GJ - Privredna komora Srbije

Na slici 8. prikazani su segmenti ekranskih formi softverskog paketa kojim se vrši analiza talasnih formi
vibrograma i analiza spektrograma za vibrograme registrovane na prvom pravcu – Trešnje, mjerno mjesto
MM-2 od MP-3 iz eksperimentalnog minskog polja E-1. U cilju postizanja vizuelnog efekta u postupku
primjene uporedne metode na slici 9. prikazani su rezultati identiĉnih analiza za vibrograme registrovane na
trećem pravcu – Maljuša, na mjernom mjestu MM-5 od MP-2 iz eksperimentalnog minskog polja E-3.
Analuza talasnih formi vibrograma upućuje na ĉinjenicu da je intenzitet zraĉnih udara koje izazivaju zvuĉni
talasi koji se šire kroz stjenski masiv dosta nizak, odnosno za nijansu su intenzivniji od prirodnog fona, a
glavni nosilac zraĉnih udara je zvuĉni talas koji se rasprostire kroz zraĉnu sredinu - atmosferu od mjesta
njihovog primarnog nastanka, odnosno mjesta miniranja.
S‘druge strane nivo buke koji izazivaju zvuĉni talasi koji se šire kroz stjenski masiv je dominirajući, dok je
nivo buke uzrokovan zvuĉnim talasom koji se rasprostire kroz zraĉnu sredinu - atmosferu od sekundarnog
znaĉaja u zonama promatranja većim od cca 500 m od mjesta njihovog primarnog nastanka, odnosno mjesta
miniranja (tzv. daljna zona). Pri tome, prvi nailasci zraĉnih udara uzrokovani od primarnih zvuĉnih
(seizmičkih) talasa su niţeg nivoa po intenzitetu od kasnijih nailazaka uzrokovanih od strane reflektovanih
zvuĉnih talasa sa vještaĉkih granica u stjenskom masivu koje obrazuju stari rudarski radovi od prethodno
provedene jamske eksploatacije predmetnog leţišta mrkog uglja. Stepen zarušenosti starih jamskih
prostorija, odnosno podzemnih rudarskih radova direktno utiĉe na karakter seizmiĉkih granica i intenzitet
njihove refleksije, odnosno intenzitet ispoljavanja buke u ugroţenim zonama. Prostorna dispozicija granica
refleksija zraĉnih talasa u stjenskom masivu radne sredine u odnosu na poloţaj primarnog nastanka zvuĉnih
talasa, odnosno mjesto miniranja, utiĉe na broj ponavljanja „pikova― buke u zavisnosti od uslova i stepena
njihove ispunjenosti za obrzovanje vrsta prelamanja zvuĉnih talasa tipa „jeka„ ili „odjeka― u stjenskom
masivu radne sredine i sl.Analiza spektrograma na vibrogramima buke upućuje na ĉinjenicu da „pikovi―
buke nisu monotone funkcije, već se nivo intenziteta buke ispoljava kao harmonijska funkcija sa veoma
niskom frekvencijom izmeĊu harmonika razliĉitog intenziteta buke - ispod 10 Hz, odnosno sa frekvencijama
bliskim donjoj granici ĉujnosti za ĉovjeka. Ovi veoma niski tonovi (basovski tonovi) su izuzetno neugodni za
ljudsko uho obzirom da izazivaju efekat „vibriranja―. Registrovani intenziteti buke bliski su granici od 85
dB iznad koje se buka kategoriše u treći stepen štetnosti po ljudski organizam obzirom da djeluje na
centralni nervni sistem, a preko njega i na ostale djelove tjela, organe i sisteme. Treći nepovljni faktor je
ĉinjenica da buka u urbanim zonama izazvana miniranjima nastupa iznenada, što u ljudskom i ţivotinjskom
organizmu izaziva pojavu grĉenja krvnih sudova koje se manifestuje kroz efekat „plašenja―. Sublimacija tri
izuzetno nepovoljna faktora u manifestaciji negativnog dejstva buke na ljudski organizam, izaziva izrazito
neugodan osjećaj kod stanovništva u ugroţenim segmentima urbanih zona koje neposredno gravitiraju
eksploatacionom polju PK ―Vrtlište―. Stepen ispoljavanja negativnog dejstva buke na stanovništvo je
znaĉajno uvećan samom ĉinjenicom da izvor buke dolazi iz „zemlje―, odnosno „ispod nogu―, što je za ljudski
organizam nešto neprirodno (efekti podrhtavanja tla i intezivnog potmulog „tutnjanja― pod nogama).
6. ZAKLJUĈAK
U cilju definisanja vrste i nivoa negativnog dejstva tehnologije miniranja koja se provodi na PK ―Vrtlište― u
procesu površinske eksploatacije mineralnog resursa na ţivotnu sredinu i stambene i infrastrukturne
graĊevinske objekte locirane u segmentima urbanih zona koji neposredno gravitiraju eksploatacionom polju
površinskog kopa, provedena su strogo programirana geofiziĉka seoziĉko-seizmološka istraţivanja.
Na bazi opseţnih in-situ instrimentalno registrovanih – egzaktnih podataka, definisane su matematiĉke
zakonitosti rasprostiranja negativnog dejstva tehnologije miniranja kroz miniranjem pobuĊene sredine
ispoljene u vidu seizmiĉkog dejstva, dejstva zraĉnih udara i dejstva buke. Rezultati matematiĉko-statistiĉke
obrade egzaktnih seizmiĉko-seizmoloških podataka ukazuju da je dominirajuće negativno dejstvo
tehnologije miniranja na ţivotnu sredinu i stambene i infrastrukturne graĊevinske objekte, ispoljeno od
strana zvuĉnih talasa u vidu buke.Analiza talasnih formi registrovanih vibrograma ukazala je da je glavni
nosilac zraĉnih udara zvuĉni talas koji se rasprostire kroz zraĉnu sredinu - atmosferu od mjesta njihovog
primarnog nastanka, dok je za buku glavni nosilac zvuĉni talas koji se rasprostire kroz stjenski masiv u
zonama promatranja većim od cca 500 m od mjesta njihovog primarnog nastanka, odnosno mjesta miniranja
(tzv. daljna zona). Pri tome, prvi nailasci zraĉnih udara uzrokovani od primarnih zvuĉnih (seizmičkih) talasa
361