wersja elektroniczna (pdf) - Homo communicativus - Uniwersytet im ...

Kilka słów o znaczeniu w języku
9
poznania wiążę się z antypsychologizmem, jaki miał miejsce na przełomie dziewiętnastego
i dwudziestego wieku. Dla tego amerykańskiego filozofa,
znak lub reprezentamen jest czymś, co dla kogoś zastępuje coś innego pod pewnym
względem lub ze względu na pewną własność. Przemawia on do kogoś tzn. wywołuje
w umyśle tej osoby ekwiwalentny znak lub też znak bardziej rozwinięty. Ten
znak który powstaje, nazywam interpretantem znaku pierwszego. Znak zastępuje
coś, swój przedmiot nie pod wszystkimi względami, lecz ze względu na rodzaj idei,
którą czasem nazywałem podstawą znaku7.
Ważnym elementem całej triady znaku jest znaczenie. Jest to element łączący
ze sobą znak z przedmiotem zewnętrznym, pozostanie przy dwu elementach
byłoby bowiem faktycznym zatrzymaniem się na jednym, na samym znaku, który
nie odnoszony do niczego, nie wiązany ze swym przedmiotem przez dodatkowe
spojrzenie, przez interpretacje go jako znaku stawałby się pojedyncza daną
nie wskazującą na nic innego poza samą sobą 8 . Znaczenie pełni role mediacyjną
w całej koncepcji triady, jest traktowane ono prze Peirce jako interpretacje znaku.
Aby jednak możliwa była owa interpretacja, potrzebny jest inny znak, do którego
można się odnieść. Istnienie jedynie innego znaku nie wystarcza do pełnej
interpretacji, poza nim potrzebny jest przedmiot zewnętrzny. Wymóg systemu
znaków wynika z jego rozumienia myśli, które nie są odizolowane od siebie, lecz
tworzą pewną ciągłość. Znaczenie, aby mogło nim być, musi zakładać istnienie
systemu znaków. W znaku, niejako ze swoje natury, ukryte jest znaczenie, aby je
ukazać niezbędny jest inny znak. Wedle Peirce’a, tylko znak, który można przełożyć
na inny znak posiada znaczenie. Sam znak nie posiada żadnego znaczenia,
nadaje mu je myśl z którą jest on tożsamy. Koncepcja znaczenia u Peirce’a ma
charakter obiektywny, związane jest to ze sposobu rozumienia przez niego istnienia
myśli, myśl jest dlań dziedziną idealną, lecz nie subiektywną. Jest ona światem
znaczeń, ciągiem interpretacji, określonym przez swoje własne prawa (…) Te ogólne
prawa określające idealne królestwo znaczeń realizują się następnie w postaci jednostkowej
w indywidualnych procesach myślowych 9 . Prowadzi to do tego, że znaczenia
nie są czymś indywidualnie przez każdego z nas nadawane znakom czy też
symbolom, lecz są z góry ustanowione. Jak widać kategoria interpretacji znaku w
filozofii Peirce jest niezwykle istotna, można ją scharakteryzować w dwóch następujących
tezach, zgodnie z nimi, znaczenie znaku jako zjawisko należy do sfery
myśli, tkwi ono swymi korzeniami w sferze idealnej i bez niej jest niemożliwe, tylko
myśl skierowana na przedmioty wytwarza znaczenie (…) znaczenie nie jest zjawiskiem
psychicznym, doznaniem indywidualnej jaźni, lecz jest tworem logicznym,
całkowicie niezależnym od przebiegu procesów psychofizycznych 10 . Znak u Peirce
7 H. Buczyńska – Garewicz, Znak, znaczenie…, s.23.
8 Ibidem, s.24.
9 Ibidem, s.33.
10 Ibidem, s.29.