wersja elektroniczna (pdf) - Homo communicativus - Uniwersytet im ...

12 Tomasz Paliwk
znaczeniem znaku jest przedmiot zmysłowo postrzegalny, to przedstawienie stanowi
pewien obraz wewnętrzny, który jest wynikiem doznanych i zapamiętanych
wrażeń zmysłowych 17 .
Tak przedstawia się sytuacja ze „znaczeniem” na poziomie nazw. W tej części
przyjrzymy się temu terminowi w kontekście całego zdania. Podstawowe
pytanie brzmi czym w odniesieniu do zdania będzie znaczenie a czym jego
sens? Musimy cały czas mieć na uwadze fakt, że zdanie wyraża myśl, wynika
to z krótkiej charakterystyki myśli, jaka przeprowadziłem powyżej. W ten
sposób nasze pytanie, dotyczące sensu i znaczenia wobec zdania, możemy
przeformułować na pytanie, czym jest myśl – sensem czy znaczeniem zdania
oznajmującego? Uznanie myśli za znaczenie zdania doprowadzi do sytuacji,
w której, jeśli w zdaniu zastąpimy jeden wyraz innym o tym samym znaczeniu,
choć o innym sensie, to nie może to wpłynąć na znaczenie zdania. Jest natomiast
jest, że zmieni się myśl (…) Myśl nie może zatem być znaczeniem zdania i trzeba
ja uważać raczej za jego sens 18 . Powróćmy na chwilę do naszego przykładu
z nazwą Wrocław. Wyobraźmy sobie dwa zdania „ Breslau leży nad Odrą” oraz
„ Wratislavia leży nad Odrą”. Znaczenie obu z nich pozostaje bez zmian, mimo
zamiany nazwy Breslau na Wratislavia. Wyrażają one natomiast dwie różne myśli,
wynika to z rozumienia przez Fregego myśli, jako czegoś stałego niezmiennego,
czegoś, do czego nic nie możemy ani dodać ani odjąć. A zatem myśl jest sensem
zdania. Co zatem ze „znaczeniem”, czy jest ono w ogóle do czegokolwiek nam
potrzebne, gdzie go szukać? Przecież, gdy chodzi tylko o sens zdania, o myśl, to
nie ma potrzeby troszczyć się o znaczenie jego składników: dla sensu zdania istotny
jest przecież tylko sens składników, a nie ich znaczenia 19 . Znaczenie jest nam
potrzebne do tego, aby móc orzekać czy dane zdanie jest prawdz`iwe czy też nie.
Możliwe są przecież zdania mające wyłącznie sens, bez znaczenia. Do tego typu
zdań należą stwierdzenia zaczerpnięte z mitologii, na przykład: Zeus mieszkał na
Olimpie. Nie ulega wątpliwości, że zdanie to wyraża pewien sens, trudno natomiast
przypisać mu jakieś znaczenie, gdyż nazwie Zeus, nie przypisujemy żadnego
znaczenia. Z tego powodu Frege stosuje wobec nazw zarówno znaczenie jak
i sens. Sens posiada, każda nazwa, znak, znaczenie już nie. Dzięki temu może
twierdzić, że każda myśl jest sensowna. Zatem znaczeniem zdania jest jego wartościowanie,
a tym, co pcha nas wszędzie, by od sensu sięgać do znaczenia, jest
dążenie do prawdy 20 .
Podsumowując warto zauważyć, że zarówno u Fregego jak i Peirce`a „znaczenie”
występuje w triadzie. Analizując triady obu filozofów, można stwierdzić, że
materialnym nośnikiem Peirce`a jest fregowskie przedstawienie, przedmiotowi
zewnętrznemu odpowiada znaczenie Fregego, natomiast znaczeniem Peirce`a
jest sens w rozumieniu Fregego.
17 Ibidem, s.64.
18 Ibidem, s.68.
19 G. Frege, Pisma… .s.69.
20 Ibidem, s.69.