wersja elektroniczna (pdf) - Homo communicativus - Uniwersytet im ...

Ewa Zielińska
Kukla, cep i ośle uszy, czyli występ błazna na
królewskim dworze jako przykład komunikatu
osób o obniżonym statusie społecznym
Znana jest historia o tym, jak pewien nadworny lekarz chcąc upuścić krwi
choremu błaznowi o imieniu L’ Estense nie mógł znaleźć na jego ciele skrawka
wolnego miejsca, ponieważ całe pokryte było bliznami po razach, które spadały
na ciało biednego wesołka w ciągu jego dworskiego życia 1 . Fakt zaskakujący, biorąc
pod uwagę wyjątkową pozycję błaznów na dworach królewskich. Dlaczego
na wielu z nich spadały kary za żarty, które wpisane były przecież w błazeński
urząd? Czego w takim razie oczekiwano od błaznów i jakie było ich miejsce
w strukturze dworskiej? Na te i inne pytania pomoże odpowiedzieć nie kto inny,
a Freud i jego koncepcja marzeń sennych. Postaram się ją pokrótce przybliżyć.
Wczesny Freud (dla uproszczenia wywodu skoncentruję się właśnie na wczesnej
myśli Zygmunta Freuda) wychodzi od założenia, że psychika człowieka
składa się z trzech elementów: świadomości, przedświadomości i nieświadomości
2 . Przedświadomość nie jest interesująca z punktu widzenia mojego wywodu,
dlatego nie poświęcę jej więcej uwagi. Nieświadomość to siedlisko popędów,
z których tylko niewielka część dopuszczana jest do trzeciego systemu – świadomości.
Nieświadomość jest magazynem pamięci, gdzie trafiają najważniejsze
wspomnienia człowieka, nawarstwiając się już od wczesnego dzieciństwa – innymi
słowy system ten tworzy biografia jednostki 3 . Jeśli informacje przechowywane
w systemie nieświadomości nie są uciążliwe dla naszego życia psychicznego, nie
stanowią zagrożenia dla wypracowanej w toku socjalizacji spójnej wizji naszej
1 M. Słowiński, Błazen. Dzieje postaci i motywu, Prolog, Warszawa 1993, s. 112.
2 Z. Freud, Nieświadomość, tłum. Marcin Poręba, [w:] Zofia Rosińska Freud, Wiedza Powszechna,
Warszawa 2002, s. 199-200.
3 Z. Freud, Wstęp do psychoanalizy, tłum. S. Kempnerówna, W. Zaniewicki, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2006, s. 257.