GJ - Privredna komora Srbije

IMPLEMENTACIJA PROCESA STABILIZACIJE / SOLIDIFIKACIJE
OTPADNOG MULJA U TOPIONICI BAKRA RTB BOR
STABILIZATION / SOLIDIFICATION OF WASTEWATER TREATMENT
SLUDGE FROM COPPER SMELTER RTB BOR, PROCESS
IMPLEMENTATION
Dragana Ivšić-Bajĉeta a , Ţeljko Kamberović b , Marija Korać a , Vesna Nikolić a ,Zvonimir
Milijić c , Nikola Majinski d
a Inovacioni centar Tehnološko-metalurškog fakulteta, Univerzitet u Beogradu, Beograd
b Tehnološko-metalurški fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd
c
Rudarsko-topioničarski basen Bor
d Privredna komora Srbije, Udruţenje rudnika metala, crne i obojene metalurgije
Apstrakt
Proces stabilizacije/solidifikacije (S/S) se smatra najboljom dostupnom tehnikom za tretman otpada koji sadrţe teške
metale pre njihovog odlaganja. Predstavljeni rad se bavi S/S procesom mulja koji nastaje nakon tretmana otpadne vode
u Topionici bakra RTB Bor. Razvoj i implementacija ovog procesa se sastoji iz (1) fiziĉke, hemijske i toksikološke
karakterizacije otpada; (2) optimizacije procesa na laboratorijskom nivou; (3) razmatranja izabrane S/S opcije na nivou
pilot postrojenja i (4) izbora scenarija S/S procesa. Standardni testovi luţenja EN 12457-4 i TCLP, pritisne ĉvrstoće,
odreĊivanje vremena homogenizacije smeše, mogućnosti pumpanja, vremena vezivanja, koliĉine slobodne vode i
hidrauliĉke konduktivnosti tretiranog otpada su testovi kojima se ocenjuje izvodljivost i efikasnost S/S procesa.
Dosadašnji rezultati su pokazali da tretman otpadnog mulja omogućava stabilizaciju preko 99% teških metala i dovoljnu
pritisnu ĉvrstoću za njegovo bezbedno odlaganje.
Apstract
Stabilization/solidification (S/S) process is recognized as the best available technology for treatment of heavy metals
wastes prior disposal. Presented work is dealing with S/S process of wastewater treatment sludge from Copper Smelter
RTB Bor. Development and implementation of this process consists of (1) physical, chemical and toxicological
characterization of waste, (2) optimization of the process on the laboratory-scale; (3) consideration of selected S/S
option by pilot testing and (4) S/S process scenario selection. Standard leaching tests EN 12457-4 and TCLP,
compressive strength, determining the homogenization time of mixture, workability, setting time, bleeding and
hydraulic conductivity of the treated waste are tests which assess the feasibility and effectiveness of S/S process.
Presented results showed that treatment of wastewater treatment sludge led to the stabilization of over 99% of heavy
metals and sufficient compressive strength for its safe disposal.
1. Uvod
Rudarsko-topioniĉarski basen (RTB) Bor se nalazi pred projektom modernizacije u okviru koga je planirana
izgradnja Postrojenja za tretman otpadnih voda iz procesa elektrolize i skrubera peći i konvertora. Za sada se
procesne vode iz Topionice bakra ispuštaju bez prethodnog tretmana i predstavljaju znaĉajan ekološki
problem, ne samo za lokalnu zajednicu, već za ceo region Zapadnog Balkana i sliv Dunava [1]. Otpadna
voda je izrazito kisela sa visokom koncentracijom rastvorenih teških metala i arsena. Tokom tretmana
otpadne vode dolazi do njene neutralizacije i taloţenja metala u mulju koji nastaje ovim procesom i ĉija se
koliĉina procenjuje na 10 t/h [2]. Generisani otpadni mulj se u Katalogu otpada [3] karakteriše kao opasan
otpad (oznaka 19 02 05*) koji se mora tretirati pre odlaganja.
Proces stabilizacije/solidifikacije (S/S) se smatra najboljom dostupnom tehnikom za tretman šljake i mulja
pre njihovog odlaganja. Stabilizacijom se menjaju hemijske karakteristike zagaĊujućih materija u otpadu
tako što se prevode u manje rastvorne, mobilne ili opasne oblike. Solidifikacijom se manjaju fiziĉke
karakteristike otpada kao što je povećanje pritisne ĉvrstoće, smanjenje hidrauliĉke konduktivnosti i fiziĉka
inkapsulacija opasnih materija. Tokom S/S, otpad ili kontaminirani materijal se meša sa agensom za
stabilizaciju pri ĉemu dolazi do fiziĉko-hemijskih procesa izmeĊu njih u toku reakcije hidratacije agensa.
Najĉešće korišćeni agensi za stabilizaciju su cement (Portland cement) i razne vrste pucolana (leteći pepeo,
387