo żna wy -
ko ny wać, je śli do pusz cza ją to wy ni ki ba dań grun tów i do ku men ta cja.
■ Na le ży za dbać o bez piecz ne wej ście i wyj ście z wy ko pu. Od le głość mię dzy wej ścia mi nie po -
win na prze kra czać 20 m.
■ Każdorazowo przed przystąpieniem do pracy w wykopie należy sprawdzić stan wykopu.
■ Za bra nia się skła do wa nia urob ku, ma te ria łów i wy to bów w:
a. od le gło ści mniej szej niż 0,6 m od kra wę dzi wy ko pu,
b. w stre fie kli na odła mu grun tu.
■ Zasypując wykop zabezpieczenia należy demontować zaczynając od dna wykopu.
■ Przy wykonywaniu wykopu sprzętem mechanicznym należy wyznaczyć strefę niebezpieczną,
w której nie powinni przebywać pracownicy i oznakować ją.
■ Przebywanie osób pomiedzy ścianą wykopu
a ko par ką jest za bro nio ne, na wet pod czas
po sto ju.
■ Wszyst kie ma szy ny do ro bót ziem nych po -
win ny być wy po sa żo ne w sy gnał co fa nia.
Wykop o ścianach pionowych zabezpieczony ścianką
szczelną. Dodatkowo montując na grodzicach barierki
chroniące przed upadkiem z wysokości zadbano o bezpie
czeń stwo pra cow ni ków wy ko nu ją cych in ne pra ce
na terenie budowy.
22

PRA CE ZIEM NE, MA SZY NY DO PRAC ZIEM NYCH
14
Maszyny do prac ziemnych
Wie le ma szyn jest wy ko rzy sty wa nych pod czas pro wa dze nia prac ziem nych, mię dzy in ny mi:
zgarniarki, koparki i ładowarki, walce drogowe oraz środki transportu urobku, tj. ciężarówki,
wy wrot ki itp.
Sprzęt, który pracuje na budowie, musi spełniać wymogi określone w przepisach oraz normach.
Zawierają one wymogi których spełnienie gwarantuje bezpieczeństwo operatorowi oraz innym
osobom. Jednak warunkiem pełnego bezpieczeństwa jest przestrzeganie następujących zasad:
■ Maszyny mogą być obsługiwane tylko przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje
i uprawnienia.
■ Ma szy na po win na być użyt ko wa na tyl ko do re ali za cji za dań zgod nych z jej prze zna cze niem.
Przykładem złej praktyki i rażącego naruszenia przepisów jest np. podnoszenie lub przewożenie
pracowników w łyżce koparki.
■ Na le ży bez względ nie prze strze gać za le ceń za war tych w in struk cji ob słu gi ma szy ny. In struk -
cja obsługi powinna znajdować się w kabinie operatora.
■ Wcho dzić i wy cho dzić z ka bi ny kie row cy na le ży prze wi dzia ną do te go dro gą. Cho dze nie
po ma szy nie w miej scach do te go nie przy sto so wa nych, np. po ko łach jest nie do pusz czal ne.
■ Utrzymanie w czystości podestów roboczych, drabin itp. Bieżące usuwanie śniegu, błota,
czy olejów zapobiega poślizgnięciu się pracownika.
■ Wcho dze nie i wy cho dze nie z ma szy ny po cał ko wi tym jej za trzy ma niu. Czę sto zda rza się, że
maszyna po zatrzymaniu pracy toczy się jeszcze przez kilka metrów. Wyskakiwanie z maszyny
w ru chu jest bar dzo nie bez piecz ne.
■ Zabezpieczenie maszyny przed przypadkowym uruchominiem lub uruchomieniem przez osoby
przypadkowe. Operator opuszczając maszynę, nawet na krótki czas, powinien ją zabezpieczyć
zgodnie z instrukcją. Naganne
jest pozostawienie kluczyków
w stacyjce maszyny bez
nadzoru. Operator maszyny
po wi nien za dbać o bez pie -
czeństwo pracowników przeby
wa ją cych na bu do wie,
przez ograniczenie dostępu
do strefy pracy maszyny.
Wydzielenie strefy pracy maszyny.
Oznakowano ją taśmą w barwach
bezpieczeństwa.
23

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
15
Prace na wysokości
Prace na wysokości zalicza się do najbardziej niebezpiecznych prac budowlanych. W każdym
przypadku gdy pracownik znajduje się podczas pracy na wysokości powyżej 1 m nad podłożem
ozna cza to, że wy ko nu je pra ce na wy so ko ści. Or ga ni za cja bez piecz nej pra cy na wy so ko ści
jest doskonałym przykładem realizacji zasady pierwszeństwa zabezpieczeń zbiorowych przed indy
wi du al ny mi. Kie row nic two bu do wy wy bie ra jąc tech no lo gię wy ko na nia ro bót w pierw szej
kolejności rozważa rozwiązania, które umożliwiają ochronę pracowników, bez konieczności stosowania
środków ochrony indywidualnej.
Przykładem takich rozwiązań jest stosowanie podnośników, rusztowań i podestów roboczych.
Ich cechą jest wyposażenie w stałe bariery chroniące przed upadkiem z wysokości. Pracownicy
mogą swobodnie wykonywać pracę i nie muszą pamiętać o konieczności przepinania środków
ochrony indywidualnej przy każdej zmianie miejsca.
Jest wiele dostępnych środków i metod zabezpieczania zbiorowego pracowników m.in.: balustrady,
siatki ochronne i rusztowania ochronne. Jednak, aby zastosować je skutecznie, konieczne
jest wcześniejsze zaplanowanie i wybór metody oraz odpowiednie przygotowanie obiektu.
Zdarza się, że nie ma możliwości pełnego zabezpieczenia pracowników poprzez zastosowanie
środków ochrony zbiorowej. W takiej sytuacji stosuje się zabezpieczenia indywidualne. Dobiera
się je po uprzed niej ana li zie za gro żeń i wa run ków na sta no wi sku pra cy. Naj czę ściej spo ty ka -
nym ze sta wem środ ków ochro ny in dy wi du al nej
przed upad kiem z wy so ko ści są szel ki bez pie czeń -
stwa w kom ple cie z lin ką i amor ty za to rem lub urzą -
dze niem sa mo ha mow nym.
Osiągnięcie bezpiecznych warunków pracy jest możliwe
jedynie przez zastosowaniu odpowiednich środków
ochronnych oraz przestrzeganie zasad bezpiecznej pracy,
w tym:
● Pracownik wykonujący pracę na wysokości zabezpieczony
środkami ochrony indywidualnej, zawsze jest przypię
ty do punk tu ko twie nia. Zda rza się, że pra cow nik
wcho dząc na wy so kość, nie przy pi na się do za bez pie -
czenia, tłumacząc to krótkim czasem pracy. Wystarczy
zna leźć się na wy so ko ści, by spaść i stra cić zdro wie lub
ży cie.
● Pra cow nik przy pi na swój ze staw ochron ny do punk -
tu ko twie nia, wska za ne go przez prze ło żo ne go. Szel ki
oraz amortyzator nie uratują pracownika, jeśli zostaną
przy pię te do ele men tu, któ ry zła mie się lub urwie pod je -
go ciężarem. Miejsce przypięcia pracownika nie może
być przy pad ko we.
24

PRA CE NA WY SO KO ŚCI
● Zabronione jest ponowne stosowanie szelek, linek, czy amortyzatorów
czy innych elementów, które brały udział w powstrzyma
niu spa da nia. Na wet, je śli nie no szą śla dów znisz cze nia, za sto -
sowanie ich wymaga specjalistycznej kontroli.
● Wszyscy pracownicy powinni dbać o sprawność i kompletność
środków ochrony zbiorowej. Każda nieprawidłowość, w tym zakresie
powinna być natychmiast usuwana.
● Wszyst kie oso by sto su ją ce środ ki ochro ny przed upad kiem
z wy so ko ści po win ny przejść szko le nie w za kre sie ich bez piecz -
nego użytkowania, przechowywania i konserwacji.
● Każda praca na wysokości powinna być poprzedzona instrukta
żem w za kre sie bez piecz ne go jej wy ko na nia.
Za bez pie cze nia przed upad kiem z wy so ko ści sto su je się rów -
nież na przej ściach i doj ściach do sta no wisk pra cy je śli zlo ka li -
zo wa ne są po wy żej 1 m nad po zio mem pod ło ża. Wy ma ga nia
dla ba lu strad są ta kie sa me jak w przy pad ku za bez pie cze nia
przejść czy za bez pie cze nia kra wę dzi sto pów, otwo rów tech no -
lo gicz nych itp.
Na zdjęciu widoczna jest balustrada zabezpieczająca pracownika
przed upadkiem z wysokości. Wymagana całkowita wysokość balustrady
to 1,10 m. Złożona jest ona z poręczy o wysokości nie
mniej szej niż 1,10 m, kra wę żni ka o wy so ko ści 0,15 m, po przecz ki
po śred niej umiesz czo nej w po ło wie wy so ko ści mię dzy po rę czą
a krawężnikiem. Przestrzeń miedzy krawężnikiem a poręczą może
być rów nież wy peł nio na w in ny spo sób unie mo żli wia ją cy wy -
padnięcie pracownika, np. siatką.
Jednym z dostępnych środków do przemieszczania się pracowników
na budowie są drabiny.
Podczas stosowania drabin przenośnych niedopuszczalne jest:
● Stosowanie drabin uszkodzonych.
● Stosowanie drabiny jako drogi transportowej.
● Używanie drabiny niezgodnie z przeznaczeniem.
● Używanie drabiny rozstawnej jako przystawnej.
● Ustawienie drabiny na niestabilnym podłożu.
● Opieranie drabiny o niestabilne, śliskie powierzchnie.
● Wcho dze nie na szcze bel znaj du ją cy się po wy żej punk tu pod -
par cia.
● Ustawianie w miejscu gdzie może być potrącona lub przewróco
na przez ma szy ny.
● Wchodzenie i schodzenie plecami do drabiny. Dobrą praktyką
podczas poruszania się po drabinie jest zachowanie zawsze trzech
punk tów pod par cia, np. dwie dło nie i jed ną sto pę lub dwie sto py
i jed ną dłoń.
Dra bi na przy staw na po win na
wystawać ponad powierzchnię,
na którą prowadzi 1 m, a kąt jej
na chy le nia po wi nien wy no -
sić 75°. Do brą prak ty ką jest przy -
wiązanie drabiny.
25

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
16
Środki załadunku i transportu
Pro ces pro duk cyj ny na bu do wie wy ma ga bie żą ce go za pew nie nia wszel kich ma te ria łów i nie -
zbęd nych środ ków tech nicz nych. Mo gą być na bie żą co do star cza ne lub gro ma dzo ne i ma ga zy -
no wa ne na pla cach skła do wych i w ma ga zy nach bu do wy. W ka żdym przy pad ku ko niecz ne jest
zapewnienie sprawnego transportu wewnętrznego, by materiał w odpowiedniej ilości i w określonym
czasie znalazł się na miejscu zastosowania. Podstawowymi środkami transportu na budowie
są żurawie budowlane, samochody dostawcze i wózki transportowe, a także dźwigi towarowe
i ręczne wózki transportowe.
Na większości budów podstawowe zadania transportowe wykonywane są przy pomocy żurawia.
Do je go bez piecz nej ob słu gi po trzeb ne są dwie oso by: ope ra tor żu ra wia i ha ko wy. Na sta -
nowisku operatora żurawia można zatrudnić pracownika posiadającego odpowiednie uprawnie
nia i kwa li fi ka cje po twier dzo ne od po wied nim do ku men tem. Obo wiąz ki ha ko we go mo że
pełnić każdy pracownik dopuszczony do pracy na budowie pod warunkiem przeszkolenia i znajo
mo ści za gad nień w za kre sie:
● Znaków i sygnałów niezbędnych do porozumiewania się z operatorem żurawia.
● Umiejętności przygotowania materiałów do transportu.
● Oce ny sta nu tech nicz ne go za wie si.
● Zasad prowadzenia transportu w warunkach budowy.
Bezpieczna eksploatacja żurawia wymaga od operatora i hakowego oraz wszystkich pracowników
bu do wy prze strze ga nia na stę pu ją cych za sad:
● Transport nie może być prowadzony nad stanowiskami pracy.
Warunkiem bezpiecznej pracy
jest przekazywanie operatorowi
bieżących instrukcji
i informacji z ziemi.
26

ŚROD KI ZA ŁA DUN KU I TRANS POR TU
Znak UDT z okre śle niem da -
ty ko lej ne go ba da nia tech -
nicznego.
Dolna stacja załadowcza. Dojście do platformy dźwigu umożliwia
pochlynia zabezpieczona barierami bocznymi. Przestrzeń
pracy dźwigu zabezpieczono przed dostępem pracowników
przez wygrodzenie oraz oznakowanie znakami
i napisami ostrzegawczymi.
● Na czas przerwy i po zakończeniu pracy żuraw powinien być zabezpieczony a ładunki zdjęte.
● Materiały i ładunki powinny być starannie przygotowane do transportu. Zabrania się podnoszenia
ładunków, z których podczas transportu mogą odpaść elementy lub części np. nieprzygotowanych
do transportu rusztowań.
● Zabrania się osobom nieupoważnionym wchodzenia na konstrukcję żurawia.
● Wstrzymania pracy żurawia w niebezpiecznych warunkach pogodowych.
Kolejnym środkiem transportu są budowlane dźwigi towarowe. Obsługą dźwigu zajmują się
operatorzy mający wiedzę i kwalifikacje potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem. Są oni
od po wie dzial ni za bez piecz ną eks plo ata cję dźwi gu, w tym: za ła du nek nie prze kra cza ją cy je go
ła dow no ści, za bez pie cze nie dźwi gu w ra zie wy kry cia awa rii, za bez pie cze nie by nie kie ro wa ły
nim osoby nieupoważnione itp. Pra cow nik bu do wy mo że ko rzy stać z trans por tu dźwi giem,
je śli jest on przy sto so wa ny i do pusz czo ny do trans por tu lu dzi. Nie mo że jed nak sa mo -
dzielnie go uruchamiać i zatrzymywać.
Urządzenia eksploatowane na budowie, takie jak: wózki widłowe, żurawie budowlane, podnośni
ki itp., na le żą do gru py urzą dzeń pod le ga ją cych nad zo ro wi pro wa dzo ne mu przez Urząd Do -
zoru Technicznego. Oznacza to, że przechodzą regularne kontrole prowadzone przez inspektorów
UDT. Kontrole mają na celu ocenę stanu technicznego urządzenia oraz bezpieczeństwa
eks plo ata cji. Gdy urzą dze nie speł nia wy ma ga nia i jest utrzy ma ne w do brym sta nie tech nicz -
nym inspektor dopuszcza je do eksploatacji. Użytkownicy informowani są o tym przez umieszcze
nie na urzą dze niu na klej ki ze wska za niem da ty ko lej ne go ba da nia.
Rozdzielenie ruchu kołowego i pieszego
przez wygrodzenie barierami bezpieczeństwa
oraz zamieszczenie znaków
ostrzegawczych i informacji.
27

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
17
Pilarki tarczowe stołowe
Pilarka tarczowa stołowa jest bardzo poularnym na placu budowy urządzeniem. Stosuje się ją
do obróbki drewna. Pracownik, podczas pracy z pilarką, trzyma obrabiany materiał w rękach.
Warunkiem dopuszczenia do wykonywania pracy na pilarce tarczowej stołowej jest jej dobry
stan techniczny oraz kompletne wyposażenie. Na le ży pa mię tać, że urzą dze nie po zba wio ne
osłon czy wy łącz ni ków jest uzna wa ne za nie spraw ne i za bra nia się je go eks plo ata cji.
Osłona górna piły tarczowej ma za zadanie zakrycie tej części tarczy, która nie bierze udziału w cięciu.
Dodatkowo osłona chroni pracownika przed odpryskami trocin, odłamkami i opiłkami.
Osło na dol na, za sła nia nie wi docz ną pod czas pra cy część tar czy tną cej. Jej za da niem jest ochro -
na przed przypadkowym dotknięciem podczas pracy.
Klin rozszczepiający zabezpiecza przed nagłym przesunięciem lub zakleszczeniem się obrabiane
go ma te ria łu oraz po wsta niem od rzu tu.
Popychacze to narzędzia stosowane podczas cięcia elementów o małych wymiarach. Pozwalają
one na prze su wa nie ma te ria łu za pew nia jąc jed no cze śnie bez piecz ną od le głość dło ni od tar -
czy tną cej.
1.
6.
3.
2.
Przy go to wa na do eks plo ata cji sto ło wa pi ła tar czo wa
składa się z następujących elementów:
1. Osłony górnej piły tarczowej,
2. Osłony dolnej piły tarczowej usytuowanej pod stołem
roboczym,
3. Klina rozszczepiającego,
4. Popychaczy,
5. Osłony napędu,
6. Wyłącznika bezpieczeństwa.
5.
4.
Zasady bezpiecznej eksploatacji stołowych pilarek tarczowych:
● Pi lar kę na le ży usta wić na rów nym, sta bil nym pod ło żu.
● Przed przystąpieniem do pracy pracownik powinien przejść instruktaż stanowiskowy w zakre
sie bez piecz nej ob słu gi urzą dze nia.
● Zad bać by pod czas pra cy z pi lar ką odzież by ła po za pi na na, by nie mia ła tro ków ani in nych
ele men tów, któ re mo gły by zo stać po chwy co ne przez wi ru ją cą tar czę. W przy pad ku po chwy ce -
nia np. rę ka wa, mo że dojść do zra nień czy ob cię cia pal ców, a na wet ca łej dło ni.
● Podczas pracy z pilarką nie stosować rękawic roboczych.
● Na bieżąco utrzymywać porządek na stanowisku pracy i wokół niego.
● Stosować pilarkę zgodnie z przeznaczeniem. Nigdy nie używać piły do cięcia metalu.
● Stosować ostre i sprawne tarcze.
28

PI LAR KI TAR CZO WE STO ŁO WE, RUSZTOWANIA
18 Rusztowania
Pod czas pra cy na rusz to wa niach, ka żde go ro ku zda rza się wie le wy pad ków, w tym ze skut kiem
śmiertelnym. Niewłaściwie przygotowane do pracy rusztowanie jest źródłem zagrożeń zarówno
dla pracowników, którzy się na nim znajdują, jak i pracujących poniżej. Mogą oni znaleźć się
w stre fie gdzie ist nie je ry zy ko spa da nia na rzę dzi lub ma te ria łów. Dla te go bar dzo wa żne jest, by
każda osoba przebywająca na budowie znała zasady bezpiecznego użytkowania rusztowań.
Na budowach spotkać można wiele rodzajów rusztowań. Jednak niezależnie od konstrukcji, sposobu
kotwienia czy użytkowania, podstawowe wymagania bezpieczeństwa podczas ich stosowania
są wspólne. Rusztowania powinny być wykonane w sposób określony przepisami w tym:
rusztowania typowe zgodnie z dokumentacją producenta, rusztowania nietypowe zgodnie z projektem.
Nie dopuszcza się budowy rusztowań z dowolnych materiałów, bez wcześniejszego zaprojektowania
i przeliczenia wytrzymałości i nośności konstrukcji. Rusztowania mogą być montowane
lub demontowane tylko przez uprawnionych pracowników i pod nadzorem osoby
posiadającej odpowiednie uprawnienia. Na rusztowaniu dopuszczonym do eksploatacji powinna
znaleźć się jednoznaczna informacja, że wolno na nim pracować. Na zdjęciu po prawej
stronie widoczna jest informacja o dopuszczeniu rusztowania do eksploatacji wraz z podstawowymi
danymi eksploatacyjnymi. Dokument ten został podpisany przez osobę odpowiedzialną
za montaż oraz kierownika budowy lub osobę uprawnioną do odbioru rusztowania. Wszyscy
pracownicy powinni przestrzegać zasad bezpieczej eksploatacji rusztowań.
Na zdjęciu widoczne jest rusztowanie
sys te mo we. Cha rak te ry zu ją się one
tym, że wszyst kie ele men ty z któ rych
złożone jest rusztowanie mają ściśle
określone wymiary. W związku z powyższym
nie ma możliwości wprowadzania
modyfikacji np. w wysokości
poręczy, czy w wysokości kolejnych
poziomów roboczych.
Przed rozpoczęciem pracy należy sprawdzić stan techniczny konstrukcji i urządzeń, a ponadto:
■ Stosować środki ochrony indywidualnej, takie jak hełmy ochronne, obuwie ochronne, w uzasad
nio nych przy pad kach środ ki ochro ny in dy wi du al nej przed upad kiem z wy so ko ści.
■ Po ru szać się tyl ko pio na mi ko mu ni ka cyj ny mi.
■ Za pew nić za mknię cie wła zów ko mu ni ka cyj nych.
■ Uziemić rusztowania oraz wyposażyć instalację piorunochronną.
■ Przestrzegać ograniczeń dotyczących dopuszczalnych obciążeń podestów.
■ Równoczesne wykonywanie prac na różnych poziomach rusztowania jest dopuszczalne tylko
pod warunkiem zachowania odstępów między stanowiskami.
■ Zabrania się zostawiania materiałów na pomostach po zakończeniu pracy i zrzucania materia
łów z rusz to wań.
29

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
19
Wypadki i choroby zawodowe
Wypadkiem przy pracy nazywamy zdarzenie, które:
■ Zda rzy ło się na gle. Kry te rium to jest bar dzo wa żne, de cy du je o tym czy ba da na sy tu acja jest
wypadkiem przy pracy czy chorobą zawodową. Przyjęto, że nagłe zdarzenie zachodzi, gdy nie
trwa dłu żej niż jed na zmia na ro bo cza.
■ Zo sta ło wy wo ła ne przy czy ną ze wnętrz ną. Kry te rium to wska zu je, że zda rze nie jest wy pad -
kiem przy pracy tylko wtedy gdy nastąpiło na skutek działania czynników zewnętrznych. Mogą
to być: ude rze nie el men tem ma szy ny w ru chu, ska le cze nie na rzę dziem, po pa rze nie sub stan cją
chemiczną, potrącenie przez pojazd itp.
■ Spo wo do wa ło po wsta nie ura zu lub śmierć po szko do wa ne go. Ja ko uraz ro zu mie się uszko -
dze nie tka nek cia ła, lub na rzą dów czło wie ka na sku tek dzia ła nia si ły ze wnętrz nej. Przy kła do we
urazy to rozcięcie skóry i mięśni, zwichnięcie stawu, krwotok wewnętrzny spowodowany uderze
niem, zła ma nie ko ści itp.
■ Na stą pi ło w związ ku z pra cą. Zwią zek z pra cą za cho dzi gdy istot ną przy czy ną wy pad ku jest
pełnienie przez pracownika obowiązków służbowych lub wykonywanie czynności na rzecz praco
daw cy.
Zdarzenie wypadkowe może być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy pod warunkiem
speł nie nia wszyst kich wy mie nio nych po wy żej kry te riów.
Ba da nia oko licz no ści i przy czyn wy pad ku przy pra cy do ko nu je ze spół po wy pad ko wy po wo ła -
ny przez pracodawcę. Każde zgłoszone pracodawcy zdarzenie powinno być zbadane pod względem
speł nie nia kry te riów wy pad ku przy pra cy. Je śli choć by jed no z nich nie zo sta ło speł nio ne,
wypadek nie jest uznawany za wypadek przy pracy.
Obo wiąz ki pra cow ni ka do ty czą ce wy pad ków przy pra cy:
Osoba, która uległa wypadkowi, jeśli stan jej zdrowia na to pozwala, jest zobowiązana zawiadomić
o tym pracodawcę najszybciej jak to możliwe.
● Je śli pra cow nik jest świad kiem zda rze nia wy pad ko we go rów nież jest zo bo wią za ny za wia -
do mić o tym prze ło żo ne go.
30

WY PAD KI I CHO RO BY ZA WO DO WE
● Pra cow nik bę dą cy świad kiem wy pad ku jest zo bo wią za ny w mia rę mo żli wo ści i z za -
cho wa niem swo je go bez pie czeń stwa udzie lić po mo cy po szko do wa ne mu.
Bar dzo wa żne jest, by nie cze kać ze zgło sze niem wy pad ku. W sy tu acji gdy za gro żo ne jest ludz -
kie życie, każda minuta ma ogromne znaczenie dla powodzenia akcji ratowniczej.
Pamiętać należy, że niezgłoszenie wypadku powoduje utratę prawa do odszkodowania czy innych
świad czeń wy ni ka ją cych z po wsta nia uszczerb ku na zdro wiu.
Podstawowymi obowiązkami pracodawcy w zakresie wypadków przy pracy są:
● Za bez pie cze nie miej sca wy pad ku.
● Zapewnienie udzielenia pierwszej pomocy poszkodowanym. Oznacza to, że na terenie budo
wy, w ka żdym mo men cie jej dzia ła nia po win na być oso ba prze szko lo na w za kre sie udzie la -
nia pierw szej po mo cy, wy po sa żo na w nie zbęd ne środ ki i ma te ria ły.
● Nie zwłocz ne usta le nie przy czyn i oko licz no ści wy pad ku oraz spo rzą dze nie do ku men ta cji, tj.
pro to ko łu po wy pad ko we go.
● Zawiadomienie inspektora pracy i prokuratora o zaistnieniu wypadku śmiertelnego, ciężkiego
lub zbio ro we go.
● Stosowanie środków zapobiegających podobnym wypadkom w przyszłości.
Upraw nie nia po szko do wa ne go pra cow ni ka:
➤ Prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.
➤ Pra wo zgło sze nia uwag i za strze żeń do usta leń za war tych w pro to ko le. Je śli po szko do -
wa ny (lub człon ko wie je go ro dzi ny w przy pad ku wy pad ku śmier tel ne go) nie zga dza się,
z tym co na pi sa no w do ku men ta cji, zgła sza uwa gi na pi śmie. Uwa gi zo sta ją za łą czo ne do pro -
to ko łu po wy pad ko we go i przed sta wio ne pra co daw cy. Pra co daw ca de cy du je o uwzględ nie -
niu sprze ci wu lub je go od rzu ce niu. W przy pad ku gdy spra wa po zo sta je spor na, pra cow ni ko -
wi przy słu gu je pra wo wy stą pie nia do są du pra cy z wnio skiem o uzna nie zda rze nia za wy pa dek
przy pra cy.
Choroby zawodowe
Za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli zosta
ła ona spo wo do wa na dzia ła niem czyn ni ków szko dli wych dla zdro wia, wy stę pu ją cych w śro -
dowisku pracy. Choroba zawodowa może być również spowodowana sposobem wykonywania
pracy.
Pra cow nik, któ ry po dej rze wa, że je go scho rze nie mo że być cho ro bą za wo do wą skła da za wia -
domienie do państwowego inspektora sanitarnego. Takie zawiadomienie może również złożyć
pracodawca lub lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad pracownikiem oraz lekarz stomatolog.
Państwowy inspektor sanitarny po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego decyduje
czy dane schorzenie jest chorobą zawodową.
Naj czę ściej wy stę pu ją ce cho ro by za wo do we w bu dow nic twie to:
◆ Cho ro by płuc wy wo ła ne py łem azbe sto wym.
◆ Cho ro by skó ry i płuc wy wo ła ne kon tak tem z sub stan cja mi che micz ny mi.
◆ Przw le kłe cho ro by ukła du ru chu wy wo ła ne prze cią że niem mię śni i sta wów.
◆ Przewlekłe choroby układu nerwowego spowodowane wibracjami.
◆ Ubytki słuchu spowodowane hałasem.
31

BUDOWNICTWO. BEZPIECZNIE OD STARTU
20
Organizacja pierwszej pomocy
Celem Systemu Pierwszej Pomocy jest zapewnienie wszystkim pracownikom budowy oraz innym
oso bom znaj du ją cym się na te re nie bu do wy, szyb kiej i sku tecz nej po mo cy w ra zie do zna -
nia urazu do czasu podjęcia działań przez specjalistyczne służby ratownicze.
Kierownictwo budowy ponosi ostateczną odpowiedzialność za zapewnienie sprawnie działające
go sys te mu udzie la nia pierw szej po mo cy, w tym m.in.:
● Zapewnienie takiej ilości osób przeszkolonych do udzielania pierwszej pomocy oraz kierowania
akcją ratowniczą i/lub ewakuacją, by w każdym momencie prowadzenia prac na budowie
by ły oso by zdol ne pod jąć nie zbęd ne dzia ła nia.
● Zapewnienie by wśród osób przeszkolonych do udzielania pierwszej pomocy i kierowania akcją
ratowniczą i/lub ewakuacyjną znalazły się osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych.
● Za pew nie nie ma te ria łów i sprzę tu nie zbęd ne go do udzie la nia pierw szej po mo cy.
● Właściwe oznakowanie miejsca usytuowania punktu pierwszej pomocy, poprzez umieszczenie
widocznego oznakowania (biały krzyż na zielonym tle).
● Za pew nie nie in struk cji udzie la nia pierw szej po mo cy.
● Do brą prak ty ką jest udo stęp nie nie pra cow ni kom in for ma cji o oso bach prze szko lo nych
do udzielania pierwszej pomocy wraz z telefonami kontaktowymi.
Każdy pracownik obecny przy prowadzeniu akcji ratowniczej może być poproszony o wezwanie
pogotowia. Bardzo ważne jest by przekazać dyspozytorowi rzeczową i pełną informację.
Oszczędzi to czas marnowany na dodatkowe ustalenia.
Mel du nek o wy pad ku po wi nien za wie rać na stę pu ją ce da ne (do ty czy wszyst kich nu me -
rów ra tun ko wych):
● CO? – rodzaj wypadku (np. zderzenie się samochodów, upadek z drabiny, utonięcie. atak padacz
ki itp.),
● GDZIE? – miej sce wy pad ku,
● ILE? – liczba poszkodowanych,
● JAK? – stan poszkodowanych,
● CO RO BISZ? – in for ma cja o udzie lo nej do -
tych czas po mo cy,
● KIM JE STEŚ? – da ne per so nal ne oso by
wzywającej pomoc, numer telefonu, z którego
dzwo nisz.
Pa mię taj! Ni gdy nie od kła daj pierw szy
słu chaw ki!
Ćwiczenia praktyczne z udzielania pomocy poszkodowanym
na budowie.
32