GJ - Privredna komora Srbije

uglja i sl. Teški metali su kadmijum, ţiva, nikl, olovo, bakar, gvoĊe, mangan, cink, cobalt, uranijum i drugi.
Dejstvo toksiĉnih metala zavisi od oblika u u kome se nalaze, a njihova mobilnost zavisi od od pH zemljišta.
Cilj rada je ukazivanje na ekološki i ekonomski potencijal u kulturama kratkih ophodnji, posmatrajući kroz
efekte fitoremedijacije zemljišta u kombinaciji sa proizvodnjom drvne biomase na odlagalištima površinskih
kopova, ĉije je zemljište zagaĊeno teškim metalima.
METODE (TEHNIKE) FITOREMEDIJACIJE
Za postizanje vrlo bitnog opšteg cilja – zaštite ţivotne sredine, nuţno je snositi i odreĊene troškove
provoĊenja ekoloških postupaka. Primjenom sada već prihvaćenog pravila ili „principa da zagaĊivaĉ plaća―,
efikasno se neutrališe suprostavljanje ciljeva ekonomije i ekologije sa stanovišta upotrebe prirodne sredine i
njenih resursa. Ta suprostavljenost se svodi na pronalaţenje i primjenu takvog mehanizma alokacije
prirodnih resursa koji će uz uvaţavanje osnovne funkcije u vidu maksimiziranja ekonomske efikasnosti
obezbijediti i tako potrebno maksimalno oĉuvanje ekološke ravnoteţe.Zahtjevi za ostvarenje „odrţivog
razvoja― doveli su do stvaranja grupe instrumenata u oblasti zaštite ţivotne sredine sa ciljem postizanja
odreĊenih ekoloških poboljšanja. Pravilno postavljeni nivo „cijena ekoloških resursa― u sluĉaju zagaĊenja,
pretpostavlja marginalni trošak njegovog smanjenja, jednak „marginalnom trošku ekološke štete―.
Korišćenjem principa „drugog najboljeg rješenja― (u oblasti zaštite ţivotne sredine ne djeluje trţište u
klasiĉnom obliku) praktiĉno se izjednaĉavaju marginalni troškovi zaštite ţivotne sredine odreĊivanjem cijene
po jedinici ostvarenog, odnosno saniranog zagaĊenja, ĉime se potiţe „efekat efikasne situacije― (Aleksić, J.
et al., 2008). Takav jedan instrument ili metod je i fitoremedijacija.Fitoremedijacija obuhvata skup metoda i
tehnika kao što su fitoekstrakcija, fitostabilizacija, fitovolatizacija i druge. U procesu istraţivanja
fitoremedijacije provodi se nekoliko manjih istraţivanja, kao što su: definisanje vrste zemljišta, utvrĊivanje
fiziĉkih i hemijskih karateristika zemljišta, sadnja biljaka fitoakumulatora, primjena odgovarajućih mjera za
pospješenje rasta biljaka, sakupljanje i sušenje biljaka, analiza zemljišta poslije izvršene fitoremedijacije,
hemijske analize dijelova biljaka fitoremedijatora i odreĊivanje koeficijenta koncentracije teških metala u
biljkama. Uspješnost fitoremedijacije zavisi od: stepena zagaĊenja zemljišta, dostupnosti metala za usvajanje
korijenovim sistemom (biodostupnost) i sposobnošću šumskog drveća da apsorbuju i akumuliraju teške
metale u svojim organima.Šumske kulture kratkih ophodnji zasnivanjem zasada topola i vrba, zbog svog
brzog rasta i podnošenja zemljišta slabije plodnosti, a sa druge strane dobro razvijenog korijenovog sistema
koji moţe da dopre do velikih dubina i time apsorbuju velike koliĉine zagaĊujućih materija iz zemljišta,
ĉesto su najrentabilnije i ekonomski vrlo isplative investicije i po pitanju fitoremedijacije.
KULTURE TOPOLA I VRBA
Ameriĉka agencija za zaštitu ţivotne sredine definisala je fitoremedijaciju kao tehnologiju koja koristi biljke
i njihove rizosferiĉne mikroorganizme da ukloni, degradira ili zadrţi štetne hemijske materije koje se nalaze
u zemljištu, podzemnim i površinskim vodama i atmosferi (Pilipović, A., Klašnja, B., Orlović, S., 2002).
Sa povećanjem upotrebne vijednosti topola u šumarstvu, preradi drveta i zaštiti od erozije, osnivanje šumskih
kultura topola postaje sve više predmet raznih istraţivanja (Stilinović, S., 1991). Proizvodnja drveta u
kulturama topola u toku prvih nekoliko godina najĉešće se kombinuje i sa proizvodnjom poljoprivrednih
bilajka kada ne postoji zasjenjivanje zemljišta od strane krošanja drveća. Na ovaj naĉin i se pojaĉava efekat
fitoremedijacije zemljišta na kome su podigute kulture topole.
Prilikom podizanja nasada topola i vrba potrebno je definisati klon koji se sadi, razmak sadnje, uticaj staništa
na nasade i sl.. ObraĊuju se i ekološki i fiziološki faktori kao što su: kompeticija, dinamika prirašćivanja,
regeneracija, fiziološki stres, prihranjivanje dr.
Na našem podruĉju najĉešće se preporuĉuje italijanski klon „ Populus x euramericana (Dode) Guinier, I –
214―. Prema Stilinoviću (1991) sade se 1/2 (ili 2/2) sadnice na dubinu od 0,6 m do 1,0 m, u jame širine od 16
do 22 cm. Sadnice 2/2 sade se dublje, spuštanjem zone koja oznaĉava prelaz dvogodišnjeg u jednogodišnji
dio 10-30 cm ispod zemlje, jer se na ovaj naĉin predupreĊuje moguće pucanje kore stabala koje nastaje prve,
druge ili treće godine od osnivanja kulture. Zemljište se obraĊuje na cijeloj površini. Prije osnivanja zasada
potpuno se preore, naĊubri, dezinfikuje i usitni. U plavnom podruĉju sadnice se okopavaju samo 1 m oko
stabalca. Preporuĉuje se 2-3 okopavanja u toku prve godine. Đubrenje se izvodi azotnim, fosfornim i
kalijumovim Ċubrivima.
298