GJ - Privredna komora Srbije

Na osnovu raspoloţivih podataka i komentara raznih Autora, te perioda istraţivanja i u njima provedenih metoda
oprobovanja, moţe se konstatovati da se nivoi taĉnosti obraĉunatih podataka za kvalitet uglja mogu smatrati
zadovoljavajućim u Zapadnom (PK "Graĉanica") i Istoĉnom polju a manje pouzdanim u Centralnom polju
(misli se posebno na poĉetne faze istraţivanja i period 1979/80. godine) i krovinskim slojevima (1975. god.), što
je uzeto u obzir kod istraţivanja izvedenim u 2011. godini.
Uticaj meĊuslojne jalovine i vlage na toplotnu vrijednost uglja
Rezultati toplotne vrijednosti uglja dobijenih geološkim istraţivanjim ĉesto odstupaju od onih koji su dobijeni
eksploatcijom. Istraţivanja kvaliteta uglja su izvedena na naĉin koji nije prilagoĊen zahtjevima selektivne
eksploatacije. Pri tome nisu precizno definisane ni partije nisko kaloriĉne vrijednosti, kakve su glinoviti ugalj ili
ugljevite gline, koje isto tako smanjuju toplotnu vrijednost uglja. Sve je to direktno uticalo na slabo odvajanje
proslojaka jalovine iz uglja i umanjenje njegove toplotne vrijednosti. U zavisnosti od vrste jalovine smanjenje
toplotnog efekta je razliĉito, i za 1 % razblaţenja iznosi:
ţuti laporac smanjuje toplotni efekat za 122 KJ/kg,
sivi laporac smanjuje toplotni efekat za 77,98 KJ/kg,
glinoviti laporac smanjuje toplotni efekat za 67,26 KJ/kg.
Ovo se objašnjava povećanim uĉešćem karbonatne komponente u odreĊenoj vrsti laporca. Sa porastom
karbonata u laporcu, ostvaruje se pad toplotne vrijednosti uglja kao goriva. Takozvani ţuti laporci, koji najviše
utiĉu na smanjenje toplotne energije, sadrţe najviše CaCO 3 , što se automatski odraţava na većem smanjenju
toplotne energije po jedinici uĉešća. Na suprot tome, glinoviti laporci sadrţe svega oko 40 % CaCO 3 i najmanje
utiĉu na smanjenje toplotne energije.
Suština tehnoloških problema vezanih za sadrţaj vode (vlaţnost) je u oteţanoj kontroli ovog parametra, pa time i
svih drugih parametara kvaliteta. Oteţana kontrola je uslovljena velikom promjenjivošću sadrţaja (grube)
rudniĉke vlage koja predstavlja i najveći dio ukupne vlage. Promjena sadrţaja vode (vlage) u leţištu uslovljena
je promjenama hidrološke i hidrogeološke situacije.Otkopani ugalj brzo prima vlagu u sluĉaju padavina, naroĉito
ako ima glinovito-laprovitih primjesa. Parametar koji je direktno vezan za upijanje vode kod ugljeva je
poroznost koji se izraţava kroz efektivnu poroznost. Efektivna poroznost je odnos zapremine meĊusobno
povezanih pora i ukupne zapremine. Od efektivne poroznosti zavise svojstva uglja kao kolektora podzemnih i
površinskih voda. Efektivna poroznost u smislu upijanja vode odnosi se prije svega na mrke ugljeve i lignite
(ugalj gataĉkog leţišta). Na osnovu napred navedenih ĉinjenica vidi se, da sadrţaj grube vlage utiĉe na toplotnu
vrijednost uglja (koja je u direktnoj zavisnosti od sadrţaja vlage i pepela) a istovremeno i na zapreminsku masu
uglja koja se povećava u sluĉaju veće koliĉine padavina ili velikog snijeţnog pokrivaĉa (otapanjem snijega
stvara se zavodnjenost sredine).
Kontrola kvaliteta uglja u dosadašnjem periodu rada Rudnika i TE Gacko
Ispitivanje kvalitativnih karakteristika uglja, koji se sa leţišta uglja Gacko, isporuĉuje termoenergetskom
postrojenju, vrši se u laboratoriji RiTE Gacko. Uzorci pripremljeni za laboratorijsku analizu uzimaju se sa 8
dozatora termoelektrane, u toku jedne smjene, po metodologiji kompozita i svoĊenja uzorka na reprezent.
Centralna laboratorija RiTE Gacko nije licencirana za ovu vrstu ispitivanja pa je u cilju kontrole kvaliteta uglja,
u kompaniji RiTE Gacko, uvedena praksa kontrole kvaliteta od strane nezavisne licencirane laboratorije. Jedna
takva kontrola je izvedena u 2011. godini, a metodologija oprobavanja i analiza dobijenih rezultata prikazana je
u tekstu koji slijedi.Uzorkovanje uglja vršeno je u skladu sa metodologijom uzimanja uzoraka sa dozatora
termoelektrane. Na ispitivanim uzorcima neophodno je bilo uraditi skraćenu imedijstno-tehniĉku analizu (vlaga,
pepeo i donja toplotna vrijednost), jer je detaljna analiza zahtijeva veća finansijska sredstva a ista nije neophodna
za ovu vrstu kontrole kvaliteta uglja.Rezultati izvršenih analiza prikazani su u Izvještaju o izvršenoj kontroli
kvaliteta uglja (Vuković, 2011) a uporedna analiza dobijenih rezultata obje laboratorije prikazana je u tabeli 2:
Tabela 2: Uporedna analiza klasa izmerene toplotne vrijednosti
Toplotna vrijednost
uglja/klasa (MJ/kg)
% uĉešće u analiziranom
periodu (rezultati Inspekt
RGH)
% uĉešće u analiziranom
periodu (rezultati CL
Gacko)
6,5 - 7 0 6,9
7 – 7,5 3,4 6,9
7,5 – 8 27,7 34,5
116