wersja elektroniczna (pdf) - Homo communicativus - Uniwersytet im ...

Homo communicativus. Perspektywa prenatalna
113
w tzw. pamięci komórkowej oraz pamięci przedwerbalnej, prawopółkulowej8.
Komunikacja poprzez funkcje fizjologiczne – brzmi to nieco egzotycznie. Jednak
należy pamiętać, że ciało matki jest powiązane z dzieckiem. Te dwa podmioty
podlegają dopiero stopniowej separacji: fizycznej i psychicznej, która trwa jeszcze
lata po narodzinach. David Chamberlain określił powyższy sposób komunikowania
jako elementarny, uniwersalny ludzki język9.
Odkąd dziecko jest na tyle duże, że matka czuje jego ruchy (bo porusza się
ono już od pierwszego miesiąca rozwoju), a zmysły dziecka stają się coraz czulsze,
oprócz komunikatów związanych z przekazem fizjologicznym matka otrzymuje
szansę na skomplikowanie komunikacji społecznej między nimi. W tym
miejscu warto przytoczyć niektóre fakty dotyczące rozwoju10, jako obrazujące
poszerzanie się wachlarza form kontaktu. Układ nerwowy kształtuje się już od
13. dnia rozwoju prenatalnego, w 4. tygodniu dzieli się mózg oraz pojawiają się
skurcze serca. W 41. dniu zaobserwowano pierwsze odruchy nerwowe, w 43. -
pierwsze fale mózgowe, w 7. tygodniu życia dziecko połaskotane w wargi wykonuje
zwrot tułowia. W 9. tygodniu również dłonie czy powieki są wrażliwe na
dotyk, ale przeważają reakcje uogólnione całego ciała. Zapis EEG wskazuje na
różnice osobnicze. W 2-3. miesiącu występuje bardzo wiele typowych dla gatunku
ruchów: do 16 tygodnia odnotowano 20 tys. rozmaitych typów ruchu dziennie.
Zdrowe dziecko rzadko trwa w bezruchu dłużej niż 10 minut. W 3. miesiącu
mamy już do czynienia z aktywnością mózgu poprzez wchodzenie w charakterystyczne
fazy snu i czuwania. W 4. miesiącu prenat przeciwstawia się naciskowi,
protestuje, gdy spotka się z nieprzyjemnymi dla siebie bodźcami, ćwiczy zmysł
równowagi. Co jednak dla komunikacji najbardziej istotne, wiemy dziś, że w tym
czasie zaczyna funkcjonować układ słuchowy11. Rozpoczyna się nauka typowych
dla rodzimego języka częstotliwości, rytmu, intonacji, głosek. Od 5 miesiąca
matka może już dziecko stymulować, poprawiać itp., ponieważ czuje jego ruchy,
a nawet czkawkę. Kubki smakowe są wówczas aktywne chemicznie. W 6. miesiącu
dziecko może się obudzić pod wpływem hałasu czy nagłego ruchu. Otwiera
się szpara powiekowa, a dziecko rusza gałka oczną, reaguje na światło. W ostatnim
trymestrze ciąży można zaobserwować u prenata wszystkie typowo ludzkie
reakcje mimiczne.
Widać zatem, że odbieranie bodźców-sygnałów i odpowiadanie na nie,
a także sygnalizowanie własnych potrzeb i preferencji, są funkcjami dostępnymi
bardzo wcześnie w rozwoju człowieka. Badania empiryczne potwierdzają,
że nawiązywanie z dzieckiem prenatalnym kontaktu: rozmawianie z nim, otulanie
brzucha, stymulowanie dotykiem, trening kopania na sygnał, śpiewanie
8 D. Chamberlain, Prenatal Memory and Learning, http://birthpsychology.com/lifebefore/earlymem.
html [dostęp: 20.11.09].
9 D. Chamberlain, Communication Before Language, http://birthpsychology.com/lifebefore/comm.
html [dostęp: 20.11.09].
10 D. Kornas-Biela Okres prenatalny,[ w]: Psychologia rozwoju człowieka, t.2, pod red. B. Harwasa-
Napierały, J. Trempały, Warszawa 2004.
11 P. Sollier Listening for Wellness. An Introducing to the Tomatis Method, Walnut Creek-California 2005.