listopad 2009 - Kompania Węglowa S.A.
16.11.2014 • Views
Share Embed Flag

listopad 2009 - Kompania Węglowa S.A.

listopad 2009 - Kompania Węglowa S.A.

listopad 2009 - Kompania Węglowa S.A.

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
kwsa.pl

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

G A Z E T A F I R M O W A<br />

n r 8 ( 11) | l i s t o p a d 2 0 0 9<br />

SZANOWNI GÓRNICY I PRACOWNICY KOMPANII WĘGLOWEJ,<br />

NIECH ZA SPRAWĄ ŚWIĘTEJ BARBARY<br />

SZCZĘŚCIE I POMYŚLNOŚĆ ZAWSZE BĘDĄ Z WAMI.<br />

Z GÓRNICZYM SZCZĘŚĆ BOŻE<br />

Mirosław Kugiel<br />

W W W . K W S A . P L

G A Z E T A F I R M O W A<br />

NASZA KOMPANIA<br />

L I S T O P A D<br />

Drodzy Czytelnicy!<br />

Tegoroczna Barbórka to nie tylko czas<br />

na podsumowywanie tego, co zrobiliśmy<br />

przez ostatni rok. Myślimy o przyszłości. Dzięki<br />

naszym wysiłkom mamy perspektywę dalszego<br />

rozwoju.<br />

<strong>Kompania</strong> Węglowa nadal będzie gwarantować<br />

bezpieczeństwo energetyczne Polski. Jesteśmy<br />

największym producentem węgla kamiennego<br />

nie tylko w kraju, ale i w Unii Europejskiej.<br />

Gwarantujemy stabilne miejsca pracy. Mamy<br />

niekwestionowaną pozycję na rynku producentów<br />

węgla kamiennego. W polityce energetycznej<br />

państwa odgrywamy bardzo ważną rolę.<br />

Bez Waszej codziennej pracy taka perspektywa<br />

dla węgla, a nie tylko dla firmy, byłaby niemożliwa.<br />

Dlatego z okazji górniczego święta – Barbórki<br />

pracownikom Kompanii Węglowej składam<br />

serdeczne podziękowania za codzienną,<br />

ofiarną i ciężką pracę.<br />

Drodzy górnicy!<br />

Nie funkcjonujemy w odizolowaniu od rynku.<br />

Trudno porównywać rok do roku. W minionym<br />

węgla brakowało, dziś jest go za dużo. Górnictwo<br />

to nie jest fabryka zapałek. Dlatego konsekwentnie<br />

realizujemy strategię przyjętą dla<br />

Kompanii Węglowej. Mimo spowolnienia gospodarczego,<br />

jak bodaj żadna inna firma w kraju,<br />

przyjmiemy w tym roku do pracy prawie dwa<br />

tysiące osób. Nakłady inwestycyjne są wyższe<br />

niż w latach minionych, w tym na bezpieczeństwo<br />

pracy. W terminie realizujemy nasze zobowiązania<br />

publicznoprawne. Dla partnerów<br />

handlowych jesteśmy przewidywalnym i ważnym<br />

partnerem w interesach.<br />

Nie tylko jesteśmy zdani na siebie. Bywa, że<br />

przegrywamy z matką naturą. Zapewniam, że<br />

robimy wszystko, by praca w naszych kopalniach<br />

była jeszcze bezpieczniejsza. To jest priorytet<br />

dla nas wszystkich. Z dumą mogę stwierdzić<br />

– czego doświadczaliśmy wielokroć – że<br />

tworzymy górniczą rodzinę zdaną na siebie w<br />

dobrych, ale nade wszystko w tych trudnych<br />

chwilach.<br />

Prestiż zawodu górnika nie spada, ale rośnie.<br />

Potwierdzają to ośrodki badania opinii publicznej.<br />

Docenia się naszą ciężką i niebezpieczną<br />

pracę. Duża w tym zasługa społeczności Kompanii<br />

Węglowej.<br />

Z tym większą radością życzę dalszych sukcesów<br />

w pracy zawodowej i pomyślności w życiu<br />

osobistym.<br />

Szczęść Boże<br />

Mirosław Kugiel<br />

prezes Zarządu<br />

Kompanii Węglowej<br />

Katowice, grudzień <strong>2009</strong> r.<br />

KOMPA N I A W ĘGL OWA<br />

Ga z e t a f i r mowa<br />

Redakcja:<br />

Biuro Komunikacji KW SA<br />

Redaktor naczelny:<br />

Jan Czypionka<br />

j.czypionka@kwsa.pl<br />

Adres redakcji:<br />

40-039 Katowice<br />

ul. Powstańców 30, p. 64<br />

tel. 032 7572025<br />

Wydawca:<br />

<strong>Kompania</strong> Węglowa SA<br />

40-039 Katowice<br />

ul. Powstańców 30<br />

Projekt i skład:<br />

Agencja Reklamowa<br />

„Greenhouse” Sp. z o.o.<br />

Druk:<br />

Tolek,<br />

drukarnia im. K. Miarki<br />

REDAKCJA PRZEPR ASZA<br />

Przepraszamy panów Brunona Botorka i Bogdana Mazurkiewicza<br />

za błędne podanie kolejności wyników konkursu<br />

BHP „Pracuję bezpiecznie”.<br />

Właściwa kolejność:<br />

Pierwsze miejsce wywalczył Mieczysław Mokwa z KWK<br />

„Brzeszcze-Silesia”.<br />

Drugie miejsce zajął Brunon Botorek z KWK „Rydułtowy-Anna”.<br />

Trzecią lokatę zajął Bogusław Gibek z KWK „Szczygłowice”.<br />

Emocje związane z finałem konkursu były chyba zbyt<br />

wielkie, bo do tekstu wkradł się jeszcze jeden błąd. Mylnie<br />

opisano kopalnie wchodzące w skład centrów wydobywczych.<br />

Dla porządku: Centrum „Południe” to kopalnie: „Rydułtowy-Anna”,<br />

„Chwałowice”, „Jankowice” i „Marcel”,<br />

natomiast do Centrum „Zachód” należą kopalnie: „Knurów”,<br />

„Szczygłowice” i „Sośnica-Makoszowy”.<br />

Wszystkich zainteresowanych serdecznie przepraszamy.<br />

W KOMPANII<br />

3 Najbezpieczniej z węglem<br />

Rozmowa z Mirosławem Kugielem<br />

BARBÓRKA<br />

5 Nasza Patronka<br />

Większość tego, co wiemy o św. Barbarze,<br />

pochodzi ze średniowiecznych legend<br />

6 Nie tylko w cechowniach...<br />

Barbary podziemne<br />

10 Za mundurem...<br />

Górnicy są jedyną grupą zawodową, która<br />

tak mocno i zdecydowanie kultywuje tradycje<br />

związane zarówno z samą pracą, jak i ze<br />

spędzaniem czasu wolnego<br />

12 Skok przez skórę<br />

Górnicy kultywują stare obyczaje<br />

13 Legenda Skarbnika<br />

O tajemniczym mieszkańcu kopalń<br />

15 Z najlepszymi życzeniami dla naszych Barbar<br />

WYDARZENIA<br />

18 Mgła poprawia atmosferę<br />

Nagroda dla oddziału z KWK „Halemba-Wirek”<br />

22 Dozór Kompanii Węglowej najlepszy<br />

w konkursie BHP<br />

W CENTRUM UWAGI<br />

23 Połączone ruchy<br />

Pierwszy etap w tworzeniu modelu<br />

jednoruchowego zakończony<br />

24 Górnictwa cała pełnia<br />

Rozmowa z Arturem Jurkiem – zastępcą<br />

głównego inżyniera Działu BHP<br />

KWK „Brzeszcze-Silesia”<br />

25 Honorowo oddać krew<br />

Działalność Klubu HDK przy<br />

KWK „Brzeszcze-Silesia”<br />

26 Oddziały szybowe KWK „Sośnica-Makoszowy”<br />

Prawidłowe funkcjonowanie zakładu<br />

górniczego zależy od bardzo wielu czynników<br />

28 Ugasić pragnienie<br />

Stacja kondycjonowania i mineralizacji wody<br />

miejskiej dla pracowników KWK „Bielszowice”<br />

LUDZIE I MIEJSCA<br />

29 Szybkie jak myśl<br />

Hodowla gołębi to pasja niejednego górnika<br />

31 Cegiełki dla najmłodszych<br />

Kartki świąteczne Kompanii Węglowej<br />

wspomogą tegoroczną akcję charytatywną<br />

„Wigilia Dobrego Serca”<br />

32 Ga ler ia<br />

Święta Barbara z cechowni kopalni „Pokój”<br />

Zdjęcie na okładce:<br />

Małgorzata Bugiel, flecistka orkiestry kopalni „Pokój”<br />

podczas parady w Zabrzu (fot. Jan Czypionka)<br />

Oddano do druku: 26 <strong>listopad</strong>a <strong>2009</strong> r.

W K O M PA N I I<br />

Najbezpieczniej z węglem<br />

<strong>Kompania</strong> z roku na rok na inwestycje przeznacza więcej pieniędzy<br />

– rozmowa z Mirosławem Kugielem, prezesem Zarządu Kompanii Węglowej<br />

• Czy mimo kryzysu gospodarczego Kom Kom<br />

pania Węglowa zapisze mijający rok po stro<br />

nie zysków czy strat?<br />

– Odpowiadając wprost na pytanie, podkreśliłbym<br />

to, że <strong>Kompania</strong>, mimo licznych<br />

problemów, zakończy ten rok dodatnim<br />

wynikiem finansowym. Pamiętajmy jednak,<br />

że kryzys gospodarczy spowodował<br />

zmniejszenie zapotrzebowania na węgiel,<br />

praktycznie całego przemysłu, a szczególnie<br />

elektrowni i koksowni. Spadło zapotrzebowanie<br />

na energię, co skutkowało<br />

mniejszym popytem na węgiel kamienny.<br />

Jeszcze w grudniu ubiegłego roku podpisaliśmy<br />

z energetyką umowy na sprzedaż<br />

w <strong>2009</strong> roku 21,2 milionów ton węgla.<br />

Dziś wiemy, że do elektrowni trafi nie więcej<br />

niż 18 milionów ton. Doświadczenia<br />

z lat 2008-<strong>2009</strong> są tak diametralnie<br />

różne, że istnieje duża niepewność co do<br />

zapotrzebowania na węgiel w przyszłym<br />

roku. Przewidujemy, że do końca roku<br />

zwały węgla zmniejszą się o pół miliona<br />

ton. Widoczny jest zatem wzrost popytu<br />

na węgiel, a i ceny w portach zachodnioeuropejskich<br />

rosną. Nikt jednak dzisiaj ze<br />

100-procentową pewnością nie powie, jaki<br />

pod tym względem będzie 2010 rok. Mimo<br />

trudności mamy stabilną sytuację finansową.<br />

Regulujemy wszystkie zobowiązania<br />

publicznoprawne, a prawie 65-tysięczna<br />

załoga naszych kopalń ma zagwarantowane<br />

miejsca pracy. Zgodnie w wcześniej<br />

ustalonymi terminami, realizujemy zobowiązania<br />

wobec naszych partnerów handlowych.<br />

• Jaki będzie miała wpływ obecna sytuacja<br />

na rynku na działalność firmy w roku przy<br />

szłym?<br />

– Nie funkcjonujemy w odizolowaniu od<br />

rynku. Trudno bowiem porównywać rok<br />

do roku. W minionym węgla brakowało,<br />

dziś jest go za dużo. Z roku na rok <strong>Kompania</strong><br />

na inwestycje przeznacza jednak więcej<br />

pieniędzy. W tym roku, mimo zmniejszenia<br />

nakładów do 900 milionów złotych,<br />

są one i tak wyższe niż w latach ubiegłych.<br />

I taki poziom wzrostu nakładów będzie zachowany<br />

w latach następnych. Inwestycje<br />

będą na tyle wysokie, by zapewnić wydobycie<br />

węgla gwarantujące bezpieczeństwo<br />

energetyczne. Polska, w odróżnieniu od<br />

innych krajów Unii Europejskiej, w 55<br />

procentach jest uzależniona od produkcji<br />

| 3

W K O M PA N I I<br />

energii z węgla kamiennego. Pozostałe źródła<br />

energii będą w Polsce dla węgla uzupełnieniem.<br />

Zakładamy, co ma swoje odzwierciedlenia<br />

w polityce energetycznej Polski<br />

do 2030 roku, że popyt na węgiel będzie<br />

systematycznie wzrastał. Zapotrzebowanie<br />

na energię ma<br />

być wtedy wyższe<br />

nawet o 50 procent<br />

niż obecnie, a węgiel<br />

ma zaspokajać<br />

te potrzeby w 60<br />

procentach.<br />

Energetyka<br />

węglowa nie odejdzie do lamusa.<br />

A najlepszym tego przykładem jest inwestycja<br />

koncernu RWE i Kompanii Węglowej.<br />

Powołana wspólnie spółka wybuduje<br />

jedną z najnowocześniejszych, niskoemisyjnych<br />

elektrowni węglowych.<br />

• Węgiel pozostanie zatem podstawowym<br />

surowcem energetycznym…<br />

– To też nakłada na Kompanię Węglową<br />

określone zadania. Jako największy producent<br />

węgla kamiennego w Polsce i Unii Europejskiej<br />

zdajemy sobie doskonale sprawę,<br />

jak ważną rolę odkrywamy w zapewnieniu<br />

Polsce bezpieczeństwa energetycznego.<br />

• Czy może w Polsce zabraknąć węgla?<br />

– Na pewno nie zabraknie go w najbliższych<br />

kilku dziesięciu latach. <strong>Kompania</strong><br />

Węglowa, w zależności od kopalni, może<br />

wydobywać węgiel od kilku do blisko 80 lat.<br />

Większość naszych kopalń może prowadzić<br />

eksploatację co najmniej 40 lat. Wszystkie<br />

zasoby węgla szacowane są nawet<br />

na 150 lat. Ale ich udostępnienie i eksploatacja<br />

nowych pól wydobywczych wymaga<br />

dużych nakładów inwestycyjnych. Temu<br />

celowi służy m.in. pozyskanie pieniędzy na<br />

inwestycje początkowe.<br />

Inwestycje będą na tyle<br />

wysokie, by zapewnić<br />

wydobycie węgla<br />

gwarantujące bezpieczeństwo<br />

energetyczne Polski<br />

• Nie obawia się Pan konkurencyjności wę wę<br />

gla<br />

sprowadzanego<br />

do Polski z importu?<br />

– Nie unikniemy<br />

na wolnym rynku<br />

importu węgla.<br />

O jego skali decyduje<br />

rachunek ekonomiczny.<br />

O konkurencyjności naszego<br />

węgla decydują koszty transportu surowca<br />

sprowadzanego z zagranicy. Dla elektrowni<br />

położonych na południu Polski węgiel<br />

z krajowych kopalń jest tańszy od importowanego.<br />

Niebagatelne znaczenie ma<br />

także terminowość i stabilność dostaw.<br />

Polskie górnictwo, w tym <strong>Kompania</strong> Węglowa,<br />

jest i będzie<br />

gwarantem<br />

bezpieczeństwa<br />

energetycznego.<br />

I może<br />

nim być nie tylko<br />

dla Polski. Warto<br />

o tym pamiętać, dyskutując<br />

o dywersyfikacji dostaw innych<br />

surowców energetycznych. Dlatego z optymizmem<br />

patrzę na przyszłość polskiego<br />

węgla.<br />

• Czy z takim samym optymizmem na swo<br />

ją przyszłość może patrzeć załoga Kompanii<br />

Węglowej?<br />

– Oczywiście! Naszym celem jest dobro<br />

firmy i jej załogi. Nie stosuję podziałów na<br />

„My” i „Oni”.<br />

• Związki zawodowe zapytają zapewne<br />

o wysokość płac.<br />

<strong>Kompania</strong> to firma stabilna<br />

i wiarygodna, z którą<br />

pracownicy mogą wiązać<br />

swoją przyszłość zawodową<br />

– I takie jest ich prawo. W dotychczasowej<br />

działalności <strong>Kompania</strong> zapewniła<br />

pracownikom wyższy wzrost przeciętnych<br />

wynagrodzeń w stosunku do płac w sektorze<br />

przedsiębiorstw. W latach 2003–<strong>2009</strong><br />

łączny wzrost zarobków w spółce wyniesie<br />

około 45 procent przy około 40-procentowym<br />

wzroście wynagrodzeń w sektorze<br />

przedsiębiorstw. Może niektórych pracowników<br />

zaskoczę, ale w tym roku, mimo<br />

kryzysu gospodarczego, odnotujemy około<br />

5-procentowy wzrost wynagrodzeń w stosunku<br />

do ubiegłego roku. Patrząc na sytuację<br />

w innych firmach, dodam, że wypłaty<br />

realizowane są na bieżąco, bez jakichkolwiek<br />

opóźnień. <strong>Kompania</strong> to firma stabilna<br />

i wiarygodna, z którą<br />

pracownicy mogą<br />

zawodową.<br />

Chciałbym przy tej<br />

okazji całej załodze<br />

Kompanii<br />

wiązać swoją przyszłość<br />

Węglowej<br />

z okazji górniczego święta – Barbórki<br />

życzyć dalszych sukcesów w pracy zawodowej<br />

i pomyślności w życiu osobistym.<br />

Serdecznie dziękuję za codzienną, ofiarną<br />

i ciężką pracę.<br />

• Dziękuję za rozmowę.<br />

Zbigniew Madej<br />

Jeszcze w grudniu ubiegłego roku podpisaliśmy z energetyką umowy na sprzedaż w <strong>2009</strong> roku 21,2 milionów ton węgla. Dziś wiemy, że<br />

do elektrowni trafi nie więcej niż 18 milionów ton<br />

4 |

B A R B Ó R K A<br />

Nasza Patronka<br />

Większość tego, co wiemy o św. Barbarze, pochodzi ze średniowiecznych<br />

legend<br />

Według podań, urodziła się pod<br />

koniec III w. w Nikomedii (dziś<br />

Izmid w Turcji) jako córka Dioskura,<br />

bogatego i wpływowego człowieka.<br />

O rękę Barbary ubiegało się bardzo wielu<br />

konkurentów. Dziewczyna posiadała nie<br />

tylko pokaźnym posag, ale także obdarzona<br />

była wielką urodą i światłym umysłem.<br />

Spotykała się z niewielką grupką chrześcijan,<br />

którzy ukrywali się wówczas przed<br />

prześladowaniami ze strony jednego z najokrutniejszych<br />

cesarzy Galeriusza Waleriusza<br />

Maksymina.<br />

Dioskur był zagorzałym poganinem. Aby<br />

nie narazić córki na pokusy ze strony zepsutej<br />

młodzieży, a zarazem ustrzec ją od<br />

poznania tajemniczych prawd wiary chrześcijańskiej,<br />

która podówczas wśród rodzin<br />

wybitniejszych coraz to nowych zdobywała<br />

sobie zwolenników, wpadł na pomysł niezwykły.<br />

Wybudował wysoką, silną wieżę,<br />

zaopatrzył ją we wszystko, co by służyć<br />

mogło do rozrywki umysłowej dla Barbary<br />

i zamknął w niej swą córkę. Właśnie ta pieczołowitość<br />

i lękliwość ojca, który zabronił<br />

wstępu do wieży wszystkim prócz sługi<br />

i kilku najznakomitszych mistrzów i nakazał<br />

kształcić córkę w zasadach pogańskich,<br />

pobudziła Barbarę do głębokiego rozmyślania<br />

o Bogu prawdziwym. Zastanawiała<br />

się nad tym potężnym światem i jego<br />

mieszkańcami i doszła do wniosku, że nad<br />

tym światem musi panować Istota, która<br />

świat uczyniła i światem rządzi.<br />

Od jednego z nauczycieli, który okazał się<br />

wyznawcą Chrystusa, poznała św. Barbara<br />

prawdy wiary chrześcijańskiej i z jego rąk<br />

przyjęła chrzest.<br />

Gniew Dioskura był straszny. Najpierw<br />

szykanował Barbarę i morzył ją głodem.<br />

Sądząc, że dostatecznie zastraszył córkę,<br />

kategorycznie zażądał od niej zaprzestania<br />

praktyk religijnych i zerwania wszelkich<br />

więzi łączących ją z chrześcijaństwem.<br />

W końcu zapowiedział jej, że jeśli nie wyrzeknie<br />

się zakazanej wiary, zabije ją. Być<br />

może Dioskur obawiał się, że ukrywając<br />

wyznanie córki, zaszkodzi własnym interesom;<br />

piastował bowiem wysoki urząd<br />

w państwie. W każdym razie zdecydował się<br />

postawić Barbarę przed sądem cesarskim.<br />

Wobec dziewczyny zastosowano tortury, by<br />

zmusić ją do wyrzeczenia się wiary chrześcijańskiej.<br />

Smagano ją biczami, przypalano<br />

pochodniami, wleczono po ulicach.<br />

Chrystus jednak nie opuścił swej wiernej<br />

służebnicy. Objawił się jej w więzieniu<br />

i sprawił, że rany w ciągu jednej nocy zagoiły<br />

się. Widząc ten cud kobieta, która była<br />

więziona razem z Barbarą, nawróciła się.<br />

Ostatecznie Barbara została skazana na<br />

ścięcie. Wyrok miał wykonać rodzony ojciec,<br />

by przebłagać w ten sposób bogów,<br />

od których odwróciła się jego córka. Ponoć<br />

kiedy Dioskur odebrał życie swemu dziecku,<br />

niebiosa rozcięła błyskawica, która go<br />

uśmierciła.<br />

Niektóre źródła pisane podają, że męczennica<br />

z Nikodemii poniosła śmierć w 306 r.<br />

Siedem lat później cesarz Konstantyn<br />

Wielki wydał edykt mediolański, który zagwarantował<br />

chrześcijanom wolność wyznania.<br />

Tradycja głosi, że przed śmiercią Barbara<br />

modliła się, żeby nikt, kto poprosi ją<br />

o wstawiennictwo w ostatniej godzinie<br />

swego życia, nie umarł bez spowiedzi świętej.<br />

W ten sposób św. Barbara stała się patronką<br />

umierających.<br />

Św. Barbara jest patronką górników, flisaków,<br />

marynarzy, chłopów, architektów,<br />

dekarzy, murarzy, ludwisarzy, kowali,<br />

kamieniarzy, cieśli, grabarzy, dzwonników,<br />

kapeluszników, kucharzy, rzeźników,<br />

dziewcząt, więźniów, ludzi narażonych na<br />

wybuchy, jak: artylerzystów, pracowników<br />

prochowni i arsenałów, kanonierów, saperów,<br />

straży ogniowej, umierających; jest<br />

opiekunką twierdz i wież; wzywana jest<br />

w modlitwie o dobrą śmierć, w przypadku<br />

zagrożenia przez ogień, o oddalenie burzy,<br />

zarazy i dżumy. W ikonografii św. Barbara<br />

jest przedstawiana w dostojnym odzieniu,<br />

często z nakrytą głową, dla podkreślenia<br />

jej szlachetnego pochodzenia, często ma<br />

na sobie płaszcz. W ręku trzyma palmę<br />

męczeństwa lub kielich z Najświętszym<br />

Sakramentem. Obok widnieje wieża z trzema<br />

oknami, w której była zamknięta przez<br />

ojca. Czasem trzyma w ręku miecz, którym<br />

została ścięta.<br />

opr. J.C.<br />

Figura świętej Barbary z cechowni kopalni<br />

„Bobrek-Centrum” (Fot. Jan Czypionka)<br />

| 5

Oleodruk z około 1900 roku. Jakkolwiek jego pierwotne miejsce nie jest znane, wiadomo, że został przeniesiony do wnęki ściany chodnika<br />

na poziomie 430 kopalni „Rymer”. Podczas likwidacji kopalni obraz przeniesiono do Stacji Ratownictwa Górniczego w kopalni „Chwałowice”<br />

Nie tylko w cechowniach...<br />

Barbary podziemne<br />

Potr ze b a wsparcia świętej Patronki by ła z awsze szc ze g ólnie<br />

silna na dole w kopalni<br />

6 |

Figurę zakupił w 1958 roku w sklepie z dewocjonaliami – Księgarni św. Jacka w Katowicach – pracownik kopalni Józef J. Umieszczono ją<br />

w specjalnie wybudowanej grocie na poziomie 500 szybu „Chrobry” jako rekompensatę po usunięciu ołtarza z cechowni. W 1980 r., po<br />

pogłębieniu szybu, figurę przeniesiono na poziom 800<br />

Pomimo tego, że dla osób postronnych<br />

dostęp do kopalnianych pomieszczeń<br />

jest niezwykle trudny,<br />

w powszechnej świadomości obecna jest<br />

wiedza o wizerunkach świętej Barbary<br />

znajdujących się w cechowniach i salach<br />

zbornych. Wiele z tych obiektów, z powodu<br />

zrestrukturyzowania zakładu, przeniesiono<br />

do kościołów lub muzeów, dzięki czemu<br />

są dostępne, choć pozbawione nieodwracalnie<br />

swojego pierwotnego kopalnianego<br />

kontekstu. Ale duże i piękne obrazy czy<br />

rzeźby nie są jedynymi towarzyszącymi<br />

górnikom. Potrzeba wsparcia świętej Patronki<br />

była zawsze szczególnie silna w podziemiach<br />

kopalni.<br />

„Przegląd katolicki” – organ prasowy diecezji<br />

kieleckiej obejmującej w połowie XIX<br />

wieku teren Zagłębia Dąbrowskiego – informował<br />

w roku 1876 o niezwykle ciekawym<br />

wydarzeniu. Górnicy zatrudnieni<br />

w kopalni „Ksawery” koło Będzina, posiadający<br />

już obraz z wizerunkiem świętej<br />

Barbary w sali zbornej, co potwierdza<br />

relacja naczelnika kopalni Andrzeja Długoszewskiego,<br />

ufundowali wzniesienie<br />

podziemnej kaplicy. Jej poświęcenie miało<br />

uroczysty przebieg: „Już o godz. 6 rano na<br />

odgłos dzwonka kopalnianego zebrani górnicy<br />

w Izbie Zgromadzenia, po zmówieniu<br />

pacierzy i pieśni przed obrazem św. Barbary,<br />

patronki górniczej (...) udali się wraz<br />

z dyrekcją i księdzem Franciszkiem Podczaskim<br />

z parafii w Będzinie do podszybia.<br />

Na zakończenie uroczystości dokonano<br />

symbolicznej detonacji ładunków dynamitu<br />

i wspólnie odśpiewano pieśń do świętej<br />

Barbary”.<br />

Podobne podziemne kaplice mieściły się<br />

prawdopodobnie we wszystkich kopalniach<br />

na terenie Zagłębia Dąbrowskiego.<br />

Rozmiarami i wyglądem przypominały<br />

kaplice w Kopalni Soli „Wieliczka” – wykuwane<br />

z niezwykłą starannością, z dbałością<br />

o detale architektoniczne. Ściany kaplicy<br />

na pokładzie Fanny kopalni „Czeladź”<br />

zdobione były wyrzeźbionymi w ścianie<br />

węgla pilastrami. W głowicach ich kapiteli<br />

| 7

B A R B Ó R K A<br />

zainstalowano latarnie oświetlające kaplicę,<br />

której centrum był węglowy stół ołtarzowy<br />

z ustawioną na nim półfigurą świętej<br />

Barbary. Bardzo podobną podziemną<br />

węglową kaplicę wystawiono, lub raczej<br />

wykuto, w 1903 roku w kopalni Towarzystwa<br />

Górniczo–Przemysłowego „Saturn”<br />

w Czeladzi. Kroku tradycji dotrzymała<br />

również załoga wojkowickiej kopalni „Jowisz”,<br />

dla której poświęcono figurę świętej<br />

Barbary na poziomie 235 przy szybie<br />

Edward 4 grudnia 1932 roku.<br />

Podziemne kaplice cieszyły się znacznie<br />

większą popularnością w kopalniach zagłębiowskich<br />

niż górnośląskich – bardzo<br />

często miały imponujący wygląd i zaskakiwały<br />

ogromem pracy włożonym w ich<br />

wykonanie. Większość z nich wystawiono<br />

w końcu wieku dziewiętnastego oraz na<br />

początku dwudziestego w czasie, kiedy dokonywały<br />

się liczne zmiany własnościowe<br />

w przemyśle. Oczywiście podziemne kaplice<br />

nie były jedynymi – w wielu zagłębiowskich<br />

salach zbornych znajdowały się<br />

obrazy lub rzeźby przedstawiające patronkę<br />

górników, jednak bodajże w dwu tylko<br />

przypadkach miały one formę naśladującą<br />

kościelne ołtarze – w kopalniach „Ksawery”<br />

i „Saturn”. Dla odmiany, w centrach cechowni<br />

kopalń górnośląskich znajdowały<br />

się potężne ołtarze, przy których nie tylko<br />

modlono się, ale także odprawiano msze<br />

święte. Z okresu przed II wojną światową<br />

znany i udokumentowany pozostaje tylko<br />

jeden oleodruk znajdujący się pod ziemią.<br />

Wizerunek świętej Barbary z kopalni<br />

„Rymer” towarzyszył górnikom w podziemiach<br />

do czasu likwidacji zakładu.<br />

Wydaje się jednak, że ustalanie wszystkich<br />

przyczyn, dzięki którym wizerunki takie<br />

pojawiały się w podziemiach kopalń, nie<br />

ma większego znaczenia. I obojętnie, czy<br />

są to wystawne kaplice zagłębiowskie, czy<br />

skromny oramowany oleodruk z kopalni<br />

„Rymer”, wszystkie te obiekty są wyrazem<br />

pobożności. Obecność wizerunków świętej<br />

Barbary pod ziemią wynika bezpośrednio<br />

z potrzeby zapewnienia sobie poczucia<br />

bezpieczeństwa i duchowego wsparcia.<br />

Skala tej potrzeby ujawniła się z wielką<br />

siłą po 1948 roku, kiedy w kopalniach rozpoczęto<br />

systematyczną akcję likwidacyjną<br />

wszelkich przejawów religijności górniczej.<br />

Głównymi ofiarami padły górnicze<br />

modlitwy i same wizerunki z cechowni<br />

i sal zbornych.<br />

Na reakcję górników nie trzeba było długo<br />

czekać. Duże obrazy z retabuli usuniętych<br />

z cechowni zastępowano małymi figurkami<br />

Rzeźba pochodzi z hali pomp kopalni „Powstańców Śląskich” na poziomie 650. Cementowa<br />

figurka została wykonana w okresie międzywojennym przez pracownika kopalni<br />

Cementowa figura nieznanego autora znajduje się na poziomie 400 szybu „Kazimierz” w kopalni<br />

„Kazimierz-Juliusz”. Powstała ona w 1926 roku. Pracownicy przechodzący na emeryturę<br />

zwyczajowo składają pod wizerunkiem kwiaty, niektórzy zostawiają swoje „marki”<br />

8 |

lub niewielkimi oleodrukami w pobliżu<br />

miejsc pracy. Umieszczano je w niszach<br />

chodników, komór, pomieszczeń warsztatowych<br />

itd. Ich pojawienie się było zawsze<br />

efektem działania spontanicznego, emocjonalnego.<br />

Nie niosło ze sobą ładunku<br />

walki z ateizacją miejsca pracy, choć wielu<br />

przewodniczących zakładowych komitetów<br />

PZPR traktowało te „dewocjonalia”<br />

jako akty sabotażu linii partii. Zdarzało<br />

się, jak miało to miejsce w kopalni „Anna”,<br />

że fundator miał problemy. Zdarzało się,<br />

że komisje kontrolujące bezpieczeństwo<br />

pracy największego zagrożenia dopatrywały<br />

się w dwu lampkach zaświeconych<br />

pod oleodrukiem i nakazywały jego usunięcie.<br />

Z tego powodu, by nie dopuścić do<br />

likwidacji „ołtarzyka”, pracownicy kopalni<br />

„Ignacy” wykazywali się wyjątkową pomysłowością,<br />

umieszczając obrazy w metalowych<br />

gablotach spełniających wymogi<br />

przeciwpożarowe. Ale, by oddać dziejową<br />

sprawiedliwość, byli również i tacy dyrektorzy,<br />

którym małe figurki gipsowe, nawet<br />

w liczbie kilkunastu sztuk w podziemiach<br />

kopalni „Rymer”, nie przeszkadzały.<br />

Do dzisiaj przetrwały nieliczne obiekty.<br />

Wiele gipsowych i węglowych figurek<br />

poddało się działaniu wilgoci i po prostu<br />

rozpadły się w kawałki. Wiele pozostało<br />

w nieczynnych chodnikach i komorach,<br />

a jedynymi świadkami obecności tych<br />

małych, ale jakże cennych obiektów są ci,<br />

którzy każdego dnia mijali je w drodze do<br />

swojego miejsca pracy.<br />

Beata Piecha van Schagen<br />

Oledruk znajdował się w kopalni „Ignacy” od czasów przedwojennych. Wskutek interwencji<br />

kontroli BHP WUG obraz umieszczono w specjalnie wykonanej gablocie i zawieszono na poziomie<br />

400 szybu „Głowacki”. 20 sierpnia 2007 roku, w trakcie ostatniego etapu stawiania<br />

tamy na poziomie 400, obraz wywieziono na powierzchnię<br />

BEATA PIECHA VAN SCHAGEN<br />

Urodziła się w Chorzowie.<br />

Jest absolwentką<br />

Wydziału<br />

Filologicznego Uniwersytetu<br />

Śląskiego.<br />

Z a i n t e r e s o w a n i e<br />

kultem świętej<br />

Barbary, odziedziczone<br />

po stryju,<br />

księdzu Henryku Piesze, rozwija od momentu<br />

przygotowania pracy magisterskiej<br />

poświęconej kultowi świętej.<br />

W ubiegłym roku otrzymała „Stypendium<br />

w dziedzinie kultury” Urzędu Marszałkowskiego<br />

Województwa Śląskiego, co pozwoliło<br />

jej kontynuować badania. Na podstawie<br />

zgromadzo-nych materiałów archiwalnych<br />

przygotowuje publikację poświęconą wizerunkom<br />

górniczej patronki, znajdującym się<br />

w kopalniach Górnego Śląska.<br />

Podziemna św. Barbara z kopalni „Rymer”. Zdjęcie z 1939 roku<br />

| 9

B A R B Ó R K A<br />

Za mundurem...<br />

Górnicy są jedyną grupą zawodową, która tak mocno i zdecy<br />

dowanie kultywuje tradycje związane zarówno z samą pracą, jak i ze<br />

spędzaniem czasu wolnego<br />

Podczas gdy mundur górniczy może już nosić uczeń szkoły zawodowej, przywilej przypinania szpady zarezerwowany jest tylko dla wyróżnionych.<br />

Jej wręczenia dokonują dziś zasłużeni górnicy – tzw. „stare strzechy”. Przyznanie szpady przez władze górnicze jest traktowane<br />

jako symbol nobilitacji nabytej nie przez urodzenie, lecz rzetelną naukę i pracę<br />

Żadna inna grupa pracownicza nie<br />

może się poszczycić tyloma barwnymi<br />

zwyczajami i obrzędami, żadna<br />

też nie ma uprawnień do noszenia galowego<br />

munduru. To właśnie mundur górniczy<br />

jest dumnym symbolem przynależności do<br />

tego trudnego i odpowiedzialnego zawodu.<br />

Strój ten budzi podziw, a każdy górnik,<br />

który na wyjątkowe okazje go nosi, cieszy<br />

się zasłużoną estymą. Górniczy mundur<br />

nie jest zwykłym garniturem z ozdobami.<br />

To niemal mistyczny symbol dumy z wykonywanego<br />

zawodu.<br />

Historia tego stroju jest nierozerwalnie<br />

związana z dziejami śląskiej ziemi i sięga<br />

10 |

do początków górnictwa w Polsce.<br />

Kto i kiedy po raz pierwszy ubrał się w górniczy<br />

mundur? Znawca tematu, Barbara<br />

Dominek-Wojnar, pisze, że ze starych podań<br />

wiadomo, że Jan Gierałtowski, budowniczy<br />

chudowskiego zamku, miał być<br />

rzekomo pierwszym górnikiem węgla kamiennego<br />

na Śląsku.<br />

W dokumencie wydanym w Opolu w grudniu<br />

1542 roku czytamy, że margrabia Fryderyk,<br />

spadkobierca Piastów opolskich,<br />

dzierżawca ziemi bytomskiej, udzielił Gierałtowskiemu<br />

pozwolenia na zakładanie<br />

kopalń w Szombierkach i Orzegowie. Jest<br />

jednak więcej niż pewne, że Gierałtowski<br />

munduru górniczego nie miał. Te bowiem<br />

wprowadzone zostały w 1817 r. wraz<br />

z ustanowieniem Korpusu Górniczego,<br />

organizacji łączącej wszystkie osoby pracujące<br />

w górnictwie. Wzorowały się one<br />

na strojach piechoty Królestwa<br />

Kongresowego.<br />

Pierwszeństwo w przyjmowaniu do Korpusu<br />

mieli synowie górników. Nosili oni<br />

granatowe mundury, czarne czapki zwane<br />

kołpakami z odznakami górniczymi oraz<br />

szable podobne do piechoty Królestwa Polskiego.<br />

Wysocy rangą gwarkowie zakładali<br />

granatowy frak z haftowanym kołnierzem<br />

i białe sukienne spodnie, które na uroczystości<br />

zamieniali na skórzane. Mundur<br />

uzupełniały: kapelusz i buty ze srebrnymi<br />

ostrogami. Ubranie zwyczajnego górnika<br />

było nieco skromniejsze: granatowa kurtka,<br />

spodnie wpuszczane w buty i czarne<br />

czako z daszkiem ozdobione górniczym<br />

godłem wybitym na białym metalu.<br />

Przemiana górniczego ubioru w uroczysty<br />

strój trwała długo i ostatecznie ukształtowała<br />

się dopiero w XX stuleciu. Współczesne<br />

mundury różnią się od siebie dystynkcjami<br />

oraz kolorem pióropuszy. Podczas<br />

gdy mundur górniczy może już nosić uczeń<br />

szkoły zawodowej, przywilej przypinania<br />

szpady zarezerwowany jest tylko dla wyróżnionych.<br />

Jej wręczenia dokonują dziś<br />

zasłużeni górnicy – tzw. „stare strzechy”.<br />

Przyznanie szpady przez władze górnicze<br />

jest traktowane jako symbol nobilitacji<br />

nabytej nie przez urodzenie, lecz rzetelną<br />

naukę i pracę.<br />

Pierwsi górnicy na pewno ze szlachty się<br />

nie wywodzili, lecz podjęcie pracy pod ziemią<br />

było dawniej traktowane jako akt niebywałej<br />

odwagi i męstwa. W wielu krajach<br />

Europy wręczano górnikom ozdobne kilofki,<br />

a w Polsce – z inicjatywy Stanisława<br />

Staszica – właśnie ową białą broń.<br />

BRONISŁAW GAŃCZORZ, NADSZTYGAR DS. BHP KOPALNI „RYDUŁTOWY-ANNA”:<br />

PIÓROPUSZ<br />

Dla dodania sobie splendoru i poważania<br />

dawni gwarkowie przejęli od ówczesnych<br />

strzelców dworskich pióropusze z kogucich<br />

piór. Ich kolor odpowiada posiadanemu<br />

stopniowi górniczemu. Zielony zarezerwowany<br />

jest dla generalnego dyrektora<br />

górnictwa oraz generalnego dyrektora górniczego,<br />

biały – dla dozoru górniczego,<br />

czarny – dla szeregowych górników, czerwony<br />

– dla orkiestry, zaś kapelmistrzom<br />

przysługują pióropusze biało-czerwone.<br />

CZAKO<br />

Czako, z niemieckiego „tschako” lub węgierskiego<br />

„tsako”, to nic innego jak wysoka,<br />

obciągnięta czarną krepą, sztywna<br />

czapa z płaskim denkiem o wysokości 12,5<br />

cm. Z przodu ma godło górnicze, na górze<br />

zamocowany z lewej strony pióropusz.<br />

Nakrycie głowy nawiązuje do dawnej, wysokiej<br />

i sztywnej czapki spełniającej rolę<br />

hełmu.<br />

MUNDUR<br />

Skośne zaszewki na przodach marynarki<br />

służyły niegdyś do zatykania lontów. Pelerynka<br />

zaś, ledwie dziś zaznaczona i przypominająca<br />

kołnierz, chroniła gwarka<br />

przed spływającą ze stropu wodą.<br />

Na rękawach kurtki górniczej, między łokciem<br />

a ramieniem, znajdują się naszywki<br />

szmuklerskie. W środkowej części naszywki,<br />

– Nie pamiętam już, kiedy włożyłem<br />

swój pierwszy górniczy mundur, bo było<br />

to bardzo dawno temu. Za każdym jednak<br />

razem, kiedy jest okazja do założenia<br />

galowego stroju, czuję wyjątkowość tej<br />

chwili. Mam przeświadczenie, że każdy<br />

z nas staje się wówczas częścią odwiecznej<br />

tradycji. Noszenie munduru górniczego<br />

to dla mnie zaszczyt i powód do wielkiej<br />

dumy. Ta odświętność i wyjątkowość<br />

munduru uzewnętrznia się szczególnie<br />

podczas uroczystości religijnych, w których<br />

często uczestniczę. Spotykam się<br />

wtedy – zwłaszcza jeżeli są to uroczystości<br />

w innych częściach Polski – z wielkim<br />

zainteresowaniem innych zgromadzonych.<br />

Czuję ich sympatię i widzę podziw<br />

dla naszego galowego stroju.<br />

na czarnym aksamicie, znajdują się dystynkcje<br />

stopnia górniczego. Każdy stopień<br />

górniczy ma odpowiedni wzór borty i odpowiednią<br />

liczbę rozetek.<br />

Odznaki posiadanego stopnia górniczego<br />

przyszyte są do rękawów marynarki na<br />

wysokości ramion. Marynarkę zdobią metalowe<br />

guziki w kolorze złotym. Na piersiach<br />

górnicy noszą odznaczenia, po lewej<br />

stronie państwowe, po prawej resortowe.<br />

Z wiekiem zwykle ich przybywa. Pierś górnika<br />

robi się wówczas ciężka, ale też świadczy<br />

o jego niemałych zasługach. Zimą do<br />

munduru galowego nosi się czarny płaszcz<br />

z białym szalikiem i białymi rękawiczkami.<br />

SZPADA<br />

Współczesne honorowe szpady górnicze<br />

dla górników mają chwosty zielono-czarne<br />

z paskiem zielono-czarnym, a dla osób<br />

kierownictwa i dozoru ruchu zakładu górniczego<br />

– chwosty zielono-czarne z paskiem<br />

biało-czerwonym. Szpadę nosi się<br />

wyłącznie przy uroczystym mundurze górniczym,<br />

zawieszoną pionowo przy lewym<br />

boku na krótkich jednakowych rapciach<br />

przypiętych do pasa pod kurtką mundurową.<br />

W przypadku występowania płaszcza<br />

górniczego, szpadę należy nosić pod nim.<br />

Ostatnimi laty coraz bardziej popularny<br />

jest kordzik, który nosi się po tej samej<br />

stronie, co szpadę.<br />

opr. J.C.<br />

| 11

B A R B Ó R K A<br />

„Skacz w imię Boże!”<br />

Skok przez skórę<br />

G órnic y k ult y w ują stare obyc z aje<br />

Jest to piękny stary obyczaj opisany<br />

już w 1612 roku przez Walentego Roździeńskiego,<br />

kultywujący tradycje wyrażające<br />

szacunek i uznanie dla mistrzów,<br />

którzy byli nie tylko nadzorcami, kierownikami<br />

i nauczycielami, ale również opiekunami<br />

w życiu i pracy młodych adeptów<br />

górnictwa i hutnictwa.<br />

W okresie międzywojennym był on kultywowany<br />

w Akademii Górniczo-Hutniczej<br />

w Krakowie, powstałej w 1919 roku. Obchodzono<br />

go w dzień św. Barbary. Po wojnie<br />

wznowiono tę piękną tradycję.<br />

W Akademii Górniczo-Hutniczej odbywa<br />

się on w hallu gmachu A-0. Rozgałęziające<br />

się w nim na dwie strony obszerne schody<br />

stanowią jakby odpowiednik architektoniczny<br />

wzgórz, wśród których mieściły<br />

się niegdyś szyby i sztolnia. Równocześnie<br />

tworzą one coś w rodzaju estakady, na której<br />

rozgrywa się spektakl obrzędowy. Wokół<br />

niej skupia się liczna widownia złożona<br />

z profesorów uczelni, jej słuchaczy i licznych<br />

gości.<br />

Uroczystość skoku przez skórę tak opisuje<br />

Barbara Dominek-Wojnar, zajmująca się<br />

od lat zwyczajami górniczymi:<br />

– Umieszczony na górnym podeście chór<br />

studencki rozpoczynał uroczystość hymnem<br />

górniczym, a potem odbywał się śpiewany<br />

dialog między chórem a zstępującym<br />

z góry oddziałem lisów, zwanych też inaczej<br />

fuksami, czyli kandydatów do górniczego<br />

stanu. Prowadził ich lis-major, przybrany<br />

w górniczy kołpak ozdobiony długą<br />

lisią kitą i mający szpadę przy boku. Towarzyszyło<br />

mu dwóch lisów, również obnażonymi<br />

szpadami. Po zejściu na środkową<br />

część schodów zamykali oni dalszą drogę,<br />

krzyżując broń.<br />

Teraz przed zastępem lisów otwiera się zapora<br />

ze skrzyżowanych szpad. Mogą więc<br />

zejść aż do stopnia, poniżej którego dwóch<br />

profesorów przytrzymuje rozpiętą skórę.<br />

Prze nią ma się odbyć skok.<br />

Cały czas trwa śpiewany dialog, w którym<br />

kandydaci do górniczego stanu odpowiadają<br />

na liczne pytania i potwierdzają swoje<br />

przygotowanie do tego, by stać się pełnoprawnym<br />

górnikiem.<br />

W kulminacyjnym momencie obrzędu każdy<br />

z kandydatów staje kolejno na stopniu,<br />

wymienia swoje imię, nazwisko, miejsce<br />

urodzenia oraz narodowość i podnosząc<br />

dłoń, potwierdza poprzednie oświadczenie<br />

lisa-majora słowem: „Ślubuję”. Na wezwanie<br />

tzw. „starego strzechy”: „Skacz w imię Boże!”,<br />

przeskakuje prze skórę, staje na baczność,<br />

a lis-major dotyka jego ramienia końcem<br />

szpady. Trzymający skórę profesorowie opasają<br />

nią na chwilę lisa i przekazują w ręce<br />

opiekuna, kogoś w rodzaju ojca chrzestnego,<br />

z reguły doświadczonego górnika.<br />

Ten ceremoniał powtarza się z każdym<br />

z grupy lisów. Na zakończenie chór przekazuje<br />

nowym adeptom sztuki górniczej<br />

życzenia, ostrzegając jednocześnie, że<br />

w przyszłym życiu zawodowym czeka ich<br />

wiele trudów i niebezpieczeństw.<br />

„Szczęść Boże, lisy, życzymy wam!<br />

Niech ten zapału żar,<br />

Ów święty twórczy dar<br />

Prowadzi was do szczęścia bram.<br />

Niech wam w pamięci chwila ta<br />

Na zawsze trwa!<br />

Niech was jak dzisiaj przez ten próg<br />

Prowadzi Bóg.<br />

Do gwiazd, nad świat, do nieba zórz,<br />

Wśród życia ciężkich walk i burz,<br />

Za młot! za młot! za młot! za młot!<br />

Szczęść Boże wam!<br />

Pomagać śpieszcie lisy<br />

W ciężkiej pracy nam!”<br />

opr. J.C.<br />

12 |

Legenda Skarbnika<br />

O t ajemniczym mieszkańcu kopalń<br />

Duchy ziemne od zawsze zamieszkiwały<br />

kopalnie kruszców i były ich<br />

strażnikami, stąd w Polsce przyjęła<br />

się dla nich nazwa skarbników.<br />

Każdy prawie kraj miał swojego ducha<br />

ziemnego, Szwedzi zwali go Torbernem,<br />

Francuzi – Gnomem, Niemcy – Koboldem.<br />

Duchy te były bardzo zawzięte na tych, co<br />

łamali prawa podziemnego świata.<br />

Nazwa Skarbnik pochodzi od prasłowiańskiego<br />

rdzenia „skarb” i znaczyła troskę.<br />

Skarbnik miał troszczyć się o podziemne<br />

skarby. Mógł przyjmować postać konia,<br />

kozy, myszy, psa czy pająka. Czasami pojawiali<br />

się pod postacią człowieka. Wówczas<br />

był ubrany w mundur i miał laskę<br />

sztygarską. Aby go można było poznać,<br />

trzeba było być bardzo spostrzegawczym.<br />

Jego jedna noga to stopa człowieka, a druga<br />

― końskie kopyto. Nie pozdrawiał on<br />

górników, jak to zwykle czynili oni między<br />

sobą. To milczące zjawienie miało być<br />

jedną z oznak, po których można go było<br />

rozpoznać. Tak było przynajmniej na górnym<br />

Śląsku, bo w innych regionach miewał<br />

on inne pod tym względem obyczaje.<br />

Skarbnik występował zwykle z fajką, a gdy<br />

zażądał ognia, nie wolno mu go było podać<br />

ręką, bo skarbnik mógł ją urwać. Nie znosił<br />

bezpośredniego zetknięcia z ludzkim ciałem.<br />

Ogień należało mu podać na łopacie<br />

lub na rękojeści kilofa. Często skarbnik nie<br />

ukazywał się wcale. Jego obecność poznawało<br />

się po odgłosach kucia w głębi ściany.<br />

Gdy przybierał postać myszy, jej ucieczka<br />

w stronę szybu zwiastowała jakieś nieszczęście,<br />

pożar lub zawał.<br />

W rejonie bytomsko-tarnogórskim dużą<br />

popularność zyskał podziemny duch zwany<br />

Szarlejem. Według Gustawa Morcinka<br />

był to diabeł, który swoimi skarbami doprowadził<br />

bytomian do grzechu, a przez to<br />

do zbrodni.<br />

Skarbnik pojawiający się w Zagłębiu<br />

Dąbrowskim był nieco inny niż śląski. Jeśli<br />

Wizerunek Skarbnika według dawnej ryciny<br />

karał górników, to czynił to sprawiedliwie,<br />

a często im pomagał. Był więc grzeczny<br />

i zawsze pierwszy pozdrawiał górników.<br />

Dla górników kodeksem moralnym, a nawet<br />

kodeksem pracy jest właśnie Skarbnik.<br />

W swoich działaniach kieruje się on – według<br />

górniczych wierzeń – kodeksem moralnym.<br />

Jeśli górnik pracuje źle, jest leniwy, nie dba<br />

o innych, jest skąpy, nie pomaga kolegom,<br />

którzy ulegli wypadkowi i zostali kalekami,<br />

lub rodzinom tych, którzy zginęli, ten<br />

niechybnie odczuje na sobie gniew Skarbnika.<br />

Jednak, jeżeli górnik wykazuje się<br />

pracowitością ― jest uczciwy, dba o swoich<br />

towarzyszy ― tego Skarbnik nagradza<br />

szczodrze.<br />

Opowiadana jest historia o pewnym<br />

górniku, który był tak skąpy, że nie<br />

dawał pieniędzy nawet na sieroty po swoich<br />

towarzyszach. Pewnego razu, gdy<br />

po szychcie odmówił datku na sieroty,<br />

tak zdenerwował Skarbnika, że następnego<br />

dnia ów wielkim kamieniem go<br />

przywalił.<br />

Jak widać, Skarbnik za wykroczenia karał<br />

srogo. Jednak gdy ktoś jest prawy i pracuje,<br />

jak należy, to Skarbnik mu sprzyja. Pomaga<br />

mu odnaleźć bogate żyły czy przebić<br />

się przez twardą skałę. Często także poja-<br />

| 13

B A R B Ó R K A<br />

Skarbnik z Izby Tradycji kopalni „Knurów”<br />

wia się osobiście, by ostrzec przed niebezpieczeństwem.<br />

Opowiadana jest także historia, gdy górnicy<br />

idący na przodek zobaczyli przed sobą<br />

jasne światło. Chcąc je ominąć, skręcili<br />

w boczny chodnik, lecz światło nadal zagradzało<br />

im drogę. Wtedy jeden z nich powiedział,<br />

żeby dzisiaj nie szli do pracy, bo<br />

coś złego się stanie. Nie poszli. Tego dnia<br />

w przodku, gdzie mieli pracować, nastąpił<br />

zawał, zabiło kilku ludzi i konia.<br />

Często też Skarbnik ostrzegał górników,<br />

pojawiając się pod postacią myszy lub<br />

szczura. Od zawsze uważano, że ucieczka<br />

tych zwierząt z jakiegoś miejsca zwiastuje<br />

rychłe niebezpieczeństwo.<br />

Jednak Skarbnik nie tylko zwraca uwagę<br />

na pracowitość i uczciwość górników.<br />

Ma on też pewne zasady, których nie wolno<br />

było łamać. W kopalniach obowiązuje<br />

całkowity zakaz gwizdania, przeklinania<br />

i spania na dole. Nie tolerował on także<br />

znęcania się nad końmi, a także innymi<br />

zwierzętami wykorzystywanymi w pracy.<br />

Dodatkowo zakazane było rzucanie kamieni<br />

do szybów, a także praca między godziną<br />

dwunastą a pierwszą – zarówno w dzień,<br />

jak i w nocy. Łamanie tych zakazów ma<br />

związek nie tylko z niebezpieczeństwem<br />

wypadku, ale także z tym, że rozzłoszczony<br />

Skarbnik mógł się pojawić i „naprać po<br />

pysku”.<br />

Istnieje historia o chłopcu, który bawił<br />

się, wrzucając kamienie do szybu. W pewnym<br />

momencie z szybu wyskoczył Skarbnik<br />

w mundurze górniczym. Gdy chłopiec<br />

go zobaczył, zaczął uciekać, jednak demon<br />

dogonił go, wyciął pręt z jałowca i po obiciu<br />

chłopakowi skóry spuścił się do szybu.<br />

opr. J.C.<br />

14 |

Z najlepszymi życzeniami<br />

dla naszych Barbar<br />

Barbara Piskorz i Barbara Zakrzewska pracują w dyspozytorniach zakładów przeróbczych kopalni „Bobrek-Centrum”<br />

| 15

B A R B Ó R K A<br />

Barbara Karoń, pracownica kopalni „Bielszowice” z 27-letnim stażem...<br />

Barbara Bierońska zajmuje się w Centrali<br />

KW SA wynagrodzeniami i ubezpieczeniami<br />

społecznymi<br />

16 |

Barbara Pruszkowska pracuje w kopalni „Bielszowice” od 19 lat...<br />

Barbara Furtek pracuje w kopalni „Pokój” od 25 lat...<br />

| 17

W Y D A R Z E N I A<br />

Wytworzony pył unosi się w atmosferze kopalnianej i jest przemieszczany wraz z prądami powietrza, przy czym część pyłu osadza się na<br />

różnych powierzchniach, np. spągu czy też urządzeniach<br />

Mgła poprawia atmosferę<br />

Zespół w składzie: Zdzisław Augustyniak, Grzegorz Jurkiewicz, Ryszard<br />

Roman z Kompanii Węglowej SA Oddział KWK „Halemba-Wirek” w Rudzie<br />

Śląskiej, otrzymał nagrodę III stopnia w prestiżowym „Ogólnopolskim<br />

Konkursie Poprawy Warunków Pracy” organizowanym przez Ministerst<br />

wo Pracy i Polityki Społecznej za opracowanie „Systemu mgłowego wraz<br />

z przysłonami siatkowymi do zwalczania zagrożenia pyłowego”<br />

System ten został już wypróbowany<br />

i działa z powodzeniem w kopalni<br />

„Halemba-Wirek”. Tu, podobnie jak<br />

i w innych zakładach wydobywczych, procesom<br />

technologicznym związanym z eksploatacją<br />

kopaliny, drążeniem wyrobisk<br />

korytarzowych, transportem urobku, towarzyszy<br />

niekorzystne zjawisko wytwarzania<br />

i emisji pyłu. Pył unosi się w atmosferze<br />

kopalnianej i jest przemieszczany wraz<br />

z prądami powietrza, przy czym jego część<br />

osadza się na różnych powierzchniach, np.<br />

spągu czy też urządzeniach.<br />

W kopalniach występuje niebezpieczeństwo<br />

wybuchu pyłu węglowego, które<br />

zależy od charakterystyki samego pyłu,<br />

możliwości powstania obłoku o określonych<br />

parametrach oraz wystąpienia inicjału<br />

o energii zdolnej do zainicjowania<br />

wybuchu. Zagrożenie to było w przeszłości<br />

przyczyną wielu katastrof górniczych.<br />

Pył występujący w atmosferze kopalnianej<br />

jest szkodliwy dla zdrowia, ponieważ może<br />

wywołać chorobę zawodową – pylicę płuc.<br />

18 |

„System mgłowy wraz z przysłonami siatkowymi do zwalczania zagrożenia pyłowego” działa<br />

z powodzeniem w kopalni „Halemba-Wirek”<br />

Podstawowym elementem profilaktyki<br />

zwalczania zagrożenia pyłami jest ograniczanie<br />

zapylenia. Ten element zapobiegania<br />

realizowany jest m.in. przez stosowanie:<br />

– układów zraszających na kombajnach<br />

ścianowych oraz chodnikowych, w tym<br />

układów zraszania wewnętrznego,<br />

– odpylaczy w drążonych wyrobiskach korytarzowych<br />

przewietrzanych wentylacją<br />

odrębną,<br />

– środków chemicznych zmniejszających<br />

napięcie powierzchniowe wody zasilającej<br />

układy zraszające w celu poprawienia skuteczności<br />

zraszania,<br />

– dysz zraszających na przesypach przenośników<br />

odstawy urobku,<br />

– przepłuczki wodnej przy wierceniu otworów<br />

strzałowych w skałach zwięzłych wiertarkami<br />

udarowymi powietrznymi,<br />

– dodatkowych urządzeń zraszających na<br />

kombajnach.<br />

Równie ważnym elementem profilaktyki<br />

jest stosowanie przez pracowników środków<br />

ochrony indywidualnej dróg oddechowych.<br />

W kopalni „Halemba-Wirek” dobór<br />

odpowiednich środków tej ochrony realizowany<br />

jest na podstawie wyników pomiarów<br />

stężenia zapylenia frakcji całkowitej<br />

oraz respirabilnej, a także na podstawie<br />

oznaczania procentowej zawartości wolnej<br />

krystalicznej krzemionki.<br />

W zdecydowanej większości przypadków<br />

procentowa zawartość wolnej krystalicznej<br />

krzemionki na podziemnych stanowiskach<br />

pracy w rejonie ścian oraz drążonych wyrobisk<br />

korytarzowych zawiera się w granicach<br />

2-10 proc., co stanowi poziom niebezpieczny<br />

dla zdrowia.<br />

Zachorowalność na pylicę płuc już od wielu<br />

Największa katastrofa w historii światowego<br />

górnictwa spowodowana wybuchem<br />

pyłu węglowego miała miejsce<br />

w chińskiej kopalni „Benxi”, w wyniku<br />

której zginęło 1 549 górników. Drugim<br />

najtragiczniejszym wypadkiem był wybuch<br />

pyłu węglowego w kopalni „Courrieres”<br />

(Francja), gdzie 10 marca 1906<br />

roku zginęło 1 099 górników. W Polskim<br />

górnictwie węgla kamiennego również<br />

odnotowano kilka katastrof górniczych,<br />

spowodowanych wybuchem pyłu węglowego.<br />

Pomimo prowadzonej profilaktyki<br />

10 października 1979 roku doszło<br />

do wybuchu pyłu węglowego w kopalni<br />

„Dymitrow” w Bytomiu, w wyniku którego<br />

zginęły 34 osoby. Po trzech latach,<br />

w tej samej kopalni, zginęło 18 osób.<br />

W roku 1987 w kopalni „Mysłowice” zginęło<br />

17 osób, a osiemnasta ofiara zmarła<br />

w szpitalu. Kolejną tragedią był wybuch<br />

pyłu węglowego w kopalni „Jas-Mos”<br />

w Jastrzębiu Zdroju, gdzie 2 lutego 2002<br />

roku poniosło śmierć 10 górników. Ostatnia<br />

katastrofa miała miejsce 21 <strong>listopad</strong>a<br />

2006 roku w kopalni „Halemba”. W Halembie<br />

śmierć poniosło 23 górników.<br />

| 19

W Y D A R Z E N I A<br />

lat utrzymuje się na wysokim poziomie,<br />

a choroba ta na tle pozostałych schorzeń zawodowych<br />

zajmuje zdecydowanie pierwsze<br />

miejsce pod względem liczby zachorowań.<br />

Istotnym problemem jest mało efektywne<br />

stosowanie środków ochrony indywidualnej<br />

dróg oddechowych przez załogę w ramach<br />

funkcjonujących systemów doboru,<br />

zaopatrywania i stosowania przez pracowników<br />

sprzętu filtrującego. Najistotniejszym<br />

elementem profilaktyki przeciwpyłowej<br />

powinna być zatem skuteczna ochrona<br />

zbiorowa. W tym kierunku poszły właśnie<br />

badania nagrodzonego zespołu. Powstał<br />

system, którego celem jest znaczne ograniczenie<br />

zapylenia podczas prac dołowych<br />

poprzez redukcję frakcji lotnych za pomocą<br />

wysoko zdyspergowanej dynamicznej<br />

mgły wodnej.<br />

Urządzenie do zwalczania zagrożenia pyłowego<br />

przeznaczone jest do wykorzystania<br />

we wszystkich zagrożonych występowaniem<br />

pyłu kopalnianego wyrobiskach<br />

górniczych.<br />

Zastosowanie tego systemu zmniejsza zapylenie<br />

wzdłuż chodnika z wylotowym,<br />

zużytym prądem powietrza oraz ogranicza<br />

konieczność stosowania dużych ilości pyłu<br />

kamiennego służącego do neutralizacji<br />

części palnych pyłu węglowego. Prowadzi<br />

także do znacznych oszczędności wody<br />

System wykonany przez firmę Telesto jest innowacyjnym systemem redukcji frakcji lotnych<br />

za pomocą wysoko zdyspergowanej dynamicznej mgły wodnej. Zastosowanie<br />

rozwiązania KoMeT ® powoduje ograniczenie fluktuacji pyłów węglowych w obszarze<br />

wyrobiska korytarzowego w sąsiedztwie ściany wydobywczej, a w konsekwencji poprawienie<br />

warunków BHP oraz zmniejszenie kosztów związanych z utrzymaniem czystości<br />

w obrębie ochronionej przestrzeni chodnika.<br />

Istotą systemu są głowice FEN ® . Koncentryczny układ dysz de Lavala wchodzących<br />

w skład głowic, za pomocą rozpędzonego gazu do prędkości naddźwiękowych, rozbija<br />

film wodny, a następnie unosi drobiny wody, tworząc strumień mgły. Stopień dyspersji<br />

i energia kinetyczna mgły są uzyskiwane przez ponaddźwiękową prędkość powietrza.<br />

Zastosowanie systemu mgłowego Telesto KoMeT ® do neutralizacji zapylenia zapewnia<br />

między innymi:<br />

– maksymalną efektywność łączenia się pyłów z mgłą dzięki dużemu rozproszeniu<br />

i minimalnej wielkości kropel,<br />

– mokry, a tym samym ciężki pył, który z łatwością opada,<br />

– podawanie ciągłego, nie impulsowego strumienia mgły,<br />

– ograniczenie fluktuacji pyłów węglowych w obszarze wyrobiska korytarzowego,<br />

– możliwość kierunkowego podawania mgły na miejsca szczególnego pylenia,<br />

– zastosowanie dodatkowo środka powierzchniowo czynnego Telesto DNA ® , który<br />

powoduje łączenie w większe aglomeraty najdrobniejszych cząstek pyłu węglowego,<br />

– bezpieczeństwo dzięki niskiemu ciśnieniu wody i gazu,<br />

– możliwość zastosowania różnej konfiguracji głowic FEN ® w celu optymalnego dostosowania<br />

się do warunków panujących w korytarzu wyrobiska.<br />

Ponadto systemy mgłowe Telesto ® obniżają zagrożenia samozapłonu i wybuchu<br />

w przestrzeni zapylonej (przesypy) przez:<br />

– zmniejszenie stężenia wybuchowego pyłów,<br />

– wprowadzenie wilgotności do atmosfery, w której występują najdrobniejsze frakcjie pyłu,<br />

zwiększa zapotrzebowanie na energię konieczną do powstania zapłonu/wybuchu,<br />

a tym samym zmniejsza zagrożenie samozapłonu/wybuchu.<br />

Rozwiązanie zaproponowane kopalni „Halemba” jest dostosowane do przemieszczania,<br />

czyli system można demontować i montować w innym miejscu chodnika zgodnie<br />

z instrukcją i zachowaniem BHP.<br />

Skuteczność zwalczania zapylenia przy zastosowaniu systemu mgłowego wynosi 70 proc., co ma wpływ na znaczną poprawę bezpieczeństwa pracy<br />

20 |

przy prowadzonej profilaktyce. Ograniczeniu<br />

ulegają również warunki sprzyjające<br />

powstawaniu chorób zawodowych<br />

układu oddechowego przede wszystkim na<br />

przodkach, w ścianach eksploatacyjnych<br />

i stanowiskach zlokalizowanych w wyrobiskach<br />

z odprowadzanym z tych miejsc<br />

powietrzem.<br />

Według wykonanych pomiarów intensywności<br />

osiadania pyłu w rejonie zabudowanego<br />

i testowanego systemu mgłowego,<br />

zapylenie powietrza znacznie zmalało<br />

i wyniosło przed zabudowanym urządzeniem<br />

od strony dopływu powietrza kopalnianego<br />

37,98 g/m 2 d, natomiast na odcinku<br />

wyrobiska po przejściu powietrza przez<br />

mgłę wodną intensywność osiadania pyłu<br />

wyniosła 10,77 g/m 2 d.<br />

Skuteczność zwalczania zapylenia przy zastosowaniu<br />

systemu mgłowego wynosi 70<br />

proc., co ma wpływ na znaczną poprawę<br />

bezpieczeństwa pracy.<br />

Przedstawione rozwiązanie, wykonane<br />

przez firmę „Telesto”, zostało po raz pierwszy<br />

zastosowane w KWK „Halemba-Wirek”<br />

w <strong>listopad</strong>zie 2008 roku w rejonie ściany 3<br />

w pokładzie 416 na poziomie 830 m. Inne<br />

kopalnie KW SA, jak „Ziemowit” i „Jankowice”,<br />

także są zainteresowane wdrożeniem<br />

tego systemu w swoich ścianach.<br />

Zdzisław Augustyniak<br />

W OGÓLNOPOLSKIM KONKURSIE POPRAWY WARUNKÓW PRACY WYRÓŻNIENIA<br />

DYPLOMAMI W KATEGORII „ROZWIĄZANIA TECHNICZNE I ORGANIZACYJNE”<br />

OTRZYMALI TAKŻE:<br />

• CENTRALNY ODBIÓR MOCY CIEPLNEJ W ZWIELOKROTNIONYM SYSTEMIE CHŁO-<br />

DZENIA WYROBISK PRZODKOWYCH ZA POMOCĄ LOKALNYCH URZĄDZEŃ CHŁODNI-<br />

CZYCH<br />

Autorzy:<br />

– Piotr Pifczyk, Karol Tunk, Janusz Borecki, Krzysztof Kempny, Adam Kamyk z Kompanii<br />

Węglowej SA, Centrum Wydobywcze „Zachód”, Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego<br />

„Szczygłowice” w Knurowie<br />

• ADAPTACJA ZAWODOWA PRACOWNIKÓW NOWO PRZYJĘTYCH DO PRACY W KO-<br />

PALNI „ZIEMOWIT”<br />

Autorzy:<br />

– Piotr Niełacny, Mirosław Pajor, Dariusz Kołodziejczyk z Kompanii Węglowej SA,<br />

Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego „Ziemowit” w Lędzinach<br />

• PRZENOŚNA PRZEGRODA IZOLACYJNA TYPU HP-32 (Z MATERIAŁU TYPU SIGO 201)<br />

Autorzy:<br />

– Dariusz Smuga, Jan Kołodziej, Czesław Lakwa z Kompanii Węglowej SA, Oddział<br />

Kopalnia Węgla Kamiennego „Halemba-Wirek” w Rudzie Śląskiej<br />

• WÓZEK DOŁOWY Z UKŁADEM HAMUJĄCYM PRZEZNACZONY DO TRANSPORTU<br />

DŁUGICH MATERIAŁÓW W PODZIEMNYCH WYROBISKACH GÓRNICZYCH<br />

Autorzy:<br />

– Tadeusz Jagła, Grzegorz Jurkiewicz z Kompanii Węglowej SA, Oddział Kopalnia<br />

Węgla Kamiennego „Halemba-Wirek” w Rudzie Śląskiej<br />

• OPTYMALIZACJA PROCESU PNEUMATYCZNEGO ŁADOWANIA DŁUGICH OTWO-<br />

RÓW STRZAŁOWYCH POPRZEZ WPROWADZENIE NOWEGO TYPU SPRZĘTU, TO JEST<br />

NOWEJ NABOJNICY ORAZ NOWEGO WĘŻA<br />

Autorzy:<br />

– Jacek Kukier, Andrzej Szymusiak, Łukasz Kulski, Agata Osoba z Kompanii Węglowej<br />

SA, Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego „Bielszowice” w Rudzie Śląskiej<br />

• WYKONANIE PREZENTACJI MULTIMEDIALNYCH (ANIMACJI KOMPUTEROWYCH)<br />

DOTYCZĄCYCH ŹRÓDEŁ POTENCJALNYCH ZAGROŻEŃ WYSTĘPUJĄCYCH W KWK<br />

„BRZESZCZE-SILESIA”<br />

Autorzy:<br />

– Łukasz Jaszczyk, Radosław Lesisz, Dariusz Michalak, Leszek Ryszka z Kompanii Węglowej<br />

SA, Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego „Brzeszcze-Silesia” w Brzeszczach<br />

• NOWY SPOSÓB AWARYJNEGO ZATRZYMYWANIA RUCHU PRZENOŚNIKA ZGRZE-<br />

BŁOWEGO I RUCHU KRUSZAREK KĘSÓW<br />

Autorzy:<br />

– Jan Ździebko, Jerzy Gałka, Robert Sikora z Kompanii Węglowej SA, Centrum Wydobywcze<br />

„Wschód”, Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego „Piast” w Bieruniu<br />

• STOSOWANIE KLIMATYZACJI W WYROBISKACH GÓRNICZYCH ZA POMOCĄ<br />

URZĄDZEŃ KLIMATYZACYJNYCH W UKŁADZIE OTWARTYM UMOŻLIWIAJĄCYM<br />

WYKORZYSTANIE WODY CHŁODNICZEJ DO ZASILANIA INSTALACJI PRZECIW-<br />

POŻAROWEJ<br />

Autorzy:<br />

– Marek Guc, Jacek Głuszak z Kompanii Węglowej SA, Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego<br />

„Pokój” w Rudzie Śląskiej<br />

• SPOSÓB OBSERWACJI SEJSMOAKUSTYCZNEJ ŚCIAN DŁUGICH<br />

Autorzy:<br />

– Andrzej Malesza z Kompanii Węglowej SA, Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego<br />

„Bobrek-Centrum” w Bytomiu<br />

– Adam Krzyżowski z Kompanii Węglowej SA, Oddział Kopalnia Węgla Kamiennego<br />

„Bielszowice” w Rudzie Śląskiej, Jerzy Komowski, Joanna Kurzeja z Głównego<br />

Instytutu Górnictwa w Katowicach, Krzysztof Król z Wyższego Urzędu Górniczego<br />

w Katowicach, Edward Markowski, Zbigniew Kochan, Andrzej Chłopek, Henryk Sokołowski<br />

| 21

W Y D A R Z E N I A<br />

Dozór Kompanii Węglowej najlepszy<br />

w konkursie BHP<br />

Trzy pierwsze lokaty i ośmiu uczestników z Kompanii Węglowej w gro<br />

nie dziesięciu finalistów – to efekt konkursu wiedzy z zakresu znajomości<br />

przepisów regulujących bezpieczne warunki pracy ze szczególnym<br />

uwzględnieniem oceny ryzyka zawodowego w górnictwie<br />

Konkurs był częścią kampanii „Ryzyko<br />

zawodowe w górnictwie”<br />

prowadzonej przez WUG wspólnie<br />

z Centralnym Instytutem Ochrony Pracy.<br />

Finał odbył się 18 <strong>listopad</strong>a br. w Wyższym<br />

Urzędzie Górniczym.<br />

Zakres tematyczny konkursu obejmował<br />

przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny<br />

pracy oraz zagrożeń występujących<br />

w kopalniach węgla kamiennego. W szczególności<br />

wymagana była znajomość ustawy<br />

z dnia 4 lutego 1994 roku – Prawo<br />

geologiczne i górnicze i przepisów wykonawczych<br />

do tej ustawy, Kodeksu pracy,<br />

a także Rozporządzenia Ministra Pracy<br />

i Polityki Socjalnej z dnia 26 września<br />

1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa<br />

i higieny pracy.<br />

Zanim 10 finalistów przystąpiło do decydującej<br />

rozgrywki, 56 uczestników rywalizowało<br />

w ćwierćfinałach.<br />

Organizatorem był Wyższy Urząd Górniczy<br />

w Katowicach. Za zajęcie pierwszego<br />

miejsca zwycięzca otrzymał 6 000 złotych.<br />

Tekst i zdjęcie: Jan Czypionka<br />

LAUREACI KONKURSY BHP DLA DOZORU<br />

1. Paweł Justyna<br />

– KW SA KWK „Sośnica-Makoszowy”<br />

2. Tadeusz Strączek<br />

– KW SA KWK „Marcel”<br />

3. Jarosław Pyka<br />

– KW SA ZG „Piekary”<br />

4. Dariusz Węgrzynowicz<br />

– KHW SA KWK „Staszic”<br />

5. Mirosław Hajduk<br />

– KW SA KWK „Chwałowice”<br />

6. Rafał Biba<br />

– KW SA KWK „Brzeszcze–Silesia”<br />

7. Krzysztof Skupień<br />

– KW SA KWK „Knurów”<br />

8. Piotr Kaleta<br />

– KW SA KWK „Rydułtowy-Anna”<br />

9. Dariusz Figiel<br />

– KW SA KWK „Brzeszcze–Silesia”<br />

10. Eugeniusz Węgrzyk<br />

– JSW SA KWK „Jas-Mos”<br />

Paweł Justyna, który zdobył I miejsce w konkursie BHP dla dozoru pracuje jako dyspozytor<br />

w kopalni „Sośnica-Makoszowy”<br />

ZDOBYWCA PIERWSZEGO MIEJSCA NIE KRYŁ ZADOWOLENIA<br />

– To była naprawdę trudna i wymagająca rywalizacja – powiedział Paweł Justyna.<br />

– Test wielokrotnego wyboru nie jest wbrew pozorom łatwym sprawdzianem. Są<br />

do wyboru trzy możliwości, ale prawidłowe mogą być np. dwie, trzy albo... żadna.<br />

Do osiągniecia dobrego wyniku potrzebne jest solidne przygotowanie.<br />

W moim przypadku procentuje udział w poprzednich konkursach. Startowałem<br />

w nich z powodzeniem. Wygrałem w roku 2006, kiedy jeszcze nie było rozdziału<br />

na dozór i pracowników, zająłem pierwsze miejsce także w roku 2007. Rok temu<br />

byłem rozczarowany, bo konkurs się nie odbył...<br />

Do tegorocznej edycji przygotowałem się starannie, ale na szczęście przepisy są<br />

dość stabilne, nie zmieniają się gruntownie, więc wystarczyło powtórzyć wiedzę.<br />

Mam ogromną satysfakcję z wygranej i moi koledzy również. Także moja rodzina<br />

jest dumna. Sądzę, że w pracy na stanowisku dyspozytora znajomość przepisów<br />

BHP jest po prostu niezbędna i staram się wykorzystywać moje konkursowe przygotowanie<br />

w wykonywaniu codziennych obowiązków.<br />

22 |

W C E N T R U M U WA G I<br />

Połączone ruchy<br />

Przekop o długości 1 135 m połączył poziom 585 m Ruchu „Centrum”<br />

z poziomem 726 m Ruchu „Bobrek”. Wyrobisko drążone było przez Gli<br />

wicki Zakład Usług Górniczych. 10 <strong>listopad</strong>a <strong>2009</strong> r. nastąpiło prze<br />

bicie przekopu. Tym samym pierwszy etap w tworzeniu modelu jed<br />

noruchowego jedynej bytomskiej kopalni został zakończony<br />

Fragment przekopu łączącego ruchy<br />

„Centrum” i „Bobrek”<br />

Ostatnie dwa bytomskie zakłady<br />

górnicze „Bytom III” i „Centrum”<br />

połączone zostały 1 stycznia<br />

2005 r. w jeden o nazwie KWK „Bobrek-<br />

-Centrum”. Proces ten poprzedzony był<br />

ponadpółrocznymi pracami przygotowawczymi,<br />

w których udział brali przedstawiciele<br />

obu zakładów, Centrali KW SA oraz<br />

Głównego Instytutu Górnictwa w Katowicach.<br />

Od momentu połączenia prowadzone<br />

były prace zmierzające do osiągnięcia<br />

jednoruchowego modelu funkcjonowania<br />

kopalni. Połączenie zakładów umożliwia<br />

pozyskanie dodatkowych zasobów wartościowego,<br />

dobrego jakościowo węgla z pokładów<br />

warstw siodłowych i porębskich,<br />

uproszczenie infrastruktury technicznej<br />

i sieci wentylacyjnej oraz optymalne<br />

wykorzystanie posiadanego potencjału<br />

produkcyjnego.<br />

Obecnie eksploatacja prowadzona jest niezależnie<br />

na obu ruchach kopalni. Wśród<br />

zagrożeń naturalnych wiodącymi są zagrożenia<br />

tąpaniami i pożarowe. I tu szczególny<br />

nacisk kładziony jest na właściwe zaprojektowanie<br />

i rozcięcie złoża, ograniczające<br />

do minimum istniejące potencjalnie silne<br />

zagrożenia.<br />

Dostosowanie modelu kopalni tak, aby<br />

sprostać potrzebom rynku, wymusza wiele<br />

działań mających na celu poprawę bezpieczeństwa<br />

i efektywności. Wykonanie wyrobiska<br />

połączeniowego stanowi jeden z etapów<br />

modernizacji kopalni. Planowane jest<br />

całkowite staśmowanie i zautomatyzowanie<br />

odstawy urobku na Ruchu „Centrum”<br />

na poziomie 585 m do szybu „Bolesław” na<br />

Ruchu „Bobrek”.<br />

W trakcie drążenia przekopu połączeniowego<br />

kopalnia musiała pokonać wiele<br />

przeszkód, również natury formalnej, jak<br />

np. konieczność pozyskania nowej koncesji<br />

dla obszaru zwiększonego o rejon byłej<br />

KWK „Szombierki”. Również w trakcie<br />

drążenia natura dała znać o sobie. Eksploatacja<br />

oddalonej o ponad 700 metrów<br />

ściany w pokładzie 503 prowokowała wysokoenergetyczne<br />

wstrząsy rzędu 10 8 J,<br />

w konsekwencji których wystąpiła konieczność<br />

czasowego zatrzymania przodka<br />

przekopu. Wznowienie robót nastąpiło<br />

wiosną br. Kolejnym etapem będzie wykonanie<br />

dwóch, wieloformatowych skrzyżowań<br />

przekopu połączeniowego z wyrobiskami<br />

na poziomie 726 m. Następnie,<br />

stosownie do możliwości inwestycyjnych<br />

własnych wyrobisko wyposażone będzie<br />

w sieć rurociągów odwadniających<br />

i technologicznych, sieć energetyczną<br />

i teletechniczną (w celu dostosowania do<br />

przepisów w zakresie systemów łączności<br />

i bezpieczeństwa – jedna stacja tąpań, jedna<br />

dyspozytornia główna, jedna dyspozytornia<br />

metanometryczna, wspólna centrala<br />

telefoniczna). W dalszej kolejności wyrobisko<br />

wyposażone zostanie w przenośniki<br />

taśmowe odstawy głównej oraz kolejkę<br />

podwieszaną z napędem własnym dla potrzeb<br />

zarówno transportu materiałów, jak<br />

i załogi. Planuje się zakończenie wszelkich<br />

prac związanych z dostosowaniem ciągu<br />

odstawy urobku do przejęcia całości wydobycia<br />

na Ruchu „Bobrek” w 2011 r.<br />

Ponadto, w dalszym ciągu prowadzone<br />

będą działania restrukturyzacyjne na dole<br />

i powierzchni zakładu, w tym:<br />

– zmiana funkcji niektórych szybów,<br />

– modernizacja sieci głównego odwadniania<br />

na Ruchu „Centrum”,<br />

– likwidacja zbędnej infrastruktury powierzchniowej,<br />

– doinwestowanie Ruchu „Centrum”,<br />

w aspekcie stopniowej wymiany przestarzałego<br />

parku maszynowego oraz zmiany<br />

modelu transportu dołowego z linowego na<br />

transport kolejkami spalinowymi.<br />

W związku z koncesją na wydobywanie<br />

węgla kamiennego na Ruchu „Centrum”<br />

(do 2040 r.) w przyszłym roku rozpoczęte<br />

zostanie drążenie wyrobisk udostępniających<br />

złoże w pokładzie 615 i dalszy ciąg<br />

drążenia wyrobisk w pokładzie 620 w partii<br />

północnej. Wydobycie z tego rejonu kierowane<br />

będzie już na szyb „Bolesław” na<br />

Ruchu „Bobrek”.<br />

Uzyskiwane dodatnie wyniki finansowe,<br />

brak konieczności inwestycji w nowe poziomy<br />

wydobywcze, brak konieczności pogłębiania<br />

szybów, modernizacja istniejącej<br />

infrastruktury dołowej (kamiennej) oraz<br />

rozwinięta współpraca z gminą i właścicielami<br />

gruntów pozwalają z pełnym optymizmem<br />

patrzeć w najbliższą przyszłość<br />

jedynej kopalni na terenie Bytomia.<br />

Leonard Klabis<br />

WIADOMOŚCI Z PÓŁNOCY<br />

| 23

W C E N T R U M U WA G I<br />

Górnictwa cała pełnia<br />

Rozmowa z A r tur e m J urkiem – zastępcą głów n e g o inż y niera<br />

D ziału BHP K W K „ B r zeszc ze -Silesia”<br />

Na co dzień nie pamiętamy o ludziach<br />

zasłużonych dla górnictwa,<br />

choć pracujemy obok nich. Dopiero<br />

zbliżające się święto górnicze powoduje,<br />

że zaczynamy myśleć inaczej o swoich<br />

współpracownikach, dostrzegamy, że są<br />

ludzie bardzo związani z kopalnią.<br />

Jednym z nich jest Artur Jurek – zastępca<br />

głównego inżyniera Działu BHP KWK<br />

„Brzeszcze-Silesia”, który w tym roku podczas<br />

uroczystej akademii barbórkowej wyróżniony<br />

został odznaką „Zasłużony dla<br />

KWK «Brzeszcze-Silesia»”.<br />

• Ukończył Pan AGH w Krakowie na kierun<br />

ku technika podziemnej eksploatacji złóż,<br />

a następnie w 1994 r rozpoczął pracę w ko<br />

palni „Brzeszcze”. Jakie były pierwsze wra<br />

żenia z górniczej pracy?<br />

– Początki nie były łatwe, gdyż praca na<br />

dole kopalni niesie określone trudności<br />

nie tylko techniczne, ale i ludzkie. Jako<br />

stażysta na oddziale przewozowym GPD<br />

interesowałem się wszystkim, co związane<br />

było z górniczą pracą. Wcześnie też otrzymałem<br />

awans na nadgórnika, później byłem<br />

zastępcą kierownika oddziału GRM.<br />

• W okresie tym zdobył Pan jednak odpo<br />

wiednie doświadczenie i niezbędną wiedzę<br />

fachową, co w połączeniu ze zdobytą wie<br />

dzą teoretyczną przynosi dziś wymierne<br />

efekty.<br />

– Muszę powiedzieć, że miałem trochę<br />

szczęścia, gdyż pracowałem z osobami dozoru<br />

o dużym stażu i bogatym doświadczeniu.<br />

Zawsze służyli mi dobrą radą i pomocą,<br />

co w mojej początkowej pracy było<br />

bardzo cenne. To oni wprowadzili mnie<br />

w tryby tej niełatwej przecież pracy. Starałem<br />

się znów jak najlepiej wywiązywać<br />

ze swoich obowiązków, ale zdarzały się też<br />

chwile niepowodzeń, wówczas wyciągałem<br />

z nich pouczające wnioski.<br />

• Przechodził Pan kolejne stanowiska zawo<br />

dowe. Obecnie pełni Pan funkcję zastępcy<br />

głównego inżyniera Działu BHP, zatem zmie<br />

nił się zupełnie profil pracy. Przedtem była<br />

to „praca na węglu”, teraz odpowiada Pan<br />

za sprawy bezpieczeństwa załogi.<br />

– Praca w BHP oczywiście różni się od pracy<br />

„ruchowej”. Nowe obowiązki, inne spojrzenie<br />

na problemy górnictwa, studiowanie<br />

przepisów i ciągłe zdobywanie wiedzy to<br />

coś, z czym musiałem się zmierzyć i zaakceptować.<br />

Studia podyplomowe o kierunku<br />

BHP pozwoliły mi szerzej spojrzeć na<br />

zagadnienia związane z bezpieczeństwem<br />

ludzi i zakładu.<br />

• Specyfika zawodu górniczego wymaga nie<br />

tylko samodyscypliny, ale także znajomości<br />

przepisów BHP. Co robią kopalniane służby<br />

Działu BHP, by poprawić bezpieczeństwo<br />

w zakładzie?<br />

– Przede wszystkim staramy się dotrzeć<br />

dostępnymi środkami do świadomości<br />

pracowników, aby w czasie wykonywania<br />

swoich obowiązków zdawali sobie sprawę<br />

z mogących wystąpić zagrożeń. Dlatego<br />

wprowadziliśmy w naszej kopalni nowoczesne<br />

systemy szkoleń i komunikacji<br />

z załogą. Na cechowni umieściliśmy sprzęt<br />

audiowizualny i na dużym ekranie prezentujemy<br />

krótkie filmy ze szkoleniami,<br />

które trafiają do wyobraźni człowieka.<br />

Przedstawiają wypadki, jakie zdarzają się<br />

w górnictwie i uczą prawidłowego zachowania.<br />

W ten sposób staramy się podnosić<br />

poziom bezpieczeństwa w kopalni. Jednym<br />

z elementów poprawy bezpieczeństwa są<br />

organizowane co roku konkursy „Pracuję<br />

bezpiecznie”. Cieszę się, że w roku <strong>2009</strong>,<br />

w szóstym finale konkursu wiedzy BHP<br />

organizowanym na szczeblu Kompanii Węglowej,<br />

moi koledzy odnieśli sukces i zajęli<br />

I miejsce. Rzutuje to pozytywnie na pracę<br />

Działu BHP.<br />

• Podczas uroczystości barbórkowych uho<br />

norowano Pana odznaką „Zasłużony dla<br />

KWK «Brzeszcze-Silesia»”. Co się czuje, kiedy<br />

otrzymuje się takie honorowe wyróżnienie?<br />

– Oczywiście wielką satysfakcję. Jestem<br />

mile zaskoczony tym wyróżnieniem i odbieram<br />

to jako wyraz uznania dla sumiennie<br />

wypełnianych obowiązków.<br />

• Odejdźmy teraz od pracy zawodowej. Jak<br />

Pan spędza wolny czas?<br />

– Wolne chwile spędzam z żoną i dziećmi,<br />

zimą w górach, a latem na jeziorach. Wtedy<br />

naprawdę wypoczywam. Na nartach jeżdżę<br />

od najmłodszych lat, a przygodę z żaglami<br />

zacząłem już w szkole średniej.<br />

• Zbliżające się święta Bożego Narodzenia<br />

i nadchodzący Nowy Rok są zawsze dobrą<br />

okazją do podsumowań, do refleksji. Czego<br />

Pan oczekuje w nadchodzącym 2010 roku?<br />

– Święta Bożego Narodzenia kojarzą się<br />

z domem, ciepłem rodzinnym i właśnie<br />

w takiej atmosferze pragnę je spędzić.<br />

Wtedy to będzie czas na podsumowania<br />

i refleksje. Czego oczekuję w Nowym<br />

Roku? Życzę sobie, jak i wszystkim górnikom<br />

pewnej i bezpiecznej pracy oraz szczęścia<br />

górniczego.<br />

• Dziękuję za rozmowę.<br />

Maria Domżał<br />

24 |<br />

WIADOMOŚCI ZE WSCHODU

Kazimierz Ichniowski – przewodniczący Rady Rejonowej HDK w Oświęcimiu, Halina Gepfert – kierownik RCKiK w Katowicach oraz zastępca<br />

prezesa HDK KWK „Brzeszcze” Andrzej Mlostek wręczają odznakę „Zasłużonego HDK” Stanisławowi Korczykowi<br />

Honorowo oddać krew<br />

Zorganizowana działalność Klubu HDK przy KWK „Brzeszcze-Silesia”<br />

sięga lat sześćdziesiątych. Od tamtego czasu aktywność członków<br />

klubu rosła i obecnie Klub Honorowych Dawców Krwi jest jednym<br />

z największych w rejonie oświęcimskim, a co za tym idzie – ma najwięcej<br />

na swoim koncie oddanej krwi (za rok ubiegły 165 litrów krwi)<br />

Klub HDK przy KWK „Brzeszcze–Silesia”<br />

skupia 180 osób, w tym dużo<br />

młodzieży szkolnej i kobiet. W ciągu<br />

roku Zarząd HDK zorganizował sześć<br />

akcji w Ośrodku Zdrowia przy ulicy Nosala<br />

i jedną z okazji obchodów Dni Brzeszcz<br />

w Ośrodku Kultury. W <strong>2009</strong> r. podczas<br />

siedmiu akcji oddano 180 litrów krwi<br />

– to jest o 15 litrów więcej niż w 2008 r.<br />

Ten bezcenny lek uzupełnia banki krwi<br />

przy szpitalach oświęcimskim i pszczyńskim.<br />

Niekwestionowanymi rekordzistami,<br />

którzy oddali ponad 50 litrów krwi, są<br />

Stanisław Raczek, Jan Parysz i Franciszek<br />

Pająk. Prezes Klubu Robert Dura mówi, że<br />

aktywność klubu nie ogranicza się tylko<br />

do akcji krwiodawstwa. Członkowie klubu<br />

biorą udział w organizowanych wycieczkach<br />

krajoznawczych. Tradycyjnie już<br />

uczestniczą w corocznej pielgrzymce honorowych<br />

dawców krwi na Jasną Górę.<br />

14 <strong>listopad</strong>a <strong>2009</strong> r. odbyło się spotkanie,<br />

w trakcie którego wręczone zostały<br />

odznaczenia „Zasłużony Honorowy<br />

Dawca Krwi” I, II i III stopnia. Otrzymały<br />

je osoby, które oddały 6, 12 i 18 litrów<br />

krwi płynnej. Odznakę I stopnia – na<br />

wniosek Zarządu – otrzymali: Mateusz<br />

Pająk, Krzysztof Bury i Wiesław Klimeczek;<br />

II stopnia: Zbigniew Fajfer i Sławomir<br />

Bieszczad; III stopnia: Piotr Noga,<br />

Agata Pochopień, Mirosław Piwowarski,<br />

Marcin Parysz i Zygmunt Piwowarczyk.<br />

W uroczystym spotkaniu wzięli udział:<br />

burmistrz Brzeszcz Teresa Jankowska,<br />

kierownik RCKiK w Katowicach, Oddział<br />

w Pszczynie Halina Gepfert, przewodniczący<br />

Rady Rejonowej HDK w Oświęcimiu<br />

Kazimierz Ichniowski, przedstawiciel OSP<br />

„Jawiszowice”, przedstawiciel ZZ „Solidarność”<br />

KWK „Brzeszcze”.<br />

Wszystkim honorowym dawcom krwi naszego<br />

klubu za ich poświęcenie składamy<br />

wyrazy uznania, życząc zdrowia i sympatii<br />

wśród pracowników kopalni.<br />

Maria Domżał<br />

| 25

W C E N T R U M U WA G I<br />

Oddział Mechaniczny Maszyn i Urządzeń Szybowych SM2-S<br />

Oddziały szybowe KWK „Sośnica-Makoszowy”<br />

Prawidłowe funkcjonowanie zakładu górniczego zależ y od bardzo<br />

wielu cz ynników, k tóre mają wpł y w na efek t y wne w ykony wanie<br />

nałożonych zadań<br />

Jednym z nich jest niezawodna komunikacja<br />

pomiędzy powierzchnią<br />

a podziemnymi wyrobiskami kopalni<br />

umożliwiająca zjazd i wyjazd załogi,<br />

transport materiałów, narzędzi i maszyn,<br />

dostarczenie niezbędnych mediów oraz zapewnienie<br />

prawidłowej wentylacji. Komunikacja<br />

ta realizowana jest dzięki szybom<br />

i zainstalowanym w nich urządzeniom. Za<br />

ich właściwy stan techniczny oraz obsługę<br />

odpowiedzialne są wyspecjalizowane<br />

w tym zakresie oddziały szybowe. W dzisiejszym<br />

numerze przedstawiamy dwa oddziały<br />

KWK „Sośnica-Makoszowy”.<br />

ODDZIAŁ MECHANICZNY MASZYN<br />

I URZĄDZEŃ SZYBOWYCH SM2-S<br />

Oddział ten utworzony został na Polu „Bojków”<br />

KWK „Sośnica” w roku 1982 z chwilą<br />

oddania do ruchu wyciągu szybowego<br />

w pierwszym z dwóch przedziałów nowo<br />

zgłębionego do poziomu 950 m szybu VI<br />

– w chwili obecnej głównego szybu zjazdowo-materiałowego<br />

Ruchu „Sośnica” KWK<br />

„Sośnica-Makoszowy”. W rejonie oddziału<br />

znalazły się jeszcze, istniejące od połowy<br />

lat 60. ubiegłego stulecia, szyby „Bojków”<br />

i podsadzkowy. Oddział SM2-S liczy<br />

57 osób załogi zatrudnionej bezpośrednio<br />

przy robotach remontowych, przygotowawczych<br />

i obsługach maszyn i urządzeń,<br />

której trzon stanowią pracownicy o długoletnim<br />

doświadczeniu zawodowym. Do<br />

pracowników szczególnie zasługujących<br />

na wyróżnienie ze względu na wkład pracy<br />

w realizację zadań oddziału należą przodowi<br />

brygad szybowych: Herbert Sitko,<br />

Leszek Graboś, Zdzisław Kwaśniowski,<br />

Zbigniew Wołowiec, Andrzej Hajok; pracownicy<br />

brygad szybowych: Tadeusz Rohraf,<br />

Edward Kropornicki, Ryszard Łanowy,<br />

Jacek Justyna, Fryderyk Spadło, Dariusz<br />

Jaworski, Robert Rusinowski; pracownicy<br />

odpowiedzialni za roboty przygotowawcze:<br />

Piotr Kromolan, Krzysztof Świątkowski;<br />

maszyniści wyciągowi: Marian Religa,<br />

Daniel Gaweł, Marcin Kwaśniok, Ewald<br />

Tomanek, Andrzej Tomaszewski oraz konserwator<br />

maszyn wyciągowych Sylwester<br />

Krzywda. Dozór oddziału liczy sześć osób<br />

i w większości są to ludzie młodzi – średnia<br />

wieku nie przekracza 34 lat. Oddziałem<br />

kieruje sztygar Marcin Piechaczek, który<br />

w oddziałach szybowych pracuje od 1989 r.<br />

Do zadań oddziału należy: zapewnienie<br />

obsługi jazd ludzi oraz transport materiałów<br />

szybami znajdującymi się na Polu „Bojków”,<br />

utrzymanie ciągłości ruchu wyciągów<br />

szybowych oraz zapewnienie właściwego<br />

stanu technicznego urządzeń przyszybowych<br />

i instalacji znajdujących się w rejonie<br />

oddziału, takich jak: instalacja wody ppoż.,<br />

sprężonego powietrza, opuszczania gazów<br />

26 |<br />

WIADOMOŚCI Z ZACHODU

Oddział Mechaniczny Maszyn i Urządzeń Szybowych SM1-M<br />

inertnych i podawania uwodnionych pyłów<br />

dymnicowych. Oprócz wymienionych bieżących<br />

zadań oddział wykonuje trudne prace<br />

remontowe, takie jak: wymiany lin, naczyń<br />

wyciągowych, zbrojenia szybowego i prowadników<br />

szybowych. Są to prace zaliczane,<br />

w świetle obowiązujących przepisów, do<br />

prac szczególnie odpowiedzialnych. Równolegle<br />

oddział prowadzi prace polegające na<br />

wdrażaniu nowych, bezpieczniejszych metod<br />

wykonywania robót szybowych. Przykładem<br />

tego może być wykorzystanie hydrauliki<br />

siłowej przy skracaniu lin nośnych<br />

czy też przy wymianie zawieszeń naczyń<br />

wyciągowych. Nad całością wymienionych<br />

przedsięwzięć sprawują nadzór: nadsztygar<br />

rejonu Zbigniew Wojcieszek oraz główny<br />

mechanik urządzeń szybowych Ruchu „Sośnica”<br />

mgr inż. Krzysztof Fundament.<br />

ODDZIAŁ MECHANICZNY MASZYN<br />

I URZĄDZEŃ SZYBOWYCH SM1-M<br />

Załoga oddziału SM1-M, zgodnie z zakresem<br />

działania, zajmuje się obsługą<br />

i konserwacją wszystkich szybów Ruchu<br />

„Makoszowy”, tj. szybów I-IV, szybu „Południowy”<br />

i szybu „Północny”.<br />

Obecnie załogę oddziału stanowi 133 pracowników.<br />

Na tę liczbę składają się pracownicy<br />

fizyczni, maszyniści wyciągowi<br />

oraz dozór oddziałowy.<br />

Do zadań oddziału prowadzonych cyklicznie,<br />

w tym: transportu materiału,<br />

wydobycia urobku, prowadzenia okresowych<br />

kontroli i konserwacji wynikających<br />

z przepisów, należą również prace<br />

związane z wymianą istotnych elementów<br />

górniczych wyciągów szybowych (naczynia<br />

wyciągowe, liny nośne i wyrównawcze<br />

oraz elementy zbrojenia szybowego). Prace<br />

te zaliczane są według przepisów do prac<br />

szczególnie odpowiedzialnych, prowadzone<br />

są na podstawie szczegółowych technologi<br />

zatwierdzonych przez KRZG. Wszyscy<br />

pracownicy zatrudnieni przy wymienionych<br />

pracach posiadają odpowiednie kwalifikacje<br />

i duże doświadczenie. W <strong>listopad</strong>zie<br />

br. przeprowadzono wymianę czterech<br />

lin nośnych ø 53 o długości 1 004 m każda<br />

w górniczym wyciągu szybowym szybu IV<br />

przedział „b”. Poprzednie liny nośne pracowały<br />

45 miesięcy i ze względu na stopień<br />

zużycia należało je wymienić. Pracownikami<br />

szczególnie zaangażowanymi w powyższe<br />

prace byli: sztygar oddziałowy Piotr<br />

Wojtek oraz pracownicy oddziału: Kazimierz<br />

Zbrzeźniak, Szczepan Samoraj, Andrzej<br />

Wawiernia, Grzegorz Mazur i Robert<br />

Klos.<br />

Do wyróżniających się pracowników brygady<br />

remontowo-rewizyjnej górniczych<br />

urządzeń wyciągowych należą: Andrzej<br />

Dec, Adam Górnik, Piotr Pyka, Zbigniew<br />

Kozak, Mirosław Jankowski, Marek Sakwa<br />

i Andrzej Front. Oddziałem kieruje sztygar<br />

Piotr Wojtek i nadsztygar mgr inż. Stanisław<br />

Fuja. Nadzór nad prawidłowością<br />

funkcjonowania całego działu szybowego<br />

sprawuje główny mechanik urządzeń szybowych<br />

mgr inż. Konrad Imiela.<br />

Adam Ziemianin<br />

| 27

W C E N T R U M U WA G I<br />

Ugasić pragnienie<br />

W <strong>listopad</strong>zie br. oddana została do uży tku stacja ulepszania i min<br />

eralizacji wody miejskiej dla pracowników K WK „Bielszowice”<br />

Budowa stacji ulepszania wody<br />

kosztowała 300 tys. zł.<br />

Koszt jednego litra wody<br />

wynosi ok. 1 gr.<br />

Do tej pory kopalnia<br />

płaciła co najmniej 1,2 zł za<br />

półtoralitrową butelkę wody<br />

Górnicy kopalni mogą gasić pragnienie<br />

bez ograniczeń. Do ich<br />

dyspozycji jest komfortowo wyposażony<br />

punkt wydawania wody mineralizowanej<br />

gazowanej i bez gazu.<br />

Nowoczesna stacja ulepszania zapewnia<br />

pracownikom odpowiednią ilości wody pitnej,<br />

usprawnia i przyśpiesza sposób wydawania<br />

napojów oraz minimalizuje koszty<br />

ich dostawy. Dzięki staraniom kopalnianych<br />

związków zawodowych oraz w porozumieniu<br />

ze społecznym inspektorem pracy<br />

powstał pomysł, aby pracownicy w jak<br />

najlepszych warunkach mogli pobierać zarówno<br />

wodę gazowaną, jak i niegazowaną<br />

bezpośrednio z kranów zainstalowanych<br />

w pomieszczeniu przeznaczonym do poboru<br />

napojów. Firma GAMAR, zajmująca się<br />

między innymi projektowaniem, wykonaniem<br />

i automatyzacją procesów technologii<br />

wody, wykonała autorski projekt kondycjonowania,<br />

tj. „ulepszenia” wody miejskiej<br />

w taki sposób, aby nie tylko spełniała warunki<br />

wody pitnej, ale jednocześnie zawartością<br />

minerałów i smakiem odpowiadała<br />

dostępnym na polskim rynku wodom mineralnym.<br />

Stacja ulepszania wody w KWK „Bielszowice”<br />

zlokalizowana jest w dwóch pomieszczeniach<br />

znajdujących się na terenie<br />

kopalni. Pierwsze z nich to punkt wydawania<br />

wody – całkowicie wyremontowane<br />

i spełniające wysokie standardy miejsce,<br />

gdzie każdy pracownik może w krótkim<br />

czasie pobrać odpowiednią ilość wody.<br />

Znajdujące się tu automatycznie otwierane<br />

krany – sześć z wodą gazowaną i cztery<br />

z wodą niegazowaną – pozwalają szybko<br />

i sprawnie napełnić butelki napojem.<br />

Marian Księżyk, pracownik przeróbki gasi pragnienie w nowym punkcie wydawania wody<br />

Drugim pomieszczeniem jest miejsce, gdzie się w pełni automatycznie i nie wymaga<br />

woda przechodzi skomplikowany proces jej udziału osób obsługujących, co w znaczny<br />

oczyszczania i mineralizacji. Woda z ujęcia sposób zmniejsza koszty przy jednoczesnym<br />

zwiększeniu możliwości eksploatacji<br />

miejskiego zostaje poddana filtracji mechanicznej,<br />

chemicznej i bakteriologicznej,<br />

po czym trafia do zbiornika, w którym „Bielszowice” i zakładowego społecznego<br />

układu. Dzięki współpracy dyrekcji KWK<br />

następuje mineralizacja. Następnie już inspektora pracy przy wykorzystaniu wiedzy<br />

firmy GAMAR udało się doprowadzić<br />

czysta i zmineralizowana woda trafia jednocześnie<br />

do dwóch, zdolnych pomieścić do powstania wydajnej stacji, która w zdecydowany<br />

sposób usprawni proces dostar-<br />

1 000 l zbiorników, gdzie z pierwszego woda<br />

niegazowana odprowadzona jest do wspomnianych<br />

kranów, a w drugim następuje kopalni przy znacznym obniżeniu koszczenia<br />

wysokiej jakości wody pracownikom<br />

proces saturacji. Cały proces oczyszczania, tów dostarczania wody o ponad 70 proc.<br />

mineralizacji i nasycania wody odbywa<br />

Michał Maciejczyk<br />

Fot. Jan Czypionka<br />

28 |<br />

WIADOMOŚCI Z PÓŁNOCY

L U D Z I E I M I E J S C A<br />

Piotr Barteczko jest dumny z każdego swojego pupila<br />

Szybkie jak myśl<br />

H o dow la gołę bi to pasja niejednego górnika<br />

W<br />

Polsce jest około 50 tys. hodowców<br />

gołębi pocztowych,<br />

z czego ponad połowa działa na<br />

Śląsku. Prym w hodowli gołębi wiodą górnicy,<br />

czy to na emeryturze, czy pracujący<br />

jeszcze w kopalniach. W Polskim Związku<br />

Hodowców Gołębi Pocztowych Oddział II<br />

Ruda Śląska, działającym już prawie od 90<br />

lat, obecnie zrzeszonych jest 140 członków.<br />

Piotr Barteczko – górnik kopalni „Wawel”,<br />

później „Pokój”, dziś emeryt i prezes Oddziału<br />

Związku – mógłby, tak jak inni miłośnicy<br />

gołębi, godzinami opowiadać o swojej<br />

fascynacji i przeżyciach związanych z nimi.<br />

– Gołębie w domu rodzinnym były zawsze.<br />

– wspomina. – Hodował je mój ojciec już<br />

przed II wojną światową. Ponieważ hodowla<br />

gołębi wymaga wiele czasu, poświęcenia<br />

i pracy, w roku 1974, gdy się ożeniłem, stanąłem<br />

przed niezwykłym wyborem. Żona,<br />

znając moje oddanie gołębiom, postawiła<br />

ultimatum – albo rodzina, albo gołębie.<br />

Tak szybko jednak nie zrezygnowałem<br />

i w pracy nadal wraz z kolegami trzymałem<br />

gołębie (do momentu aż nie dowiedział się<br />

o tym kierownik). W 1993 r. zmarł mój ojciec,<br />

pozostała po nim działka z kurnikiem,<br />

który przekształciłem w gołębnik. Później<br />

po latach, gdy przeprowadziłem się do nowego<br />

mieszkania i nabyłem działkę, pierwszą<br />

ważną inwestycją był nowy gołębnik.<br />

Dla mnie zajmowanie się gołębiami to<br />

świętość...<br />

Na świecie gołębie występują w 285 rodzinach<br />

i rodzajach. Teraz hoduję 60<br />

gołębi ras: Jenssen Gebr., Horemans,<br />

Huyskens-VanRiel, Mulemans K., Arden J.,<br />

Stichelbaut. Żona – początkowo sceptycznie<br />

podchodząca do mojej pasji – dziś jest<br />

wiernym kibicem lotów i recenzentem moich<br />

pupili...<br />

Gołębie przygotowuje się do lotówmetodą<br />

| 29

gniazdową – naturalną albo metodą wdowieństwa.<br />

Polega to na tym, że samca<br />

przed ważnym lotem daje się do samiczki<br />

tylko po to, by poczuł zew natury, po czym<br />

wywozi się go w odległe miejsce startu.<br />

Siła przyciągania jest ogromna, choć obie<br />

metody dają mistrzowskie efekty. Wszystko<br />

zależy od umiejętności wykorzystania<br />

przez hodowcę naturalnych predyspozycji<br />

ptaka. Odległość od punktu startu do<br />

gniazda mierzy się obecnie za pośrednictwem<br />

satelity z dokładnością do 50 m.<br />

Specjalna obrączka nafaszerowana informacjami<br />

umieszczonymi w czipie, po przejściu<br />

elektronicznego okienka w gołębniku,<br />

uruchamia odczyt czasu jego przylotu.<br />

Najszybsze ptaki pokonują dystans ponad<br />

900 km w czasie do 10 godz. Moje gołębie<br />

– mam to udokumentowane – przelatują<br />

ze średnią prędkością 2 000 m/min.<br />

(120 km/godz.). Wpływ na loty ma wiele<br />

czynników, takich jak np. pogoda czy stan<br />

zdrowia ptaka. Gołąb wymaga odpowiedniego<br />

sposobu żywienia, niejednokrotnie<br />

wspomaganego specjalnymi odżywkami,<br />

np. cukierkami gronowymi i czosnkiem.<br />

Przyznaję, że nawet jak na górniczą emeryturę<br />

jest to poważny wydatek. Gołębie,<br />

oprócz lotów, biorą udział w wystawach<br />

i olimpiadach. Za pasją wielu hodowców<br />

stoi cały przemysł i tylko dla nielicznych<br />

jest źródłem dochodu. Zdarza się,<br />

że pojedyncze sztuki mają dużą wartość.<br />

Większość moich kolegów to pasjonaci,<br />

traktujący rywalizacje swoich podopiecznych<br />

jako źródło satysfakcji. Ostatnie lata<br />

to czas żałoby i liczenia ran po tragedii<br />

w hali MTK 28 stycznia 2006 r. Dramatyczny<br />

widok „osieroconych” gołębi krążących<br />

po niebie i wypuszczanych podczas<br />

ceremonii pogrzebowych kolegów – ofiar<br />

tragedii – na zawsze pozostanie w mojej<br />

pamięci.<br />

Jerzy Raducki<br />

Zdjęcia: Jan Czypionka<br />

W gołębniku Piotra Barteczko mieszka dziś 60 rasowych gołębi pocztowych<br />

Gołąb to od wieków symbol łagodności, dobroci, niewinności i prostoty. Picassowski gołąbek to utrwalony symbol pokoju.<br />

Od czasów najdawniejszych człowiek wykorzystuje instynkt gołębi. Juliusz Cezar używał gołębi w czasie swoich wojen, a cesarz<br />

Dioklecjan zaprowadził stałą pocztę gołębią, zakładając specjalne stacje z gołębiami. W roku 444 przed narodzeniem<br />

Chrystusa posłużono się gołębiem jako posłańcem podczas igrzysk w Grecji. W średniowieczu krzyżowcy poznali zasady<br />

poczty gołębiej funkcjonującej w świecie islamu i zaczęli ją z powodzeniem stosować w Europie. Zaczęto powszechnie<br />

wykorzystywać gołębie nie tylko do przesyłania informacji, ale również do celów szpiegowskich (okres I wojny światowej),<br />

przede wszystkim na obszarach, gdzie toczyły się działania wojenne. Po zakończeniu wojny, w dowód wdzięczności za zasługi<br />

gołębi, Belgowie, Francuzi i Niemcy stawiali tym ptakom pomniki. Współcześnie, w pewnych sytuacjach, gołębie są<br />

wciąż niezawodne (np. w Japonii użyto ich do przenoszenia próbek krwi do laboratoriów) i docierają szybciej do celu niż<br />

inne środki komunikacji.<br />

30 |

Cegiełki dla najmłodszych<br />

K ar tk i ś w iąte c z n e Kompanii Wę glowej wspomogą te g oroczną<br />

akcję char y t at y w ną „W igilia Dobrego Serca”<br />

Praca wykonana przez Jakuba, lat 6, ze Specjalnego<br />

Ośrodka Wychowawczego w Katowicach<br />

Praca wykonana przez Paulinę, 12 lat, ze Świetlicy<br />

Socjoterapeutycznej w Chorzowie<br />

Dla wielu może to być zaskoczenie.<br />

W tym roku kartki świąteczne<br />

Kompanii Węglowej będą darem<br />

serca dla najmłodszych. Oprócz życzeń dla<br />

naszych przyjaciół, będą jednocześnie cegiełką,<br />

która pomoże sfinansować „Wigilię<br />

Dobrego Serca”. Odbędzie się ona w Teatrze<br />

Lalki i Aktora w Katowicach, a jej<br />

organizatorem będzie Fundacja PROVEN-<br />

TUS z Chorzowa.<br />

Gdy Fundacja zaoferowała Kompanii<br />

kupno kartek świątecznych autorstwa<br />

dzieci m.in. z ośrodków społeczno-wychowawczych,<br />

domów dziecka i świetlic<br />

socjoterapeutycznych, szefostwo spółki nie<br />

wahało się nawet przez chwilę. Prezes Zarządu<br />

Kompanii Mirosław Kugiel określił<br />

je „cegiełkami serca dla najmłodszych”.<br />

– Na konkurs kartek bożonarodzeniowych<br />

wpłynęło ponad 100 wspaniałych prac wykonanych<br />

w przeróżnych, często zaskakujących<br />

swoją kreatywnością, technikach<br />

– powiedziała Joanna Kawecka, prezes<br />

Zarządu Fundacji PROVENTUS, działającej<br />

na zasadach non-profit. – Każda z wykonanych<br />

prac niesie w sobie niesamowitą,<br />

wręcz magiczną moc. Odzwierciedla bowiem<br />

wspaniały świat jej autora. Pokazuje<br />

uczucia dzieci, których nie jest w stanie<br />

stłamsić nawet tak tragiczny często los.<br />

Tegoroczna akcja fundacji, organizowana<br />

już po raz siódmy, adresowana jest do ponad<br />

1 200 dzieci. To dzięki wsparciu darczyńców<br />

będą mogły cieszyć się prezentami<br />

wręczanymi przez świętego Mikołaja.<br />

Autorzy kartek bożonarodzeniowych spotkają<br />

się na finale akcji „Wigilia Dobrego<br />

Serca” w katowickim teatrze.<br />

Gdy kartki świąteczne Kompanii Węglowej<br />

dotrą do adresatów, warto przypomnieć sobie<br />

o tych, którzy mogą oczekiwać od nas pomocy.<br />

(mad)<br />

| 31

G A L E R I A<br />

Święta Barbara z cechowni kopalni „Pokój”<br />

Fot. Jan Czypionka

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!