GJ - Privredna komora Srbije

VEŠTAĈKI UTICAJ NA PREHLAĐENE MAGLE REALNOST NA
POVRŠINSKIM KOPOVIMA
ARTIFICIALLY INFLUENCE ON A COLD FOG - REALITY OF THE
OPENCAST MINES
1 Svetomir Maksimović, 2 Ivana Ţivojinović-Miljanović
1,2
Elektroprivreda Srbije, Direkcija za proizvodnju energije, Beograd
Abstakt
Methods of sowing a cold fog from the ground of surface mining proved to be very successful in practice. With a small
financial investment for equipment purchasing and training of personnel have been gained significant experience in
opencast mines of Kolubara, Kostolac, Kosovo mines, Suvodol in Macedonia i OCM Sikulja in Bosnia and Hercegovina.
Specialized activities in experimental operational decomposition of fog were performed by experts from the Republic
Hydrometeorological Service of Serbia. As agreed training has not been finished to the end with certain staff from the mine,
activities have been stopped, equipment has mostly been disabled and everything has been returned at the beginning. The
authors have had the need to confirm the validity of this method application and to introduce this method in regular
operation during the period from November – March.
Key words: Mining, opencast mine, cold fog, visibility
Abstrakt
Metoda zasejavanja prehlaĊene magle sa zemlje pokazala se u praksi na površinskim kopovima veoma uspešnom. Uz mala
finansijska ulaganja za nabavku opreme i obuku ljudstva steĉena su znaĉajna iskustva na površinskim kopovima Kolubare,
Kostolca, Kosovskih rudnika, Suvodolu u Makedoniji i PK Šikulja u Bosni i Hercegovini. Specijalizovane aktivnosti na
operativno-eksperimentalnom rasturanju magle izvodili su specijalisti iz Republiĉkog hidro-meteorološkog zavoda Srbije i
povremeno njegovi obuĉeni pojedinci na poziv kopova. Kako nije izvedena ugovorena obuka do kraja sa odreĊenim
osobljem sa kopova, aktivnosti su zamrle, oprema najvećim delom onesposobljena i sve je naţalost vraćeno na poĉetno
stanje. Autori su imali potrebu da ovim radom još jednom potvrde opravdanost primene ove metode i potrebu njenog
uvoĊenja u redovnu eksploataciju tokom perioda novembar-mart.
Kljuĉne reĉi: Rudarstvo, površinski kop, prehlaĊena magla, vidljivost
1. Uvod
Dosadašnji eksperimenti i operacije izvedeni u svetu u cilju rasturanja prehlaĊenih magli ukazali su na
postojanje dve osnovne metode zasejavanja kojima se moţe realizovati veštaĉki uticaj na ovu vrstu atmosferske
pojave. Reĉ je o metodama zasejavanja prehlaĊene magle iz vazduha i sa zemlje. Razliĉite tehnike uspešno su
primenjene kada je u pitanju zasejavanje iz vazduha, ali je ipak najĉešće korišćena tehnika izbacivanja
zdrobljenih, usitnjenih ĉestica suvog leda. Metoda zasejavanja magli iz vazduha ima prednost u svojoj
fleksibilnosti, odnosno mogućnosti ĉeste promene poloţaja i brzine zasejavanja, jer je nezavisna od orografije,
gustine i kvaliteta saobraćaja kao i naseljenosti terena i njegove okoline iznad kojeg se sprovode operacije
zasejavanja. Sa druge strane metod zasejavanja sa zemlje operativno je sigurniji i omogućuje uspešno delovanje i
na magle koje nisu prehlaĊene po celoj svojoj zapremini, odnosno ĉiji gornji slojevi mogu biti karakterisani i
toplijim temperaturama. Prvi put operativno-eksperimentalno rasturanje prehlaĊene magle ovom metodom
raĊeno je na Zimskoj olimpijadi u Sarajevu 1984. godine. Potom su se aktivnosti nastavile na površinskom kopu
―Šikulje‖ u Lukavcu u sezoni 1985-1986. god. i u sezoni 1986-1987. god. na PK ―Tamnava –Istoĉno Polje‖. Od
1987. do 1990. god. primena veštaĉkog delovanja na prehlaĊene magle proširena je na PK Polje-D, a već od
sezone 1988-1989. god. eksperimentalno je bilo ukljuĉeno i Polje-B. Tokom februara i prvom polovinom marta
1989.god., eksperimentalno-operativno rasturanje prehlaĊene magle obavljeno je i na PK Belaćevac u
Kosovskom basenu. Za PK Suvodol u Makedoniji 1994.god. obezbeĊena je potrebna oprema i izvršena obuka
ljudstva sa kopa.
Nema podataka o iskustvima sa nabavljenom opremom na zasejavanju prehlaĊene magle. Naredne godine
nabavljena je oprema za PK Drmno u Kostolcu, obezbeĊeno prisustvo specijalista iz RHMZ, nije bilo
208