wersja elektroniczna (pdf) - Homo communicativus - Uniwersytet im ...

130 Monika Szufnarowska
bogactwo i zróżnicowanie języka, swobodę i dojrzałość wypowiadania się autora
pracy, świadome i trafne stosowanie terminów historycznoliterackich. Należało
też zwrócić uwagę na znaczące błędy językowe.
Okazało się, że jest to zadanie łatwe dla uczniów. W analizowanym materiale
tylko w 5 recenzjach nie wspomniano o warstwie językowej i stylistycznej.
Sprawnie językowo napisany tekst – twierdzi Maria Madejowa – jest poprawny
gramatycznie i poprawny komunikacyjnie przy wzięciu pod uwagę danej interakcji
i jej uwarunkowań, to jest przedkładając je na użycie określonych, adekwatnych
środków językowych. 14 To właśnie forma gatunkowa pracy dookreśla takie a nie
inne użycie wyrazów, struktur składniowych. Ową zgodność na poziomie języka
i stylu doceniła ¼ uczniów. Zwięzłość i jasność komunikatu to inaczej spójność
polegająca na właściwym dobraniu sygnałów powiązań w obrębie treści i formy
wypowiedzi. 15
Wyrażenia metatekstowe, czyli wyrażenia w tekście o tekście 16 , w których
ujawnia się autor, organizują proces przekazu informacji 17 i spajają
tekst w całość 18 . Badania przeprowadzone przez D. Bartosiewicza, J. Nocoń
i H. Wiśniewską dowiodły niestosowania przez uczniów „metaorientatorów”
w wypowiedzi pisemnej 19 . Brak ich również w przygotowanym do oceny tekście
licealisty, na co zwrócili uwagę respondenci. Oto fragment recenzji: Moim
zdaniem praca Piotra jest nieco nieprzemyślana. Czytając ją, samoistnie stoi
przed oczami obraz ucznia, którym ma natłok myśli i nie umie w sposób jednolity
i uporządkowany przelać wiadomości na papier, więc wyrzuca z siebie wszystkie na raz
w jednym miejscu i czasie, aby żadna z nich mu nie uciekła.
Krytyczny osąd języka Piotra w połowie analizowanych prac może świadczyć
o językowej wrażliwości bądź refleksyjności młodzieży. Ta trudna nawet dla nauczyciela
sztuka uświadomiła licealistom wartość, jaką ma bogaty język w ocenianym
tekście. Swoboda i dojrzałość wypowiadania się autora pracy są związane
z pojęciem sprawności językowej, którą osiągnął ten, kto (…) bez większego wysiłku
zaspokaja swoje potrzeby językowe, czyli potrafi (…) poprawnie i funkcjonalnie
14 M. Madejowa, Szkolna sztuka pisania, [w:] Wartościowanie a edukacja polonistyczna, pod red.
A. Janus-Sitarz, Universitas, Kraków 2008, s. 309.
15 T. Karpowicz, Kultura języka polskiego, [w:] Wiedza o języku polskim w zreformowanej szkole, pod red.
A. Mikołajczuk, J. Puzynina, Nowa Era, Warszawa 2004, s. 197.
16 H. Wierzbicka, Ćwiczenia stylistyczne, WSiP, Warszawa 1977, s. 105.
17 K. Ożóg, Elementy metatekstowe ze składnikiem „mówię” w polszczyźnie mówionej, [w:] Język a
kultura, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, pod red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Uniw. Wroc., Wrocław
1991, s. 183.
18 T. Dobrzyńska, Delimitacja tekstu pisanego i mówionego, [w:] Tekst. Język Poetyka. Zbiór studiów, pod red.
R. M. Mayenowa, Ossolineum, Wrocław 1978, s. 103.
19 D. Bartosiewicz, Komunikacyjna funkcja wykładników spójności tekstu, Wyd. Uniw. Warszawskiego,
Warszawa 2002. J. Nocoń, Metatekst w tekście uczniowskim (na przykładzie rozprawki), [w:] Studia
pragmalingwistyczne 3., Czynności tworzenia i rozumienia wypowiedzi, pod red. J. Porayski-Pomsta, Elipsa,
Warszawa 2000. H. Wiśniewska, Spójność tekstu w wypracowaniach olimpijczyków, „Poradnik Językowy”
1983, nr 5.