wersja elektroniczna (pdf) - Homo communicativus - Uniwersytet im ...

Czas ponowoczesny – czas utowarowiony...
181
W badaniach Hohna 10 , autor podkreśla, że rozwojowi społeczeństw niezmiennie
towarzyszy rozdzielanie, rozwarstwianie i dzielenie na jednakowe
części jednostek, które zwykły być niepodzielne. I tak praca, produkcja, czas rynkowy
zostały niejako poszatkowane na mniejsze części i tym samym zastąpione
przez jednolity system metryczny, niezależny od kontekstu. Dodając do tego
ujęcie matematyczne, czyli możliwość wyrażenia w wartościach liczbowych czasu,
prowadzi to do przekładania go na inne dobra. Czas jako mediujący łącznik
między towarami a pracą jest kluczowy z tego względu, iż jednostki czasu czynią
wartość towarów podzielną i możliwą do wyrażenia w kategoriach ilościowych,
tym samym pozwalając na ich powszechnie istnienie jako towarów wymienialnych.
Według Giddensa kategoria czasu stanowi pole władzy - jest bowiem negocjowaną
wartością wymienną, związaną głównie z przekazywaniem informacji.
Informacja zatem stanowi tutaj zasób istotny, który można wykorzystać do dominacji
nad ludźmi. Przy czym należy podkreślić, że koncepcja Giddensa sprawdza
się tylko w społeczeństwach, które zreifikowały i narzuciły takie, a nie inne postrzeganie
czasu. A to są wysoko rozwinięte społeczeństwa Zachodu, które epokę
ponowoczesną rozumieją przede wszystkim jako dążenie do samo doskonałości,
kosztem jednostkowej alienacji i kontroli życiowej nad niemalże wszystkimi
dziedzinami życia. Stąd kontrola nad czasem jest dla nich priorytetowa.
Również w obszarze relacji międzyludzkich następuje zmiana postrzegania
kategorii czasu. Niegdyś czas odmierzany porami roku, obowiązywał wszystkich
jednakowo. Współcześnie budując relacje interpersonalne, nasze kalendarze różnią
się od siebie, a czas spotkań wyznaczany jest możliwością „wciśnięcia” kogoś
między lunch a spotkanie biznesowe. Przy czym drastyczna zmiana – w kierunku
kontekstowej i jednostkowej niezależności doprowadziła do zbudowania nowoczesnych
możliwych do wystąpienia pod nieobecność ludzi. W odróżnieniu
od tradycyjnych wspólnot, gdzie czas nie był oddzielany od działania, a relacje
społeczne oparte o ich współuczestników, nowoczesne relacje przestały być zależne
od osobistej dostępności 11 . Postępujący rozwój technologii informatycznych
i związanych z nimi nowych możliwości komunikacji pozwolił na interakcje
w przestrzeni i czasie z nieobecnymi osobami. Te efekty postępu są mieczem
obosiecznym: z jednej strony pozwalają na całkiem nowe i niedostępne naszym
przodkom możliwości komunikacji fascynując i przyciągając oraz jak początkowo
twierdzono skracając czas dostępu do innych osób, z drugiej zaś strony diametralnie
obniżając jakość relacji społecznych. Brak styczności przestrzennej, która
obok styczności psychicznej i społecznej jest jednym z podstawowych warunków
tworzenia się więzi społecznej, doprowadza do interakcji zogniskowanych
na działaniu o charakterze wymiany i realizacji reguły wzajemności. Tym samym
uniemożliwia to budowanie tego, co nazywamy kapitałem społecznym, a który to
kapitał jest niezbędnym warunkiem prawidłowego rozwoju społeczeństw.
10 H.-W. Hohn, Die Zerstörung der Zeit. Wie aus einem göttlichen Gut eine Hndelsware kurde, Frankfurt
a. M.: Fischer Alternativ, 1984, s. 148.
11 B. Adam, op. cit. s. 501.