You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
povijest šumarstva<br />
Piše: Vesna Pleše<br />
Foto: B. Pleše i Arhiva<br />
Pepeljarenje<br />
(spaljivanje<br />
drveta u pepeo),<br />
odnosno<br />
proizvodnja<br />
pepeljike ili<br />
potaše kao<br />
sirovine za<br />
staklarsku<br />
industriju bio je<br />
jedan od prvih<br />
poznatih načina<br />
iskorištavanja<br />
šuma, odnosno<br />
prerade drva.<br />
Uglavnom se<br />
primjenjivao<br />
od polovice 18.<br />
do početaka 19.<br />
stoljeća<br />
Radnici u<br />
Smrekovoj dragi<br />
Bukva<br />
Prijevoz granjevine<br />
volovima<br />
U<br />
vrijeme kada su glavne prometnice bile loše<br />
trasirane i kada je postojala mreža javnih putova<br />
nižeg reda i šumskih putova, spaljivanje<br />
drva u pepeo, bio je, u određenim granicama<br />
razuman posao i jedna od prvih grana eksploatacije<br />
šuma“ (Josip Šafar).<br />
Postupak proizvodnje pepeljike opisao je šumar<br />
Josip Ettinger. Sve je počinjalo izborom drva<br />
za paljenje, pri čemu se vodilo računa o tome<br />
je li drvo natrulo, ima li na njemu gljivica i sl.<br />
Oborenom drvu okljaštrile su se grane te se<br />
ostavljalo u ležećem položaju da se dobro<br />
prosuši, što je znalo potrajati mjesecima. Prosušeno<br />
drvo palilo se s oba kraja i u sredini.<br />
Zapaljeno pomalo je gorjelo tinjajući. Okoliš<br />
se dobro očistio da ne bi došlo do požara. Pepeljar<br />
je palio i više klada odjednom. Čim se<br />
drvo pretvorilo u pepeo, počeli bi ga radnici<br />
sakupljati. Sakupljali su ga posebnim lopaticama<br />
i metlicama te ga tovarili u brente i nosili do pepeljare.<br />
Kad su se nakupile dovoljne količine pepela, krenulo<br />
se sa postupkom luženja (proizvodnjom pepeljike). Pepeo<br />
se lužio u posebnim kotlovima, a lužina se kuhala<br />
tako dugo dok se ne bi zgusnula. Zgusnuta, hladila se i<br />
stavljala u bačve da se kalcira. Dobivena pepeljika bila je<br />
smeđe boje. Da bi poblijedila pekla<br />
se u posebnim pećima te u bačvama<br />
otpremala u staklare.<br />
Za proizvodnju pepeljike bilo<br />
je potrebno od devet do deset<br />
hvati bukovog drva, odnosno za<br />
100 kg proizvedene pepeljike<br />
trebalo je spaliti 35 do 40 m 3 bukovine.<br />
Osim bukovine za njenu<br />
proizvodnju koristila se brjestovina<br />
i cerovina, jer je davala više<br />
pepela.<br />
Poslije postupka pepeljarenja<br />
u šumama su ostajale<br />
jame koje su se zatrpavale pa su<br />
ostala i određena uzvišenja, koja<br />
se i danas mogu vidjeti na nekim<br />
mjestima gdje se proizvodila pepeljika.<br />
Ovakvim načinom rada<br />
uništavala se okolna šuma, a stabla<br />
su oštećivana vatrom, dimom<br />
i velikom vrućinom.<br />
ISKORIŠTAVANJE ŠUMA U<br />
PROŠLOSTI<br />
Pepeljarenje - prvi poznati<br />
način iskorištavanja šuma<br />
I danas mnogi<br />
smatraju<br />
da je to bio<br />
najneracionalniji<br />
način<br />
iskorištavanja<br />
šuma u povijesti.<br />
Iako su se ovim poslovima ljudi prestali baviti vrlo<br />
rano i danas mnogi smatraju da je to bio najneracionalniji<br />
način iskorištavanja šuma u povijesti. Od 1820.<br />
do 1850. u petrinjskoj i brodskoj pukovniji te hrvatskom<br />
i slavonskom provincijalu davali su se u zakup<br />
veliki kompleksi šuma za potrebe pepeljarenja.<br />
Kod nas je pepeljarenje bilo razvijeno u krajevima<br />
bogatim šumama, poput Like, zapadnog<br />
dijela Gorskog kotara (oko mjesta Fužina,<br />
Lokava, Mrzlih vodica i Ravne gore), područja<br />
Vojne krajine, ali i Slavonije. Godine<br />
1793. lužionica u Rijeci proizvodila je iz pepela<br />
dobavljenog iz obližnjih šuma do 1500<br />
vagana pepeljike. Jedan vagan sadržavao je<br />
današnje 62 litre.<br />
S područja Dinarida pepeljika se izvozila<br />
u sjedišta velikih staklarni u Veneciji.<br />
Posredovanjem talijanskih trgovaca prodavala<br />
se i dalje u zemljama zapadne Europe.<br />
Iz Slavonije izvozila se u austrijske zemlje za proizvodnju<br />
poznatog češkog stakla.<br />
I u Hrvatskoj je u ono vrijeme bila dosta razvijena<br />
staklarska proizvodnja. Tako je godine 1729. osnovana<br />
staklarna kod mjesta Crni lug u Gorskom kotaru te<br />
u Staroj sušici (kod Vrbovskog) 1766. Radila je do 1811.<br />
Poslije francuske okupacije započele su sa radom i staklarne<br />
u Lokvama i Mrzloj vodici.<br />
Staklarska industrija bila je razvijena i u drugim krajevima,<br />
1842. u Zvečevu (kraj Voćina) u Slavoniji započela<br />
je s radom staklarna, a i požeški kraj bio je poznat po<br />
brojnim takvim manufakturama stakla.<br />
Iz podataka saznajemo da se pepeljika proizvodila<br />
i u Prekodravlju gdje su židovski trgovci imali kotlove<br />
za proizvodnju pepeljike kod Repaša. Početkom<br />
dvadesetih godina prošlog stoljeća „kraljem pepeljenja“<br />
u Samoboru nazivaju bogataša Franju Reiznera<br />
koji se masovno bavio ovom proizvodnjom sirovine<br />
za staklo.<br />
Prelaskom na novi načine proizvodnje pepeljike,<br />
ovaj primitivni način iskorištavanja šuma u potpunosti<br />
je nestao iz naših krajeva, iz naših šuma.<br />
O tome danas tek svjedoči poneki zapis, kao znak<br />
sjećanja mladim naraštajima o tome kako se čovjek<br />
kroz povijest mučio, ne bi li proizveo potrebnu sirovinu,<br />
ne samo za staklo, već i za druge proizvode neophodne<br />
za život i preživljavanje.<br />
Broj 147 • ožujak 2009. HRVATSKE ŠUME 35
Change language